E ʻimi ana i nā ʻano hana hoʻoponopono kuʻuna i ka hoʻoponopono ʻana i ka hakakā ʻo Fulani Herdsmen-Farmers ma Nigeria.
Hōʻuluʻulu:
Ua kūʻē ʻo Nigeria i ka palekana e kū mai ana mai ka hakakā ʻana o nā kahu hānai ma nā wahi like ʻole o ka ʻāina. Hoʻokumu ʻia ka hakakā ma kahi ʻāpana o ka neʻe ʻana o ka poʻe kahu hānai mai ke kūkulu ʻākau a i waena a me nā ʻāpana hema o ka ʻāina ma muli o ka liʻiliʻi o ke kaiaola a me ka hoʻokūkū ma luna o ka ʻāina hānai a me ka lewa, kekahi o nā hopena o ka hoʻololi ʻana i ke aniau. ʻO nā mokuʻāina waena ʻākau o Niger, Benue, Taraba, Nasarawa, a me Kogi nā wahi wela o nā hakakā e hiki mai ana. ʻO ke kumu o kēia noiʻi ʻana ʻo ia ka pono e hoʻohuli hou i ko mākou manaʻo i kahi ala pragmatic i ka hoʻonā ʻana a i ʻole ka hoʻokele ʻana i kēia hakakā mau loa. Pono e ʻimi i kahi ala kūpono e hoʻokō ai i ka maluhia hoʻomau ma ka ʻāina. Ke hoʻopaʻapaʻa nei ka pepa ʻaʻole i hiki i ke ʻano o ke Komohana o ka hoʻoholo hakakā ke hoʻoponopono i ka pilikia. No laila, pono e lawe ʻia kahi ala ʻē aʻe. Pono nā ʻano hana hoʻonā hakakā kuʻuna o ʻApelika ma ke ʻano he ʻano ʻē aʻe i ke ʻano hoʻonā hakakā o ke Komohana i ka lawe ʻana iā Nigeria mai kēia quagmire palekana. ʻO ka hakakā o nā kahu hānai a me ka poʻe mahiʻai he pathological i ke ʻano e hōʻoia i ka hoʻohana ʻana i ke ʻano kuʻuna kahiko o ka hoʻoponopono hoʻopaʻapaʻa intra-communal. Ua hōʻike ʻole ʻia nā ʻano hoʻoponopono hoʻopaʻapaʻa o ke Komohana i ka lawa ʻole a me ka maikaʻi ʻole, a ua piʻi nui ka hoʻoholo ʻana i nā hakakā ma kekahi mau wahi o ʻApelika. ʻOi aku ka maikaʻi o ke ʻano o ka hoʻoponopono ʻana i nā hoʻopaʻapaʻa ma kēia pōʻaiapili no ka mea ʻo ia ka hoʻoponopono hou ʻana a me ka ʻae ʻana. Hoʻokumu ʻia ia ma ke kumu o kamaaina-i-makaainana diplomacy ma o ke komo ʻana o nā kūpuna i loko o ke kaiāulu i lako me nā ʻike mōʻaukala, a me nā mea ʻē aʻe. Ma o ke ʻano noiʻi qualitative, kālailai ka pepa i nā palapala pili me ka hoʻohana ʻana i ka kaua ʻano hoʻohālikelike o ka hooponopono ana. Hoʻopau ka pepa me nā ʻōlelo aʻoaʻo e kōkua i ka poʻe hana kulekele i kā lākou kuleana hoʻokolokolo i ka hoʻoholo hakakā kūloko.
Hoʻoiho i kēia ʻatikala
Manaʻo ʻia no Citation:
Ottoh, FO (2022). Ke ʻimi nei i nā ʻano hoʻoponopono kuʻuna kuʻuna i ka hoʻoponopono ʻana i ka hakakā ʻo Fulani herdsmen-mahiai ma Nigeria. Ka Nupepa o ka Noho Hookahi, 7(1), 1-14.
ʻIkepili ʻatikala:
@ʻatikala{Ottoh2022}
Title = {E ʻimi ana i nā ʻano hana hoʻoponopono kuʻuna i ka hoʻoponopono ʻana i ka hakakā ʻo Fulani Herdsmen-Farmers ma Nigeria}
Mea kākau = {Ferdinand O. Ottoh}
Url = {https://icermediation.org/e 'imi ana i na hana-ho'oholo-ku'una-ku'una-i-i-ka-hoo-noho-o-ka-fulani-herdsman-mahiai-ka paio-ma-nigeria/}
ISSN = {2373-6615 (Paʻi); 2373-6631 (Online)}
Makahiki = {2022}
Lā = {2022-12-7}
Nūpepa = {Journal of Living Together}
Volume = {7}
Helu = {1}
Nā ʻaoʻao = {1-14}
Mea hoʻopuka = {International Center for Ethno-Religious Mediation}
Helu helu = {White Plains, New York}
Puka = {2022}.
Introduction: Moolelo Moolelo
Ma mua o ka hoʻomaka ʻana o ke kenekulia 20, ua hoʻomaka ka hakakā ma waena o nā kahu hānai a me nā mahiʻai i nā kāʻei savannah o West Africa (Ofuokwu & Isife, 2010). I loko o nā makahiki he ʻumi a me ka hapa i hala ma Nigeria, ua ʻike ʻia kahi nalu e piʻi aʻe ana o ka hakakā ʻo Fulani herdsmen-mahiai, e hoʻopau ana i nā ola a me nā waiwai, a me ka neʻe ʻana o nā tausani o nā kānaka mai ko lākou mau home. Hiki ke ʻike ʻia kēia i nā kenekulia o ka neʻe ʻana o ka poʻe kahu hānai me kā lākou pipi mai ka hikina a me ke komohana ma waena o Sahel, ka wahi semi-arid ma ka hema o ka wao nahele ʻo Sahara e pili ana i ke kāʻei ʻākau loa o Nigeria (Crisis Group, 2017). I ka moʻolelo i hala iho nei, ʻo ka maloʻo i nā makahiki 1970 a me 1980 ma ka ʻāina ʻo Sahel a me ka neʻe ʻana o ka nui o ka poʻe kahu hānai i loko o ka wahi nahele o West Africa ua alakaʻi i ka piʻi ʻana o ka hakakā o nā mahiʻai a me nā kahu hānai. Ma waho aʻe o kēia, ua kū mai ka hakakā ma muli o ka hoʻonāukiuki ʻana a me nā hoʻouka kaua i hoʻolālā ʻia e kekahi hui kūʻē i kekahi. ʻO ka hakakā, e like me nā mea ʻē aʻe o ka ʻāina, ua manaʻo i kahi ʻano hou o ke kiʻekiʻe kiʻekiʻe, e lawe mai ana i ka pilikia a me ka inchoate o ka mokuʻāina ʻo Nigerian. Pili kēia i ka hoʻolālā pehea predispositional a kokoke.
ʻO ke aupuni, e hoʻomaka ana mai ka manawa i loaʻa ai ke kūʻokoʻa ʻo Nigeria mai ka poʻe Pelekania, ua ʻike i ka pilikia ma waena o nā kahu hānai a me nā mahiʻai a ma muli o ka hoʻoholo ʻana i ka Grazing Reserve Act o 1964. e hoʻokomo i ka pale kānāwai o nā ʻāina hānai mai ka mahiʻai ʻana, ka hoʻokumu ʻana i nā wahi mālama ʻai ʻoi aku a me ka paipai ʻana i nā kahu hānai nomadic e noho i loko o nā wahi hānai me ka loaʻa ʻana o ka ʻai a me ka wai ma mua o ka hele ʻana i ke alanui me kā lākou pipi (Ingawa et al., 1989). Hōʻike ka moʻolelo Empirical i ka ikaika, ka hoʻomāinoino, ka nui o nā mea i make, a me ka hopena o ka hakakā ma nā moku'āina e like me Benue, Nasarawa, Taraba, a pēlā aku. No ka laʻana, ma waena o 2006 a me Mei 2014, ua hoʻopaʻa ʻo Nigeria i nā hakakā kahu hānai-mahiʻai 111, ʻo ia ka 615 make mai ka huina o 61,314 mau mea make ma ka ʻāina (Olayoku, 2014). Pēlā nō, ma waena o 1991 a me 2005, 35 ka nui o nā pilikia i hōʻike ʻia ma muli o ka hakakā ma luna o ka hānai pipi (Adekunle & Adisa, 2010). Mai ka mahina ʻo Kepakemapa 2017, ua piʻi ka hakakā me 1,500 mau kānaka i make (Crisis Group, 2018).
