Hoʻopili ʻana i ka hana ʻino, nā hakakā a me nā pōʻino kūlohelohe
Hōʻuluʻulu:
Nānā ka ʻatikala i ke ʻano o nā ʻano like ʻole o nā ʻōnaehana kaiapili, ka politika, ka hoʻokele waiwai a me ka moʻomeheu i hoʻokumu ʻia i nā paio kūkulu e hōʻike ana i nā ramifications honua. Ma ke ʻano he kaiāulu honua, ʻoi aku ka pilina ma mua o ka wā ma mua. ʻO nā ʻōnaehana kaiaulu a me ka honua e hoʻokumu i nā ʻoihana a me nā kulekele e hoʻokaʻawale i ka hapa nui a ʻo ka pōmaikaʻi ʻana i ka hapa liʻiliʻi ʻaʻole hiki ke hoʻomau. ʻO ka pōʻino o ka nohona ma muli o ke kālai'āina a me ka hoʻokele waiwai e alakaʻi ai i nā hakakā lōʻihi, ka neʻe ʻana o ka lehulehu, a me ka pōʻino o ke kaiapuni kahi i hoʻoholo ʻole ai ka neo-liberal. Ke nānā aku nei i ʻApelika, kūkākūkā ka pepa i nā kumu o ka hana ʻino a hōʻike i ke ʻano e hiki ai ke hoʻololi ʻia i loko o kahi hui like. Pono ka maluhia hoʻomau honua i ka hoʻololi ʻana i ka paradigm i: (1) hoʻololi i nā paradigms palekana state-centric me ka palekana maʻamau, e hoʻoikaika ana i ka hoʻomohala ʻana o ke kanaka no nā kānaka a pau, ka mea kūpono o ke kanaka like a me ka hopena like; (2) hoʻokumu i nā ʻoihana hoʻokele waiwai a me nā ʻōnaehana kālaiʻāina e hoʻokumu i ka poʻe a me ka pono honua ma mua o ka loaʻa kālā.
Hoʻoiho i kēia ʻatikala
Manaʻo ʻia no Citation:
Mayanja, ENB (2022). Hoʻopili i ka hana ʻino, nā hakakā a me nā pōʻino kaiaola. Ka Nupepa o ka Noho Hookahi, 7(1), 15-25.
ʻIkepili ʻatikala:
@ʻatikala{Mayanja2022}
Title = {Hoʻohui i ka hana ʻino, nā hakakā a me nā pōʻino kaiaola}
Mea kākau = {Evelyn Namakula B. Mayanja}
Url = {https://icermediation.org/linking-structural-violence-conflicts-and-ecological-damages/}
ISSN = {2373-6615 (Paʻi); 2373-6631 (Online)}
Makahiki = {2022}
Lā = {2022-12-10}
Nūpepa = {Journal of Living Together}
Volume = {7}
Helu = {1}
Nā ʻaoʻao = {15-25}
Mea hoʻopuka = {International Center for Ethno-Religious Mediation}
Helu helu = {White Plains, New York}
Puka = {2022}.
Introduction
ʻO nā hana pono ʻole ke kumu o nā hakakā kūloko a me ka honua. Hoʻokomo ʻia lākou i loko o nā ʻōnaehana socio-political a me ka hoʻokele waiwai a me nā subsystems e hoʻoikaika ai i ka hoʻohana ʻana a me ka koi ʻana e nā elite politika, nā hui multinational (MNCs), a me nā mokuʻāina ikaika (Jeong, 2000). ʻO ka colonization, globalization, capitalism, a me ka manaʻoʻiʻo ua hoʻoneʻe i ka luku ʻana i nā ʻoihana moʻomeheu kuʻuna a me nā waiwai i mālama i ke kaiapuni, a pale a hoʻoholo i nā hakakā. ʻO ka hoʻokūkū no ka mana politika, hoʻokele waiwai, ka pūʻali koa a me ka ʻenehana e hoʻonele i ka nāwaliwali o ko lākou mau pono kumu, a ke kumu i ka dehumanization a me ka uhaki i ko lākou hanohano a me ka pono. Ma ke ao holoʻokoʻa, hoʻoikaika nā ʻoihana hewa a me nā kulekele e nā mokuʻāina koʻikoʻi i ka hoʻohana ʻana i nā lāhui āpau. Ma ka pae aupuni, ka dictatorship, ka nationalism luku, a me ke kalaiaina o ka opu, i malamaia e ka hooikaika a me na kulekele e pomaikai wale ai na elites kalaiaina, hooulu i ka huhu, e waiho ana i ka poe nawaliwali me ke koho ole koe wale no ka hoohana ana i ka hana ino i mea e olelo ai i ka oiaio. mana.
Nui nā hewa a me nā hana ʻino ʻoiai ʻo kēlā me kēia pae o ka paio e pili ana i nā ana hoʻonohonoho i hoʻokomo ʻia i loko o nā ʻōnaehana a me nā subsystem kahi i hana ʻia ai nā kulekele. Ua hoʻolālā ʻo Maire Dugan (1996), he mea noiʻi maluhia a me ka ʻepekema, i ke ʻano hoʻohālike 'nested paradigm' a ʻike i ʻehā mau pae o ka hakakā: nā pilikia i loko o kahi hakakā; nā pilina pili; nā subsystem kahi i loaʻa ai kahi pilikia; a me nā ʻōnaehana ʻōnaehana. Ke nānā nei ʻo Dugan:
Hōʻike pinepine nā paio subsystem i nā paio o ka ʻōnaehana ākea, e lawe mai ana i nā ʻano like ʻole e like me ka racism, sexism, classism, a me ka homophobia i nā keʻena a me nā hale hana a mākou e hana ai, nā hale hoʻomana kahi a mākou e pule ai, nā pā hale a me nā kahakai kahi a mākou e pāʻani ai. , na alanui a kakou e halawai ai me na hoalauna, na hale hoi a kakou e noho nei. Hiki ke loaʻa nā pilikia pae subsystem ma o lākou iho, ʻaʻole i hoʻopuka ʻia e nā ʻike ākea ākea. (p. 16)
Hoʻopili kēia ʻatikala i nā hana pono ʻole o ka honua a me ke aupuni ma ʻApelika. Ua ʻike ʻo Walter Rodney (1981) i ʻelua mau kumu o ka hana hoʻomāinoino o ʻApelika e hōʻemi ana i ka holomua o ka ʻāina: "ka hana o ka ʻōnaehana imperialist" e hoʻoheheʻe i ka waiwai o ʻApelika, ʻaʻole hiki i ka ʻāina ke hoʻomohala wikiwiki i kāna mau kumuwaiwai; a me "ka poe e hooponopono ana i ka nenoaiu a me ka poe e lawelawe ana ma ke ano he mau agena a i ole ia he mau hoa hana ole o ia pūnaewele. ʻO ka poʻe kapitalista o ke komohana ʻEulopa ka poʻe i hoʻolōʻihi i kā lākou hoʻohana ʻana mai loko mai o ʻEulopa a uhi i ka ʻApelika holoʻokoʻa" (p. 27).
