ʻO ke kuleana o ka diplomacy, hoʻomohala a me ka pale ʻana i ka hōʻoia ʻana i ka maluhia a me ka palekana i nā mokuʻāina lehulehu a me nā hoʻomana: kahi hihia no Nigeria.

Hōʻuluʻulu Manaʻo

He ʻoiaʻiʻo i noiʻi nui ʻia a paʻi ʻia ka mana a me ka mana i kā lākou mau kāʻei i ka lehulehu a me nā aupuni. ʻO nā hui a me nā poʻe koʻikoʻi e hakakā nei e hoʻomalu i ka lehulehu i mea e hiki ai ke komo i ka mana a me ka mana. ʻO ka ʻike ʻana i ka hoʻokele aupuni ma Nigeria e hōʻike ana ʻo ka scramble no ka mana a me ka mana e hōʻoia i ka hoʻoponopono ʻana i nā mana aupuni a me nā waiwai waiwai o ka mokuʻāina no nā pono ʻāpana, lāhui a me nā pono pilikino. ʻO ka hopena o ka hopena, he kakaikahi wale nō ka poʻe i pōmaikaʻi i ka wā e paʻa ana ka hoʻomohala politika a me ka hoʻokele waiwai o ka mokuʻāina. Eia naʻe, ʻaʻole ia he mea kūikawā i ka mokuʻāina ʻo Nigerian. ʻO ke kumu nui o ka pilikia ma ka honua, ʻo ia ka ʻimi ʻana e nā poʻe a me nā hui e hoʻomalu a kūʻē paha i nā hoʻāʻo o nā poʻe ʻē aʻe e hoʻomalu iā lākou. ʻIke ʻia kēia ma nā hui lehulehu a me ka hoʻomana kahi e hoʻokūkū ai nā lāhui like ʻole a me nā hui hoʻomana no ka noho aupuni politika a me ka hoʻokele waiwai. Ke hoʻohana nei nā pūʻulu mana e hoʻomau i ko lākou noho aliʻi ʻana aʻo ka poʻe i hoʻokaʻawale ʻia hoʻi e hoʻohana i ka hana ʻino e hōʻoia i ko lākou kūʻokoʻa a e ʻimi pū i ka loaʻa ʻana o ka mana politika a me nā waiwai waiwai. ʻO kēia ʻimi ʻana i ka noho aliʻi ʻana e nā hui nui a me nā pūʻulu liʻiliʻi e hoʻoulu i kahi pōʻai o ka hana ʻino i ʻike ʻole ʻia e pakele. ʻO nā hoʻāʻo like ʻole o nā aupuni e hōʻoia i ka maluhia mau a me ka palekana me ka hoʻohana ʻana i ka "cane" (ikaika) a i ʻole ka "carrot" (diplomacy) e hāʻawi pinepine i ka hoʻomaha iki. ʻO ka ʻōlelo aʻoaʻo o ka '3Ds' no ka hoʻoholo ʻana i nā paio, i kēia mau manawa, ua hoʻopuka ʻia nā hopena hoʻoikaika e hiki ke hoʻoholo ʻia nā paio me ka ʻole o ka hau a hiki i nā hoʻoholo hakakā ke alakaʻi i ka maluhia mau. Me nā hiʻohiʻona nui mai ka mokuʻāina ʻo Nigerian, ua ʻōlelo kēia haʻawina he hui hoʻopono wale nō ia o ka diplomacy, hoʻomohala, a me ka pale e like me ka mea i hoʻopili ʻia i ke ala '3Ds' hiki ke hōʻoiaʻiʻo i ka maluhia mau a me ka palekana i nā mokuʻāina lehulehu.

Introduction

ʻO ka mea maʻamau, hoʻopau pinepine ʻia ke kaua a me nā hakakā inā loaʻa i kekahi ʻaoʻao a i ʻole kekahi mau ʻaoʻao i ka hakakā ka piʻi ʻana a koi aku i nā ʻaoʻao ʻē aʻe e ʻae i nā ʻōlelo o ka hāʻawi ʻana i hoʻopaʻa mau ʻia e hoʻohaʻahaʻa iā lākou a hoʻolilo iā lākou i ka nawaliwali a me ka hilinaʻi waiwai i ka poʻe lanakila. Eia naʻe, e hōʻike ana ka huakaʻi i ka mōʻaukala e hui hou nā ʻenemi i hoʻohaʻahaʻa ʻia e hoʻouka i nā hoʻouka kaua ʻoi aʻe a inā lanakila a pio paha, hoʻomau ka pōʻai ʻino o ke kaua a me ka hakakā. No laila, ʻo ka lanakila ʻana i ke kaua a i ʻole ka hoʻohana ʻana i ka hana ʻino e hoʻopau ai i kahi hakakā ʻaʻole ia he kūlana kūpono no ka maluhia a i ʻole ka hoʻoholo hakakā. ʻO ke Kaua Honua Mua ma waena o 1914 a me 1919 kahi hiʻohiʻona nui. Ua pio loa o Geremania i ke kaua, a ua kau na aupuni e ae o Europa i kona mau kulana i manao ai e hoohaahaa ia ia a e hoopau ia ia mai ka hana ino aku. Eia nō naʻe, i loko o ʻelua mau makahiki, ʻo Kelemania ka mea hakakā nui i kekahi kaua ʻē aʻe i ʻoi aku ka ikaika ma ke ʻano o ka laulā a me ke kanaka a me ka nalowale waiwai ma mua o ke Kaua Honua Mua.