ʻAʻole i hāʻule ka ʻōnaehana hoʻoholo o ke Komohana i ka hoʻoponopono ʻana i kēia hakakā ma waena o nā kahu hānai a me nā mahiʻai ma Nigeria. ʻO kēia ke kumu e hikiʻole ai ke hoʻoholo i ka hakakā o nā kahu hānai-mahiʻai i loko o kaʻoihana hoʻokolokolo o ke Komohana ma Nigeria, no ka mea,ʻaʻohe hopena o kēia mau pūʻulu i ka pūnaewele hoʻokolokolo o ke Komohana. ʻAʻole ʻae ke kumu hoʻohālike i ka poʻe i hōʻeha ʻia a i ʻole nā ʻaoʻao e hōʻike i ko lākou mau manaʻo a i ʻole nā manaʻo e pili ana i ka maikaʻi o ka hoʻihoʻi ʻana i ka maluhia. ʻO ke kaʻina hana o ka hoʻokolokolo e paʻakikī ke hoʻohana ʻia i kēia hihia. Pono ka paio i ka ʻaelike ma waena o nā pūʻulu ʻelua ma ke ala kūpono e hoʻoponopono ai i kā lākou mau pilikia.
ʻO ka nīnau koʻikoʻi: No ke aha i hoʻomau ʻia ai kēia hakakā a manaʻo ʻia i kahi ʻano make i kēia mau manawa? I ka pane ʻana i kēia nīnau, ʻimi mākou e nānā i ka hoʻolālā pehea nā kumu predispositional a kokoke. Ma muli o kēia, pono e ʻimi i nā ʻano hana hoʻonā hakakā ʻē aʻe e hōʻemi ai i ka ikaika a me ka pinepine o nā hakakā ma waena o kēia mau pūʻulu ʻelua.
Ke Koʻikoʻo
ʻO ke ala i hoʻohana ʻia no kēia noiʻi ʻo ia ka nānā ʻana i nā kamaʻilio, kahi kūkākūkā wehe ʻia e pili ana i ka hakakā a me ka hoʻokele hakakā. ʻO kahi haʻiʻōlelo e ʻae ai i kahi loiloi qualitative o nā pilikia socio-economic a me ka politika e pili ana i ka empirical a me ka mōʻaukala, a hāʻawi i kahi papa hana no ka nānā ʻana i nā paio intractable. Hoʻopili pū kēia i ka nānā ʻana i nā palapala e ola nei mai kahi e ʻohi ʻia ai a nānā ʻia ka ʻike pili. Hiki i nā hōʻike palapala ke hoʻomaopopo hohonu i nā pilikia e hoʻokolokolo ʻia nei. No laila, hoʻohana ʻia nā ʻatikala, nā puke kikokikona a me nā waihona waihona e pili ana i ka ʻike e pono ai. Hoʻohui ka pepa i nā manaʻo kuanaʻike e ʻimi nei e wehewehe i ka hakakā intractable. Hāʻawi kēia ala i ka ʻike hohonu e pili ana i ka poʻe kūkulu maluhia kūloko (nā lunakahiko) i ʻike i nā kuʻuna, nā loina, nā waiwai, a me nā manaʻo o ka poʻe.
Nā Mechanism Ho'oholo Kū'ē Kū'ē: He Manaʻo
Puka mai ka hakakā ma muli o ka ʻimi ʻana i nā makemake like ʻole, nā pahuhopu, a me nā manaʻo o nā kānaka a i ʻole nā hui i loko o nā kaiapuni a me ke kino i wehewehe ʻia (Otite, 1999). ʻO ka hakakā ma waena o nā kahu hānai a me nā mea mahiʻai ma Nigeria ma muli o ka ʻae ʻole ʻana i nā kuleana ʻai. Hoʻokumu ʻia ka manaʻo o ka hoʻonā hakakā ma ke kumu o ka hana ʻana e hoʻololi a hoʻomaʻamaʻa paha i ke ala o kahi hakakā. Hāʻawi ka hoʻoholo hakakā i kahi manawa no nā ʻaoʻao i ka hakakā e launa pū me ka manaʻolana e hōʻemi i ka laulā, ka ikaika, a me nā hopena (Otite, 1999). ʻO ka hoʻokele paʻakikī kahi ala e pili ana i ka hopena e manaʻo e ʻike a lawe i nā alakaʻi o ka papa kūkā o nā ʻaoʻao hakakā (Paffenholz, 2006). Hoʻopili ia i ka hoʻoneʻe ʻana i nā hana moʻomeheu e like me ka hoʻokipa, commensality, reciprocity, and faith system. Hoʻohana maikaʻi ʻia kēia mau mea moʻomeheu i ka hoʻoponopono ʻana i nā paio. Wahi a Lederach (1997), "ʻo ka hoʻololi kū'ē'ē he pūʻulu piha o nā lens no ka weheweheʻana i ka pukaʻana mai o ka paio mai, a me ka uluʻana i loko, a lawe mai i nā loli i nāʻano pilikino, pili, hoʻolālā, a me ka moʻomeheu, a no ka hoʻomohalaʻana i nā pane noʻonoʻo e hāpai ana. ka hoʻololi maluhia i loko o ia mau ʻāpana ma o nā ʻano hana ʻino ʻole” (p. 83).
ʻOi aku ka pragmatic o ka hoʻololi ʻana i ka hakakā ma mua o ka hoʻoholo ʻana no ka mea e hāʻawi ana i nā ʻaoʻao i kahi manawa kūʻokoʻa e hoʻololi a kūkulu hou i kā lākou pilina ma o ke kōkua ʻana o kahi ʻaoʻao ʻekolu. Ma ka hoʻonohonoho kuʻuna ʻApelika, hoʻoulu ʻia nā aliʻi kuʻuna, nā kahuna nui o nā akua, a me nā limahana hoʻomalu hoʻomana i ka hoʻokele a me ka hoʻonā ʻana i nā hakakā. ʻO ka manaʻoʻiʻo i ka hana akua i ka hakakā kekahi o nā ala o ka hoʻoholo a me ka hoʻololi ʻana. “Ua hoʻokumu ʻia nā ʻano hana kuʻuna i nā pilina pili kaiaulu… ʻO ka hoʻokumu ʻana ma ʻaneʻi e pili ana i nā pilina i kamaʻāina a paʻa pono” (Braimah, 1999, p.161). Eia kekahi, "manaʻo ʻia nā hana hoʻokele hakakā inā ua hoʻomaʻamaʻa ʻia lākou no kahi manawa lōʻihi a ua ulu aʻe i loko o nā hui ʻApelika ma mua o ka huahana o ka lawe ʻana mai waho" (Zartman, 2000, p.7). Ua wehewehe ʻo Boege (2011) i nā huaʻōlelo, nā ʻoihana "kuʻuna" a me nā ʻano o ka hoʻololi ʻana i ka hakakā, ʻo ia ka mea i loaʻa i ko lākou aʻa i loko o nā ʻano kaiāulu kūloko o ka precolonial, pre-contact, a prehistoric societies i ka Global South a ua hoʻomaʻamaʻa ʻia i kēlā nā hui no kahi manawa lōʻihi (p.436).
Ua kālailai ʻo Wahab (2017) i kahi hoʻohālike kuʻuna ma Sudan, nā ʻāina ʻo Sahel a me Sahara, a me Chad e pili ana i ka hana Judiyya - kahi hana ʻekolu no ka hoʻoponopono hou ʻana a me ka hoʻololi. Hoʻolālā ʻia kēia no nā poʻe pastoral nomad a me nā mea mahiʻai i noho ʻia e hōʻoia i ka noho maluhia ʻana ma waena o kēlā mau lāhui e noho ana ma ka ʻāina ʻāina like a i ʻole ke kamaʻilio pinepine ʻana (Wahab, 2017). Hoʻohana ʻia ke ʻano Judiyya no ka hoʻoponopono ʻana i nā mea pili i ka home a me ka ʻohana e like me ka hemo ʻana a me ka mālama ʻana, a me nā hoʻopaʻapaʻa no ke komo ʻana i ka ʻāina hānai a me ka wai. Hoʻopili pū ʻia i nā hakakā ʻino e pili ana i ka pōʻino waiwai a i ʻole ka make, a me nā paio nui ma waena o nā hui. ʻAʻole ʻokoʻa kēia ʻano hoʻohālike i kēia mau hui Aferika wale nō. Hoʻohana ʻia ia ma ka Hikina Waena, ʻAsia, a ua hoʻohana ʻia ma ʻAmelika ma mua o ka hoʻouka ʻia ʻana a me ka lanakila ʻana. Ma nā wahi ʻē aʻe o ʻApelika, ua hoʻohana ʻia nā ʻano hoʻohālike ʻōiwi ʻē aʻe e like me Judiyya i ka hoʻoponopono ʻana i nā hihia. ʻO nā ʻaha hoʻokolokolo ʻo Gacaca ma Rwanda he kumu hoʻohālike kuʻuna ʻApelika o ka hoʻoholo hakakā i hoʻokumu ʻia ma 2001 ma hope o ka luku ʻana i ka makahiki 1994. ʻAʻole i kālele wale ka ʻaha Gacaca i ka pono; ʻO ka hoʻolauleʻa ma ke kikowaena o kāna hana. Ua lawe ʻia kahi ʻano komo a me ka hana hou i ka hoʻokele ʻana i ka hoʻoponopono (Okechukwu, 2014).
