Decentralization: He Kulekele e hoʻopau i ka hakakā lāhui ma Nigeria
Hōʻuluʻulu Manaʻo
Ke kālele nei kēia pepa i ka ʻatikala ʻo Iune 13, 2017 BBC i kapa ʻia ʻo "Letter from Africa: E loaʻa anei i nā ʻāina ʻo Nigeria ka mana?" I loko o ka ʻatikala, ua kūkākūkā ka mea kākau, ʻo Adaobi Tricia Nwaubani, me ke akamai i nā hoʻoholo kulekele i hoʻokumu i nā kūlana no ka hakakā lāhui ma Nigeria. Ma muli o ke kāhea mau ʻana no kahi hoʻolālā federal hou e hāpai ana i ke kūʻokoʻa o nā ʻāina a kaupalena i ka mana o ke kikowaena, ua nānā ka mea kākau pehea e hiki ai i ka hoʻokō ʻana i kahi kulekele o ka devolution a i ʻole decentralization ke kōkua i ka hoʻēmi ʻana i nā pilikia ethno-religious o Nigeria.
ʻO ka hoʻopaʻapaʻa lāhui ma Nigeria: He huahana o ka Federal Structure and Leadership Failure
ʻO ka hakakā mau ʻana o ka lāhui ma Nigeria, ʻōlelo ka mea kākau, he hopena ia o ka hoʻolālā federal o ke aupuni Nigerian, a me ke ʻano o nā alakaʻi o Nigerian i noho aliʻi ai i ka ʻāina mai ka hoʻohui ʻia ʻana o nā lāhui like ʻole i ʻelua mau ʻāpana - ka pale ʻākau a me ka pale hema. - a me ka hui ʻana o ka ʻākau a me ka hema i hoʻokahi mokuʻāina i kapa ʻia ʻo Nigeria i ka makahiki 1914. E kūʻē i ka makemake o nā lāhui lāhui Nigerian, ua hoʻohui ikaika ka poʻe Pelekania i nā ʻōiwi like ʻole a me nā lāhui i loaʻa ʻole kahi pilina ma mua. Ua hoʻololi ʻia ko lākou mau palena; ua hui pū ʻia lākou i hoʻokahi mokuʻāina hou e nā luna hoʻomalu kolonial o Beritania; a me ka inoa, Nigeria - he inoa i loaʻa mai kahi 19th Keneturia na ka hui o Beritania, ka ʻO Kamupene Royal Niger - ua kau ʻia ma luna o lākou.
Ma mua o ke kūʻokoʻa ʻana o Nigeria i ka makahiki 1960, ua noho aliʻi nā luna colonial Pelekania ma Nigeria ma o kahi ʻōnaehana hoʻomalu i ʻike ʻia ʻo ke kānāwai kūʻokoʻa. ʻO ke kānāwai kūʻokoʻa ma kona ʻano e hoʻopaʻa i ka hoʻokae a me ka makemake. Ua alakaʻi ka poʻe Pelekāne ma o ko lākou mau mōʻī kuʻuna kūpaʻa, a ua hoʻokomo i nā kulekele hana ʻano ʻano i hoʻopaʻa ʻia nā poʻe ʻākau no ka pūʻali koa a me nā poʻe hema no ka lawelawe kīwila a i ʻole ka hoʻokele aupuni.
ʻO ke ʻano skewed o ka hoʻokele a me nā manawa hoʻokele waiwai i hoʻokomo ʻia e ka poʻe Pelekania i loko o ka huhū o waena, ka hoʻohālikelike, ka kānalua, ka hoʻokūkū ikaika a me ka hoʻokae ʻana i ka wā ma mua o ke kūʻokoʻa (1914-1959), a ua hoʻopau kēia i ka hana ʻino a me ke kaua ma waena o nā makahiki ʻeono ma hope o ka makahiki 1960. ʻōlelo kūʻokoʻa.
