Lub zeem muag rau kev thaj yeeb nyab xeeb thiab kev nyab xeeb hauv ntau haiv neeg thiab kev ntseeg kev ntseeg: Kev Tshawb Fawb Txog Lub Tebchaws Oyo qub hauv Nigeria

Abstract                            

Kev nruj kev tsiv tau dhau los ua qhov tseem ceeb hauv kev ua haujlwm thoob ntiaj teb. Tsis tshua muaj ib hnub dhau mus yam tsis muaj xov xwm ntawm kev ua phem ua phem, kev ua tsov ua rog, kev nyiag neeg, haiv neeg, kev ntseeg, thiab kev kub ntxhov. Lub tswv yim lees paub yog tias ntau haiv neeg thiab kev ntseeg hauv zej zog feem ntau ua rau muaj kev kub ntxhov thiab kev tsis ncaj ncees. Cov kws tshawb fawb feem ntau tau ceev cov teb chaws xws li yav dhau los Yugoslavia, Sudan, Mali thiab Nigeria raws li cov ntaub ntawv siv. Txawm hais tias nws muaj tseeb tias txhua lub zej zog uas muaj ntau tus cwj pwm tuaj yeem ua rau muaj kev sib cais, nws kuj yog qhov tseeb uas ntau haiv neeg, kab lis kev cai, kev lis kev cai thiab kev ntseeg tuaj yeem sib haum xeeb rau hauv ib leeg thiab muaj zog tag nrho. Ib qho piv txwv zoo yog Tebchaws Meskas uas yog kev sib xyaw ntawm ntau haiv neeg, kab lis kev cai, thiab txawm tias kev ntseeg thiab yog lub tebchaws muaj zog tshaj plaws hauv ntiaj teb hauv txhua qhov kev cuam tshuam. Nws yog qhov sawv ntawm daim ntawv no tias qhov tseeb, tsis muaj ib lub zej zog uas nruj me ntsis haiv neeg lossis kev ntseeg hauv qhov xwm txheej. Txhua lub koom txoos hauv ntiaj teb tuaj yeem muab faib ua peb pawg. Ua ntej, muaj cov zej zog uas muaj, los ntawm cov organic evolution los yog kev sib raug zoo kev sib raug zoo raws li lub hauv paus ntsiab lus ntawm kev kam rau siab, kev ncaj ncees, kev ncaj ncees thiab kev sib npaug, tsim kom muaj kev thaj yeeb thiab muaj zog lub xeev uas haiv neeg, pab pawg neeg koom nrog lossis kev ntseeg kev ntseeg tsuas yog lub luag haujlwm nominal thiab qhov twg muaj. kev sib haum xeeb nyob rau hauv ntau haiv neeg. Qhov thib ob, muaj cov zej zog uas muaj ib pawg neeg tseem ceeb thiab kev ntseeg uas txwv tsis pub lwm tus thiab sab nraud muaj kev sib koom ua ke thiab kev sib haum xeeb. Txawm li cas los xij, cov zej zog zoo li no zaum ntawm cov lus pov thawj ntawm rab phom thiab tuaj yeem nce mus rau hauv cov nplaim taws ntawm haiv neeg thiab kev ntseeg loj yam tsis muaj lus ceeb toom txaus. Thib peb, muaj cov zej zog uas ntau pab pawg thiab kev ntseeg sib tw rau qhov siab tshaj plaws thiab qhov twg kev kub ntxhov yog qhov kev txiav txim siab niaj hnub. Ntawm thawj pab pawg yog cov qub Yoruba haiv neeg, tshwj xeeb tshaj yog cov qub Oyo faj tim teb chaws nyob rau hauv pre-colonial Nigeria thiab mus rau ib tug loj npaum li cas, haiv neeg ntawm Western Europe thiab lub tebchaws United States of America. Cov tebchaws nyob sab Europe, Tebchaws Meskas thiab ntau lub tebchaws Arab kuj poob rau hauv qeb thib ob. Tau ntau pua xyoo, Tebchaws Europe tau koom nrog kev ntseeg tsis sib haum xeeb, tshwj xeeb ntawm cov Catholics thiab Protestants. Cov neeg dawb hauv Tebchaws Meskas kuj tau tswj hwm thiab tsim txom lwm pawg neeg, tshwj xeeb tshaj yog cov neeg dub, tau ntau pua xyoo thiab kev tsov rog hauv zej zog tau tawm tsam los daws thiab kho qhov tsis raug. Txawm li cas los xij, diplomacy, tsis yog kev tsov kev rog, yog cov lus teb rau kev ntseeg thiab kev ntxub ntxaug. Nigeria thiab feem ntau African haiv neeg tuaj yeem muab faib ua pawg thib peb. Daim ntawv no npaj siab los nthuav tawm, los ntawm Oyo faj tim teb chaws kev paub, kev cia siab rau kev thaj yeeb nyab xeeb thiab kev nyab xeeb hauv ntau haiv neeg thiab kev ntseeg.