Ma hope o ka hoʻouka kaua hoʻoweliweli iā ʻAmelika Hui Pū ʻIa i ka lā 11 Kepakemapa 2001, ua hoʻolaha ke aupuni ʻAmelika i ke kaua honua ma luna o ka hoʻoweliweli a ma hope iho ua hoʻouna aku i kāna mau pūʻali koa e komo i ke aupuni Taliban o Afghanistan, ka pūʻali koa o ka hui Al Qaeda i hoʻopiʻi ʻia ʻO ia ke kuleana o ka hoʻouka kaua ʻana i ka US Ua pio ka Taliban a me ka Al Qaeda a ma hope mai ua hopu ʻia ʻo Osama bin Laden, ke alakaʻi o ka Al Qaeda, a pepehi ʻia e ka US Special Forces ma Pakistan, kahi hoalauna kokoke i Afghanistan. ʻOiai ʻo kēia mau lanakila, ke hoʻomau nei ka hoʻoweliweli i ka loaʻa ʻana o nā pūʻulu hoʻoweliweli ʻē aʻe e like me ka Islamic State of Iraq and Syria (ISIS), ka hui Algerian Salafist make i kapa ʻia ʻo Al-Qaeda in Islamic Maghreb (AQIM) a me ka ʻO ka hui Boko Haram me kāna kumu nui ma ka ʻākau o Nigeria. He mea hoihoi ka hoʻomaopopo ʻana aia pinepine nā pūʻulu hoʻoweliweli ma nā ʻāina e ulu nei akā pili kā lākou mau hana i kēlā me kēia wahi o ka honua (Adenuga, 2003). Ma kēia mau wahi, ʻo ka ʻilihune hopena, ka manaʻo ʻole o ke aupuni, nā manaʻo moʻomeheu a me ka hoʻomana, ke kiʻekiʻe o ka ʻike ʻole a me nā mea waiwai ʻē aʻe, ka pilikanaka, a me ka hoʻomana e kōkua i ka hoʻoulu ʻana i ka hana hoʻoweliweli, kipi a me nā ʻano hana ʻino ʻē aʻe a hoʻolilo i ke kaua i ʻoi aku ka uku a me ka luhi, hoʻohuli pinepine i nā lanakila o nā lanakila koa.

No ka hoʻoponopono ʻana i ka pilikia i hōʻike ʻia ma luna nei, ʻo ka hapa nui o nā hui honua me United Nations a me nā hui supra-national ʻē aʻe a me nā aupuni ʻē aʻe me ʻAmelika Hui Pū ʻIa, United Kingdom, Netherlands a me Kanada ua hoʻohana i ka "3Ds" i kā lākou ala e hoʻoholo ai i nā paio a puni ka honua. . ʻO ke ala "3Ds" e pili ana i ka hoʻohana ʻana i ka diplomacy, ka hoʻomohala ʻana a me ka pale ʻana e hōʻoia ʻaʻole i hoʻopau wale ʻia nā paio akā ua hoʻoholo pū ʻia ma ke ʻano e hoʻoponopono ai i nā kumu kumu e hiki ai ke hoʻopiʻi i kekahi pōʻaiapili. No laila,ʻo ka pilina ma waena o nā kūkākūkāʻana a me ka launa pūʻana ma waena o nāʻaoʻao i komo i ka hakakā (diplomacy), e kamaʻilio ana i nā mea waiwai, pilikanaka a me nā mea hoʻomana e hāpai i ka hakakā (hoʻomohala), a me ka hoʻolakoʻana i ka palekana kūpono (pale) ua lilo i ka US modus. operandi no ka hoʻoholo hakakā. ʻO ke aʻo ʻana i ka mōʻaukala e hōʻoia pū i ke ʻano "3Ds" i ka hoʻonā hakakā. He mau laʻana ʻo Kelemānia a me ʻAmelika. ʻOiai ua lanakila ʻo Kelemania i ke Kaua Honua ʻElua, ʻaʻole i hoʻohaʻahaʻa ʻia ka ʻāina, akā, ua kōkua ʻo US, ma o ka Marshall Plan a me nā aupuni ʻē aʻe e hāʻawi iā Kelemania i nā leverage diplomatic a me ke kālā e lilo i ʻoihana waiwai a me ka ʻoihana pilikua ma ka honua akā. he mea kākoʻo nui hoʻi i ka maluhia a me ka palekana honua. Ua kaua pū nā ʻaoʻao ʻākau a me ka hema o ʻAmelika i ke kaua kīwila ma waena o 1861 a me 1865 akā ʻo ka hoʻopiʻi diplomatic o nā aupuni ʻAmelika hou aʻe, ke kūkulu hou ʻana i nā wahi i hoʻopilikia ʻia e ke kaua a me ka hoʻohana ʻana i ka ikaika hoʻoholo e nānā i nā hana a nā pūʻulu hoʻokaʻawale. hōʻoia i ka lokahi a me ka hoʻomohala holoʻokoʻa o ka US He mea aʻoaʻo nō hoʻi e hoʻomaopopo i ka hoʻohana ʻana o ka US i kahi ʻano o ka "3Ds" ala e hōʻemi ai i ka hoʻoweliweli o ka Soviet Union ma ʻEulopa ma hope o ke Kaua Honua ʻElua ma o ka hoʻokumu ʻana. ʻO ka North Alliance Treaty Organization (NATO), ka mea i hōʻike i ka hoʻolālā diplomatic a me ka pūʻali koa e hōʻemi a hoʻohuli i nā palena o ka komunism, ka manaʻo politika a me ka hoʻokele waiwai o ka Soviet Union, a me ka wehe ʻana o ka Marshall Plan e hōʻoia i ke kūkulu hou ʻana o nā wahi i hoʻopau ʻia e nā hopena maikaʻi ʻole o ke kaua (Kapstein, 2010).

Ke manaʻo nei kēia noiʻi e hāʻawi i ka mana hou aku i ka "3Ds" ala i ke koho maikaʻi loa no ka hoʻonā hakakā ma o ka waiho ʻana i ka mokuʻāina ʻo Nigerian ma lalo o ke kukui ʻimi noiʻi. ʻO Nigeria kahi mokuʻāina lehulehu a lehulehu hoʻomana a ua ʻike a ʻike i nā hakakā he nui e lawe mai i nā mokuʻāina like ʻole me nā lāhui like ʻole a me nā lāhui hoʻomana i ko lākou kuli. ʻO kēia mau hakakā e pili ana i ke kaua kīwila Nigerian o 1967-70, ka militancy ma ka Niger Delta a me ka kipi Boko Haram. Eia naʻe, ʻo ka hui pū ʻana o ka diplomacy, ka hoʻomohala ʻana a me ka pale i hāʻawi pinepine i nā ala e hoʻoponopono ai i kēia mau paio me ka ʻoluʻolu.