Ma mua o ka hoʻohui ʻia ʻana o ka makahiki 1914, ʻo nā ʻano lāhui like ʻole he hui kūʻokoʻa a hoʻokele i ko lākou poʻe ma o kā lākou ʻōnaehana aupuni ʻōiwi. Ma muli o ke kūʻokoʻa a me ka hoʻoholo ʻana iā ia iho o kēia mau lāhui lāhui, ua liʻiliʻi a ʻaʻohe hakakā ma waena o nā lāhui. Eia naʻe, me ka hiki ʻana mai o ka hui ʻana o 1914 a me ka hoʻokomo ʻia ʻana o ke aupuni pāremata i ka makahiki 1960, nā lāhui kaʻawale a kūʻokoʻa mua - no ka laʻana, nā Igbos, Yorubas, Hausas, etc. kikowaena. ʻO ka mea i kapa ʻia ʻo Igbo-led coup d'état o Ianuali 1966 i hopena i ka make ʻana o nā alakaʻi aupuni koʻikoʻi a me nā pūʻali koa mai ka ʻāina ʻākau mai (ka lāhui Hausa-Fulani) a me ka hui kūʻē kūʻē o Iulai 1966, a me ka ʻO ka luku ʻia ʻana o ka Igbos ma ka ʻĀkau o Nigeria e ka poʻe ʻĀkau i ʻike ʻia e ka lehulehu e like me ka hoʻopaʻi ʻana e ka ʻĀkau Hausa-Fulanis e kūʻē i nā Igbos o ka hikina hikina, ʻo ia nā hopena āpau o ka hakakā ʻana ma waena o nā lāhui no ka mana mana ma ke kikowaena. ʻOiai i ka wā i hāpai ʻia ai ka federalism - ka ʻōnaehana pelekikena o ke aupuni - i ka lua o ka Repubalika i ka makahiki 1979, ʻaʻole i pau ka hakakā ʻana o nā lāhui a me ka hoʻokūkū ikaika no ka mana a me ka hoʻokele waiwai ma ke kikowaena; aka, ua hooikaika.
ʻO ka nui o nā hakakā o nā lāhui, ka hana ʻino a me ke kaua i hoʻopilikia ai iā Nigeria i nā makahiki he kumu ia ma muli o ka hakakā ʻana ma luna o ka lāhui e noho ai i ke poʻo o nā hihia, hoʻohui i ka mana ma ke kikowaena, a mālama i nā hana o ke aupuni federal, me ka aila. ʻo ia ke kumu waiwai nui o Nigeria. Kākoʻo ka loiloi ʻo Nwaubani i kahi manaʻo e kākoʻo ana i kahi ʻano hana a me ka pane ʻana i nā pilina ma waena o Nigeria ma luna o ka hoʻokūkū no ke kikowaena. Ke hopu kekahi lāhui i ka mana ma ke kikowaena (ka mana federal), e hoʻomaka ana nā lāhui ʻē aʻe i manaʻo ʻia i ka marginalized a hoʻokaʻawale ʻia. ʻO nā hoʻonāukiuki e like me kēia e piʻi pinepine i ka hana ʻino a me ke kaua. ʻO ka hoʻokahuli aupuni o Ianuali 1966 i alakaʻi i ka pukaʻana mai o kahi poʻo moku'āina Igbo a me ka hoʻokahuli kū'ēʻana o Iulai 1966 i alakaʻi ai i ka pauʻana o ke alakaʻi alakaʻi Igbo a hoʻokomo i ke aupuni dictatorship o nā'ākau, a me ka hoʻokaʻawaleʻana o ka'ākau. ʻĀpana hikina e hoʻokumu i ka mokuʻāina kūʻokoʻa i hoʻopau ʻia ʻo Biafra mai ke aupuni federal o Nigeria i alakaʻi i ke kaua ʻekolu makahiki (1967-1970) i make ai ʻoi aku ma mua o ʻekolu miliona mau kānaka, ʻo ka hapa nui o lākou he Biafrans, he mau hiʻohiʻona ia o ka ʻano hana-hana o ka pilina ma waena o Nigeria. Eia kekahi, uaʻikeʻia ka piʻiʻana o Boko Haram ma keʻano he ho'āʻo a ka poʻe'ākau e hoʻonāwaliwali i ka hoʻoponopono aupuni o Pelekikena Goodluck Jonathan i hails mai kaʻaila momona Niger Delta o ka hema o Nigeria. ʻOiai, ua lilo ʻo Goodluck Jonathan i ke koho (re) o 2015 i ka Pelekikena o kēia manawa ʻo Muhammadu Buhari ʻo ia no ka ʻāpana ʻĀkau Hausa-Fulani.