I kēia manawa hiki iā mākou ke lawe i kahi ala theoretical mai nā kumumanaʻo o ka eco-violence a me ka hoʻopaʻapaʻa kūkulu ʻana e kau i kahi kumu maikaʻi no ka hoʻomaopopo ʻana i ka pilikia e hoʻokolokolo ʻia nei.
Nā Manaʻo Manaʻo
ʻO ke kumumanaʻo o ka eco-violence e loaʻa i kāna kumu epistemological mai ka hiʻohiʻona kaiaola politika i hoʻomohala ʻia e Homer-Dixon (1999), e ʻimi nei e wehewehe i ka pilina paʻakikī ma waena o nā pilikia kaiapuni a me nā hakakā ikaika. Ua ʻōlelo ʻo Homer-Dixon (1999):
ʻO ka emi ʻana o ka maikaʻi a me ka nui o nā kumu waiwai hou, ka ulu ʻana o ka heluna kanaka, a me ka loaʻa ʻana o nā kumuwaiwai e hana hoʻokahi a i ʻole ma nā hui like ʻole e hoʻonui i ka liʻiliʻi, no kekahi mau pūʻulu heluna kanaka, o ka ʻāina kanu, ka wai, nā ululāʻau, a me nā iʻa. Hiki i ka poʻe i hoʻopilikia ke neʻe a kipaku ʻia paha i nā ʻāina hou. Hoʻoulu pinepine nā hui neʻe i nā hakakā lāhui ke neʻe lākou i nā wahi hou a ʻoiai ka emi ʻana o ka waiwai e hoʻonele ai. (p. 30)
ʻO ke kumu i loko o ke kumumanaʻo eco-violence ʻo ka hoʻokūkū ma luna o nā kumu waiwai kaiaola liʻiliʻi e hoʻoulu ai i ka hakakā. Ua hoʻonui ʻia kēia ʻano ma muli o ka hopena o ka hoʻololi ʻana i ke aniau, kahi i hoʻonui ai i ka liʻiliʻi kaiaola a puni ka honua (Blench, 2004; Onuoha, 2007). Hiki ke hakakā ka poʻe kahu hānai i kekahi manawa o ka makahiki - ke kau maloʻo - ke neʻe nei nā kahu hipa i kā lākou pipi i ka hema no ka ʻai ʻana. ʻO ka pilikia o ka hoʻololi ʻana i ke aniau e hoʻoulu ai i ka desertification a me ka maloʻo ma ke kūkulu ʻākau ke kuleana o ka nui o ka hakakā ma waena o nā hui ʻelua. Hoʻoneʻe ka poʻe kahu bipi i nā wahi e loaʻa ai ka mauʻu a me ka wai. Ma ke kaʻina hana, hiki i ka pipi ke hōʻino i nā mea kanu a ka poʻe mahiʻai e alakaʻi ana i kahi hakakā protractable. Ma ʻaneʻi e lilo ai kahi kumumanaʻo o ka hoʻokūkū koʻikoʻi.
ʻO ke kumumanaʻo o ka hoʻopaʻapaʻa constructive e hahai ana i kahi ʻano lāʻau lapaʻau kahi e hoʻohālikelike ʻia ai nā kaʻina hakakā luku me kahi maʻi - nā kaʻina pathological e hoʻopilikia i nā kānaka, nā hui, a me nā hui holoʻokoʻa (Burgess & Burgess, 1996). Mai kēia hiʻohiʻona, ʻaʻole hiki ke hoʻōla piha ʻia kahi maʻi, akā hiki ke mālama ʻia nā hōʻailona. E like me ka lāʻau lapaʻau, hiki i kekahi mau maʻi ke kūʻē i nā lāʻau lapaʻau. ʻO kēia ka manaʻo he pathological nā kaʻina paio, ʻoi aku ka hakakā ʻana i ke ʻano paʻakikī. I kēia hihia, ua hoʻohaumia ka hakakā ma waena o ka poʻe kahu hānai a me nā mahiʻai i nā hoʻonā āpau i ʻike ʻia ma muli o ke kumu nui e pili ana, ʻo ia ke komo ʻana i ka ʻāina no ke ola.
No ka mālama ʻana i kēia paio, ua ʻae ʻia kahi ala lapaʻau e hahai ana i kekahi mau ʻanuʻu e ʻike ai i ka pilikia o ka mea maʻi e loaʻa ana i kahi maʻi olakino i ʻike ʻole ʻia. E like me ka hana ʻana i loko o ka lāʻau lapaʻau, ʻo ke ala kuʻuna o ka hoʻonā hakakā e hana mua i kahi hana diagnostic. ʻO ka hana mua no ka poʻe kahiko o nā kaiāulu e komo i ka palapala ʻāina hakakā - e ʻike i nā ʻaoʻao o ka hakakā, me ko lākou mau pono a me nā kūlana. Ua manaʻo ʻia kēia mau lunakahiko ma nā kaiāulu e hoʻomaopopo i ka moʻolelo o ka pilina ma waena o nā hui like ʻole. Ma ka moʻolelo o ka neʻe ʻana o Fulani, hiki i nā lunakahiko ke haʻi i ke ʻano o ko lākou noho ʻana i nā makahiki me ko lākou kaiāulu. ʻO ka hana hou aʻe o ka hōʻoia ʻana, ʻo ia ka hoʻokaʻawale ʻana i nā ʻano kumu (nā kumu kumu a i ʻole nā pilikia) o ka paio mai nā hoʻopaʻapaʻa hakakā, ʻo ia nā pilikia i ke kaʻina hana paio i kau ʻia ma luna o nā pilikia koʻikoʻi e paʻakikī ai ka hoʻoponopono ʻana. I ka ho'āʻo ʻana i nā ʻaoʻao ʻelua e hoʻololi i ko lākou mau kūlana paʻa i ka ʻimi ʻana i ko lākou mau pono, pono e ʻae ʻia kahi ʻano kūpono. Ke alakaʻi nei kēia i ke ʻano kūʻē kūʻē.
ʻO ke ala hoʻohālikelike kūpono e kōkua i nā ʻaoʻao ʻelua e hoʻomohala i ka ʻike maopopo i ka nui o ka pilikia mai ko lākou manaʻo ponoʻī a me ko lākou hoa paio (Burgess & Burgess, 1996). ʻO kēia ala hoʻoholo hoʻopaʻapaʻa e hiki ai i nā poʻe ke hoʻokaʻawale i nā pilikia koʻikoʻi o ka hakakā mai kēlā mau pilikia e hoʻololi i ke ʻano, e kōkua ana i ka hoʻomohala ʻana i nā hoʻolālā e pono ai nā ʻaoʻao ʻelua. Ma nā ʻano hakakā kuʻuna, e hoʻokaʻawale ʻia nā pilikia koʻikoʻi ma mua o ka hoʻopololei ʻana iā lākou he ʻano o ke ʻano o ke Komohana.