Me kēia hoʻolauna ʻana, nānā ka pepa i kekahi mau manaʻo e kākoʻo ana i nā ʻano like ʻole o ke kūkulu ʻana, a ma hope o ka nānā ʻana i nā pilikia koʻikoʻi koʻikoʻi e pono e hoʻoponopono ʻia. Hoʻopau ka pepa me nā manaʻo no ka hoʻololi ʻana i ka hana ʻino.
Nā Hoʻomaka Teorila
Ua hoʻokumu ʻia ka huaʻōlelo structural violence e Johan Galtung (1969) e pili ana i nā ʻōnaehana pilikanaka: politika, hoʻokele waiwai, moʻomeheu, hoʻomana, a me nā ʻōnaehana kānāwai e pale ai i nā poʻe, nā kaiāulu, a me nā hui mai ka ʻike ʻana i ko lākou hiki piha. ʻO ka hana hoʻomāinoino ʻana ʻo ia ka "hōʻino ʻole ʻia o nā pono kanaka nui a i ʻole ... ka pōʻino o ke ola kanaka, ka mea e hoʻohaʻahaʻa i ke kiʻekiʻe maoli e hiki ai i kekahi ke hoʻokō i ko lākou mau pono ma lalo o ka mea e hiki ai" (Galtung, 1969, p. 58) . Ua loaʻa paha ʻo Galtung (1969) i ka huaʻōlelo mai ka 1960s Latin American liberation theology kahi i hoʻohana ʻia ai nā "structures of sin" a i ʻole "social sin" e pili ana i nā hale e hoʻoulu ai i ka pono ʻole o ka nohona a me ka marginalization o ka poʻe ʻilihune. ʻO ka poʻe kākoʻo o ka hoʻonaʻauao hoʻokuʻu ʻia ʻo Archbishop Oscar Romero lāua ʻo Father Gustavo Gutiérrez. Ua kākau ʻo Gutiérrez (1985): "ʻo ka ʻilihune ke ʻano o ka make… ʻaʻole wale ke kino akā noʻonoʻo a me ka moʻomeheu pū kekahi" (p. 9).
ʻO nā hale like ʻole ke kumu kumu o nā paio (Cousens, 2001, p. 8). I kekahi manawa, ua kapa ʻia ka hana hoʻomāinoino e like me ka hoʻomāinoino ʻana i ka ʻoihana e loaʻa mai ana mai "nā ʻano pilikanaka, politika, a me ka hoʻokele waiwai" e ʻae ai i ka "kaulike ʻole o ka mana a me nā kumuwaiwai" (Botes, 2003, p. 362). Pōmaikaʻi ka hana ʻino i ka poʻe kakaikahi a hoʻokaumaha i ka hapa nui. Hoʻopili ʻo Burton (1990) i ka hana hoʻomāinoino me nā pono ʻole a me nā kulekele ʻoihana e pale ai i ka poʻe mai ka hālāwai ʻana i ko lākou mau pono ontological. ʻO nā hanana kaiaulu ka hopena mai ka "dialectic, a i ʻole interplay, ma waena o nā mea hoʻolālā a me ka ʻoihana kanaka o ka hana ʻana a me ka hoʻokumu ʻana i nā ʻano hana hou" (Botes, 2003, p. 360). Hoʻopiliʻia lākou i loko o "nā hale pili kaiaulu, maʻamau e nā hale paʻa a me nāʻike maʻamau" (Galtung, 1969, p. 59). Ma muli o ke ʻano maʻamau o ia mau hale a aneane ʻaʻole hoʻoweliweli, ʻaʻole ʻike ʻia lākou. ʻO Colonialism, ka hoʻohana ʻana o ka ʻĀpana ʻĀkau i nā kumuwaiwai o ʻApelika a me ka hoʻohaʻahaʻa ʻana, ka pōʻino o ke kaiapuni, racism, supremacism keʻokeʻo, neocolonialism, nā ʻoihana kaua e loaʻa kālā wale nō ke loaʻa nā kaua ma ka Global South, ka haʻalele ʻana o ʻApelika mai ka hoʻoholo ʻana o ka honua a me 14 West. ʻO nā aupuni o ʻApelika e uku ana i nā ʻauhau colonial iā Farani, he mau hiʻohiʻona wale nō. ʻO ka hoʻohana ʻana i nā kumuwaiwai no ka laʻana, e hoʻoulu ai i ka pōʻino kaiaola, nā hakakā a me ka neʻe ʻana. Eia naʻe, ʻo ka lōʻihi lōʻihi ʻO ka hoʻohana ʻana i nā kumuwaiwai o ʻApelika ʻaʻole i manaʻo ʻia he kumu nui i ka pilikia o ka neʻe ʻana o ka poʻe i luku ʻia ko lākou ola e ka hopena o ka hoʻokele waiwai honua. He mea nui e hoʻomaopopo i ka hoʻokahe ʻana o ke kālepa kauā a me ka colonialism i ka waiwai kanaka a me nā kumuwaiwai kūlohelohe o ʻApelika. No laila, pili ka hana ʻino i loko o ʻApelika i ka hoʻokauwā a me ka colonial systemic social injustice, racial capitalism, exploitation, hookaumaha, mea hana a me ka commodification o Blacks.
Nā Pilikia Kūleʻa Kūʻē
ʻO wai ka mea i loaʻa i ka mea a me ka nui o ka loaʻa iā lākou he kumu o ka hakakā ma ka mōʻaukala kanaka (Ballard et al., 2005; Burchill et al., 2013). Aia nā kumuwaiwai e hoʻokō i nā pono o ka 7.7 biliona kānaka ma ka honua? ʻO ka hapahā o ka heluna kanaka ma Global North e hoʻopau i ka 80% o ka ikehu a me nā metala a hoʻokuʻu i ka nui o ke kalapona (Trondheim, 2019). No ka laʻana, ʻo ʻAmelika Hui Pū ʻIa, Kelemānia, Kina, a me Iapana e hoʻopuka i ka hapa nui o ka hoʻokele waiwai o ka honua, ʻoiai ʻo 75% o ka heluna kanaka o nā ʻāina ʻoihana liʻiliʻi e ʻai i 20%, akā ʻoi aku ka hopena o ka hoʻomehana honua (Bretthauer, 2018; Klein, 2014) a me nā hakakā e pili ana i nā kumuwaiwai i hoʻokumu ʻia e ka hoʻohana ʻana o ka kapitalista. Hoʻopili kēia i ka hoʻohana ʻana i nā minerala koʻikoʻi i manaʻo ʻia e like me nā mea hoʻololi pāʻani i ka hoʻēmi ʻana i ka hoʻololi ʻana i ke aniau (Bretthauer, 2018; Fjelde & Uexkull, 2012). ʻO ʻApelika, ʻoiai ʻo ka mea liʻiliʻi loa o ke kalapona i hoʻopilikia nui ʻia e ka hoʻololi ʻana i ke aniau (Bassey, 2012), a me nā kaua a me ka ʻilihune, e alakaʻi ana i ka neʻe ʻana o ka lehulehu. Ua lilo ke Kai Mediterranean i ilina no nā miliona o nā ʻōpio ʻApelika. ʻO ka poʻe e pōmaikaʻi ana i nā hale e hoʻohaʻahaʻa i ke kaiapuni a hoʻoulu i nā kaua e noʻonoʻo i ka hoʻololi ʻana i ke aniau he hoax (Klein, 2014). Eia nō naʻe, hoʻolālā ʻia ka hoʻomohala ʻana, ka maluhia, nā kulekele hoʻohaʻahaʻa i ke aniau a me ka noiʻi ʻana i lalo o lākou i ka Global North me ka ʻole o ka hui ʻana o ʻAmelika, nā moʻomeheu a me nā waiwai i mālama i nā kaiāulu no nā kaukani makahiki. E like me kā Faucault (1982, 1987) hoʻopaʻapaʻa, pili ka hana ʻino i nā kikowaena o ka ʻike mana.
