ʻO nā manaʻo no ka maluhia a me ka palekana i nā hui lehulehu a me nā hoʻomana hoʻomana: kahi hihia o ka Old Oyo Empire ma Nigeria.

Hōʻuluʻulu Manaʻo                            

Ua lilo ka hoʻomāinoino i mea nui i nā hana honua. ʻAʻole hiki ke hala kekahi lā me ka ʻole o ka nūhou o nā hana hoʻoweliweli, nā kaua, nā ʻaihue, nā lāhui, ka hoʻomana, a me nā pilikia politika. ʻO ka manaʻo i ʻae ʻia, ʻo nā hui lehulehu a me nā hoʻomana e maʻa pinepine i ka hana ʻino a me ka hoʻokalakupua. Hoʻomaopopo pinepine ka poʻe ʻepekema i nā ʻāina e like me Yugoslavia, Sudan, Mali a me Nigeria ma ke ʻano he hihia. ʻOiai he ʻoiaʻiʻo, hiki i kēlā me kēia hui i loaʻa i nā ʻano lehulehu ke lilo i nā mana hoʻokaʻawale, he ʻoiaʻiʻo nō hoʻi ka hiki ke hoʻohui ʻia nā lāhui like ʻole, nā moʻomeheu, nā kuʻuna a me nā hoʻomana i hoʻokahi a ikaika. ʻO kahi hiʻohiʻona maikaʻi ʻo ʻAmelika Hui Pū ʻIa ʻo ia ka hui ʻana o nā lāhui he nui, nā moʻomeheu, a me nā hoʻomana a ʻo ia ka lāhui ikaika loa ma ka honua i kēlā me kēia ramification. ʻO ke kū ʻana o kēia pepa, ʻaʻohe ʻano lāhui i hoʻokahi ʻano a i ʻole hoʻomana. Hiki ke hoʻokaʻawale ʻia nā hui āpau o ka honua i ʻekolu pūʻulu. ʻO ka mea mua, aia nā hui i hana, ma o ka hoʻololi kūlohelohe a i ʻole ka pilina pili ʻana e pili ana i nā kumu o ka hoʻomanawanui, ka hoʻopono, ka kaulike a me ke kaulike, i hoʻokumu i nā mokuʻāina maluhia a ikaika hoʻi kahi e hoʻokani ai ka lāhui, pili ʻohana a i ʻole nā ​​​​manaʻo hoʻomana. lokahi ma ka like ole. ʻO ka lua, aia nā hui i loaʻa nā hui a me nā hoʻomana hoʻokahi e kāohi ana i nā poʻe ʻē aʻe a i waho ke ʻano o ka lokahi a me ka lokahi. Eia nō naʻe, ke noho nei kēlā mau hui ma ka ʻōlelo ʻōlelo o ka pauda a hiki ke piʻi i loko o ka lapalapa o ka manaʻo nui a me ka hoʻomana me ka ʻole o ka ʻōlelo aʻo kūpono. ʻO ke kolu, aia nā hui kahi e hoʻokūkū ai nā hui a me nā hoʻomana no ke kūlana kiʻekiʻe a ma kahi o ka hana ʻino i nā manawa a pau. ʻO ka hui mua nā lāhui Yoruba kahiko, ʻoi aku ka nui o ka Oyo Empire kahiko ma mua o ka colonial Nigeria a ma kahi nui, nā lāhui o ʻEulopa Komohana a me ʻAmelika Hui Pū ʻIa. ʻO nā lāhui ʻEulopa, ʻo ʻAmelika Hui Pū ʻIa a me nā lāhui Arab he nui i hāʻule i ka ʻāpana ʻelua. No nā kenekulia, ua komo ʻo ʻEulopa i nā hakakā hoʻomana, ʻoi aku ka nui ma waena o nā Katolika a me nā Protestant. Ua hoʻomalu a hoʻokaumaha ka poʻe keʻokeʻo ma ʻAmelika Hui Pū ʻIa i nā hui lāhui ʻē aʻe, ʻoi aku ka ʻeleʻele, no nā kenekulia a ua hakakā ʻia ke kaua kīwila e hoʻoponopono a hoʻoponopono i kēia mau hewa. Eia naʻe, ʻo ka diplomacy, ʻaʻole nā ​​kaua, ka pane i ka hakakā hoʻomana a me ka lāhui. Hiki ke hoʻokaʻawale ʻia ʻo Nigeria a me ka hapa nui o nā lāhui Aferika i ke kolu o ka hui. Ke manaʻo nei kēia pepa e hōʻike, mai ka ʻike ʻo Oyo Empire, ka nui o nā manaʻolana no ka maluhia a me ka palekana i loko o kahi hui lehulehu a me ka hoʻomana.