Hāʻawi kēia mau manaʻo i ka wehewehe no ka hoʻomaopopo ʻana i nā pilikia koʻikoʻi o ka hakakā a pehea e hoʻoponopono ʻia ai e hōʻoia i ka noho maluhia ʻana ma waena o nā hui ʻelua i ke kaiāulu. ʻO ke kumu hoʻohālike hana ke kumumanaʻo o ka hoʻokūkū kūkulu. ʻO kēia ka hilinaʻi i ka hiki ke hoʻohana ʻia nā ʻoihana kuʻuna i ka hoʻonā ʻana i kēia hakakā mau ma waena o nā hui. ʻO ka hoʻohana ʻana i nā lunakahiko i ka hoʻoponopono ʻana i ka hoʻoponopono a me ka hoʻoponopono ʻana i nā hoʻopaʻapaʻa lōʻihi e pono ai ke ʻano hoʻohālikelike kūpono. Ua like kēia ala me ke ʻano o ka hakakā ʻana o ka Umuleri-Aguleri ma ka ʻaoʻao hema hema o Nigeria i hoʻoholo ʻia e nā lunakahiko. I ka pau ʻana o ka hoʻāʻo ʻana e hoʻoponopono i ka hakakā ʻino ma waena o nā pūʻulu ʻelua, ua loaʻa ke ʻano uhane ma o ke kahuna nui i haʻi aku i ka ʻōlelo mai nā kūpuna mai e pili ana i ka pōʻino e hiki mai ana i nā kaiāulu ʻelua. ʻO ka ʻōlelo a nā kūpuna, e hoʻoponopono ʻia ka hihia me ka maluhia. ʻAʻole hiki i nā keʻena o ke Komohana e like me ka ʻaha, nā mākaʻi, a me nā koho koa ke hoʻoholo i ka hoʻopaʻapaʻa. Ua hoʻihoʻi ʻia ka maluhia me ka hana akua, ka hoʻohiki ʻana i ka hoʻohiki ʻana, ka ʻōlelo hoʻohiki "ʻaʻohe kaua hou" i ukali ʻia e ke kau inoa ʻana i kahi kuʻikahi maluhia a me ka hana ʻana i ka hoʻomaʻemaʻe hoʻomaʻemaʻe no ka poʻe i komo i ka hakakā ʻino i luku ai. he nui na ola a me na waiwai. Ke manaʻoʻiʻo nei lākou, ʻo ka mea uhaki i ke kuʻikahi, ke alo nei i ka inaina o nā kūpuna.
Hoʻonohonoho ʻia me nā ʻano hoʻololi Predispositional
Mai ka wehewehe noʻonoʻo a me ka wehewehe ʻana i luna, hiki iā mākou ke unuhi i ke ʻano kumu pehea nā kūlana predispositional i kuleana no ka hakakā ʻo Fulani herdsmen-mahiai. ʻO kekahi kumu ʻo ka liʻiliʻi waiwai e alakaʻi ai i ka hoʻokūkū ikaika ma waena o nā hui. ʻO ia mau kūlana ka huahana o ke ʻano a me ka mōʻaukala, hiki ke ʻōlelo ʻia e hoʻonohonoho i ke kahua no ka hoʻomau mau ʻana o ka hakakā ma waena o nā hui ʻelua. Ua hoʻonui ʻia kēia ma muli o ka hoʻololi ʻana i ke aniau. Hele mai kēia me ka pilikia o ka desertification ma muli o ke kau maloʻo lōʻihi mai ʻOkakopa a Mei a me ka ua haʻahaʻa (600 a 900 mm) mai Iune a Kepakemapa ma ka ʻākau loa o Nigeria kahi maloʻo a semi-arid (Crisis Group, 2017). No ka laʻana, ʻo nā mokuʻāina ma lalo nei, ʻo Bauchi, Gombe, Jigawa, Kano, Katsina, Kebbi, Sokoto, Yobe, a me Zamfara, aia ma kahi o 50-75 ka nui o ka ʻāina i lilo i wao nahele (Crisis Group, 2017). ʻO kēia ʻano ʻano o ka hoʻomehana honua e hoʻoulu ai i ka maloʻo a me ka emi ʻana o nā ʻāina pastoral a me nā ʻāina mahiʻai ua koi aku i nā miliona o nā kahu hānai a me nā mea ʻē aʻe e neʻe i ka ʻāpana waena ʻākau a me ka ʻaoʻao hema o ka ʻāina e ʻimi ai i ka ʻāina hoʻohua, ʻo ia hoʻi ka hopena i nā hana mahiʻai a me nā ola o nā ʻōiwi.
Eia kekahi, ʻo ka nalo ʻana o nā mālama ʻai ma muli o ke koi nui ʻana e nā kānaka a me nā aupuni no nā hoʻohana like ʻole ua hoʻokau i ke koʻikoʻi i ka palena ʻāina i loaʻa no ka ʻai ʻana a me ka mahiʻai. I ka makahiki 1960, ua hoʻokumu ʻia ma luna o 415 mau wahi mālama ʻai e ke aupuni kūloko ʻākau. ʻAʻole loaʻa kēia mau mea. ʻO 114 wale nō o kēia mau mālama ʻai i hoʻopaʻa ʻia me ka ʻole o ke kākoʻo ʻana o ke kānāwai e hōʻoiaʻiʻo i ka hoʻohana kūʻokoʻa a i ʻole e hana i nā hana e pale aku ai i kahi hiki ke komo (Crisis Group, 2017). ʻO ka manaʻo o kēia, ʻaʻohe koho ʻē aʻe o ka poʻe hānai pipi ma mua o ka noho ʻana i nā ʻāina e loaʻa ana no ka ʻai ʻana. E ʻike pū ana ka poʻe mahiʻai i ka liʻiliʻi o ka ʻāina.
ʻO kekahi hoʻololi predispositional ʻo ia ka ʻōlelo a ka poʻe kahu hānai i makemake nui ʻia ka poʻe mahiʻai e nā kulekele aupuni federal. ʻO kā lākou hoʻopaʻapaʻa, ua hoʻolako ʻia ka poʻe mahiʻai i ka ʻāina kūpono i nā makahiki 1970 i kōkua iā lākou e hoʻohana i nā ʻume wai ma kā lākou ʻāina mahiʻai. No ka laʻana, ua ʻōlelo lākou ua kōkua ʻo National Fadama Development Projects (NFDPs) i ka poʻe mahiʻai e hoʻohana i nā ʻāina pulu i kōkua i kā lākou mau mea kanu, ʻoiai ua nalowale ka poʻe kahu bipi i nā ʻāina pulu nui, a lākou i hoʻohana mua ai me ka liʻiliʻi o ka hele ʻana o nā holoholona i loko o nā mahiʻai.
ʻO ka pilikia o ka pōā kuaʻāina a me ka ʻaihue pipi ma kekahi mau mokuʻāina ma ka hikina hikina ke kuleana no ka neʻe ʻana o nā kahu hipa i ka hema. Ke piʻi aʻe nei ka hana a ka poʻe ʻaihue pipi ma nā ʻaoʻao ʻākau o ka ʻāina e ka poʻe pōā. A laila, lawe ka poʻe kahu hānai i nā mea kaua i mea e pale aku ai iā lākou iho i ka poʻe ʻaihue a me nā hui hewa ʻē aʻe ma nā kaiāulu mahiʻai.
ʻO ka poʻe Middle Belt ma ka'āpana'ākau o ka'āina e'ōlelo ana ua manaʻo ka poʻe kahu hānai i ka'ākau o Nigeria no lākou no ka mea ua lanakila lākou i ke koena o lākou; manaʻo lākou no lākou nā waiwai a pau, me ka ʻāina. ʻO kēia ʻano kuhi hewa e hoʻoulu ai i nā manaʻo ʻino i waena o nā hui. Manaʻo ka poʻe e like me kēia manaʻo e makemake ka poʻe Fulani e haʻalele ka poʻe mahiʻai i nā wahi i manaʻo ʻia e hānai ai a i ʻole nā ala pipi.
Nā kumu hoʻohuehu a kokoke paha
ʻO nā kumu nui o ka hakakā ma waena o nā kahu hānai a me nā mahiʻai e pili ana i kahi hakakā ma waena o ka papa, ʻo ia hoʻi, ma waena o ka poʻe mahiʻai Kalikiano mahiʻai a me nā kahu hipa ʻilihune Muslim Fulani ma kekahi ʻaoʻao, a me nā poʻe elite e pono ai nā ʻāina e hoʻonui i kā lākou ʻoihana pilikino. ʻo kekahi. Ua hoʻokaʻawale kekahi mau pūʻali koa (ma ka lawelawe ʻana a me ka hoʻomaha) a me nā poʻe elite ʻē aʻe o Nigeria i komo i ka mahiʻai ʻoihana, ʻoi aku ka hanai pipi, i kekahi o ka ʻāina i manaʻo ʻia no ka ʻai ʻana me ka hoʻohana ʻana i ko lākou mana a me ka mana. ʻO ka mea i ʻike ʻia aina mea loaʻa maʻi ua komo mai i loko o laila e nele ai i kēia mea nui o ka hana. ʻO ka hakakā ʻana i ka ʻāina e ka poʻe elite e hoʻoulu i ka hakakā ma waena o nā hui ʻelua. ʻO ka mea ʻē aʻe, manaʻo ka poʻe mahiʻai ma Middle-Belt i ka hakakā ʻana e ka poʻe kahu hānai Fulani me ka manaʻo e hoʻopau a hoʻopau i ka poʻe Middle-Belt mai ko lākou ʻāina kupuna ma ka ʻaoʻao ʻākau o Nigeria i mea e hoʻonui ai i ka hegemony Fulani ( Kukah, 2018; Mailafia, 2018). Aia kēia ʻano noʻonoʻo i loko o ka manaʻo kuhi no ka mea ʻaʻohe mea hōʻoia e kākoʻo ai. Ua hoʻokomo kekahi mau mokuʻāina i nā kānāwai e pāpā ana i ka hānai ʻana, ʻoiai ma Benue a me Taraba. ʻO nā hana e like me kēia ka mea i hoʻonui i kēia hakakā mau makahiki.