ʻO ka moʻomeheu moʻomeheu a me ka waiwai i hoʻonui ʻia e nā manaʻo o ka modernization a me ka globalization e hāʻawi ana i nā hakakā kūkulu (Jeong, 2000). ʻO nā ʻoihana o ka wā hou i kākoʻo ʻia e ka kapitalisme, nā kuʻuna democratic liberal, ka ʻenehana a me nā holomua ʻepekema e hana i ka nohona a me ka hoʻomohala ʻana i hoʻohālike ʻia ma ke Komohana, akā hoʻopau i ka moʻomeheu moʻomeheu, politika a me ka hoʻokele waiwai o ʻApelika. Hōʻike ʻia ka ʻike ākea o ka wā hou a me ka hoʻomohala ʻana ma ke ʻano o ka consumerism, capitalism, urbanization and individualism (Jeong, 2000; Mac Ginty & Williams, 2009).
Hoʻokumu nā ʻano kālai'āina, pilikanaka, a me ka hoʻokele waiwai i nā kūlana no ka hāʻawi like ʻole ʻana o ka waiwai i waena a i loko o nā lāhui (Green, 2008; Jeong, 2000; Mac Ginty & Williams, 2009). ʻAʻole hiki i ke aupuni honua ke hoʻopaʻa i nā kūkākūkā e like me ka Paris Agreement on climate change, e hana i ka mōʻaukala ilihune, e hoʻonui i ka hoʻonaʻauao, a i ʻole e hana i nā pahuhopu hoʻomohala millennium, a me nā pahuhopu hoʻomohala hoʻomau. ʻAʻole ʻike ka poʻe e pōmaikaʻi ana i ka ʻōnaehana. ʻO ka hōʻeha, ma muli o kahi ākea ākea ma waena o nā mea i loaʻa i ka poʻe a me nā mea a lākou e manaʻoʻiʻo ai e pono ai lākou i hui pū ʻia me ka emi ʻana o ka hoʻokele waiwai a me ka hoʻololi ʻana i ke aniau, ke hoʻoikaika nei i ka marginalization, nā neʻe nui, nā kaua, a me ka hoʻoweliweli. Makemake nā kānaka, nā hui, a me nā lāhui e noho ma luna o ka hierarchy mana pilikanaka, hoʻokele waiwai, politika, ʻenehana a me ka pūʻali koa, e hoʻomau nei i ka hoʻokūkū ikaika ma waena o nā lāhui. ʻO ʻApelika, waiwai me nā kumuwaiwai i makemake nui ʻia e nā mana nui, he mākeke momona hoʻi ia no nā ʻoihana kaua e kūʻai aku i nā mea kaua. ʻO Paradoxically, ʻaʻohe kaua e pili ana i ka waiwai no nā ʻoihana mea kaua, kahi kūlana ʻaʻole hiki iā lākou ke ʻae. ʻO ke kaua ka nā lawelawe loiloi no ke komo ʻana i nā kumuwaiwai o ʻApelika. Ke hoʻouka ʻia nā kaua, loaʻa ka waiwai o nā ʻoihana mea kaua. Ma ke kaʻina hana, mai Mali a hiki i ka Central African Republic, South Sudan, a me ka Democratic Republic of Congo, ua hoʻowalewale ʻia nā ʻōpio ʻilihune a nele i ka hana i ka hoʻokumu ʻana a i ʻole ke komo ʻana i nā pūʻulu koa a me nā pūʻulu hoʻoweliweli. ʻAʻole i hoʻokō ʻia nā pono kumu, i hui pū ʻia me ka hōʻino ʻana i nā pono kanaka a me ka hoʻohaʻahaʻa ʻana, hoʻokaʻawale i ka poʻe mai ka hoʻokō ʻana i ko lākou hiki a alakaʻi i nā hakakā a me nā kaua (Cook-Huffman, 2009; Maslow, 1943).
Hoʻomaka ka hao ʻana a me ka hoʻouka kaua ʻana iā ʻApelika me ke kālepa kauā a me ka colonialism, a hoʻomau a hiki i kēia lā. ʻO ka ʻōnaehana hoʻokele waiwai honua a me nā manaʻoʻiʻo e holomua ka mākeke honua, kālepa wehe a me ka hoʻopukapuka kālā ʻē aʻe i ka pōmaikaʻi democratically i nā lāhui kumu a me nā ʻoihana e hoʻohana ana i nā kumuwaiwai o nā ʻāina āpau, e hoʻolalelale iā lākou e hoʻokuʻu aku i nā mea maka a lawe mai i nā waiwai i hoʻoili ʻia (Carmody, 2016; Southall & Melber, 2009 ). Mai ka 1980s, ma lalo o ka malu o ka globalization, free market reforms, a me ka hoʻohui 'Afelika i loko o ka honua hoʻokele waiwai, ka World Trade Organization (WTO) a me ka International Monetary Fund (IMF) kau i ka 'structural adjustment programs' (SAPs) a obliged African. nā lāhui e hoʻokaʻawale, hoʻokuʻu a hoʻopau i ka ʻoihana mining (Carmody, 2016, p. 21). ʻOi aku ma mua o 30 mau ʻāina ʻApelika i koi ʻia e hoʻolālā hou i kā lākou mau code mining e hoʻomaʻamaʻa i ka hoʻopukapuka pololei ʻana o nā haole (FDI) a me ka ʻili waiwai. "Inā pōʻino nā ʻano hana mua o ka hoʻohui ʻana o ʻApelika i loko o ka hoʻokele politika honua, ... e mālama pono ʻia ka mālama ʻana i ka nānā ʻana inā he kumu hoʻomohala o ka hoʻohui ʻana i ka hoʻokele waiwai honua no ʻApelika, ma mua o ka wehe ʻana iā ia. ka hao hou aku” (Carmody, 2016, p. 24).