Introduction

Ma ka honua holoʻokoʻa, he huikau, pilikia a me nā hakakā. ʻO ka hoʻoweliweli, ka ʻaihue, ka ʻaihue, ka ʻaihue i nā mea kaua, ke kipi ʻana i nā mea kaua, a me nā haunaele ethno-hoʻomana a me ka politika ua lilo i ka ʻōnaehana o ka honua. Ua lilo ʻo Genocide i mea maʻamau me ka hoʻopau ʻōnaehana o nā hui e pili ana i ka ʻike lāhui a me ka hoʻomana. ʻAʻole hiki ke hala kekahi lā me ka ʻole o ka nūhou o nā hakakā lāhui a me nā hoʻomana mai nā wahi like ʻole o ka honua. Mai nā ʻāina ma ka Yugoslavia mua a hiki i Rwanda a me Burundi, mai Pakistan a Nigeria, mai Afghanistan a hiki i ka Central African Republic, ua waiho nā hakakā lāhui a me ka hoʻomana i nā hōʻailona o ka luku ʻana i nā hui. ʻO ka mea hoʻohenehene, ʻo ka hapa nui o nā hoʻomana, inā ʻaʻole ʻo nā mea a pau, kaʻana like i nā manaʻo like, ʻoi aku ka nui o ke akua kiʻekiʻe nāna i hana ke ao holoʻokoʻa a me kona poʻe e noho ana a loaʻa iā lākou nā kānāwai pono e pili ana i ka noho maluhia me nā poʻe o nā hoʻomana ʻē aʻe. ʻO ka Baibala Hemolele, ma Roma 12:18, ke kauoha nei i nā Karistiano e hana i nā mea āpau i ko lākou mana e noho maluhia me nā kānaka a pau me ka nānā ʻole i ko lākou lāhui a hoʻomana. Kauoha ʻo Quran 5: 28 i nā Muslim e hōʻike i ke aloha a me ke aloha i nā poʻe o nā manaʻoʻiʻo ʻē aʻe. ʻO ke Kakauolelo Nui o nā Aupuni Hui Pū ʻIa, ʻo Ban Ki-moon, i ka hoʻolauleʻa ʻana o ka lā ʻo Vesak i ka makahiki 2014, ua hōʻoia pū ʻo Buddha, ka mea nāna i hoʻokumu i ka Buddhism a he mea hoʻoikaika nui i nā hoʻomana ʻē aʻe o ka honua, i haʻi aku i ka maluhia, ke aloha, a me ke aloha. no na mea ola a pau. Eia naʻe, ʻo ka hoʻomana, ka mea i manaʻo ʻia he kumu hoʻohui i nā hui, ua lilo ia i mea hoʻokaʻawale i hoʻohaunaele i nā hui he nui a ua make nā miliona a me ka luku wale ʻana i nā waiwai. ʻAʻole ia he mea hoʻohewa ʻia ka nui o nā pōmaikaʻi i loaʻa i kahi hui me nā ʻano lāhui like ʻole. ʻO ka mea ʻoiaʻiʻo naʻe, ua hoʻomau ka pilikia lāhui i ka hoʻopau ʻana i nā pono hoʻomohala i manaʻo ʻia e loaʻa mai nā hui lehulehu.

ʻO ka Old Oyo Empire, ma keʻano likeʻole, ke hōʻike nei i kahi kiʻi o ka hui kahi i hui likeʻia nāʻano hoʻomana a me nā lāhui e mālama i ka maluhia, ka palekana, a me ka uluʻana. Ua komo i loko o ka Emepaea nā ʻano lāhui like ʻole e like me ka Ekiti, Ijesha, Awori, Ijebu, etc. . No laila ke ʻimi nei kēia pepa e hāʻawi i nā hoʻonā e pono ai no ka noho maluhia ʻana i nā hui lehulehu a me nā hoʻomana e pili ana i ke kumu hoʻohālike kahiko o Oyo Empire.