ʻO kekahi kumu o ka hakakā ʻana, ʻo ia ka hoʻopiʻi ʻana o nā kahu hānai no ka ʻoi loa o nā ʻoihana mokuʻāina iā lākou ma ke ʻano o ka mālama ʻana i ka hakakā, ʻoi aku ka poʻe mākaʻi a me ka ʻaha hoʻokolokolo. Hoʻopiʻi pinepine ʻia nā mākaʻi no ka hana ʻino a me ke ʻano ʻino, ʻoiai ua wehewehe ʻia ke kaʻina hana hoʻokolokolo he hoʻolōʻihi ʻole ʻia. Ke manaʻoʻiʻo nei ka poʻe kahu hānai ua ʻoi aku ke aloha o nā alakaʻi kālai'āina kūloko i ka poʻe mahiʻai ma muli o ka manaʻo politika. ʻO ka mea e hiki ke hoʻomaopopo ʻia, ua pau ka hilinaʻi o ka poʻe mahiʻai a me nā kahu hānai i ka hiki i kā lākou alakaʻi kālai'āina ke hoʻoponopono i ka hakakā. No kēia kumu, ua kōkua lākou iā lākou iho ma ka ʻimi ʻana i ka hoʻopaʻi i mea e loaʻa ai ka pono.
Pāʻina kālaiʻāina pehea ʻO ka hoʻomana kekahi o nā kumu nui e hoʻoulu ai i ka hakakā kahu hānai-mahiʻai. Hoʻohana ka poʻe kālai'āina i ka hakakā e loaʻa i kā lākou mau pahuhopu politika. Mai kahi hiʻohiʻona hoʻomana, manaʻo ka poʻe ʻōiwi i ka hapa nui o ka poʻe Kalikiano e hoʻomalu ʻia a hoʻokaʻawale ʻia lākou e ka Hausa-Fulani he poʻe Muslim ka nui. I kēlā me kēia hoʻouka kaua, aia mau ka wehewehe hoʻomana. ʻO kēia ʻano ethno-religious ka mea e hiki ai i nā kahu hānai a me nā mahiʻai Fulani ke hoʻopunipuni ʻia e ka poʻe kālai'āina i ka wā a ma hope o ke koho balota.
ʻO ka rustling pipi ke kumu nui o ka hakakā ma nā moku'āina ʻākau o Benue, Nasarawa, Plateau, Niger, a pēlā aku. ʻaihue ka poʻe hana hewa i ka bipi no ka ʻiʻo a i ʻole ke kūʻai aku (Gueye, 2013, p.66). ʻO ka ʻaihue pipi kahi hewa i hoʻonohonoho pono ʻia me ka maʻalahi. Ua kōkua ʻo ia i ka piʻi ʻana o nā hakakā ʻino ma kēia mau mokuʻāina. 'O ia ho'i, 'a'ole pono e wehewehe 'ia nā paio kahu hānai a me ka po'e mahi'ai ma o ka prism o ka 'āina a i 'ole ka pō'ino o nā mea kanu (Okoli & Okpaleke, 2014). Ke ʻōlelo nei ka poʻe kahu hānai e komo ana kekahi mau kamaʻāina a me nā mahiʻai mai kēia mau mokuʻāina i ka ʻaihue pipi a no laila, ua hoʻoholo lākou e kāhiko iā lākou iho e pale i kā lākou pipi. ʻO ka mea ʻē aʻe, ua hoʻopaʻapaʻa kekahi poʻe e hiki ke hana ʻia ka ʻaihue pipi e nā poʻe Fulani nomad i ʻike pehea e hoʻokele ai i ka nahele me kēia mau holoholona. ʻAʻole kēia e hoʻokuʻu i ka poʻe mahiʻai. Ua hoʻokumu kēia kūlana i ka huhū pono ʻole ma waena o nā hui ʻelua.
Hoʻohana i nā Mechanisms Hoʻoholo Kūʻē Kuʻuna
Ua manaʻo ʻia ʻo Nigeria he mokuʻāina palupalu me nā hakakā ʻino nui ma waena o nā lāhui like ʻole. E like me ka mea i hōʻike mua ʻia, ʻaʻole mamao loa ke kumu mai ka hāʻule ʻole o nā ʻoihana mokuʻāina i kuleana no ka mālama ʻana i ke kānāwai, ka hoʻoponopono, a me ka maluhia (ka mākaʻi, ka hoʻokolokolo, a me ka pūʻali koa). He ʻōlelo haʻahaʻa loa ka ʻōlelo ʻana aia ʻaʻole a kokoke i ka nele o nā ʻoihana mokuʻāina i kēia manawa e hoʻomalu i ka hana ʻino a hoʻoponopono i ka hakakā. Hoʻolilo kēia i nā ala kuʻuna i ka hoʻokele hakakā i mea ʻē aʻe i ka hoʻonā ʻana i ka hakakā kahu-mahiʻai. Ma ke kūlana o ka ʻāina i kēia manawa, ʻike ʻia ʻaʻole maikaʻi ke ala o ke Komohana i ka hoʻoponopono ʻana i kēia hakakā paʻakikī ma muli o ke ʻano paʻa o ka hakakā a me nā ʻokoʻa waiwai ma waena o nā hui. No laila, ʻike ʻia nā ʻano hana kuʻuna ma lalo nei.
Hiki ke ʻimi ʻia ke keʻena o ka ʻaha lunakahiko, kahi ʻoihana lōʻihi i ka ʻaha kanaka o ʻApelika e ʻike i ka hoʻopaʻa ʻia ʻana o kēia hakakā paʻakikī ma mua o ka piʻi ʻana i ka ʻike ʻole. ʻO nā lunakahiko nā mea hoʻoponopono maluhia me ka ʻike a me ka ʻike i nā pilikia e kumu ai ka hoʻopaʻapaʻa. Loaʻa iā lākou nā mākau mediation i makemake nui ʻia no ka hoʻoholo maluhia o ka hakakā kahu hānai-mahiʻai. Ke ʻoki nei kēia ʻoihana i nā kaiāulu āpau, a ke hōʻike nei ia i ka diplomacy pae kiʻekiʻe 3 e pili ana i nā kamaʻāina a ʻike pū kekahi i ka hana mediation o nā lunakahiko (Lederach, 1997). Hiki ke ʻimi a hoʻohana ʻia ka diplomacy o nā kūpuna i kēia hakakā. He lōʻihi ka ʻike, naʻauao, a kamaʻāina i ka moʻolelo neʻe o kēlā me kēia hui o ke kaiāulu. Hiki iā lākou ke hana i kahi hana diagnostic ma ka palapala ʻana i ka hakakā a me ka ʻike ʻana i nā ʻaoʻao, nā makemake, a me nā kūlana.
ʻO nā lunakahiko nā kahu o nā hana maʻamau a mahalo i ka ʻōpio. Hoʻohana nui kēia iā lākou i ka hoʻoponopono ʻana i kahi hakakā lōʻihi o kēia ʻano. Hiki i nā lunakahiko mai nā hui ʻelua ke hoʻohana i kā lākou moʻomeheu ʻōiwi e hoʻoholo, hoʻololi, a hoʻokele i kēia paio i loko o ko lākou mau ʻāina me ka ʻole o ke aupuni, ʻoiai ua pau ka hilinaʻi o nā ʻaoʻao i nā ʻoihana mokuʻāina. Hoʻoponopono hou kēia ala no ka mea e hiki ai ke hoʻihoʻi hou i ka lokahi a me ka pilina pili. Alakaʻi ʻia nā kūpuna e ka manaʻo o ka pilikanaka, ka lokahi, ka wehe, ka noho maluhia, ka mahalo, ka hoʻomanawanui, a me ka haʻahaʻa (Kariuki, 2015).