Pale ʻia e nā kulekele honua e koi ana i nā lāhui ʻApelika i ka hoʻopukapuka pololei ʻana i nā ʻāina ʻē a kākoʻo ʻia e ko lākou aupuni home, ʻo nā hui multinational (MNCs) e hoʻohana ana i nā minerala o ʻApelika, ʻaila a me nā kumuwaiwai kūlohelohe ʻē aʻe e hana lākou i kā lākou hao wale ʻana i nā kumuwaiwai me ka hoʻopaʻi ʻole. . Kipe lākou i nā poʻe kālai'āina ʻōiwi e hoʻomaʻamaʻa i ka ʻauhau ʻauhau, uhi i kā lākou mau hewa, hōʻino i ke kaiapuni, hewa-invoice a hoʻopunipuni i ka ʻike. I ka makahiki 2017, he $203 biliona ka nui o nā kahe o ʻApelika, kahi i loaʻa ai he $ 32.4 biliona ma o ka hoʻopunipuni ʻana o nā hui multinational (Curtis, 2017). I ka makahiki 2010, ua pale aku nā hui multinational i $40 biliona a ua hoʻopunipuni iā $ 11 biliona ma o ke kuhi hewa ʻana o ke kālepa (Oxfam, 2015). ʻO nā pae o ka hoʻohaʻahaʻa kaiapuni i hana ʻia e nā hui multinational i ke kaʻina hana o ka hoʻohana ʻana i nā kumuwaiwai kūlohelohe e hoʻonui ana i nā kaua kaiapuni ma ʻApelika (Akiwumi & Butler, 2008; Bassey, 2012; Edwards et al., 2014). Hoʻoulu ʻia nā hui lehulehu i ka ʻilihune ma o ka hopu ʻana i ka ʻāina, ka hoʻoneʻe ʻana i nā kaiāulu a me nā miners hana lima mai ko lākou ʻāina ʻae ʻia kahi e hoʻohana ai lākou i nā minerala, aila a me ke kinoea. ʻO kēia mau mea a pau ke hoʻohuli nei ʻo ʻApelika i pahele hakakā. Ua waiho ʻia ka poʻe i hoʻokuʻu ʻole ʻia me ke koho ʻole koe wale nō ka hoʻokumu ʻana a i ʻole ka hui pū ʻana i nā pūʻulu e ola ai.
In ʻO ka Shock Doctrine, Naomi Klein (2007) hōʻike pehea, mai ka makahiki 1950, ua lanakila nā kulekele kūʻai kūʻai kūʻokoʻa i ka honua e hoʻolālā ana i nā pōʻino. Ma hope o Sepatemaba 11, ua alakaʻi ʻia ke kaua honua o ʻAmelika Hui Pū ʻIa i ka hoʻouka kaua ʻana iā Iraq, a hoʻopau i kahi kulekele i hiki ai iā Shell a me BP ke monopolize i ka hoʻohana ʻana i ka aila o Iraq a no nā ʻoihana kaua o ʻAmelika e loaʻa kālā mai ke kūʻai aku ʻana i kā lākou mau mea kaua. Ua hoʻohana ʻia ka ʻōlelo haʻalulu like ma 2007, i ka wā i hoʻokumu ʻia ai ka US Africa Command (AFRICOM) e hakakā i ka hoʻoweliweli a me nā hakakā ma ka ʻāina. Ua hoʻonui a hōʻemi paha ka hoʻoweliweli a me nā hakakā kaua mai 2007? Ke holo ikaika nei nā hoa a me nā ʻenemi o ʻAmelika Hui Pū ʻIa e hoʻomalu iā ʻApelika, kāna waiwai a me kāna mākeke. Ua ʻae ka Africompublicaffairs (2016) i ko Kina a me Rūsia paʻakikī penei:
Ke hoʻomau nei nā aupuni ʻē aʻe i ka hoʻopukapuka ʻana i nā aupuni o ʻApelika e hoʻonui i kā lākou mau pahuhopu, ua kālele ʻo Kina i ka loaʻa ʻana o nā kumuwaiwai kūlohelohe a me nā ʻōnaehana pono e kākoʻo ai i ka hana ʻana ʻoiai ʻo Kina a me Rūsia e kūʻai aku i nā ʻōnaehana mea kaua a ʻimi e hoʻokumu i nā kuʻikahi kālepa a me nā pale ma ʻApelika. Ke hoʻonui nei ʻo Kina a me Rūsia i ko lākou mana ma ʻApelika, ke hoʻoikaika nei nā ʻāina ʻelua e loaʻa ka 'mana palupalu' ma ʻApelika e hoʻoikaika i ko lākou mana i nā hui honua. (p. 12)
Ua hōʻike ʻia ka hoʻokūkū o ʻAmelika Hui Pū ʻIa no nā waiwai o ʻApelika i ka wā i hoʻokumu ai ke alakaʻi ʻana o Pelekikena Clinton i ka Africa Growth and Opportunity Act (AGOA), i manaʻo ʻia e hāʻawi iā ʻApelika i ke komo ʻana i ka mākeke US. ʻOiaʻiʻo, hoʻokuʻu aku ʻo ʻApelika i ka aila, nā minerala a me nā kumuwaiwai ʻē aʻe i ka US a lilo i mākeke no nā huahana US. I ka makahiki 2014, ua hōʻike ʻia e ka hui hana limahana US "ʻo ka ʻaila a me ke kinoea ma waena o 80% a me 90% o nā mea hoʻoiho āpau ma lalo o AGOA" (AFL-CIO Solidarity Center, 2014, p. 2).
ʻO ka unuhi ʻana i nā kumuwaiwai o ʻApelika ma ke kumu kūʻai kiʻekiʻe. ʻAʻole hoʻohana ʻia nā kuʻikahi honua e pili ana i ka ʻimi mineral a me ka ʻaila i nā ʻāina ulu. ʻO ke kaua, ka hoʻoneʻe ʻana, ka luku ʻana i ka kaiaola, a me ka hoʻomāinoino ʻana i ka pono a me ka hanohano o nā kānaka ka modus operandi. ʻO nā lāhui waiwai i nā kumuwaiwai kūlohelohe e like me Angola, Democratic Republic of the Congo, Central African Republic, Sierra Leone, South Sudan, Mali, a me kekahi mau ʻāina ma Western Sahara, ua hoʻopili ʻia i nā kaua i kapa pinepine ʻia e nā aliʻi kaua hao. Ua ʻike ʻo Slavoj Žižek (2010) ka mea akeakamai Slovenian a me ka sociologist:
Ma lalo o ka ʻaoʻao o ke kaua lāhui, ʻike mākou ... i ka hana ʻana o ka hoʻokele waiwai honua… He pilina ʻoihana ko kēlā me kēia aliʻi kaua i kahi hui ʻē a i ʻole hui e hoʻohana ana i ka waiwai nui o ka mining ma ka ʻāina. Ua kūpono kēia hoʻonohonoho i nā ʻaoʻao ʻelua: loaʻa i nā hui nā kuleana eli me ka ʻole o ka ʻauhau a me nā pilikia ʻē aʻe, ʻoiai e waiwai ana nā luna kaua. ... poina e pili ana i ka hana ʻino o ka poʻe kamaʻāina, e wehe wale i nā ʻoihana ʻenehana kiʻekiʻe o nā ʻāina ʻē mai ka hoʻohālikelike a hāʻule ka hale kaua holoʻokoʻa i hoʻoulu ʻia e nā kuko kahiko… Nui ka pōʻeleʻele i ka ululāʻau ʻo Congolese akā ʻo kona Aia nā kumu ma nā wahi ʻē aʻe, ma nā keʻena hoʻokō mālamalama o kā mākou mau panakō a me nā hui ʻenehana kiʻekiʻe. (pp. 163-164)
Hoʻopilikia ke kaua a me ka hoʻohana waiwai i ka hoʻololi ʻana i ke aniau. ʻO ka unuhi ʻana o nā minerala a me ka aila, ka hoʻomaʻamaʻa koa, a me nā mea haumia mea kaua e hoʻopau i ka biodiversity, hoʻohaumia i ka wai, ʻāina a me ka ea (Dudka & Adriano, 1997; Lawrence et al., 2015; Le Billon, 2001). Ke hoʻonui nei ka luku ʻia ʻana o ke kaiaola i nā kaua waiwai a me ka neʻe ʻana o ka lehulehu i ka liʻiliʻi o nā kumu ola. ʻO ka manaʻo hou loa o ka United Nations Food and Agriculture Organization e hōʻike ana he 795 miliona mau kānaka e pōloli ma muli o nā kaua honua a me ka hoʻololi ʻana i ke aniau (World Food Programme, 2019). ʻAʻole i kāhea nā mea hana kulekele honua i nā ʻoihana mining a me nā ʻoihana kaua. ʻAʻole lākou i manaʻo i ka hoʻohana ʻana i nā kumuwaiwai he hana ʻino. ʻAʻole i ʻōlelo ʻia ka hopena o nā kaua a me ka ʻili waiwai ma ka Paris Agreement a me ka Kyoto Protocol.