Introduction

Thoob plaws ntiaj teb, muaj kev tsis meej pem, kev kub ntxhov thiab kev tsis sib haum xeeb. Kev ua phem, kev nyiag neeg, kev nyiag, tub sab tub nyiag, kev tawm tsam tub rog, thiab haiv neeg-kev ntseeg thiab kev nom kev tswv tau dhau los ua qhov kev txiav txim ntawm thoob ntiaj teb. Genocide tau dhau los ua ib qho kev sib cais nrog kev tshem tawm ntawm cov pab pawg raws li haiv neeg thiab kev ntseeg. Tsis tshua muaj ib hnub dhau mus yam tsis muaj xov xwm ntawm haiv neeg thiab kev ntseeg tsis sib haum xeeb los ntawm ntau qhov chaw hauv ntiaj teb. Los ntawm cov tebchaws nyob rau yav dhau los Yugoslavia mus rau Rwanda thiab Burundi, los ntawm Pakistan mus rau Nigeria, los ntawm Afghanistan mus rau Central African Republic, kev tsis sib haum xeeb ntawm haiv neeg thiab kev ntseeg tau ua rau muaj kev puas tsuaj rau tib neeg. Ironically, feem ntau kev ntseeg, yog tias tsis yog txhua tus, sib qhia cov kev ntseeg zoo sib xws, tshwj xeeb tshaj yog nyob rau hauv ib qho kev ntseeg siab tshaj plaws uas tau tsim lub ntiaj teb thiab nws cov neeg nyob thiab lawv txhua tus muaj cov cai coj ncaj ncees txog kev thaj yeeb nyab xeeb nrog cov neeg ntawm lwm cov kev ntseeg. Phau Vaj Lug Kub Npaiv Npaum, hauv Loos 12:18, hais kom cov ntseeg ua txhua yam hauv lawv lub hwj chim kom nyob sib haum xeeb nrog txhua tus txiv neej tsis hais lawv haiv neeg lossis kev ntseeg. Quran 5: 28 kuj txib cov neeg Muslim kom qhia kev hlub thiab kev hlub tshua rau cov neeg ntawm lwm txoj kev ntseeg. Lub tebchaws United Nations' Secretary General, Ban Ki-moon, ntawm 2014 kev ua koob tsheej ntawm Hnub Vesak, kuj lees paub tias Buddha, tus tsim ntawm Buddhism thiab ib qho kev tshoov siab rau ntau lwm yam kev ntseeg hauv ntiaj teb, tshaj tawm kev thaj yeeb, kev sib hlub, thiab kev hlub. rau tag nrho cov muaj sia nyob. Txawm li cas los xij, kev ntseeg, uas yuav tsum yog ib qho kev sib koom ua ke hauv zej zog, tau dhau los ua qhov teeb meem sib cais uas tau ua rau ntau lub zej zog tsis ruaj khov thiab tau ua rau ntau lab tus neeg tuag thiab xav tau kev puas tsuaj ntawm cov khoom. Nws tseem tsis tau muaj txiaj ntsig tias ntau qhov txiaj ntsig tau txais txiaj ntsig rau lub zej zog nrog ntau haiv neeg. Qhov tseeb, txawm li cas los xij, yog tias kev kub ntxhov ntawm haiv neeg tau txuas ntxiv ua rau qhov kev cia siab ntawm kev loj hlob tau txais txiaj ntsig los ntawm ntau lub zej zog.