ʻO ke kumu hoʻohālike

Hoʻohana kēia haʻawina i ka manaʻo hakakā a me ke kumumanaʻo frustration-aggression e like me kāna kumu kumu. Manaʻo ka manaʻo hakakā ʻo ka hoʻokūkū ʻana e nā hui e hoʻomalu i nā waiwai politika a me ka waiwai i loko o ke kaiāulu e alakaʻi mau i nā hakakā (Myrdal, 1944; Oyeneye & Adenuga, 2014). Ke hoʻopaʻapaʻa nei ka manaʻo huhū-huhū i ka wā e ʻokoʻa ai nā manaʻolana a me nā ʻike, e uluhua nā kānaka, nā kānaka a me nā hui a hoʻopuka lākou i ko lākou huhū ma o ka lilo ʻana i mea hoʻonāukiuki (Adenuga, 2003; Ilo & Adenuga, 2013). Ke hōʻoiaʻiʻo nei kēia mau manaʻo he mau kumu kālai'āina, hoʻokele waiwai a me ka pilikanaka a hiki i ka wā e hoʻoponopono maikaʻi ʻia ai kēia mau pilikia, ʻaʻole hiki ke hoʻoholo maikaʻi ʻia nā paio.

Nānā Manaʻo o ka "3Ds"

E like me ka mea i hōʻike mua ʻia, ʻo ke ala "3Ds", ʻo ia ka hui pū ʻana o ka diplomacy, pale a me ka hoʻomohala ʻana, ʻaʻole ia he ala hou no ka hoʻonā hakakā. E like me ka Grandia (2009), ʻo ka ʻoi loa o ka hoʻohui ʻana no ka mālama maluhia a me ka hana hoʻomalu maluhia e hoʻopaʻa a kūkulu hou i nā mokuʻāina ma hope o ka hakakā ʻana e nā mokuʻāina kūʻokoʻa a me nā hui ʻē aʻe i hoʻohana mau i ka "3Ds", ʻoiai ma lalo o nā huaʻōlelo like ʻole. Hōʻike pū ʻo Van der Lljn (2011) i ka hoʻololi ʻana mai ka hoʻohana kuʻuna o ka hoʻokele koa i ka lawe ʻana i nā ʻano ʻano like ʻole o ka "3Ds" i lilo i mea koʻikoʻi me ka ʻike ʻana me ka ʻole o nā kumu kumu o ka hakakā e hoʻoholo pono ʻia ma o ka diplomacy. a me ka hoʻomohala ʻana, e lilo pinepine ana nā hana hoʻomalu maluhia i mea hoʻomaʻamaʻa ʻole. Ua ʻōlelo pū ʻo Schnaubelt (2011) ua ʻike ka NATO (a ma ka hoʻonui ʻia ʻana, nā hui honua ʻē aʻe) no ka kūleʻa o nā misionari o kēia wā, pono ka hoʻololi ʻana mai ka hoʻokele koa kuʻuna i ka ʻano multi-dimensional e pili ana i nā mea o ka diplomacy, hoʻomohala a me ka pale. e hoʻokō ʻia.

Ma hope o ka hoʻouka kaua ʻana i ka US e ka hui Al Qaeda i ka lā 11 Kepakemapa 2001 a me ka hoʻolaha ʻana o ke kaua i ka hoʻoweliweli honua e ka US, ua kūkulu ke aupuni ʻAmelika i kahi hoʻolālā aupuni no ka hakakā ʻana i ka hoʻoweliweli me kēia mau pahuhopu:

• E lanakila i nā mea hoʻoweliweli a me kā lākou hui;

• Hōʻole i ke kākoʻo, kākoʻo a me ka hoʻāno i nā mea hoʻoweliweli;

• E hoʻemi i nā kūlana kumu a nā mea hoʻoweliweli e ʻimi nei e hoʻohana; a

• E pale aku i nā kamaʻāina ʻAmelika a me nā pono ma ka home a ma waho

(The US Department of State, 2008)

E hōʻike ana ka loiloi koʻikoʻi o nā pahuhopu i ʻōlelo ʻia ma luna nei he kumu ia o ke ala "3Ds". ʻO ka pahuhopu mua e hoʻoikaika i ka hemo ʻana o ka hoʻoweliweli honua me ka hoʻohana ʻana i ka pūʻali koa (pale). ʻO ka pahuhopu ʻelua e pili ana i ka hoʻohana ʻana i ka diplomacy e hōʻoia i ka loaʻa ʻole o nā mea hoʻoweliweli a me kā lākou hui i kahi palekana ma nā wahi āpau o ka honua. Hoʻopili ia i ka launa pū ʻana me nā lāhui a me nā hui ʻē aʻe e hoʻopau i ka hoʻoweliweli honua ma o ka ʻoki ʻana i ke kākoʻo kālā a me ka pono i nā hui hoʻoweliweli. ʻO ke kolu o ka pahuhopu he ʻike i ka ʻoiaʻiʻo me ka ʻole o ka hoʻoponopono pono ʻana i nā kumu politika a me ka socio-economic e hāpai ana i ka hoʻoweliweli, ʻaʻole hiki ke lanakila ke kaua kūʻē i ka hoʻoweliweli (hoʻomohala). Hiki ke hiki i ka pahuhopu ʻehā ke hoʻokō ʻia nā pahuhopu ʻē aʻe ʻekolu. He mea kūpono hoʻi ʻaʻole kūʻokoʻa loa kēlā me kēia pahuhopu i nā mea ʻē aʻe. Hoʻoikaika hou lākou a pau e like me ka mea e pili ana i ka pilina o ka diplomacy, pale a me ka hoʻomohala e hoʻokō i kekahi o nā pahuhopu ʻehā. No laila, ua hoʻoholo ka American Academy of Diplomacy i kāna hōʻike 2015 ua palekana ka US a me ʻAmelika ma muli o ka synergy ma waena o nā diplomats, nā pūʻali koa, nā loea hoʻomohala a me nā poʻe o nā NGO a me nā ʻoihana pilikino ʻē aʻe.

ʻO Grandia (2009) a me Van der Lljn (2011) e noʻonoʻo i ka diplomacy, i ke kaʻina hana o ka maluhia, e like me ke kākoʻo ʻana i ka hilinaʻi o ka poʻe i ka hiki, ka hiki a me ka hiki o ke aupuni i ka hoʻoponopono ʻana i ka hakakā me ka ʻoluʻolu. ʻO ka pale ʻana e pili ana i ka hoʻoikaika ʻana i ka hiki o ke aupuni e pono ai ke hāʻawi i ka palekana kūpono ma kāna wahi o ka mana. ʻO ka hoʻomohala ʻana i ka hāʻawi ʻana i ke kōkua waiwai e kōkua i kēlā aupuni e hoʻoponopono i nā pono pilikanaka, hoʻokele waiwai a me ka politika o ke kamaʻāina e hoʻokumu pinepine i nā kumu kumu o nā hakakā.