ʻO ʻApelika kekahi wahi hoʻolei a me ka mea kūʻai aku i nā hōʻole komohana. I ka makahiki 2018, i ka wā i hōʻole ai ʻo Rwanda e hoʻokomo i nā lole lima lua o US, ua hoʻomaka ka hakakā (John, 2018). Ua ʻōlelo ʻo ʻAmelika e pōmaikaʻi ʻo AGOA iā ʻApelika, akā ʻo ka pilina kālepa e lawelawe ana i nā pono o ʻAmelika a hoʻemi i ka hiki o ʻApelika no ka holomua (Melber, 2009). Ma lalo o AGOA, koi ʻia nā lāhui ʻApelika e komo i nā hana e hōʻino i ka pono o ʻAmelika. ʻO nā hemahema o ke kālepa a me nā kahe kālā e alakaʻi i ka kaulike ʻole o ka hoʻokele waiwai a me ka pilikia o ka nohona o ka poʻe ʻilihune (Carmody, 2016; Mac Ginty & Williams, 2009). Hana nā dictators o ka pilina kalepa ma Global North i ko lākou makemake a hoʻomaha i ko lākou lunamanaʻo me ke kōkua haole, i kapa ʻia e Easterly (2006) ʻo ke kaumaha o ke kanaka keʻokeʻo.
E like me ka wā colonial, ke hoʻomau nei ka hoʻokele waiwai a me ka hoʻokele waiwai o ʻApelika i nā moʻomeheu a me nā waiwai. No ka laʻana, ʻo ʻApelika ʻo Ubuntu (kanaka) a me ka mālama ʻana i ka pono maʻamau a me ke kaiapuni ua hoʻololi ʻia e ka manaʻo manaʻo waiwai. ʻO nā alakaʻi politika ma hope o ka hoʻonui pilikino a ʻaʻole lawelawe i ka poʻe (Utas, 2012; Van Wyk, 2007). Ua ʻōlelo ʻo Ali Mazrui (2007) ʻo nā hua o nā kaua maʻamau "e waiho i loko o ka pōʻino sociological i hana ʻia e ka colonialism ma ʻApelika ma o ka luku ʻana" i nā waiwai moʻomeheu me nā "ʻano kahiko o ka hoʻonā hakakā me ka ʻole o ka hoʻokumu ʻana i nā mea kūpono ma ko lākou wahi" (p. 480). Pēlā nō, ua manaʻo ʻia nā ala kuʻuna i ka mālama ʻana i ke kaiapuni i animistic a diabolo, a ua luku ʻia ma ka inoa o ka hoʻomana i ke Akua hoʻokahi. I ka wā e wāwahi ʻia ai nā ʻoihana moʻomeheu a me nā loina, me ka ʻilihune, ʻaʻole hiki ke pale ʻia ka hakakā.
Ma nā pae aupuni, hoʻokomo ʻia ka hana ʻino i loko o ʻApelika i ka mea a Laurie Nathan (2000) i kapa ʻia ʻo "The Four Horsemen of the Apocalypse" (p. 189) - ka mana aupuni, ka hoʻokuʻu ʻia ʻana o ka poʻe mai ka hoʻokele ʻana i ko lākou mau ʻāina, socioeconomic impoverishment and inequality reinforced by ka palaho a me ka nepotism, a me nā moku'āina kūpono ʻole me nā ʻoihana ʻilihune i hiki ʻole ke hoʻoikaika i ke kānāwai. ʻO ka hemahema o ke alakaʻi he hewa ia no ka hoʻoikaika ʻana i ka 'Four Horsemen'. I ka hapa nui o nā aupuni o ʻApelika, ʻo ke keʻena aupuni kahi ala no ka hoʻonui pilikino. ʻO ka waihona kālā aupuni, nā kumuwaiwai a me nā kōkua haole wale nō ka pōmaikaʻi i ka poʻe elite politika.
ʻO ka papa inoa o nā hana pono ʻole koʻikoʻi ma nā pae aupuni a me nā pae honua. ʻO ka hoʻonui ʻana i ka like ʻole socio-political a me ka hoʻokele waiwai e hoʻonui i nā hakakā a me nā pōʻino kaiaola. ʻAʻohe mea i makemake e noho ma lalo, a ʻaʻole makemake ka poʻe pono e kaʻana like i ka pae kiʻekiʻe o ka hierarchy kaiaulu no ka maikaʻi o ka pono maʻamau. Makemake ka poʻe marginalized e loaʻa hou ka mana a hoʻohuli i ka pilina. Pehea e hoʻololi ʻia ai ka hana ʻino i mea e hoʻokumu ai i ka maluhia aupuni a me ka honua?
Hoʻololi Hana
ʻO nā ala maʻamau i ka hoʻokele hakakā, ka maluhia, a me ka hoʻohaʻahaʻa ʻana i ke kaiapuni i nā macro- a me nā micro-level o ke kaiāulu e hāʻule nei no ka mea ʻaʻole lākou e kamaʻilio i nā ʻano hana ʻino. ʻO ka posturing, nā ʻōlelo hoʻoholo UN, nā mea hana honua, nā kuʻikahi maluhia i kau inoa ʻia, a me nā kumukānāwai aupuni i hana ʻia me ka loli maoli ʻole. ʻAʻole loli nā hale. ʻO ka hoʻololi hoʻololi ʻana (ST) "hoʻokomo i ka ʻike ākea a mākou e huakaʻi ai - ke kūkulu ʻana i nā pilina olakino a me nā kaiāulu, kūloko a me ka honua. Pono kēia pahuhopu i ka hoʻololi maoli i kā mākou mau ʻano pili i kēia manawa” (Lederach, 2003, p. 5). Hoʻololi ka manaʻo a pane aku "i ka ebb a me ke kahe o ka paio kaiapili ma ke ʻano he manawa hāʻawi ola no ka hoʻokumu ʻana i nā kaʻina hana hoʻololi e hōʻemi ai i ka hana ʻino, hoʻonui i ka hoʻopono ma ka launa pū ʻana a me nā ʻano pilikanaka, a pane i nā pilikia ola maoli i ka pilina kanaka" (Lederach, 2003, p.14).