Hōʻike Kūlana

Aloha

Ua wehewehe ka Longman Dictionary of Contemporary English i ka maluhia ma ke ʻano he kūlana ʻaʻohe kaua a kaua ʻole. ʻIke ʻia e ka Collins English Dictionary ʻo ia ka nele o ka hana ʻino a i ʻole nā ​​haunaele ʻē aʻe a me ka noho ʻana o ke kānāwai a me ke kauoha i loko o kahi mokuʻāina. Ua ʻōlelo pū ʻo Rummel (1975) ʻo ka maluhia he mokuʻāina o ke kānāwai a i ʻole aupuni kīwila, kahi kūlana o ka hoʻopono a i ʻole ka maikaʻi a me ke kūʻē i ka hakakā antagonistic, ka ʻino a me ke kaua. ʻO ka mea nui, hiki ke wehewehe ʻia ka maluhia e like me ka nele o ka hana ʻino a ʻo kahi kaiāulu maluhia kahi e noho aliʻi ai ka lokahi.

maluhia

Ua wehewehe ʻo Nwolise (1988) i ka palekana ma ke ʻano he "palekana, kūʻokoʻa a me ka pale ʻana i ka pōʻino a i ʻole ka pilikia." Ua wehewehe pū ka Funk a me Wagnall's College Standard Dictionary i ke ʻano o ka pale ʻia mai, a ʻaʻole ʻike ʻia i ka pōʻino a i ʻole ka pilikia.

ʻO ka nānā ʻana i nā wehewehe o ka maluhia a me ka palekana e hōʻike ʻia ʻo nā manaʻo ʻelua nā ʻaoʻao ʻelua o ke kālā hoʻokahi. Hiki ke hoʻokō ʻia ka maluhia i ka wā a me kahi palekana a ʻo ka palekana ponoʻī e hōʻoiaʻiʻo i ka noho ʻana o ka maluhia. Ma kahi i lawa ʻole ka palekana, e paʻa mau ka maluhia a ʻo ka nele o ka maluhia e hōʻike ana i ka palekana.

Ethnicity

Ua wehewehe ka Collins English Dictionary i ka lāhui e like me "e pili ana a i ʻole nā ​​hiʻohiʻona o kahi hui kanaka i loaʻa ka lāhui, ka hoʻomana, ka ʻōlelo a me kekahi mau ʻano like ʻole." Manaʻo ʻo Peoples and Bailey (2010) e pili ana ka lāhui i ka moʻomeheu like ʻole, nā kuʻuna moʻomeheu a me ka mōʻaukala e hoʻokaʻawale i kahi hui o nā poʻe mai nā hui ʻē aʻe. Wahi a Horowitz (1985) e pili ana ka lāhui i nā ʻōlelo e like me ke kala, ka helehelena, ka ʻōlelo, ka hoʻomana a me nā mea ʻē aʻe.

hoomana

ʻAʻohe wehewehe hoʻokahi i ʻae ʻia o ka hoʻomana. Ua wehewehe ʻia e like me ka manaʻo a me ke kahua o ka mea nāna e wehewehe ia mea, akā ʻo ka hoʻomana maʻamau ka ʻike ʻia ʻo ia ka manaʻoʻiʻo a me ka manaʻo o ke kanaka i kahi mea akua i manaʻo ʻia he laʻa (Appleby, 2000). ʻIke pū ʻo Adejuyigbe a me Ariba (2013) i ka manaʻoʻiʻo i ke Akua, ka mea nāna i hana a me ka mana o ke ao holoʻokoʻa. Ua ʻoi aku ka maʻalahi o ka Webster's College Dictionary ma ke ʻano he pūʻulu o nā manaʻoʻiʻo e pili ana i ke kumu, ke ʻano, a me ke kumu o ke ao holoʻokoʻa, ʻoiai ke manaʻo ʻia ʻo ia ka hoʻokumu ʻia ʻana o kahi ʻoihana superhuman a i ʻole nā ​​​​ʻoihana, e pili ana i nā hoʻomana haipule a me nā hana kuʻuna, a loaʻa pinepine i kahi moʻomeheu. kanawai e hooponopono ana i ka hana o ke kanaka. No Aborisade (2013), hāʻawi ka hoʻomana i ke ʻano o ka hoʻolaha ʻana i ka maluhia noʻonoʻo, ka hoʻoulu ʻana i nā pono pilikanaka, ka hāpai ʻana i ka pono o nā kānaka, a me nā mea ʻē aʻe. No ia, pono ka hoʻomana e hoʻoikaika maikaʻi i nā ʻōnaehana waiwai a me ka politika.