E like me ka mea i hōʻike mua ʻia, ʻo ka diplomacy, ka pale a me ka hoʻomohala ʻana, ʻaʻole ia he manaʻo kūʻokoʻa kūʻokoʻa, akā, he mau mea hoʻololi pili. Hiki ke hoʻokō ʻia ke aupuni maikaʻi, ʻo ia ka fulcrum o ka diplomacy, i ka wā e hōʻoiaʻiʻo ʻia ai ka palekana o ke kamaʻāina a ma kahi e hōʻoiaʻiʻo ʻia ai nā pono hoʻomohala o nā kānaka. Hoʻokumu pū ʻia ka palekana kūpono ma luna o ke aupuni maikaʻi a pono e hoʻolālā ʻia kēlā me kēia hoʻolālā hoʻomohala i ka hōʻoia ʻana i ka palekana a me ka pono ākea o ka poʻe (Human Development Report, 1996).

ʻO ka ʻike Nigerian

ʻO Nigeria kekahi o nā ʻāina ʻokoʻa loa o ka honua. Ua hōʻoia ʻo Otite (1990) a me Salawu & Hassan (2011) aia ma kahi o 374 mau lāhui ma Nigeria. Hōʻike ʻia ke ʻano pluralistic o ka mokuʻāina ʻo Nigeria i ka helu o nā hoʻomana i hiki ke loaʻa i loko o kona mau palena. ʻEkolu mau hoʻomana koʻikoʻi, ka hoʻomana Karistiano, ka hoʻomana Islam a me ka hoʻomana kuʻuna o ʻApelika, nona iho i loko o nā haneli a me nā haneli o nā akua i hoʻomana ʻia a puni ka lāhui. ʻO nā hoʻomana ʻē aʻe, ʻo ia hoʻi ʻo Hinduism, Bahia a me ka Grail Message kekahi mau mea pili i loko o ka mokuʻāina ʻo Nigeria (Kitause & Achunike, 2013).

ʻO ke ʻano pluralistic o Nigeria ua unuhi pinepine ʻia i nā hoʻokūkū lāhui a me ka hoʻomana no ka loaʻa ʻana o ka mana politika a me ka hoʻokele ʻana i nā waiwai waiwai o ka mokuʻāina a ua hopena pinepine kēia mau hoʻokūkū i nā polarization a me nā hakakā (Mustapha, 2004). ʻO kēia kūlana i kākoʻo hou ʻia e Ilo & Adenuga (2013) ka mea i manaʻo ʻo ka hapa nui o nā paio i ka mōʻaukala politika Nigerian he ʻano lāhui a me ka hoʻomana. Eia nō naʻe, ua hoʻoholo ʻia kēia mau paio a i ʻole e hoʻoholo ʻia ma o ka hoʻopaʻa ʻana i nā kulekele a me nā hoʻolālā e pili ana i nā manaʻo o ke ala "3Ds". E noʻonoʻo kēia haʻawina i kekahi o kēia mau paio a me ke ʻano o ka hoʻoholo ʻana a i ʻole ka hoʻoponopono ʻia ʻana.

Ke Kaua Kivila o Nigeria

No ke kiʻi ʻana i nā kumu kumu o ke kaua kīwila e pono ai kahi huakaʻi i ka hoʻokumu ʻana o ka mokuʻāina ʻo Nigeria. Eia naʻe, ʻaʻole kēia ka manaʻo o kēia noiʻi, ua lawa ka haʻi ʻana i nā kumu i alakaʻi i ka hoʻokaʻawale ʻana o ka ʻāina hikina mai ka mokuʻāina ʻo Nigeria me ka haʻi ʻana o ka mokuʻāina ʻo Biafra e Colonel Odumegwu Ojukwu ma Mei 30, 1967 a ʻO ka hoʻolaha hope ʻana o ke kaua e ke Aupuni Pekelala o Nigeria i mea e mālama ai i ka kūpaʻa ʻāina o ka mokuʻāina ʻo Nigerian e pili ana i ke ʻano like ʻole o ka hui ʻana o Nigerian, nā koho balota federal nui loa o 1964, nā koho hoʻopaʻapaʻa like ma ke komohana o Nigeria i hoʻomaka ai i kahi pilikia nui i loko o ka 'āina, ka coups d'état o Ianuali 15 a me Iulai 29, 1966, ka hōʻole o Ojukwu e hoʻomaopopo iā Gowon i ke poʻo hou o ke aupuni koa, ka loaʻa ʻana o ka aila i nā mea kūʻai aku ma Oloibiri ma ka ʻāina hikina, ka pogrom o ka poʻe o Igbo extraction ma ka ʻĀkau o Nigeria a me ka hōʻole ʻana e ke Aupuni Pekelala e hoʻokō i ka Aburi Accord (Kirk-Greene, 1975; Thomas, 2010; Falode, 2011).

ʻO ke kaua, i hala ma kahi o 30 mau mahina, ua hoʻopiʻi ikaika ʻia e nā ʻaoʻao ʻelua a ua loaʻa nā hopena maikaʻi loa i ka mokuʻāina ʻo Nigerian a me kona poʻe, ʻoi aku hoʻi ma ka ʻāina hikina, ʻo ia ka hale kiʻiʻoniʻoni o ka hakakā. ʻO ke kaua, e like me ka hapa nui o nā kaua, ua hōʻike ʻia e ka ʻawaʻawa i hōʻike pinepine ʻia i ka pepehi kanaka nui ʻana o nā makaʻāinana ʻole, ka hoʻomāinoino ʻana a me ka pepehi ʻana i nā koa ʻenemi i hopu ʻia, ka hoʻokamakama i nā kaikamahine a me nā wahine a me nā hana hoʻomāinoino ʻē aʻe o nā koa ʻenemi i hopu ʻia a me ka poʻe ʻenemi. kanaka kīwila (Udenwa, 2011). Ma muli o ka ʻawaʻawa e hōʻike ana i nā kaua kīwila, huki ʻia lākou a hoʻopau pinepine ʻia me ke komo ʻana o ka United Nations a / a i ʻole nā ​​​​hui ʻāpana a me nā hui honua.