Manaʻo ʻo Dugan (1996) i ke kumu hoʻohālike nested paradigm i ka hoʻololi ʻana i ka hoʻololi ʻana ma o ka hoʻoponopono ʻana i nā pilikia, nā pilina, nā ʻōnaehana, a me nā subsystems. Hōʻike ʻo Körppen and Ropers (2011) i kahi "hoʻokokoke ʻōnaehana holoʻokoʻa" a me ka "manaʻo paʻakikī ma ke ʻano he meta-framework" (p. 15) e hoʻololi i nā hale a me nā ʻōnaehana hoʻokaumaha. Hoʻololi ka hoʻololi ʻana i ka hoʻohaʻahaʻa ʻana i ka hana ʻino a me ka hoʻonui ʻana i ka pono e pili ana i nā pilikia, nā pilina, nā ʻōnaehana a me nā subsystem e hoʻoulu ai i ka ʻilihune, ka like ʻole, a me ka ʻeha. Hāʻawi ia i nā kānaka e ʻike i ko lākou hiki.
No ʻApelika, manaʻo wau i ka hoʻonaʻauao ma ke ʻano he kumu o ka hoʻololi ʻana i ka hoʻololi ʻana (ST). ʻO ka hoʻonaʻauao ʻana i ka poʻe me nā mākau kālailai a me ka ʻike i ko lākou mau pono a me ka hanohano e hiki ai iā lākou ke hoʻomohala i kahi ʻike koʻikoʻi a me ka ʻike i nā kūlana o ka pono ʻole. Hoʻokuʻu ka poʻe i hoʻoluhi ʻia iā lākou iho ma o ka noʻonoʻo ʻana e ʻimi i ke kūʻokoʻa a me ka hōʻoia ʻana iā lākou iho (Freire, 1998). ʻAʻole ʻo ka hoʻololi ʻana i ke kūkulu ʻia he ʻenehana akā he hoʻololi paradigm "e nānā a ʻike ... ma waho o nā pilikia o kēia manawa i kahi ʻano hohonu o ka pilina, ... nā kumu kumu a me ka pōʻaiapili ..., a me kahi papa hana manaʻo (Lederach, 2003, pp. 8-9). No ka laʻana, pono e noʻonoʻo ʻia ka poʻe ʻApelika e pili ana i nā ʻano hoʻokaumaha a me nā pilina pili ma waena o Global North a me Global South, colonial a me neocolonial exploitation, racism, hoʻomau i ka hoʻohana ʻana a me ka marginalization e hoʻokaʻawale iā lākou mai ka hana kulekele honua. Inā ʻike ka poʻe ʻApelika a puni ka ʻāina i ka pōʻino o ka hoʻohana ʻana i ka ʻoihana a me ka hoʻouka kaua ʻana e nā mana o ke Komohana, a me ke kūʻē ʻana i ka ʻāina ākea, e pau kēlā mau hana ʻino.
He mea nui ka ʻike ʻana o nā poʻe ma ke kumu i ko lākou mau kuleana a me nā kuleana ma ke ʻano he lālā o ke kaiāulu honua. ʻO ka ʻike o nā mea hana honua a me ka ʻāina a me nā ʻoihana e like me United Nations, ka Hui ʻApelika, ka UN charter, ka Universal Declaration on Human Rights (UDHR) a me ka palapala palapala ʻApelika e pili ana i nā pono kanaka e lilo i ʻike ākea e hiki ai i nā poʻe ke koi i kā lākou noi like. . Pēlā nō, pono ka hoʻonaʻauao ʻana i ke alakaʻi a me ka mālama ʻana i ka pono lehulehu. ʻO ke alakaʻi maikaʻi ʻole ke ʻano o ka lilo ʻana o nā hui Aferika. Ubuntuism (kanaka) a me ka mālama ʻana i ka pono maʻamau ua hoʻololi ʻia e ka manaʻo manaʻo waiwai nui, individualism a me ka hōʻole ʻole i ka waiwai a me ka hoʻolauleʻa ʻana i ka Africanism a me ka hoʻolālā moʻomeheu kūloko i hiki ai i nā hui ma ʻApelika ke ola hauʻoli no nā tausani makahiki.
He mea koʻikoʻi nō hoʻi ke aʻo ʻana i ka naʻau, "ke kikowaena o nā manaʻo, intuitions, a me ke ola ʻuhane ... kahi a mākou e hele ai a hoʻi mākou no ke alakaʻi, ʻai, a me ke alakaʻi" (Lederach, 2003, p. 17). He mea koʻikoʻi ka naʻau i ka hoʻololi ʻana i ka pilina, ka hoʻololi ʻana i ke aniau a me ka hahau o ke kaua. Ke ho'āʻo nei ka poʻe e hoʻololi i ke kaiāulu ma o nā kipi a me nā kaua e like me ka mea i hōʻike ʻia i nā hanana o ke ao a me nā kaua kīwila, a me nā kipi e like me Sudan a me Algeria. ʻO ka hui pū ʻana o ke poʻo a me ka puʻuwai e hōʻike i ka pili ʻole o ka hana ʻino ʻaʻole wale no ka mea he moe kolohe, akā hoʻonui ka hana ʻino. Puka mai ka nonviolence mai ka puʻuwai i alakaʻi ʻia e ke aloha a me ke aloha. Ua hui nā alakaʻi nui e like me Nelson Mandela i ke poʻo a me ka puʻuwai e hoʻololi ai. Eia nō naʻe, ke alo nei mākou ma ka honua holoʻokoʻa i kahi hakahaka o ke alakaʻi, nā ʻōnaehana hoʻonaʻauao maikaʻi, a me nā kumu hoʻohālike. No laila, pono e hoʻokō ʻia ka hoʻonaʻauao me ka hoʻoponopono hou ʻana i nā ʻano āpau o ke ola (ka moʻomeheu, ka pilina pili kanaka, ka politika, ka waiwai, ke ʻano o ko mākou noʻonoʻo a noho ʻana i nā ʻohana a me nā kaiāulu).
Pono ka ʻimi ʻana i ka maluhia ma nā pae āpau o ke kaiāulu. ʻO ke kūkulu ʻana i nā pilina kanaka maikaʻi he mea pono ia no ka hoʻokumu ʻana i ka maluhia ma ka nānā ʻana i ka hoʻololi ʻana i ke kula a me ka nohona. Ma muli o ka ulu ʻana o nā paio i loko o nā hui kanaka, pono e hānai ʻia nā mākaukau o ke kamaʻilio ʻana, ka hoʻoikaika ʻana i ka ʻike like a me ka manaʻo lanakila-lanakila i ka hoʻokele a me ka hoʻoponopono ʻana i nā hakakā mai ka wā kamaliʻi. Pono koke ka hoʻololi ʻana i ka pae macro a me ka micro o ke kaiāulu no ka hoʻoponopono ʻana i nā maʻi pili i loko o nā ʻoihana nui a me nā waiwai. "ʻO ka hoʻokumu ʻana i kahi honua nonviolent e hilinaʻi ʻia ma ka hoʻopau ʻana i nā hana pono ʻole a me ka hoʻokele waiwai a me ka hoʻomāinoino kaiaola" (Jeong, 2000, p. 370).