Wahi Manao

Hoʻokumu ʻia kēia haʻawina ma nā manaʻo Functional and Conflict. Manaʻo ka Functional theory e hana ʻia kēlā me kēia ʻōnaehana hana i nā ʻāpana like ʻole e hana pū ana no ka pono o ka ʻōnaehana. I loko o kēia pōʻaiapili, ua hui ʻia ka ʻahahui i nā ʻano lāhui like ʻole a me nā hui hoʻomana e hana pū ana e hōʻoia i ka ulu ʻana o ke kaiāulu (Adenuga, 2014). ʻO kahi hiʻohiʻona maikaʻi ʻo ka Oyo Empire kahiko kahi i noho maluhia ai nā ʻāpana ʻokoʻa a me nā hui hoʻomana a kahi i hoʻokomo ʻia ai nā manaʻo lāhui a me ka hoʻomana ma lalo o nā pono kaiāulu.

ʻO ke kumumanaʻo Conflict, ʻike naʻe i ka hakakā pau ʻole no ka mana a me ka hoʻomalu ʻana e ka mana a me nā hui ma lalo o ke kaiāulu (Myrdal, 1994). ʻO kēia ka mea a mākou e ʻike ai i ka hapa nui o nā lāhui a me nā hui hoʻomana i kēia lā. ʻO nā hakakā no ka mana a me ka hoʻomalu ʻana e nā hui like ʻole i hāʻawi pinepine ʻia i nā kumu ʻano lāhui a me ka hoʻomana. Makemake nā hui nui a me nā hoʻomana e hoʻomau a hoʻomalu i nā hui ʻē aʻe aʻo nā pūʻulu liʻiliʻi pū kekahi e kūʻē i ka hoʻomau ʻia ʻana e ka hapa nui o nā hui, e alakaʻi ana i kahi paio pau ʻole no ka mana a me ka mana.

Ke Aupuni Oyo Kahiko

Wahi a ka moʻolelo, ua hoʻokumu ʻia ka Emepera Oyo kahiko e Oranmiyan, he aliʻi o Ile-Ife, ka home kupuna o ka poʻe Yoruba. Ua makemake ʻo Oranmiyan a me kona mau kaikunāne e hele e hoʻopaʻi i ka hōʻino ʻana i ko lākou makuakāne e ko lākou mau hoalauna ʻākau, akā ma ke ala, hakakā nā kaikunāne a moku ka pūʻali koa. He liʻiliʻi loa ka ikaika o Oranmiyan no ka hoʻouka kaua ʻana a no kona makemake ʻole e hoʻi i Ile-Ife me ka ʻole o ka lono o ka holomua holomua, ua hoʻomaka ʻo ia e ʻauwana ma ke kahakai hema o ka muliwai Niger a hiki i Bussa kahi i hāʻawi ai ke aliʻi kūloko. he nahesa nui me ka hoailona kilokilo i pili i kona puu. Ua kauoha ʻia ʻo Oranmiyan e hahai i kēia nahesa a hoʻokumu i aupuni i nā wahi a pau i nalowale ai. Ua hahai ʻo ia i ka nahesa no nā lā ʻehiku, a e like me nā kuhikuhi i hāʻawi ʻia, ua hoʻokumu ʻo ia i aupuni ma kahi i nalowale ai ka nahesa i ka hiku o ka lā (Ikime, 1980).

Ua hoʻokumu ʻia ʻo Oyo Empire kahiko i ka makahiki 14^th kenekulia akā ua lilo ia i mea ikaika nui ma waena o 17^th kenekulia a hiki i ka hopena o 18^th ke kenekulia, ua uhi ʻia ka Emepaea i ka ʻāina holoʻokoʻa o Yorubaland (ʻo ia ka ʻaoʻao hema hema o Nigeria hou). Ua noho pū ʻo Yoruba i kekahi mau wahi ma ka ʻaoʻao ʻākau o ka ʻāina a ua hoʻonui ʻia a hiki i Dahomey kahi i loaʻa i ka Repubalika o Benin (Osuntokun a me Olukojo, 1997).