I kēia manawa, pono e hoʻokaʻawale i waena o nā kaua kīwila a me nā kipi kaulana. Hoʻouka pinepine ʻia nā kaua kīwila ma waena o nā ʻāpana a me nā pūʻulu ma ka mokuʻāina hoʻokahi a ʻo nā kipi he mau kaua i hakakā ʻia ma waena o nā papa kaiapuni i loko o ka hui like i mea e hoʻokumu ai i kahi ʻoihana hou a me ka hoʻokele waiwai i loko o ia mau hui. No laila, ʻo ka Industrial Revolution, ʻaʻole ia he hakakā kaua, ua manaʻo ʻia he kipi no ka mea ua hoʻololi i ka nohona a me ka hoʻokele waiwai o ia lā. ʻO ka hapa nui o nā kipi e hoʻopau pinepine i nā kaʻina hana o ka hoʻohui ʻāina a me ka lokahi i nā hui e like me ka mea i ʻike ʻia ma Farani ma hope o ka French Revolution o 1887 a me ka ʻike Lūkini ma hope o ka Revolution of 1914. Eia naʻe, ʻo ka hapa nui o nā kaua kīwila e hoʻokaʻawale a hoʻopau pinepine i ka dismembering. o ka mokuʻāina i ʻike ʻia ma Yugoslavia ma mua, ʻAitiopa/Eritrea a me Sudan. Ma kahi i hoʻokaʻawale ʻole ʻia ai ka mokuʻāina i ka hopena o ke kaua, ma muli paha o ka mālama ʻana i ka maluhia, ka maluhia a me nā hana hoʻomalu maluhia o nā mokuʻāina kūʻokoʻa a me nā hui ʻē aʻe, ʻoi aku ka mālie ʻole, i hoʻopaʻa pinepine ʻia e nā hakakā intermittent. Hāʻawi ka Repubalika o Congo i kahi haʻawina hoihoi. Eia naʻe, ʻo ke kaua kīwila ʻo Nigeria he mea ʻokoʻa loa ia i ka lula no ka mea i hoʻopau ʻia me ka ʻole o ke komo ʻana o nā mokuʻāina a me nā hui ʻē aʻe a me kahi pae kupaianaha o ka hoʻohui ʻāina a me ka lokahi i hoʻokō ʻia ma hope o ka pau ʻana o ke kaua ma 15 Ianuali 1970. Hoʻokumu ʻo Thomas (2010) i kēia hoʻokō i ka "ʻaʻohe lanakila, ʻaʻohe lanakila akā lanakila no ka noʻonoʻo maʻamau a me ka hui ʻana o Nigeria" i ka ʻōlelo a ke Aupuni Pekelala o Nigeria ma ka hopena o ke kaua a me ka ʻae ʻana i ke kulekele o ka Reconciliation, Rehabilitation. , a me ke kūkulu hou ʻana no ka wikiwiki o ka hoʻohui ʻana a me ka lokahi. ʻOiai ʻo kona hopohopo e pili ana i nā kūlana lanakila ma ka mokuʻāina ʻo Nigeria ma mua, i ka wā a ma hope o ke kaua kīwila, ua hōʻike pū ʻo Effiong (2012) i ka ʻae ʻana o ka maluhia i ka hopena o ke kaua "ua loaʻa i kahi pae maikaʻi o ka hoʻoholo a hoʻihoʻi i kahi ana hohonu o ka nohona maʻamau. .” I kēia mau lā, ʻo ke poʻo o ke aupuni koa federal i ka wā o ke kaua kīwila, ʻo Yakubu Gowon, ua ʻōlelo ʻo ia ka ʻike a me ka noʻonoʻo ʻana i ke kulekele o ka Reconciliation, Rehabilitation and Reconstruction i kōkua i ka hoʻohui piha ʻana o ka ʻāina hikina i ka mokuʻāina ʻo Nigerian. . Ma kāna mau ʻōlelo ponoʻī, haʻi ʻo Gowon (2015):

ma mua o ka euphoria o ka lanakila, ua koho mākou e hele ma ke alanui i hele mua ʻole ʻia e kekahi lāhui ma ka moʻolelo o nā kaua ma ka honua. Ua hoʻoholo mākou ʻaʻole e loaʻa ka waiwai o ka hōʻiliʻili ʻana i nā waiwai pio o ke kaua. Akā, ua koho mākou e alo i kā mākou hana paʻakikī loa o ka hoʻokō ʻana i ke kuʻikahi, ka hoʻohui ʻāina hou i loko o ka manawa pōkole loa. ʻO kēlā ʻike honua i hiki ai iā mākou ke lawelawe wikiwiki a me ka noʻonoʻo i ka lāʻau lapaʻau e mālama ai i nā ʻeha a me nā ʻeha. Ua hoʻokūpaʻa ia i kā mākou manaʻo o No Victor, No Vanquished aʻu i haʻi ai i kaʻu ʻōlelo i ka lāhui ma hope o ko mākou hoʻopau ʻana i nā pū a ʻōwili i ko mākou mau lima i ko mākou kau ʻana i ko mākou mau lima i ka palau e kūkulu hou ai iā Nigeria. ʻO kā mākou ʻimi ʻana i nā hoʻonā i nā pilikia o ka hopena o ke kaua a me ka luku ʻana he mea nui ia e hoʻokumu i nā kumu alakaʻi i mau heleuma no kā mākou huakaʻi holomua. ʻO kēia ke kumu o kā mākou hoʻokomo ʻana i nā 3Rs ... Reconciliation, (Reintegration) Rehabilitation and Reconstruction, ʻaʻole pono mākou e hoʻomaopopo ʻaʻole i hoʻāʻo wale e hoʻoponopono koke i nā pilikia pili i ka pilikanaka a me nā pilikia pili i ka ʻoihana akā ua kākoʻo maoli i koʻu ʻike no ka wā e hiki mai ana. ; he hihiʻo no kahi Nigeria nui aʻe i hui pū ʻia kahi e hiki ai i kekahi, mai ka Hikina, Komohana, ʻĀkau, a me Hema ke manaʻo e kūleʻa i kēlā me kēia ʻano hana kanaka.

