ʻŌlelo a ka International Center for Ethno-Religious Mediation on Focus Issues of the 8th Session of the United Nations Open-ended Working Group on Aging.
Ua kūpaʻa ka International Center for Ethno-Religious Mediation (ICERM) i ke kākoʻo ʻana i ka maluhia hoʻomau ma nā ʻāina a puni ka honua, a ua ʻike maikaʻi mākou i nā haʻawina e hiki ke hana ʻia e ko mākou mau kūpuna. Ua hoʻokumu ʻo ICERM i ka World Elders Forum no ka poʻe kahiko, nā aliʻi kuʻuna/alakaʻi a i ʻole nā ʻelele o ka lāhui, ka hoʻomana, ke kaiāulu a me nā hui ʻōiwi. Ke kono nei mākou i nā haʻawina a ka poʻe i ola i nā loli ʻenehana, kālai'āina, a me ka nohona. Pono mākou i kā lākou kōkua i ka hoʻoponopono ʻana i kēia mau hoʻololi me nā kānāwai maʻamau a me nā kuʻuna. Ke ʻimi nei mākou i ko lākou naʻauao i ka hoʻoponopono ʻana i nā paio me ka maluhia, ka pale ʻana i ka hakakā, ka hoʻomaka ʻana i ke kamaʻilio ʻana, a me ka hoʻoikaika ʻana i nā ʻano hana ʻole o ka hoʻoholo hakakā.
Eia nō naʻe, i ko mākou noiʻi ʻana i nā pane i nā nīnau alakaʻi kikoʻī no kēia kau, he mea hōʻeha ka ʻike ʻana i ka ʻAmelika Hui Pū ʻIa, kahi i hoʻokumu ʻia ai kā mākou hui, ua kaupalena ʻia nā manaʻo i nā pono kanaka o ka poʻe ʻelemakule. Loaʻa iā mākou nā kānāwai kīwila a me nā kalaima e pale aku iā lākou mai ka hōʻino kino a me ke kālā. Loaʻa iā mākou nā kānāwai e kōkua iā lākou e mālama i kekahi mana kūʻokoʻa, ʻoiai inā makemake lākou i nā kahu a i ʻole nā mea ʻē aʻe e ʻōlelo no lākou ma nā pilikia liʻiliʻi, e like me ka mālama olakino a i ʻole nā hoʻoholo kālā. ʻAʻole naʻe mākou i hana nui e kūʻē i nā loina kaiapili, e hoʻomau i ka hoʻopili ʻana i ka poʻe ʻelemakule, a i ʻole e hoʻohui hou i ka poʻe i noho kaʻawale.
ʻO ka mea mua, hoʻohui mākou i nā poʻe a pau ma luna o 60 mau makahiki i hoʻokahi hui, me he mea lā ua like lākou a pau. Hiki iā ʻoe ke noʻonoʻo inā hana mākou i kēlā no kēlā me kēia ma lalo o 30 makahiki? ʻO kahi wahine waiwai 80 ona makahiki ma Manhattan i loaʻa i ka mālama olakino a me ka lāʻau lapaʻau o kēia wā he ʻokoʻa nā pono like ʻole ma mua o kahi kāne 65 makahiki ma Iowa agrarian. E like me kā mākou ʻimi e ʻike, apo, a hoʻohui i nā ʻokoʻa ma waena o nā poʻe me nā ʻano lāhui like ʻole a me nā ʻano hoʻomana, hana ʻo ICERM e lawe i nā lunakahiko a me nā poʻe marginalized ʻē aʻe i nā kamaʻilio e pili ana iā lākou. ʻAʻole mākou i poina e pili pū ana nā mea e pili ana iā mākou. He ʻoiaʻiʻo ʻaʻole paha mākou e hoʻopilikia ʻia ma nā ʻano like, akā kela a me keia o mākou i pili kū hoʻokahi, a kūpono kēlā me kēia o kā mākou ʻike. Pono mākou e lawe i ka manawa e nānā ai ma mua o ka makahiki, ʻoiai ma kekahi mau ʻano ke hoʻokae nei mākou ma ia kumu a hoʻomau i nā pilikia a mākou e ʻimi nei e hoʻoholo.