Ma kahi hālāwai ninaninau i hāʻawi ʻia i ka Focus Magazine ma 2003, ua hōʻoia ʻo Alaafin o Oyo i kēia manawa i ka ʻoiaʻiʻo ua hakakā ʻo Oyo Empire kahiko me nā ʻohana ʻē aʻe ʻo Yoruba akā ua hōʻoia ʻo ia ʻaʻole pili ʻia nā kaua a ʻaʻole hoʻomana. Ua hoʻopuni ʻia ka Emepaea e nā hoa noho ʻino a ua hakakā ʻia nā kaua e pale aku i nā hana hoʻomāinoino o waho a i ʻole e mālama i ka kūpaʻa ʻāina o ka Emepera ma o ka hakakā ʻana i nā hoʻāʻo hoʻokaʻawale. Ma mua o ka 19^th ke kenekulia, ʻaʻole i kapa ʻia ka poʻe e noho ana ma ke aupuni ʻo Yoruba. Nui nā ʻano lāhui like ʻole me ka Oyo, Ijebu, Owu, Ekiti, Awori, Ondo, Ife, Ijesha, a pēlā aku. , 1921). ʻOiai ʻo kēia ʻoiaʻiʻo, akā naʻe, ʻaʻole ʻo ka lāhui i mea hoʻoikaika i ka hana ʻino ʻoiai ua hauʻoli kēlā me kēia hui i kahi kūlana semi-autonomous a loaʻa i kona poʻo politika ponoʻī ma lalo o ka Alaafin o Oyo. Ua noʻonoʻo ʻia nā kumu hoʻohui he nui i mea e loaʻa ai ka manaʻo ikaika o ke kaikunāne, ka pilina, a me ka hui pū ʻana i loko o ka Emepera. Ua "hoʻokuʻu aku" ʻo Oyo i kāna mau waiwai moʻomeheu i nā hui ʻē aʻe o ka Emepera, ʻoiai ʻo ia i hoʻokomo i nā waiwai he nui o nā hui ʻē aʻe. I kēlā me kēia makahiki, hui pū nā ʻelele mai nā wahi a pau o ka Emepera ma Oyo e hoʻolauleʻa i ka ʻahaʻaina Bere me ka ʻAlaafin a he mea maʻamau i nā hui like ʻole ke hoʻouna aku i nā kāne, kālā, a me nā mea e kōkua ai i ka Alaafin e hoʻopaʻi i kāna mau kaua.

ʻO ke aupuni kahiko ʻo Oyo he mokuʻāina hoʻomana. Hoʻomaopopo ʻo Fasanya (2004) he nui nā akua i kapa ʻia ʻo 'orishas' ma Yorubaland. Aia kēia mau akua ʻIfa (ke akua kilokilo), ʻO Sango (ke akua o ka hekili), Ogun (ke akua hao), Saponna (ke akua o ka puupuu liʻiliʻi), Lace (ke akua wahine o ka makani), ʻO Yemoja (ke akua wahine), etc. Aside these orishas, ua loaʻa i kēlā me kēia kūlanakauhale ʻo Yoruba kona mau akua kūikawā a i ʻole nā ​​​​wahi āna i hoʻomana ai. No ka laʻana, ʻo Ibadan, he wahi puʻu loa, hoʻomana i nā puʻu he nui. Ua hoʻohanohano ʻia nā kahawai a me nā muliwai ma Yorubaland i mea hoʻomana.

ʻOiai ka laha ʻana o nā hoʻomana, nā akua a me nā akua wahine i loko o ka Emepera, ʻaʻole ʻo ka hoʻomana he mea hoʻokaʻawale akā he kumu hoʻohui no ka mea aia ka manaʻoʻiʻo i ke ola ʻana o kahi akua kiʻekiʻe i kapa ʻia ʻo "Olodumare" a i ʻole "Olorun" (ka mea nāna i hana ka lani. ). ʻO ka orishas Ua ʻike ʻia ʻo ia he mau ʻelele a me nā alakaʻi i kēia Akua Kiʻekiʻe a ua ʻike ʻia kēlā me kēia hoʻomana he ʻano hoʻomana. Olodumare. He mea maʻamau ka loaʻa ʻana o nā akua a me nā akua wahine i kauhale a i ʻole kaona a i ʻole ka ʻohana a i ʻole kekahi kanaka ke hoʻomaopopo i kēia mau ʻano like ʻole. orishas i ko lakou mau loulou i ke Akua Kiekie. Pela no hoi ka Ogboni ʻO ka fraternity, ʻo ia ka ʻaha kūkā uhane kiʻekiʻe loa i loko o ka Emepaea a nāna hoʻi i hoʻohana i nā mana politika nui, ʻo ia ka poʻe koʻikoʻi no nā hui hoʻomana like ʻole. Ma kēia ʻano, ua lilo ka hoʻomana i mea paʻa ma waena o nā kānaka a me nā hui ma ka Emepera.