ʻO ke aʻo ʻana i ke kulekele o Reconciliation, Rehabilitation and Reconstruction (3Rs) e hōʻike ʻia he ʻano ia o ke ʻano "3Ds". ʻO ka hoʻolauleʻa ʻana e pili ana i ka hoʻokumu ʻana i nā pilina maikaʻi a maikaʻi hoʻi ma waena o nā ʻenemi kahiko ma luna o ka diplomacy. ʻO ka hoʻoponopono hou ʻana i ke kaʻina hana o ka hoʻihoʻi ʻana he hana ia o ka hiki o ke aupuni e hoʻoulu i ka hilinaʻi i ka poʻe e hoʻoponopono hou ʻia i kona hiki ke hōʻoia i ko lākou palekana a me ka pono (pale). A ʻo ke kūkulu hou ʻana e pili ana i nā papahana hoʻomohala e hoʻoponopono i nā pilikia politika, pilikanaka a me ka hoʻokele waiwai i ke kumu o ka hakakā. ʻO ka hoʻokumuʻiaʻana o ka National Youth Service Corps (NYSC), ka hoʻokumuʻana i nā Kula Unity a me ke kūkulu wikiwikiʻana, ka hoʻolakoʻana i nā hale hana a me nā hale hana ma Nigeria a pau kekahi o kēia mau papahana i hoʻomakaʻia e ke aupuni Gowon.

ʻO ka pilikia ʻo Niger Delta

Wahi a Okoli (2013), aia ka Niger Delta i ʻekolu mau mokuʻāina koʻikoʻi me Bayelsa, Delta a me Rivers states a me nā mokuʻāina ʻeono, ʻo Abia, Akwa Ibom, Cross River, Edo, Imo a me Ondo states. Ua pilikia ka poʻe o ka Niger Delta mai ka wā colonial. ʻO ka ʻāina kahi mea hana nui i ka aila pāma a ua hana ʻo ia i nā hana kālepa me nā lāhui ʻEulopa ma mua o ke au colonial. Me ka hiki ʻana mai o ka colonialism, ua ʻimi ʻo Beretania e hoʻomalu a hoʻohana i nā hana kalepa ma ka ʻāina a ua hoʻokō ʻia kēia me ke kūʻē koʻikoʻi mai nā kānaka. Pono nā Pelekāne e hoʻopio ikaika i ka ʻāina ma o nā huakaʻi pūʻali koa a me ka hoʻokuke ʻia ʻana o kekahi mau aliʻi kuʻuna koʻikoʻi ma ke alo o ke kūʻē me ke Aliʻi Jaja o Opobo a me Koko o Nembe.

Ma hope o ka loaʻa ʻana o ke kūʻokoʻa o Nigeria i ka makahiki 1960, ʻo ka loaʻa ʻana o ka aila i nā mea hiki ke hoʻokuʻu ʻia i hoʻonui i ka hoʻohana ʻana i ka ʻāina me ka ʻole o ka ulu ʻana o ka ʻāina. ʻO kēia i manaʻo ʻia ʻaʻole pono ka hopena i ke kipi ākea i ka waena o 1960s i alakaʻi ʻia e Isaac Adaka Boro nāna i haʻi i ka ʻāina kūʻokoʻa. Ua hoʻopauʻia ke kipi ma hope o nā lā heʻumikumamālua me ka hopuʻia, ka hoʻokolokolo a me ka hoʻokōʻana iā Boro. Ua hoʻomau ʻia ka hoʻohana ʻana a me ka hoʻokaʻawale ʻana o ka ʻāina. ʻOiai ʻo ka ʻāina ʻo ia ka kuihi e waiho ana i ka hua gula no ka hoʻokele waiwai o Nigeria, ʻo ia ka ʻāina i hoʻohaʻahaʻa ʻia a hoʻomāinoino ʻia, ʻaʻole wale ma Nigeria akā ma ʻApelika holoʻokoʻa (Okoli, 2013). Ua hōʻike ʻo Afinotan lāua ʻo Ojakorotu (2009) e ʻoi aku ka nui o ka ʻāina i ka 80 pakeneka o ka waiwai nui o ka home (GDP) o Nigeria, akā naʻe ka poʻe o ka ʻāina i ka ʻilihune. Ua hoʻohui ʻia ke kūlana me ka ʻoiaʻiʻo e hoʻohana ʻia nā kālā i loaʻa mai ka ʻāina no ka hoʻomohala ʻana i nā wahi ʻē aʻe o ka ʻāina ʻoiai aia ka pūʻali koa koʻikoʻi ma ka ʻāina i mea e hoʻomau ai i ka hoʻohana ʻana (Aghalino, 2004).

ʻO ka huhū o ka poʻe o ka Niger Delta no ka hoʻomau ʻana i ka hoʻohana ʻana a me ka hoʻokaʻawale ʻana i ko lākou ʻāina i hōʻike pinepine ʻia i loko o nā hoʻonāukiuki ikaika no ka hoʻopono akā ua hui pinepine ʻia kēia mau hoʻonāukiuki me nā hana kaua a ka mokuʻāina. I ka hoʻomaka ʻana o nā makahiki 1990, ua hoʻoweliweli ka Movement for the Survival of the Ogoni People (MOSSOB), nona ke alakaʻi, ʻo Ken Saro-Wiwa, he mea kākau moʻolelo kaulana, hoʻoweliweli e hoʻopau i ka ʻimi ʻaila a me ka hoʻohana ʻana i ka ʻāina inā nā koi o ka poʻe. ʻaʻole i hālāwai. ʻO ka mea maʻamau, ua pane ke aupuni ma ka hopu ʻana iā Ken Saro-Wiwa a me nā alakaʻi nui ʻē aʻe o MOSSOB a ua pepehi ʻia lākou. ʻO ke kau ʻana o ka 'Ogoni 9' i hōʻike ʻia i kahi kipi kipi i ʻike ʻole ʻia ma ka ʻāina i hōʻike ʻia i ka sabotage a me ka luku ʻana i nā keʻena aila, ʻaihue aila, ʻaihue ʻana i nā limahana ʻaila ma ka ʻāina, kiʻekiʻe o ka piracy ma nā kahawai a me ka kai kiʻekiʻe. Ua hoʻopilikia nui kēia mau hana i ka hiki o ke aupuni ke ʻimi i ka ʻaila ma ka ʻāina a ua hoʻopilikia nui ʻia ka hoʻokele waiwai. ʻO nā hana koʻikoʻi a pau i hanaʻia e kinai i ke kipi, ua pauʻole, a ua hoʻomauʻia ka hakakā ma ka Niger Delta a hiki i ka mahinaʻo Iune 2009 i ka wā i hoʻolaha ai ka Pelekikena Late Umaru YarʻAdua i kahi hoʻolālā kalahala e hāʻawi ai i ka palekana mai ka hoʻopiʻiʻana i kekahi mea koa Niger Delta i hāʻawiʻoluʻolu i kona mau lima i loko o kahi. 60-lā manawa. Ua hoʻokumu pū ka Pelekikena i kahi ʻoihana Niger Delta e wikiwiki i ka hoʻomohala ʻana ma ia wahi. ʻO ka hoʻokumu ʻana i nā manawa hana no nā ʻōpio o ka ʻāina a me ka hoʻonui nui ʻana o ka loaʻa kālā i loaʻa i nā mokuʻāina o ka ʻāina he ʻāpana pū kekahi o ka ʻaelike i hoʻopaʻa ʻia e ke aupuni ʻo YarʻAdua e hoʻihoʻi i ka maluhia i ka ʻāina a ʻo ka hoʻokō ʻana i kēia. ua hōʻoia nā hoʻolālā i ka maluhia e pono ai ma ka ʻāina (Okedele, Adenuga a me Aborisade, 2014).