Lub qub Oyo faj tim teb chaws, nyob rau hauv sib piv, nthuav qhia ib daim duab ntawm lub zej lub zos qhov twg kev cai dab qhuas thiab pab pawg neeg ntau haiv neeg tau sib haum xeeb kom muaj kev thaj yeeb, kev ruaj ntseg, thiab kev loj hlob. Lub teb chaws Ottoman suav nrog ntau pawg haiv neeg xws li Ekiti, Ijesha, Awori, Ijebu, thiab lwm yam. Kuj tseem muaj ntau pua tus neeg pe hawm los ntawm ntau haiv neeg hauv Tebchaws Meskas, tab sis kev ntseeg thiab pab pawg neeg tsis sib cais tab sis kev sib koom ua ke hauv lub teb chaws Ottoman. . Daim ntawv no yog li nrhiav kom muab cov kev daws teeb meem tsim nyog rau kev thaj yeeb nyab xeeb nyob hauv ntau haiv neeg thiab kev cai dab qhuas raws li qub Oyo Empire qauv.

Tswvyim Conceptual

kev sib haum xeeb

Lub Longman Dictionary of Contemporary English txhais kev thaj yeeb nyab xeeb raws li qhov xwm txheej uas tsis muaj tsov rog lossis kev sib ntaus sib tua. Collins English Dictionary pom nws yog qhov tsis muaj kev ua phem lossis lwm yam kev cuam tshuam thiab muaj kev cai lij choj thiab kev txiav txim hauv lub xeev. Rummel (1975) kuj hais tias kev thaj yeeb nyab xeeb yog lub xeev txoj cai lij choj lossis tsoomfwv pej xeem, lub xeev ntawm kev ncaj ncees lossis kev coj zoo thiab qhov tsis sib haum xeeb ntawm kev tsis sib haum xeeb, kev ua phem lossis kev ua tsov ua rog. Hauv qhov tseem ceeb, kev thaj yeeb tuaj yeem piav qhia tias tsis muaj kev ua phem thiab kev thaj yeeb nyab xeeb yog qhov chaw uas muaj kev sib haum xeeb.

Security

Nwolise (1988) piav txog kev ruaj ntseg li "kev nyab xeeb, kev ywj pheej thiab kev tiv thaiv kev phom sij lossis kev pheej hmoo." Funk thiab Wagnall's College Standard Dictionary kuj txhais nws raws li qhov xwm txheej ntawm kev tiv thaiv, lossis tsis raug kev phom sij lossis kev pheej hmoo.

Ib tug cursory glance ntawm cov ntsiab lus ntawm kev thaj yeeb thiab kev ruaj ntseg yuav qhia tias ob lub ntsiab lus yog ob sab ntawm tib lub npib. Kev thaj yeeb tsuas tuaj yeem ua tiav thaum twg thiab qhov twg muaj kev ruaj ntseg thiab kev ruaj ntseg nws tus kheej lav qhov muaj kev thaj yeeb nyab xeeb. Thaum tsis muaj kev ruaj ntseg txaus, kev thaj yeeb yuav nyob twj ywm tsis pom thiab qhov tsis muaj kev thaj yeeb ua rau tsis muaj kev ruaj ntseg.