ʻAʻole pili aupuni ke ʻano kuʻuna. Hoʻoikaika ia i ka ho'ōla a me ka pani ʻana. No ka hoʻokuʻikahi maoli, e ʻai nā lunakahiko i nā ʻaoʻao ʻelua i loko o ke kīʻaha hoʻokahi, e inu i ka waina pāma (kahi kīʻaha kūloko) mai ke kīʻaha hoʻokahi, a wāwahi a ʻai pū i nā kola-nuts. ʻO kēia ʻano ʻai lehulehu he hōʻike ia o ka hoʻolauleʻa maoli. Hiki i ke kaiāulu ke ʻae i ka mea hewa i loko o ke kaiāulu (Omale, 2006, p.48). Paipai ʻia ke kipa ʻana e nā alakaʻi o nā hui. Ua hōʻike ʻia kēia ʻano hana i kahi hulina i ke kaʻina hana o ke kūkulu hou ʻana i nā pilina (Braimah, 1998, p.166). ʻO kekahi o nā ala e hana ai ka hoʻoholo hakakā kuʻuna, ʻo ia ka hoʻohui hou ʻana i ka mea lawehala i loko o ke kaiāulu. Ke alakaʻi nei kēia i ka hoʻolauleʻa maoli a me ka lokahi o ka nohona me ka ʻole o ka huhū ʻino. ʻO ka pahuhopu e hoʻoponopono a hoʻoponopono i ka mea lawehala.
ʻO ke kumu ma hope o ka hoʻoponopono kuʻuna kuʻuna ʻo ka hoʻoponopono hoʻoponopono. Hiki i nā ʻano hoʻohālike like ʻole o ka hoʻoponopono hoʻoponopono i hoʻomaʻamaʻa ʻia e nā lunakahiko ke kōkua i ka hoʻopau ʻana i ka hakakā mau ma waena o nā kahu hānai a me nā mahiʻai no ka mea e manaʻo ana lākou i ka hoʻihoʻi ʻana i ke kaulike a me ka lokahi ma waena o nā hui i hakakā. ʻO ka hoʻopaʻapaʻa, ua kamaʻāina loa ka poʻe kamaʻāina i nā kānāwai maoli a me nā ʻōnaehana hoʻoponopono o ʻApelika ma mua o ka ʻōnaehana paʻakikī o ka ʻōlelo Pelekane e noho nei ma ke ʻano loea o ke kānāwai, kahi e hoʻokuʻu ai i nā mea hana hewa. ʻO ka ʻōnaehana hoʻoponopono o ke Komohana he ʻano hoʻokahi. Hoʻokumu ʻia ia ma ke kumu o ka hoʻoponopono hoʻopaʻi e hōʻole i ke ʻano o ka hoʻololi hakakā (Omale, 2006). Ma mua o ka hoʻokau ʻana i ke kumu hoʻohālike o ke Komohana i ʻike ʻole ʻia i ka poʻe, pono e ʻimi ʻia ke ʻano ʻōiwi o ka hoʻololi ʻana i ka hakakā a me ke kūkulu maluhia. I kēia lā, ua aʻo ʻia ka hapa nui o nā aliʻi kuʻuna a hiki ke hoʻohui i ka ʻike o nā keʻena hoʻokolokolo o ke Komohana me nā lula maʻamau. Eia naʻe, hiki i ka poʻe i ʻoluʻolu ʻole i ka ʻōlelo a nā lunakahiko ke hele i ka ʻaha.
Aia kekahi ʻano o ka hana kupua. Hoʻopili kēia i ke ʻano psycho-social a me ka ʻuhane o ka hoʻonā hakakā. ʻO nā loina ma hope o kēia ʻano hana e pili ana i ka hoʻolauleʻa ʻana, a me ka hoʻōla noʻonoʻo a me ka ʻuhane o ka poʻe i pili. ʻO ke kuʻikahi ke kumu no ka hoʻihoʻi ʻana i ka lokahi a me nā pilina ma nā ʻōnaehana maʻamau. ʻO ka hoʻolauleʻa ʻoiaʻiʻo e hoʻomaʻamaʻa i ka pilina ma waena o nā ʻaoʻao hakakā, ʻoiai ka poʻe hana hewa a me nā mea i hōʻeha ʻia e hoʻohui hou ʻia i loko o ke kaiāulu (Boege, 2011). I ka hoʻoponopono ʻana i kēia hakakā paʻakikī, hiki ke kāhea ʻia nā kūpuna no ka mea ʻo lākou ka loulou ma waena o ka poʻe ola a me ka poʻe make. Ma nā kaiaulu like ʻole kahi e kū ai kēia hakakā, hiki ke kāhea ʻia ka poʻe ʻuhane e kāhea aku i ka ʻuhane o nā kūpuna. Hiki i ke kahuna nui ke hoʻokau i ka ʻōlelo hoʻoholo i loko o kahi paio o kēia ʻano kahi e hana ai nā hui i nā koi i ʻike ʻole ʻia e like me ka mea i hana ʻia ma ka hakakā ʻo Umuleri-Aguleri. E ʻākoakoa lākou a pau i loko o ka luakini kahi e kaʻina ai ke kola, nā mea inu, a me nā meaʻai a me nā pule no ka maluhia o ke kaiāulu. Ma kēia ʻano hana kuʻuna, hiki ke hōʻino ʻia ka mea makemake ʻole i ka maluhia. He mana ko ke kahuna nui e hoʻopaʻi aku i ka poʻe ʻaʻole hoʻokō. Mai kēia wehewehe ʻana, hiki i kekahi ke hoʻoholo i nā ʻōlelo o ka hoʻoponopono maluhia ma ke ʻano kuʻuna maʻamau e ʻae ʻia a hoʻolohe ʻia e nā lālā o ke kaiāulu no ka hopohopo i nā hopena maikaʻi ʻole e like me ka make a i ʻole ka maʻi hiki ʻole ke hoʻōla ʻia mai ka honua ʻuhane.
Eia kekahi, hiki ke hoʻohana ʻia ka hoʻohana ʻana i nā kuʻuna i loko o nā ʻano hoʻonā hakakā o nā kahu hānai-mahiʻai. Hiki i ka hana kuʻuna ke pale aku i ka hiki ʻana o nā ʻaoʻao i kahi hopena make. Hana nā kuʻuna ma ke ʻano he hoʻomalu hakakā a me nā hana hoʻohaʻahaʻa i nā hui kuʻuna ʻApelika. Hōʻike wale ʻia kahi kuʻuna i nā hana hiki ʻole ke wānana a i ʻole nā hana i hiki ʻole ke hoʻāpono ʻia ma o nā wehewehe kūpono. He mea koʻikoʻi nā kuʻuna no ka mea e kamaʻilio lākou i nā ʻano noʻonoʻo a me ka politika o ke ola kaiāulu, ʻoi aku ka nui o nā hōʻeha i nā poʻe a me nā hui i hiki ke hoʻopilikia i ka hakakā (King-Irani, 1999). ʻO ia hoʻi, he mea koʻikoʻi nā kuʻuna i ka manaʻo maikaʻi o ke kanaka, ka lokahi o ke kaiāulu, a me ka hoʻohui ʻana i ka nohona (Giddens, 1991).
Ma kahi i mākaukau ʻole ai nā ʻaoʻao e hoʻololi i ko lākou kūlana, hiki ke noi ʻia lākou e hoʻohiki. ʻO ka hoʻohiki ʻana, he ala ia e kāhea aku ai i ke akua e hōʻike i ka ʻoiaʻiʻo o ka hōʻike, ʻo ia hoʻi, ka mea e ʻōlelo ai. No ka laʻana, ʻo ka Aro - he ʻohana ma ka mokuʻāina ʻo Abia ma ka ʻaoʻao hema hema o Nigeria - he akua i kapa ʻia. lōʻihi juju o Arochukwu. Ua manaoia e make ka mea hoohiki wahahee. ʻO ka hopena, manaʻo ʻia ua hoʻoholo koke ʻia nā paio ma hope o ka hoʻohiki ʻana ma mua o ka lōʻihi juju o Arochukwu. Pēlā nō, ʻike ʻia ka hoʻohiki ʻana me ka Baibala Hemolele a i ʻole ka Koran ma ke ʻano he ala e hōʻoia ai i ka hala ʻole o ke kanaka no ka uhaki a i ʻole ka lawehala (Braimah, 1998, p.165).