No ke koʻikoʻi, pono e hoʻomaopopo ʻia ʻo ke ʻano kuʻuna o ka hoʻohana ʻana i ka hana kaua e hoʻokō ai i ka maluhia i hāʻule i ka Niger Delta a hiki i ka hui ʻana o ka diplomacy (ka hoʻolālā amnesty), hoʻomohala a me ka pale (ʻoiai, ke hoʻomau nei ka pūʻali koa Nigerian a me ka pūʻali koa. e mākaʻikaʻi i ka Niger Delta e hoʻopau i kekahi mau pūʻulu lawehala i hiki ʻole ke hūnā hou ma lalo o ka lepili o nā crusaders no ka hoʻopono ma ka ʻāina).

ʻO ka pilikia Boko Haram

ʻO ka Boko Haram, ʻo ia hoʻi ke ʻano o ka 'hoʻonaʻauao komohana he hewa' he pūʻulu hoʻoweliweli ma ka ʻĀkau o Nigeria i lilo i mea kaulana ma 2002 ma lalo o ke alakaʻi ʻana a Ustaz Muhammed Yusuf a ʻo ia kāna pahuhopu nui, ka hoʻokumu ʻana i kahi mokuʻāina Islam ma ka ʻāina. . Ua hiki i ka hui ke ulu ma ka ʻĀkau o Nigeria ma muli o ke kiʻekiʻe o ka ʻike ʻole, ka ʻilihune ākea a me ka nele o nā manawa hoʻokele waiwai ma ka ʻāina (Abubakar, 2004; Okedele, Adenuga a me Aborisade, 2014). Ua hōʻike ʻo Ikerionwu (2014) i ka hui, ma o kāna mau hana hoʻoweliweli, ke kuleana no ka make ʻana o nā ʻumi tausani o Nigerians a me ka luku ʻana i nā waiwai i nā piliona naira.

I ka makahiki 2009, ua hoʻohana ke aupuni Nigerian i ka hana kaua e hoʻoholo pono i ke kūlana a me ka faila o ka hui Boko Haram. Ua pepehi ʻia ʻo Yusuf a me nā alakaʻi ʻē aʻe o ka hui a he nui ka poʻe i hoʻopaʻa ʻia a i ʻole e holo i Chad, Niger a me Cameroon i mea e pale aku ai i ka hopu ʻia. Eia naʻe, ua hoʻihoʻi hou ka hui i ka hoʻonohonoho maikaʻi ʻana a hoʻoikaika hou ʻia a hiki i ka makahiki 2014 ua lawe ʻo ia i nā ʻāina nui ma ka ʻĀkau o Nigeria a ua haʻi aku i kahi caliphate kūʻokoʻa mai ka mokuʻāina ʻo Nigerian, kahi neʻe i koi ai i ke aupuni e haʻi i kahi kūlana ulia pōpilikia. ma nā mokuʻāina ʻākau ʻekolu o Adamawa, Borno a me Yobe (Olafioye, 2014).

Ma ka waena o 2015, ua kaupalena ʻia ka wahi ma lalo o ka mana o ka hui i ka nahele ʻo Sambisa a me nā ululāʻau ʻē aʻe ma ka ʻākau o Nigeria. Pehea i hiki ai i ke aupuni ke hoʻokō i kēia hana? ʻO ka mea mua, ua hoʻohana ʻo ia i ka diplomacy a me ka pale ʻana ma o ka hoʻokumu ʻana i kahi kuʻikahi pale me kona mau hoalauna ma o ke kumukānāwai o kahi Multi-National Joint Taskforce i hui pū ʻia me nā koa Nigerian, Chadian, Cameroonian a me Nigerien e hoʻokuʻu i ka hui Boko Haram mai ko lākou mau wahi huna ma kēia mau ʻāina ʻehā. ʻO ka lua, ua hōʻoia i ka hoʻomohala ʻana o ka ʻĀkau o Nigeria ma o ka hoʻokumu wikiwiki ʻana o nā kula e hōʻemi i ka pae ʻike ʻole a me ka hoʻokumu ʻana i nā papahana hoʻoikaika e hōʻemi i ka pae ʻilihune.

Panina

ʻO ke ala o nā paio nui, hiki ke wāwahi i nā hui lehulehu, i mālama ʻia ma Nigeria e hōʻike ana i ka hui pū ʻana o ka diplomacy, development and defense (the 3Ds) hiki ke kōkua i ka hoʻoponopono ʻana i nā paio me ka ʻoluʻolu.

manaʻo paipai

Pono e hana ʻia ke ʻano "3Ds" i ala maikaʻi loa no ka mālama maluhia a me ka hoʻomaʻamaʻa ʻana i ka maluhia, a ʻo nā aupuni o kēlā mau mokuʻāina i kū i ka hakakā, ʻoi aku ka nui o nā lāhui a me nā hoʻomana lehulehu, pono e paipai ʻia e hoʻohana i ke ʻano no ka mea e pāʻani ana ia i kahi ʻano hana. kuleana i ka ʻoki ʻana i nā paio i ka ʻōpuʻu ma mua o ka piha ʻana.

E hoʻomaopopo '

Abubakar, A. (2004). ʻO nā pilikia o ka palekana ma Nigeria. He pepa i hoikeia ma ka NIPPSS, Kuru.

Adenuga, GA (2003). ʻO ka pilina o ke ao holoʻokoʻa i ka ʻōnaehana honua hou: ʻO ka hopena no ka ʻōnaehana palekana honua. ʻO kahi dissertation i waiho ʻia i ke keʻena o ka ʻepekema politika no ka hoʻokō ʻana i ke koi no ka hāʻawi ʻana i kahi kekelē Master of Science ma ke kumu o ka ʻepekema pilikanaka o ke Kulanui o Ibadan.