ʻAʻole i hoʻohana ʻia ka hoʻomana ma ke ʻano he kumu no ka luku ʻana a i ʻole ke kaua hoʻokalakupua no ka mea Olodumare Ua ʻike ʻia ʻo ia ka mea ikaika loa a ua loaʻa iā ia ka hiki, ka hiki a me ka hiki ke hoʻopaʻi i kona mau ʻenemi a uku i ka poʻe maikaʻi (Bewaji, 1998). No laila, ʻo ka hakakā ʻana i ke kaua a i ʻole ka hoʻopiʻi ʻana i ke kaua i mea e kōkua ai i ke Akua e "hoʻopaʻi" i kona poʻe ʻenemi e hōʻike ana ua nele ʻo ia i ka hiki ke hoʻopaʻi a uku ʻole a pono ʻo ia e hilinaʻi i nā kāne kīnā ʻole a me ke kino e hakakā nona. ʻO ke Akua, ma kēia ʻano, ʻaʻohe mana aupuni a nāwaliwali. Eia naʻe, Olodumare, ma nā hoʻomana Yoruba, ua manaʻo ʻia ʻo ia ka luna kānāwai hope e hoʻomalu a hoʻohana i ka hopena o ke kanaka e uku a hoʻopaʻi paha iā ia (Aborisade, 2013). Hiki i ke Akua ke hoʻonohonoho i nā hanana e uku i ke kanaka. Hiki iā ia ke hoʻomaikaʻi i nā hana a kona mau lima a me kona ʻohana. Hoʻopaʻi pū ke Akua i nā kānaka a me nā hui ma o ka wī, ka maloʻo, ka pōʻino, ka maʻi ahulau, ka pā a me ka make. Ua hopu ʻo Idowu (1962) i ke ʻano o ka Yoruba Olodumare ma ka haʻi ʻana iā ia "ʻo ia ka mea mana loa nona ka mea nui a i ʻole ka liʻiliʻi. Hiki iā ia ke hoʻokō i kāna mea e makemake ai, ʻaʻohe mea like ʻole kona ʻike; He lunakanawai maikaʻi ʻo ia a me ka hoʻokaʻawale ʻole, he hemolele a he lokomaikaʻi a hāʻawi i ka hoʻopono me ka pololei aloha."

ʻO ka manaʻo hoʻopaʻapaʻa a Fox (1999) e hāʻawi ka hoʻomana i kahi ʻōnaehana hilinaʻi waiwai nui, a ʻo ia hoʻi ka hāʻawi ʻana i nā kūlana a me nā pae hoʻohālike o ka ʻano, ʻike i kāna ʻōlelo ʻoiaʻiʻo loa i ka Oyo Empire kahiko. Ke aloha a me ka makau o Olodumare hana i na kamaaina o ka Emepaea i ke kanawai a me ka manao kiekie o ka pono. Ua mālama ʻo Erinosho (2007) i ka maikaʻi loa o ka Yoruba, ke aloha a me ka lokomaikaʻi a ʻo nā hana hewa e like me ka palaho, ka ʻaihue, ka moekolohe a me nā mea like he mea maʻamau i loko o ka Oyo Empire kahiko.

Panina

ʻO ka maluhia ʻole a me ka hana ʻino e ʻike pinepine ʻia i nā hui lehulehu a me nā hoʻomana hoʻomana, ʻo ia ka mea maʻamau i ko lākou ʻano lehulehu a me ka ʻimi ʻana e nā ʻano lāhui like ʻole a me nā hui hoʻomana e "ki" i nā kumuwaiwai o ka ʻaha kanaka a e hoʻomalu i ka wahi politika i ka pōʻino o nā poʻe ʻē aʻe. . Hoʻopiʻi pinepine ʻia kēia mau hakakā ma ke kumu o ka hoʻomana (hakakā no ke Akua) a me ke kūlana lāhui a lāhui paha. Eia nō naʻe, ʻo ka ʻike kahiko ʻo Oyo Empire he mea kuhikuhi i ka ʻoiaʻiʻo e nui nā manaʻo no ka noho maluhia ʻana a me ka hoʻonui ʻana, palekana i nā hui lehulehu inā hoʻonui ʻia ke kūkulu ʻana i ka ʻāina a inā hoʻokani ka lāhui a me nā hoʻomana i nā kuleana nominal wale nō.