Ma nā hale kuʻuna, hiki ke hoʻohenehene ma waena o nā pāʻina e like me ia i hana ʻia ma nā kaiāulu he nui ma Nigeria. He ala hoʻokumu ʻole kēia i ka hoʻonā kuʻuna kuʻuna. Ua hana ʻia ma waena o ka poʻe Fulani ma ka ʻākau o Nigeria. Ua hōʻike ʻo John Paden (1986) i ka manaʻo a me ka pili o nā pilina hoʻohenehene. Ua lawe ka Fulani a me Tiv a me Barberi i ka hoʻohenehene a me ka hoʻohenehene i mea e hoʻonāwaliwali ai i waena o lākou (Braimah, 1998). Hiki ke hoʻohana ʻia kēia hana i ka hakakā ʻana ma waena o nā kahu hānai a me nā mahiʻai.
Hiki ke hoʻohana ʻia ke ʻano hoʻouka kaua ma ka hihia o ka ʻaihue pipi e like me ka mea i hana ʻia ma waena o nā kaiāulu kahu hānai. ʻO ka hopena o ka hoʻouka kaua e pili ana i ka manaʻo a me ka ikaika o ka pūʻulu hoʻouka a me ka mea o ka hoa paio i kekahi mau hihia, kū'ē i ka hoʻokuʻu ʻana.
Pono kēia mau ala e ʻimi i nā kūlana i loaʻa i ka ʻāina iā ia iho. Akā naʻe, ʻaʻole mākou poina i ka ʻoiaʻiʻo he mau nāwaliwali nā hana hoʻoponopono kuʻuna. Eia naʻe, ʻo ka poʻe e hoʻopaʻapaʻa ana e kūʻē ana nā hana kuʻuna i nā kūlana āpau o nā pono kanaka a me ke aupuni democracy, ʻaʻole naʻe i ka manaʻo no ka mea hiki i nā pono kanaka a me ke aupuni democracy ke ulu wale i ka wā e noho maluhia ai ma waena o nā hui like ʻole o ka hui. Hoʻopili nā hana kuʻuna i nā ʻāpana āpau o ke kaiāulu - nā kāne, nā wahine, a me nā ʻōpio. ʻAʻole ia e kāpae i kekahi. Pono ke komo ʻana o nā wahine a me nā ʻōpio no ka mea ʻo ia ka poʻe e amo nei i ke kaumaha o ka hakakā. He mea kūʻē ka hoʻokaʻawale ʻana i kēia mau pūʻulu i kahi hakakā o kēia ʻano.
ʻO ka paʻakikī o kēia paio e koi ʻia e hoʻohana ʻia nā ala kuʻuna me kona hemahema. ʻAʻohe kānalua, ua hoʻomaikaʻi ʻia nā hale kuʻuna o kēia wā a ʻaʻole makemake hou ka poʻe i nā ala maʻamau o ka hoʻoholo ʻana i nā paio. ʻO nā kumu ʻē aʻe o kēia emi ʻana o ka hoihoi i nā kaʻina hana kuʻuna o ka hoʻoholo hoʻopaʻapaʻa e pili ana i ka manawa paʻa, hiki ʻole ke hoʻopiʻi i nā hoʻoholo maikaʻi ʻole i ka nui o nā hihia, a ʻo ka mea nui loa, ʻo ka palaho o nā lunakahiko e nā elite politika (Osaghae, 2000). Hiki paha i kekahi mau lunakahiko ke hoʻokaʻawale i kā lākou lawelawe ʻana i nā pilikia, a i ʻole e hoʻoikaika ʻia e ko lākou manaʻo pilikino. ʻAʻole lawa kēia mau kumu e hōʻole ʻia ai ke kumu hoʻoholo kuʻuna. ʻAʻohe ʻōnaehana me ka hala ʻole.
Ka Hopena a me nā Manaʻo
Hoʻololi ka hoʻololi kū'ē i ka hoʻoponopono hoʻihoʻi. ʻO nā ala kuʻuna o ka hoʻoholo hakakā, e like me ka mea i hōʻike ʻia ma luna, ua hoʻokumu ʻia ma nā loina o ka hoʻoponopono hoʻoponopono. He ʻokoʻa kēia i ke ʻano o ka hoʻoponopono ʻana ma ke komohana i hoʻokumu ʻia ma nā kaʻina hana hoʻopaʻi a hoʻopaʻi paha. Manaʻo kēia pepa i ka hoʻohana ʻana i nā ʻano hana hoʻonā kuʻuna kuʻuna e hoʻonā i ka hakakā kahu hānai-mahiʻai. Aia i loko o kēia mau hana kuʻuna ka hoʻoponopono ʻana i nā mea i hōʻeha ʻia e ka poʻe lawehala a me ka hoʻohui hou ʻana o ka poʻe lawehala i loko o ke kaiāulu i mea e kūkulu hou ai i nā pilina i haki a hoʻihoʻi i ka lokahi i nā kaiāulu i hoʻopilikia ʻia. Loaʻa i ka hoʻokō ʻana i kēia mau pōmaikaʻi hoʻomalu maluhia a pale i ka hakakā.
ʻOiai ʻaʻole nele nā hana kuʻuna i nā hemahema, ʻaʻole hiki ke hoʻonui ʻia ko lākou pono i ka quagmire palekana i kēia manawa i ʻike ʻia e ka ʻāina. He mea pono ke ʻimi ʻia kēia hiʻohiʻona i loko o ka hoʻonā hakakā. Ua hōʻike ʻia ka ʻōnaehana hoʻoponopono o ke Komohana ma ka ʻāina i ka maikaʻi ʻole a hiki ʻole ke hoʻonā i kēia hakakā mau. ʻO kēia kekahi no ka mea ʻaʻohe manaʻoʻiʻo o nā hui ʻelua i nā ʻoihana Komohana. Hoʻopili ʻia ka ʻōnaehana hoʻokolokolo me nā kaʻina hana huikau a me nā hopena hiki ʻole ke ʻike ʻia, e kālele ana i ka hewa a me ka hoʻopaʻi. Ma muli o kēia mau maʻi āpau i hoʻokumu ʻia ai ka Panel of the Wise e ka Hui ʻApelika e kōkua i ka hoʻoponopono ʻana i nā hakakā ma ka ʻāina.
Hiki ke ʻimi ʻia nā ʻano hoʻoholo kuʻuna kuʻuna ma ke ʻano he ʻokoʻa no ka hoʻonā ʻana i ka hakakā kahu-mahiʻai. Ma ka hāʻawi ʻana i kahi hilinaʻi no ka ʻike ʻana i ka ʻoiaʻiʻo, ka haʻi ʻana, ke kala ʻana, ka hoʻoponopono ʻana, ka hoʻohui hou ʻana, ka hoʻolauleʻa ʻana a me ka hoʻokumu ʻana i ka pilina, e hoʻihoʻi ʻia ka lokahi a i ʻole ke kaulike kaiapili.
Eia nō naʻe, hiki ke hoʻohana ʻia ka hui ʻana o nā ʻōiwi a me ke Komohana o ka hoʻoholo hakakā ma kekahi mau ʻano o nā kaʻina hana hoʻoholo hakakā. Manaʻo ʻia hoʻi e hoʻokomo ʻia ka poʻe loea i nā kānāwai maʻamau a me ka sharia i nā kaʻina hoʻoholo. ʻO nā ʻaha hoʻokolokolo maʻamau a me ka sharia kahi i loaʻa ai i nā mōʻī a me nā aliʻi ka mana kūpono a ʻo nā ʻōnaehana hoʻokolokolo o ke Komohana e hoʻomau a e hana ʻaoʻao.
E hoʻomaopopo '
Adekunle, O., & Adisa, S. (2010). He empirical phenomenological psychological study o nā mea mahiʻai-nā kahu hānai hakakā ma ke kūkulu ʻākau-waena o Nigeria, Nūpepa o nā manaʻo ʻokoʻa ma ka ʻepekema Social, 2 (1), 1-7.
Blench, R. (2004). Punawai kūlohelohe conflict in North-central Nigeria: A handbook and case haʻawina. Cambridge: Mallam Dendo Ltd.
Boege, V. (2011). ʻO ka hiki a me nā palena o nā ala kuʻuna i ke kūkulu maluhia. Ma B. Austin, M. Fischer, & HJ Giessmann (Eds.), Ke holomua nei i ka hoʻololi hakakā. ʻO ka Berghof puke lima 11. Opladen: ʻO Barbara Budrich Publishers.
Braimah, A. (1998). Moʻomeheu a me ka moʻomeheu i ka hoʻoholo hakakā. Ma CA Garuba (Ed.), nona iho hale no ka hooponopono pilikia ma Aferika. Lagos: Gabumo Publishing Company Ltd.