ʻAʻole alakaʻi i ka maluhia ka hoʻololi ʻana o nā hale wale nō, inā ʻaʻole hahai ʻia a ma mua o ka hoʻololi pilikino a me ka loli o nā naʻau. ʻO ka hoʻololi pilikino wale nō e hiki ke hoʻololi i ka hoʻololi ʻana e pono ai no ka maluhia a me ka maluhia o ka ʻāina a me ka honua. ʻO ka hoʻololi ʻana mai ka manaʻo kuko kapitalista, ka hoʻokūkū, ka individualism a me ka racism ma ka puʻuwai o nā kulekele, nā ʻōnaehana a me nā subsystems e hoʻohana a hoʻomāinoino i ka poʻe ma ka ʻāina a me nā ʻaoʻao kūloko e loaʻa mai nā hoʻopaʻi hoʻomau a me ka hauʻoli o ka nānā ʻana i ka ʻoiaʻiʻo o loko a me waho. A i ʻole, e hoʻomau nā ʻoihana a me nā ʻōnaehana i ka lawe a hoʻoikaika i kā mākou maʻi.
I ka hopena, ʻo ka ʻimi ʻana i ka maluhia honua a me ka palekana i mua o ka hoʻokūkū kapitalista, pilikia kaiapuni, nā kaua, nā waiwai waiwai o nā hui multinational, a me ka hoʻonui ʻana i ka lāhui. Ua waiho ʻia ka poʻe marginalized me ke koho ʻole koe wale nō ka neʻe ʻana, komo i nā hakakā kaua a me ka hoʻoweliweli. Pono ke kūlana i ka neʻe ʻana o ka hoʻoponopono kaulike e koi i ka hoʻopau ʻana i kēia mau mea weliweli. Ke koi pū nei ʻo ia i nā hana e hōʻoia ai e hoʻokō ʻia nā pono kumu o kēlā me kēia kanaka, e komo pū me ka kaulike a me ka hoʻoikaika ʻana i nā kānaka āpau e ʻike i ko lākou hiki. I ka loaʻa ʻole o ke alakaʻi honua a me ke aupuni, pono e aʻo ʻia nā poʻe mai lalo i hoʻopilikia ʻia e ka hana ʻino (SV) e alakaʻi i ke kaʻina hana hoʻololi. ʻO ka huki ʻana i ka manaʻo i hoʻokumu ʻia e ka kapitalisme a me nā kulekele honua e hoʻoikaika ai i ka hoʻohana ʻana a me ka marginalization o ʻApelika e holomua i kahi hakakā no kahi ʻano honua ʻē aʻe e mālama ana i nā pono a me ka pono o nā kānaka āpau a me ke kaiapuni.
E hoʻomaopopo '
AFL-CIO Solidarity Center. (2014). Ke kūkulu nei i hoʻolālā no ka pono o ka poʻe limahana a me ka hoʻokomo ulu - he ʻike hou no ka ulu ʻana o ʻApelika a me ka hana manawa kūpono (AGOA). Ua kiʻi ʻia mai https://aflcio.org/sites/default/files/2017-03/AGOA%2Bno%2Bbug.pdf
Africompublicaffairs. (2016). Hāʻawi ʻo Gen. Rodriguez i ka ʻōlelo posture 2016. ʻAmelika Hui Pū ʻIa Kauoha ʻApelika. Ua kiʻi ʻia mai https://www.africom.mil/media-room/photo/28038/gen-rodriguez-delivers-2016-posture-statement
Akiwumi, FA, & Butler, DR (2008). ʻO ka mining a me ka hoʻololi ʻana i ke kaiapuni ma Sierra Leone, West Africa: kahi ʻike mamao a me ka noiʻi hydrogeomorphological. Nānā Kaiapuni a me ka Loiloi, 142(1-3), 309-318. https://doi.org/10.1007/s10661-007-9930-9
Ballard, R., Habib, A., Valodia, I., & Zuern, E. (2005). ʻO ke ao holoʻokoʻa, marginalization a me nā neʻe ʻana o ka nohona o kēia manawa ma ʻApelika Hema. ʻApelika, 104(417), 615-634. https://doi.org/10.1093/afraf/adi069
Bassey, N. (2012). No ka kuke ʻana i kahi ʻāina: ʻO ka hoʻopau ʻana a me ka pilikia o ke aniau ma ʻApelika. Cape Town: Pambazuka Press.
Botes, JM (2003). Hoʻololi hoʻololi. Ma S. Cheldeline, D. Druckman, & L. Fast (Eds.), Kū'ē: Mai ka nānā 'ana a hiki i ka hana (pp. 358-379). Nu Ioka: Continuum.
Bretthauer, JM (2018). ʻO ka hoʻololi ʻana i ke aniau a me ka hakakā waiwai: ʻO ke kuleana o ka liʻiliʻi. New York, NY: Routledge.
Burchill, S., Linklater, A., Devetak, R., Donnelly, J., Nardin T., Paterson M., Reus-Smit, C., & True, J. (2013). Nā manaʻo pili honua (5th Ed.). Nu Ioka: Palgrave Macmillan.
Burton, JW (1990). Kū'ē: Manaʻo pono kanaka. Nu Ioka: Kaomi a St. Martin.
Carmody, P. (2016). ʻO ka hakakā hou no ʻApelika. Malden, MA: Polity Press.
Cook-Huffman, C. (2009). ʻO ke kuleana o ka ʻike i ka hakakā. In D. Sandole, S. Byrne, I. Sandole Staroste, & J. Senehi (Eds.), Handbook o ka hoʻopaʻapaʻa ʻana a me ka hoʻoholo ʻana (pp. 19-31). Nu Ioka: Routledge.
Cousens, EM (2001). Hoʻolauna. Ma EM Cousens, C. Kumar, & K. Wermester (Eds.), ʻO ka Peacebuilding e like me ka politika: Hoʻoulu i ka Maluhia i loko o nā hui palupalu (pp. 1-20). Lākana: Lynne Rienner.
Curtis, M., & Jones, T. (2017). Nā moʻolelo ʻoiaʻiʻo 2017: Pehea ka waiwai o ka honua mai ko ʻApelika waiwai. Ua kiʻi ʻia mai http://curtisresearch.org/wp-content/uploads/honest_accounts_2017_web_final.pdf
Edwards, DP, Sloan, S., Weng, L., Dirks, P., Sayer, J., & Laurance, WF (2014). ʻO ka mining a me ke kaiapuni ʻApelika. Nā Palapala Hoʻomalu, 7(3). 302-311. https://doi.org/10.1111/conl.12076
Dudka, S., & Adriano, DC (1997). Nā hopena o ke kaiapuni o ka ʻeli ʻana a me ka hoʻoili ʻana i ka ʻaila metala: He loiloi. Ka Nupepa o ka Pono Kaiapuni, 26(3), 590-602. doi:10.2134/jeq1997.00472425002600030003x
Dugan, MA (1996). He manaʻo nested o ka hakakā. He Nupepa alakaʻi: Wahine i ke alakaʻi, 1(1), 9-20.