Ma ke ao holoʻokoʻa, hoʻoweliweli ka hana ʻino a me ka hoʻoweliweli i ka noho maluhia ʻana o ka lāhui kanaka, a inā ʻaʻole mālama ʻia, hiki ke alakaʻi i kahi kaua honua ʻē aʻe o ka nui a me ka nui. Ma loko o kēia pōʻaiapili e ʻike ʻia ai ka honua holoʻokoʻa e noho ana ma luna o kahi pahu o ka pauda pū, inā ʻaʻole mālama ʻia a mālama pono ʻia, hiki ke pahū i kēlā me kēia manawa mai kēia manawa. No laila, ʻo ka manaʻo o nā mea kākau o kēia pepa, pono e hui pū nā hui honua e like me UN, North Atlantic Treaty Organization, African Union, etc. nā hoʻonā kūpono i kēia mau pilikia. Inā lākou e haʻalele i kēia ʻoiaʻiʻo, e hoʻopanee wale lākou i nā lā ʻino.

manaʻo paipai

Pono e paipai ʻia nā alakaʻi, ʻoi aku ka poʻe e noho ana i nā keʻena aupuni e hoʻokipa i nā ʻano hoʻomana a me nā lāhui ʻē aʻe. Ma ke aupuni kahiko o Oyo, ua ʻike ʻia ka ʻAlaafin ma ke ʻano he makua kāne no nā mea āpau me ka nānā ʻole i ka lāhui a i ʻole nā ​​​​hui hoʻomana. Pono nā aupuni e kū pono i nā hui a pau i loko o ka hui a ʻaʻole pono e ʻike ʻia he ʻano hoʻokalakupua a kūʻē paha i kekahi hui. Wahi a ka Conflict theory, e ʻimi mau ana nā hui e hoʻomalu i ka waiwai waiwai a me ka mana kālai'āina i loko o kahi hui akā inā ʻike ʻia ke aupuni he pololei a pololei, e hoʻemi nui ʻia ka hakakā ʻana no ka noho aliʻi ʻana.

Ma ke ʻano he kumu i ʻōlelo ʻia ma luna, pono nā alakaʻi lāhui a me nā alakaʻi hoʻomana e hoʻomanaʻo mau i kā lākou poʻe hahai i ka ʻoiaʻiʻo he aloha ke Akua a ʻaʻole ʻae ʻo ia i ka hoʻokaumaha, ʻoi aku hoʻi i nā hoa kanaka. Pono e hoʻohana ʻia nā pulpito ma nā hale pule, nā hale pule, a me nā ʻaha hoʻomana ʻē aʻe e haʻi i ka ʻoiaʻiʻo e hiki i ke Akua mana ke kaua aku i kāna mau kaua ponoʻī me ka ʻole o nā kānaka haʻahaʻa. ʻO ke aloha, ʻaʻole ka manaʻo kuhi hewa, ʻo ia ke kumu nui o nā leka hoʻomana a me ka lāhui. Eia naʻe, aia ke kuleana ma luna o nā hui nui e hoʻokō i nā pono o nā hui liʻiliʻi. Pono nā aupuni e paipai i nā alakaʻi o nā hui hoʻomana like ʻole e aʻo a hana i nā lula a me nā kauoha a ke Akua i loko o kā lākou mau Buke Hemolele e pili ana i ke aloha, ke kala ʻana, ka hoʻomanawanui, ka mahalo i ke ola kanaka, a pēlā aku. a me ka pilikia lāhui.

Pono nā aupuni e paipai i ke kūkulu ʻana i ka lāhui. E like me ka mea i ʻike ʻia ma ke ʻano o ka Oyo Empire kahiko kahi i hana ʻia ai nā hana like ʻole e like me nā ʻahaʻaina Bere e hoʻoikaika i ka paʻa o ka lokahi i loko o ka Emepera, pono nā aupuni e hana i nā hana like ʻole a me nā ʻoihana e ʻoki i nā laina lāhui a me ka hoʻomana. e lilo i mea paʻa ma waena o nā hui like ʻole o ka hui.

Pono nā aupuni e hoʻokumu i nā ʻaha kūkā i hui pū ʻia me nā poʻe koʻikoʻi a mahalo ʻia mai nā hui hoʻomana a me nā lāhui like ʻole a pono e hoʻoikaika i kēia mau ʻaha kūkā e hoʻoponopono i nā pilikia hoʻomana a me ka lāhui ma ke ʻano o ka ecumenism. E like me ka mea i ʻōlelo ʻia ma mua, ʻo ka Ogboni ʻO ka fraternity kekahi o nā hui hoʻohui i ke aupuni kahiko o Oyo.