Burgess, G., & Burgess, H. (1996). Kūkākūkā paʻa paʻa ʻana. Ma G. Burgess, & H. Burgess (Ed.), Ma waho aʻe o ka Intractability Conflict Research Consortium. Ua kiʻi ʻia mai http://www.colorado.edu/conflict/peace/essay/con_conf.htm
Giddens, A. (1991). ʻO kēia manawa a me ka ʻike pilikino: ʻO ke kanaka a me ke kaiāulu i ka wā hou. Palo Alto, CA: Standord University Press.
Gueye, AB (2013). Ka hewa i hoʻonohonoho ʻia ma Gambia, Guinea-Bissau, a me Senegal. Ma EEO Alemika (Ed.), Ka hopena o ka hewa i hoʻonohonoho ʻia i ke aupuni ma West Africa. Abuja: Friedrich-Ebert, Stifung.
Homer-Dixon, TF (1999). Kaiapuni, ka nele, a me ka hana ino. Princeton: Hale Paʻi Kulanui.
Ingawa, SA, Tarawali, C., & Von Kaufmann, R. (1989). Nā mālama mālama hānai ma Nigeria: Nā pilikia, nā manaʻo, a me nā hopena kulekele (Pepa pūnaewele no. 22). Addis Ababa: International Livestock Center for Africa (ILCA) and African Livestock Policy Analysis Network (ALPAN).
Pūʻulu Kūʻē Kūʻē. (2017). Nā kahu hānai e kūʻē i ka poʻe mahiʻai: Ke hoʻonui nei ka hakakā ʻana o Nigeria. ʻApelika hōʻike, 252. Kiʻi ʻia mai https://www.crisisgroup.org/africa/west-africa/nigeria/252-herders-against-farmers-nigerias-expanding-deadly-conflict
Irani, G. (1999). ʻO nā ʻenehana mediation Islamic no nā hakakā Middle East, Middle East. Hoʻomaka no Nā Kuleana Mea (MERIA), 3(2), 1-17.
Kariuki, F. (2015). ʻO ka hoʻoholo kū'ē'ē e nā lunakahiko ma ʻApelika: Nā kūleʻa, nā pilikia a me nā manawa kūpono. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3646985
King-Irani, L. (1999). Ritual o ka hoʻolauleʻa a me nā kaʻina hana o ka mana ma hope o ke kaua Lebanona. Ma IW Zartman (Ed.), Nā lāʻau lapaʻau kuʻuna no nā hakakā hou: ʻO ka lāʻau lapaʻau hakakā ʻApelika. Boulder, Co: Lynne Rienner Publisher.
Kukah, MH (2018). ʻO nā ʻoiaʻiʻo haʻihaʻi: ʻo ka ʻimi paʻakikī a Nigeria no ka hui ʻāina. Hāʻawi ʻia ka pepa ma ka 29th & 30th Convocation Lecture o ke Kulanui o Jos, 22 o Iune.
Lederach, JP (1997). Ke kūkulu ʻana i ka maluhia: ʻO ka hoʻolauleʻa mau ʻana i nā hui mokuʻāina. Wakinekona, DC: ʻAmelika Hui Pū ʻIa o ka Maluhia Press.
Mailafia, O. (2018, Mei 11). ʻO Genocide, hegemony, a me ka mana ma Nigeria. Nā lāʻoihana. Ua kiʻi ʻia mai https://businessday.ng/columnist/article/genocide-hegemony-power-nigeria/
Ofuoku, AU, & Isife, BI (2010). ʻO nā kumu, nā hopena a me ka hoʻoholo ʻana o ka hakakā ʻana o ka poʻe mahiʻai-nā kahu bipi nomadic ma Delta State, Nigeria. Agricultura Tropica a me Subtropica, 43(1), 33-41. Ua kiʻi ʻia mai https://agris.fao.org/agris-search/search.do?recordID=CZ2010000838
Ogbeh, A. (2018, Ianuali 15). ʻO nā kahu hānai Fulani: Ua hoʻomaopopo nā Nigerians i kaʻu manaʻo e pili ana i nā kolo pipi - Audu Ogbeh. Kālā Daily. Ua kiʻi ʻia mai https://dailypost.ng/2018/01/15/fulani-herdsmen-nigerians-misunderstood-meant-cattle-colonies-audu-ogbeh/
Okechukwu, G. (2014). ʻO ka nānā ʻana o ka ʻōnaehana kaulike ma ʻApelika. In A. Okolie, A. Onyemachi, & Areo, P. (Eds.), ʻO ka politika a me ke kānāwai ma ʻApelika: nā pilikia o kēia manawa a me nā mea e kū nei. Abaliki: Willyrose & Appleseed Publishing Coy.
Okoli, AC, & Okpaleke, FN (2014). ʻO ka rustling pipi a me ka dialectics o ka palekana ma Northern Nigeria. Ka Nupepa International of Liberal Arts and Social Science, 2(3), 109-117.
Olayoku, PA (2014). Nā ʻano a me nā ʻano o ka hānai ʻana i nā pipi a me ka hana ʻino kuaʻāina ma Nigeria (2006-2014). IFRA-Nigeria, Nā Pepa Hana N°34. Ua kiʻi ʻia mai https://ifra-nigeria.org/publications/e-papers/68-olayoku-philip-a-2014-trends-and-patterns-of-cattle-grazing-and-rural-violence-in-nigeria- 2006-2014
Omale, DJ (2006). ʻO ka hoʻoponopono i ka mōʻaukala: He hoʻokolokolo ʻana i nā 'Africa restorative traditions' a me ke ʻano o ka 'restorative justice' paradigm. ʻApelika Journal of Criminology and Justice Studies (AJCJS), 2(2), 33-63.
Onuoha, FC (2007). ʻO ka hoʻohaʻahaʻa ʻana i ke kaiapuni, ola a me nā hakakā: ʻO ka nānā ʻana i ka hopena o ka emi ʻana o nā kumuwaiwai wai o Lake Chad no ka ʻākau-hikina o Nigeria. Palapala Pepa, Ke Kula Kaiapuni Lahui, Abuja, Naigeria.
Osaghae, EE (2000). Ke hoʻohana nei i nā ʻano kuʻuna i ka hakakā hou: Nā mea hiki a me nā palena. Ma IW Zartman (Ed.), Nā lāʻau lapaʻau kuʻuna no nā hakakā hou: ʻO ka lāʻau lapaʻau hakakā ʻApelika (pp. 201-218). Boulder, Co: Lynne Rienner Publisher.
Otite, O. (1999). Ma nā paio, kā lākou hoʻoholo, hoʻololi, a me ka hoʻokele. Ma O. Otite, & IO Albert (Eds.), Nā hakakā kaiaulu ma Nigeria: Manaʻo, hoʻoholo a me ka hoʻololi. Lagos: Spectrum Books Ltd.
Paffenholz, T., & Spurk, C. (2006). ʻO ka hui kīwila, ka hoʻopili civic, a me ke kūkulu maluhia. Social nā pepa hoʻomohala, ka pale kaua a me ke kūkulu hou ʻana, ʻaʻole 36. Wakinekona, DC: Pūʻulu Bank Bank. Ua kiʻi ʻia mai https://documents.worldbank.org/en/publication/documents-reports/documentdetail/822561468142505821/civil-society-civic-engagement-and-peacebuilding
Wahab, AS (2017). ʻO ke kumu hoʻohālike o nā ʻōiwi Sudanese no ka hoʻoholo ʻana i ka hakakā: He noiʻi hihia e nānā i ka pili a me ka hoʻohana ʻana o ke kumu hoʻohālike Judiyya i ka hoʻihoʻi ʻana i ka maluhia i loko o nā kaiāulu lāhui o Sudan. Ka palapala kauka. ʻO ka Nova Southeastern University. Kiʻi ʻia mai ka NSU Works, College of Arts, Humanities and Social Sciences - Keʻena o ka Hoʻoholo Kūʻē Kūʻē. https://nsuworks.nova.edu/shss_dcar_etd/87.
Williams, I., Muazu, F., Kaoje, U., & Ekeh, R. (1999). ʻO nā hakakā ma waena o nā kahu hānai a me nā mea mahiʻai ma ka ʻākau-hikina o Nigeria. Ma O. Otite, & IO Albert (Eds.), Nā hakakā kaiaulu ma Nigeria: Manaʻo, hoʻoholo a me ka hoʻololi. Lagos: Spectrum Books Ltd.
Zartman, WI (Ed.) (2000). Nā lāʻau lapaʻau kuʻuna no nā hakakā hou: ʻO ka lāʻau lapaʻau hakakā ʻApelika. Boulder, Co: Lynne Rienner Publisher.