ʻO ka piʻi ʻana o Buhari i ka pelekikena e hele pū ʻia me ʻelua mau neʻe ʻana i ka lehulehu a me ka pūʻali koa mai ka hema (ʻo ia hoʻi, hikina a me ka hema-hema). ʻO ia ka hoʻāla hou ʻana no ke kūʻokoʻa o Biafra i alakaʻi ʻia e ka poʻe ʻōiwi o Biafra. ʻO ka mea ʻē aʻe, ʻo ka puka hou ʻana o ka neʻe ʻana o ka nohona pili i ke kaiapuni i ka ʻaila waiwai ʻo Niger Delta i alakaʻi ʻia e ka Niger Delta Avengers.
E noʻonoʻo hou i ke ʻano o kēia manawa o Nigeria
Ma muli o kēia mau nalu hou o ka hoʻonāukiuki lāhui no ka hoʻoholo ponoʻī a me ke kūʻokoʻa, nui ka poʻe naʻauao a me nā mea hana kulekele e hoʻomaka nei e noʻonoʻo hou i ke ʻano o ke aupuni pekelala a me nā kumu i hoʻokumu ʻia ai ka uniona federal. Ua hoʻopaʻapaʻa ʻia ma ka ʻatikala BBC a Nwaubani e pili ana i kahi hoʻonohonoho decentralized kahi e hāʻawi ʻia ai ka mana a me ka mana kūʻokoʻa i nā wahi a i ʻole nā lāhui lāhui e mālama i kā lākou mau hana ponoʻī, a me ka ʻimi ʻana a me ka mālama ʻana i kā lākou mau waiwai kūlohelohe i ka wā e uku ana i nā ʻauhau i ke aupuni federal, ʻaʻole ia wale nō. kōkua i ka hoʻomaikaʻi ʻana i nā pilina pili ʻāina ma Nigeria, akā ʻo ka mea nui loa, ʻo ia ʻano kulekele decentralized e hoʻoulu i ka maluhia hoʻomau, palekana a me ka ulu waiwai no nā lālā āpau o ka uniona Nigerian.
ʻO ka pilikia o ka decentralization a i ʻole ka hoʻokaʻawale ʻana e pili ana i ka nīnau o ka mana. ʻAʻole hiki ke hoʻohālikelike ʻia ke koʻikoʻi o ka mana i ka hana ʻana i nā kulekele i nā mokuʻāina democratic. Ma hope o ka hoʻololi ʻana i ke aupuni democracy i ka makahiki 1999, ua hāʻawi ʻia ka mana e hoʻoholo i nā kulekele a hoʻokō i nā luna i koho democratically, ʻoi aku ka nui o nā mea hana kānāwai ma ka ʻaha kūkā. Ua loaa nae ka mana o keia poe hana kanawai mai na makaainana i koho ia lakou. No laila, inā ʻaʻole hauʻoli ka hapa nui o nā kamaʻāina i ke ʻano o ke aupuni o Nigerian i kēia manawa - ʻo ia hoʻi, ka hoʻonohonoho federal - a laila loaʻa iā lākou ka mana e kamaʻilio me kā lākou mau ʻelele e pili ana i ka pono o kahi hoʻoponopono kulekele ma o ke kānāwai e kau ai. i kahi ʻōnaehana hoʻokaʻawale ʻē aʻe o ke aupuni e hāʻawi i ka mana i nā ʻāpana a me ka liʻiliʻi o ka mana i ke kikowaena.
Inā hōʻole nā lunamakaʻāinana i ka hoʻolohe ʻana i nā koi a me nā pono o ko lākou poʻe koho, a laila ua hiki i nā makaʻāinana ke koho balota i ka poʻe hana kānāwai e hāpai i ko lākou makemake, e hoʻolohe i ko lākou leo, a e hāpai i nā kānāwai no lākou. I ka ʻike ʻana o nā luna i koho ʻia ʻaʻole lākou e koho hou ʻia inā ʻaʻole lākou e kākoʻo i ka bila decentralization e hoʻihoʻi ana i ka mana kūʻokoʻa i nā ʻāina, e koi ʻia lākou e koho balota i mea e paʻa ai ko lākou mau noho. No laila, he mana ko nā makaʻāinana e hoʻololi i ke alakaʻi politika nāna e hoʻokō i nā kulekele e pane i kā lākou mau pono decentralization a hoʻonui i ko lākou hauʻoli.