Pono e loaʻa kahi kino o nā kānāwai a me nā hoʻoponopono e hōʻike ana i nā hoʻopaʻi a me nā hoʻopaʻi koʻikoʻi no kēlā me kēia kanaka a i ʻole nā ​​​​hui kanaka e hoʻoulu i ka pilikia lāhui a me ka hoʻomana i loko o ka hui. He mea ia e pale aku ai i ka poe hana kolohe, ka poe e pomaikai ana i ka waiwai a me ka politika mai ia pilikia.

Ma ka moʻolelo o ka honua, ua lawe mai ke kūkākūkā i ka maluhia e pono ai, kahi i hāʻule nui ai nā kaua a me ka hana ʻino. No laila, pono e paipai ʻia nā kānaka e hoʻohana i ke kamaʻilio ma mua o ka hana ʻino a me ka hoʻoweliweli.

E hoʻomaopopo '

ABORISADE, D. (2013). ʻO ka ʻōnaehana kuʻuna o Yoruba o ka hoʻokele pono. ʻO kahi pepa i hāʻawi ʻia ma kahi ʻaha kūkā interdisciplinary honua e pili ana i ka politika, ka pono, ka ʻilihune a me nā pule: nā ʻuhane ʻApelika, ka hoʻokele waiwai a me ka hoʻololi socio-political. Ua mālama ʻia ma ke Kulanui o Ghana, Legon, Ghana. Oct. 21-24

ADEJUYIGBE, C. & OT ARIBA (2003). Hoʻolako i nā kumu hoʻonaʻauao hoʻomana no ka hoʻonaʻauao honua ma o ka hoʻonaʻauao ʻano. He pepa i hoikeia ma ka 5^th ʻaha kūkā aupuni o COEASU ma MOCPED. 25-28 Nowemapa.

ADENUGA, GA (2014). ʻO Nigeria i kahi honua honua o ka hana ʻino a me ka palekana: ke aupuni maikaʻi a me ka hoʻomohala mau ʻana e like me nā antidotes. He pepa i hoikeia ma ka 10^th ʻO ka ʻaha kūkā SASS aupuni makahiki i mālama ʻia ma ke Federal College of Education (Special), Oyo, Oyo State. 10-14 Malaki.

APPLEBY, RS (2000) The Ambivalence Of The Sacred : Religion, Violence and Reconciliation. Nu Ioka : Rawman and Littefield Publishers Inc.

BEWAJI, JA (1998) Olodumare: Ke Akua ma Yoruba Manaʻoʻiʻo a me ka Theistic Problem of Evil. Haʻawina ʻApelika. 2 (1).

ERINOSHO, O. (2007). Nā Waiwai Kaiāulu I loko o kahi Hui Hoʻoponopono. ʻO kahi ʻōlelo nui i hāʻawi ʻia ma ka ʻaha kūkā o ka Nigerian Anthropological and Sociological Association, University of Ibadan. 26 a me 27 Sepatemaba.

FASANYA, A. (2004). ʻO ka hoʻomana kumu o nā Yorubas. [Online]. Loaʻa mai: www.utexas.edu/conference/africa/2004/database/fasanya. [Loaʻa: 24 Iulai 2014].

FOX, J. (1999). E pili ana i kahi manaʻo hoʻoikaika o ka hakakā ethno-religious. ASEAN. 5(4). p. 431-463.

HOROWITZ, D. (1985) Nā Pūʻulu Lahui i ka Kūʻē. Berkeley: University of California Press.

Idowu, EB (1962) Olodumare : Ke Akua ma Yoruba Belief. Lākana: Longman Press.

IKIME, O. (ed). (1980) Ke kahua o ka moʻolelo o Nigerian. Ibadan: Heinemann Publishers.

JOHNSON, S. (1921) Ka Moolelo o ka poe Ioruba. Lagos: CSS Bookshop.

MYRDAL, G. (1944) He Dilemma ʻAmelika: ʻO ka pilikia Negro a me ka Democracy hou. Nu Ioka: Harper & Bros.

Nwolise, OBC (1988). ʻO ka ʻōnaehana pale a me ka palekana o Nigeria i kēia lā. Ma Uleazu (eds). Nigeria: ʻO nā makahiki 25 mua. Heinemann Mea Pai.

OSUNTOKUN, A. & A. OLUKOJO. (eds). (1997). Nā Kanaka a me nā Moʻomeheu o Nigeria. Ibadan: Davidson.

KANAKA, J. & G. BAILEY. (2010) Kanaka: He Introduction to Cultural Anthropology. Wadsworth: Ke aʻo keneta.

RUMMEl, RJ (1975). Ka hoʻomaopopo ʻana i ka hakakā a me ke kaua: The Just Peace. Kaleponi: Sage Publications.