Afinotan, LA a me Ojakorotu, V. (2009). ʻO ka pilikia ʻo Niger Delta: nā pilikia, nā pilikia a me nā kūlana. ʻApelika no ka ʻepekema politika a me ka pilina o ka honua, 3 (5). pp.191-198.

Aghalino, SO (2004). Ke kaua ʻana i ka pilikia ʻo Niger-Delta: He loiloi i ka pane ʻana o ke aupuni pekelala i nā kūʻē kūʻē i ka aila ma Niger-Delta, 1958-2002. Maiduguri Journal of Historical Studies, 2 (1). aoao 111-127.

Effiong, PU (2012). 40+ makahiki ma hope…ʻaʻole i pau ke kaua. Ma Korieh, CJ (ed.). ʻO ke kaua kīwila ʻo Nigeria-Biafra. Nu Ioka: Cambra Press.

Falode, AJ (2011). ʻO ke kaua kīwila ʻo Nigerian, 1967-1970: He kipi? ʻApelika no ka ʻepekema politika a me ka pilina o ka honua, 5 (3). aoao 120-124.

Gowon, Y. (2015). ʻAʻohe lanakila, ʻaʻohe lanakila: Hoʻōla i ka lāhui Nigerian. Hāʻawi ʻia kahi haʻiʻōlelo hui ma ke Kulanui ʻo Chukuemeka Odumegwu Ojukwu (ke Kulanui Mokuʻāina ʻo Anambra State ma mua), ka pā kula ʻo Igbariam.

Grandia, M. (2009). ʻO ke ala 3D a me ke kū'ē kipi; ʻO kahi hui o ka pale, diplomacy a me ka hoʻomohala: ke aʻo ʻana iā Uruzgan. He Kumuhana Kumu, Ke Kulanui o Leiden.

Ilo, MIO and Adenuga, GA (2013). ʻO nā pilikia o ke aupuni a me ka palekana ma Nigeria: He haʻawina o ka repubalika ʻehā. Nūpepa o ka National Association for Science, Humanities and Education Research, 11 (2). aoao 31-35.

Kapstein, EB (2010). Hana ʻekolu D i ka F? ʻO nā palena o ka pale, diplomacy, a me ka hoʻomohala. Ka Prisma, 1 (3). aoao 21-26.

Kirk-Greene, AHM (1975). ʻO ka genesis o ke kaua kīwila Nigerian a me ke kumumanaʻo o ka makaʻu. Uppsala: ʻO ka Scandinavian Institute of African Studies.

Kitause, RH and Achunike HC (2013). Hoʻomana ma Nigeria mai 1900-2013. Noiʻi e pili ana i nā Humanities a me Social Science, 3 (18). aoao 45-56.

Myrdal, G. (1944). He pilikia ʻAmelika: ʻO ka pilikia Negro a me ke aupuni demokala hou. Nu Ioka: Harper & Bros.

Mustapha, AR (2004). ʻO ke ʻano lāhui, ka like ʻole a me ka hoʻomalu ʻana o ka ʻoihana aupuni ma Nigeria. Hui Pūnaehana Noiʻi o Nā Aupuni Hui Pū ʻIa no ka Hoʻomohala Kaiāulu.

Okedele, AO, Adenuga, GA and Aborisade, DA (2014). ʻO ka moku'āina ʻo Nigerian ma lalo o ka hoʻopuni ʻana o ka hoʻoweliweli: ʻO nā hopena no ka hoʻomohala ʻāina. Ka Loina Naauao, 2 (1). aoao 125-134.

Okoli, AC (2013). ʻO ka ʻepekema politika o ka pilikia ʻo Niger Delta a me nā manaʻolana o ka maluhia mau i ka wā post-amnesty. Global Journal of Human Social Science, 13 (3). aoao 37-46.

Olafioye, O. (2014). E like me ISIS, e like me Boko Haram. La Sabati. ʻAukake 31.

Otite, O. (1990). Ethnic pluralism ma Nigeria. Ibadan: Shareson.

Oyeneye, IO a me Adenuga GA (2014). ʻO nā manaʻo no ka maluhia a me ka palekana i nā hui lehulehu a me nā hoʻomana: He hihia no ka Oyo Empire kahiko.. He pepa i hōʻike ʻia ma ka ʻaha kūkā mua o ka honua no ka hoʻoholo ʻana i nā hakakā lāhui a me ka hoʻomana a me ke kūkulu maluhia. Nu Ioka: International Center for Ethno-Religious Mediation.

Salawu, B. and Hassan, AO (2011). ʻO ka politika lāhui a me kona mau hopena no ke ola o ke aupuni demokala ma Nigeria. Nūpepa o ka Public Administration and Policy Research, 3 (2). aoao 28-33.

Schnaubelt, CM (2011). Ka hoʻohui ʻana i ke ʻano kīwila a me ka pūʻali koa i ka hoʻolālā. Ma Schnaubelt, CM (ed.). E pili ana i kahi ala ākea: Hoʻohui i nā manaʻo kīwila a me ka pūʻali koa o ka hoʻolālā. Roma: Ke Kulanui o NATO Defence.

ʻO ka American Academy of Diplomacy. (2015). Pilikia ka diplomacy ʻAmelika. Lawe ʻia mai www.academyofdiplomacy.org.

ʻO ke Keʻena Moku'āinaʻo US. (2008). Diplomacy: ʻO ke keʻena o ka mokuʻāina ʻo US ma ka hana. Lawe ʻia mai www.state.gov.

Thomas, AN (2010). Ma waho aʻe o ka platitude o ka hoʻoponopono hou ʻana, hana hou ʻana, a me ka hoʻolauleʻa ʻana ma Nigeria: Nā hoʻoikaika kipi i ka Delta Niger. Nūpepa o ka hoʻomohala mau ma ʻApelika, 20 (1). aoao 54-71.

Udenwa, A. (2011). ʻO ke kaua kīwila ʻo Nigeria/Biafra: ʻO koʻu ʻike. Spectrum Books Ltd., Ibadan.

Van Der Lljn, J. (2011). 3D 'The next generation': Nā haʻawina i aʻo ʻia mai Uruzgan no nā hana e hiki mai ana. ʻO ka Hague: Netherlands Institute of International Relations.