Decentralization, Hoʻoholo Kūʻē a me ka ulu waiwai
Hāʻawi kahi ʻōnaehana hoʻokaʻawale o ke aupuni i nā hale maʻalahi - ʻaʻole - rigid - no ka hoʻonā hakakā. Aia ka hoʻāʻo ʻana o kahi kulekele maikaʻi i ka hiki o ia kulekele ke hoʻoponopono i nā pilikia a i ʻole nā paio. A hiki i kēia manawa, ʻaʻole i hiki i ka hoʻonohonoho federal i kēia manawa e hāʻawi i ka mana nui i ke kikowaena i hiki ke hoʻonā i nā hakakā lāhui i hoʻopiʻi iā Nigeria mai kona kūʻokoʻa. ʻO ke kumu no ka nui o ka mana i hāʻawi ʻia i ke kikowaena ʻoiai ua hoʻonele ʻia nā ʻāina i ko lākou mana kūʻokoʻa.
ʻO kahi ʻōnaehana decentralized ʻoi aku ka hiki ke hoʻihoʻi i ka mana a me ke kūʻokoʻa i nā alakaʻi kūloko a me nā wahi kokoke loa i nā pilikia maoli a nā kamaʻāina e kū nei i kēlā me kēia lā, a loaʻa iā lākou ka ʻike pehea e hana pū ai me ka poʻe e ʻimi i nā hopena mau loa i ko lākou mau pilikia. . Ma muli o kona maʻalahi i ka hoʻonui ʻana i ke komo ʻana o ka kūloko i nā kūkākūkā politika a me ka hoʻokele waiwai, hiki i nā kulekele decentralized ke pane aku i nā pono o ka lehulehu kūloko, ʻoiai e hoʻonui ana i ka paʻa i ka uniona.
Ma keʻano like iʻikeʻia ai nā moku'āina maʻAmelika Hui Pūʻia e like me nā limahana kālai'āina no ka'āina holoʻokoʻa, kahi kulekele decentralized ma Nigeria e hoʻoikaika i nā'āpana, hoʻoulu i nā manaʻo hou, a kōkua i ka hoʻouluʻana i kēia mau manaʻo a me nā hana hou i loko o kēlā me kēia māhele a iʻole. mokuʻāina. Hiki ke hana hou ʻia nā mea hou a i ʻole nā kulekele mai nā ʻāpana a i ʻole nā mokuʻāina ma nā mokuʻāina ʻē aʻe ma mua o ka lilo ʻana i kānāwai federal.
Panina
I ka hopena, he nui nā pōmaikaʻi o kēia ʻano hoʻonohonoho politika, ʻelua o ia mau mea i kū i waho. ʻO ka mea mua, ʻaʻole e hoʻokokoke wale ka ʻōnaehana aupuni i nā kamaʻāina i ka politika a me ka politika e pili ana i nā kamaʻāina, e hoʻololi pū i ka manaʻo o ka hakakā a me ka hoʻokūkū ma luna o ka mana mai ke kikowaena a i nā ʻāpana. ʻO ka lua, ʻo ka decentralization e hoʻoulu i ka ulu ʻana o ka hoʻokele waiwai a me ke kūpaʻa ma waena o ka ʻāina holoʻokoʻa, ʻoiai ke hana hou ʻia nā mea hou a me nā kulekele mai kekahi mokuʻāina a i ʻole ka ʻāina i nā wahi ʻē aʻe o ka ʻāina.
ʻO ka mea kākau, Kauka Basil Ugorji, ʻO ia ka Pelekikena a me Luna Nui o ka International Center for Ethno-Religious Mediation. Ua loaʻa iā ia kahi Ph.D. ma ka Hoʻoponopono Kūʻē a me ka Hoʻoholo ʻana mai ke Keʻena ʻOihana Hoʻoholo Kūʻē Kūʻē, Koleke ʻOihana, Humanities and Social Science, Nova Southeastern University, Fort Lauderdale, Florida.