Easterly, W. (2006). ʻO ke kaumaha o ke kanaka keʻokeʻo: No ke aha i hana ai nā hana a ke Komohana e kōkua i ke koena nui ka mai a me ka maikai iki. Nu Ioka: Penguin.
Fjelde, H., & Uexkull, N. (2012). Nā mea e hoʻoulu ai i ke aniau: Nā anomalies o ka ua, nāwaliwali a me nā hakakā kaiaulu ma lalo o Saharan Africa. Pilikino Pilikino, 31(7), 444-453. https://doi.org/10.1016/j.polgeo.2012.08.004
Foucault, M. (1982). ʻO ke kumuhana a me ka mana. Nīnau koʻikoʻi, 8(4), 777-795.
Freire, P. (1998). Pedagogy o ke kuokoa: Ethics, democracy, and civic courage. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield Publishers.
Galtung, J. (1969). ʻO ka hanaʻino, ka maluhia, a me ka noiʻi maluhia. Nūpepa no ka noiʻi maluhia, 6(3), 167-191 https://doi.org/10.1177/002234336900600301
Green, D. (2008). Mai ka ʻilihune i ka mana: Pehea e loli ai nā kamaʻāina ikaika a me nā mokuʻāina maikaʻi ka honua. Oxford: Oxfam International.
Gutiérrez, G. (1985). Ke inu nei makou i ko makou mau luawai (4th Ed.). Nu Ioka: Orbis.
Jeong, HW (2000). Nā haʻawina maluhia a me ka hakakā: He hoʻolauna. Aldershot: ʻO Ashgate.
Keenan, T. (1987). I. The "Paradox" of Knowledge and Power: Reading Foucault on a Bias. Manaʻo politika, 15(1), 5-37.
Klein, N. (2007). ʻO ke aʻo haʻalulu: ʻO ka piʻi ʻana o ka capitalism pōʻino. Toronto: Alfred A. Knopf Kanada.
Klein, N. (2014). Hoʻololi kēia i nā mea āpau: Capitalism vs. Nu Ioka: Simon & Schuster.
Körppen, D., & Ropers, N. (2011). Introduction: E kamaʻilio ana i nā dynamics paʻakikī o ka hoʻololi hakakā. Ma D. Körppen, P. Nobert, & HJ Giessmann (Eds.), Ka non-linearity o nā kaʻina hana maluhia: Theory and practice of systematic conflict transformation (pp. 11-23). Opladen: ʻO Barbara Budrich Publishers.
Lawrence, MJ, Stemberger, HLJ, Zolderdo, AJ, Struthers, DP, & Cooke, SJ (2015). ʻO nā hopena o ke kaua hou a me nā hana koa i ka biodiversity a me ke kaiapuni. Nānā Kaiapuni, 23(4), 443-460. https://doi.org/10.1139/er-2015-0039
Le Billon, P. (2001). ʻO ka ecology politika o ke kaua: Nā kumuwaiwai kūlohelohe a me nā hakakā kaua. Pilikino Pilikino, 20(5), 561–584. https://doi.org/10.1016/S0962-6298(01)00015-4
Lederach, JP (2003). ʻO ka puke liʻiliʻi o ka hoʻololi hakakā. Pili, PA: Nā puke maikaʻi.
Mac Ginty, R., & Williams, A. (2009). Ka paio a me ka ulu ana. Niu Ioka: Routledge.
Maslow, AH (1943). ʻO ka hakakā, ka huhū, a me ka manaʻo hoʻoweliweli. Ka Nupepa o Abnormal a me Social Psychology, 38(1), 81–86. https://doi.org/10.1037/h0054634
Mazrui, AA (2007). Ka lāhui, ka lāhui, a me ka hana ʻino. In WE Aberahama, A. Irele, I. Menkiti, & K. Wiredu (Eds.), He hoa pili i ke akeakamai Aferika (pp. 472-482). Malden: Blackwell Publishing Ltd.
Melber, H. (2009). ʻO nā aupuni kālepa honua a me ka multi-polarity. Ma R. Southhall, & H. Melber (Eds.), ʻO kahi scramble hou no ʻApelika: Imperialism, hoʻopukapuka a me ka hoʻomohala ʻana (pp. 56-82). Scottsville: UKZN Press.
Nathan, L. (2000). "ʻO nā holo lio ʻehā o ka apocalypse": nā kumu kumu o ka pilikia a me ka hana ʻino ma ʻApelika. Maluhia & Hoololi, 25(2), 188-207. https://doi.org/10.1111/0149-0508.00150
Oxfam. (2015). ʻApelika: Ke piʻi nei no ka liʻiliʻi. Ua kiʻi ʻia mai https://policy-practice.oxfam.org.uk/publications/africa-rising-for-the-few-556037
Rodney, W. (1981). Pehea ka hoʻomohala ʻana o ʻEulopa iā ʻApelika (Rev. Ed.). Wakinekona, DC: Howard University Press.
Southall, R., & Melber, H. (2009). ʻO kahi hakakā hou no ʻApelika? Imperialism, hoʻokomo kālā a ulu ana. Scottsville, ʻApelika Hema: University of KwaZulu-Natal Press.
John, T. (2018, Mei 28). Pehea ka hāʻule ʻana o ka US a me Rwanda i nā lole lima lua. BBC News. Ua kiʻi ʻia mai https://www.bbc.com/news/world-africa-44252655
Trondheim. (2019). Hana i nā mea olaola: ʻike a me ka ʻike no ka post-2020 hoʻolālā olaola honua [Hoike a na Luna Hoomalu mai ka Ahaolelo Ninth Trondheim]. Ua kiʻi ʻia mai https://trondheimconference.org/conference-reports
Utah, M. (2012). Hoʻomaka: Bigmanity a me ka hoʻokele pūnaewele i nā hakakā ʻApelika. Ma M. Utah (Ed.), Nā hakakā ʻApelika a me ka mana ʻole: nā kāne nui a me nā pūnaewele (pp. 1-34). Lākana/New York: Zed Books.
Van Wyk, J.-A. (2007). ʻO nā alakaʻi politika ma ʻApelika: nā Pelekikena, nā mea kūʻai aku a i ʻole nā mea waiwai? ʻO ʻApelika Center for the Constructive Resolution of Disputes (ACCORD)'s Occasional Paper Series, 2(1), 1-38. Ua kiʻi ʻia mai https://www.accord.org.za/publication/political-leaders-africa/.
Papahana Meaʻai honua. (2019). 2019 – Palapala ʻāina pololi. Ua kiʻi ʻia mai https://www.wfp.org/publications/2019-hunger-map
Žižek, S. (2010). Noho i ka manawa hope. Nu Ioka: Verso.