ʻO ka lua, ma ka US, mālama mākou i ka poʻe ʻelemakule mai ka hoʻokae ʻana i ka wā e hana ana lākou, akā aia ka ʻae ʻana kahi e pili ana i ka loaʻa ʻana o nā waiwai a me nā lawelawe, mālama olakino, a me ka mālama kaiāulu. Loaʻa iā mākou ko mākou manaʻo ponoʻī iā lākou inā ʻaʻole lākou "hua". Na ka Americans with Disabilities Act e pale iā lākou i ka emi ʻana o ko lākou mau palena kino a pono lākou e hoʻokele i nā wahi ākea, akā e loaʻa iā lākou ka mālama olakino a me ka mālama kaiāulu? ʻOi aku ka nui o ka loaʻa kālā, a ʻoi aku ma mua o hoʻokahi hapakolu a i ʻole kā mākou poʻe ʻelemakule e noho kokoke ana i ka pae ʻilihune federal. ʻO ka nui o ka poʻe me ka hoʻolālā kālā like no ko lākou mau makahiki hope e manaʻo ʻia e hoʻonui wale ʻia, a i kekahi manawa ke hoʻomākaukau nei mākou no ka hemahema o ka limahana.
ʻAʻole mākou i manaʻo e hoʻololi ke kānāwai hou i ka nui o ka hoʻokae ʻana a mākou e ʻike nei i ka poʻe ʻelemakule, ʻaʻole hoʻi mākou i manaʻo e hana ʻia e like me kā mākou Kumukānāwai. Ma ke ʻano he mau ʻuwao a me nā mea kōkua akamai, ʻike mākou i kahi manawa kūpono no ke kamaʻilio ʻana a me ka hoʻoponopono pilikia noʻonoʻo ke hoʻokomo mākou i ka poʻe ʻelemakule. Nui nā mea e aʻo ai e pili ana i nā poʻe like ʻole i loko o kēia māhele nui o ka heluna kanaka o ka honua. ʻO kēia paha ka manawa e hoʻolohe ai, e nānā, a e hana like ai.
ʻO ke kolu, makemake mākou i nā papahana hou e hoʻomau i ka pilina o ka poʻe ʻelemakule me ko lākou kaiāulu. Ma kahi i kaʻawale ai lākou, pono mākou e hoʻohui hou iā lākou ma o ka hāʻawi manawaleʻa, aʻo ʻana, a me nā papahana ʻē aʻe e hoʻomanaʻo iā lākou i ko lākou waiwai a paipai i kā lākou hāʻawi mau ʻana, ʻaʻole he hoʻopaʻi akā he manawa kūpono. Loaʻa iā mākou nā papahana no nā keiki, e noho mau keiki no 18 mau makahiki. ʻAuhea nā papahana like no 60- a me 70-mea he 18 a ʻoi aʻe paha nā makahiki e aʻo ai a ulu ai, ʻoi aku ka nui o ka ʻike a me ka ʻike e ka poʻe mākua ma mua o nā keiki i ko lākou mau makahiki 18? ʻAʻole oʻu manaʻo e manaʻo i ka hoʻonaʻauao ʻana o nā keiki ʻaʻohe waiwai, akā nalo mākou i nā manawa nui ke hiki ʻole iā mākou ke hoʻoikaika i ka poʻe ʻelemakule.
E like me kā American Bar Association Liaison i ʻōlelo ai ma ke ʻAono Session, "ʻo kahi ʻaha kūkā e pili ana i nā pono kanaka no ka poʻe ʻelemakule pono e ʻoi aku ma mua o ka hōʻuluʻulu ʻana a me ka wehewehe ʻana i nā pono. Pono e hoʻololi i ka paradigm kaiapili o ka ʻelemakule. " (Heʻe, 2015). Ua ʻae ka American Association for Retired Persons, me ka hoʻohui ʻana "By Disrupting Aging - hoʻololi i ke kamaʻilio e pili ana i ke ʻano o ka ulu ʻana o ka ʻelemakule - hiki iā mākou ke hoʻāla i nā hoʻonā a paʻi i nā kumuwaiwai e hoʻomohala i ka wahi hana, hoʻonui i ka mākeke a hana hou i ko mākou mau kaiāulu." (Collett, 2017). ʻAʻole hiki iā mākou ke hana maikaʻi i kēia mau mea a hiki i ka wā e hoʻokūkū ai mākou i kā mākou mau manaʻo ponoʻī e pili ana i ka ʻelemakule, a mākou e hana ai ma o ka hoʻomaʻamaʻa akamai.
Nance L. Schick, Esq., Lunamakaainana Nui o International Center for Ethno-Religious Mediation at the United Nations Headquarters, New York.