Haivneeg

Collins English Dictionary txhais cov haiv neeg raws li "hais txog lossis cov yam ntxwv ntawm ib pawg tib neeg uas muaj kev ntxub ntxaug, kev ntseeg, kev hais lus thiab qee yam zoo ib yam." Peoples and Bailey (2010) opine hais tias haiv neeg yog predicated ntawm kev sib koom poj koob yawm txwv, kab lis kev cai kab lis kev cai thiab keeb kwm uas txawv ib pab pawg neeg ntawm lwm pab pawg neeg. Horowitz (1985) kuj tau hais tias haiv neeg hais txog cov ntawv sau xws li xim, tsos, hom lus, kev ntseeg thiab lwm yam, uas txawv ib pawg ntawm lwm tus.

Kev cai dab qhuas

Tsis muaj ib qho kev lees paub ntawm kev ntseeg. Nws yog txhais raws li kev nkag siab thiab thaj chaw ntawm tus neeg txhais nws, tab sis qhov tseeb kev ntseeg tau pom tias yog tib neeg txoj kev ntseeg thiab tus cwj pwm rau ib qho supernatural raug pom tias dawb ceev (Appleby, 2000). Adejuyigbe thiab Ariba (2013) kuj pom tias nws yog kev ntseeg Vajtswv, tus tsim thiab tswj hwm lub qab ntuj khwb. Lub Webster's College Dictionary muab tso rau nws ntau succinctly raws li ib tug txheej ntawm kev ntseeg hais txog lub laj thawj, xwm, thiab lub hom phiaj ntawm lub ntiaj teb no, tshwj xeeb tshaj yog thaum xam tau tias yog tsim ib tug superhuman lub koom haum los yog cov koom haum, ib txwm muaj feem xyuam nrog kev mob siab rau thiab kev coj noj coj ua, thiab feem ntau muaj kev coj ncaj ncees. txoj cai tswj hwm kev coj ua ntawm tib neeg txoj haujlwm. Rau Aborisade (2013), kev ntseeg muab txoj hauv kev los txhawb kev puas siab puas ntsws, txhawb kev tsim txiaj hauv zej zog, txhawb kev noj qab haus huv tib neeg, thiab lwm yam. Rau nws, kev ntseeg yuav tsum muaj txiaj ntsig zoo rau kev lag luam thiab kev nom kev tswv.

Theoretical thaj chaw

Txoj kev tshawb no yog premised nyob rau hauv lub Functional and Conflict theories. Lub Functional theory posits tias txhua qhov kev ua haujlwm yog tsim los ntawm cov chav sib txawv ua haujlwm ua ke rau qhov zoo ntawm qhov system. Nyob rau hauv cov ntsiab lus no, ib haiv neeg yog tsim los ntawm ntau haiv neeg thiab kev ntseeg uas ua hauj lwm ua ke los xyuas kom meej kev loj hlob ntawm lub zej zog (Adenuga, 2014). Ib qho piv txwv zoo yog lub qub Oyo faj tim teb chaws uas cov pab pawg neeg sib txawv thiab pawg ntseeg sib koom ua ke nyob thaj yeeb nyab xeeb thiab qhov twg haiv neeg thiab kev ntseeg tau raug cuam tshuam los ntawm kev nyiam hauv zej zog.

Txoj kev xav tsis sib haum xeeb, txawm li cas los xij, pom kev tsis sib haum xeeb rau lub hwj chim thiab kev tswj hwm los ntawm cov thawj coj thiab cov pab pawg hauv zej zog (Myrdal, 1994). Qhov no yog qhov peb pom hauv ntau haiv neeg thiab kev ntseeg niaj hnub no. Kev tawm tsam rau lub hwj chim thiab kev tswj hwm los ntawm cov pab pawg sib txawv yog feem ntau muab kev ncaj ncees rau haiv neeg thiab kev ntseeg. Cov pawg neeg loj thiab kev ntseeg tseem xav kom tswj hwm thiab tswj hwm lwm pab pawg thaum cov pab pawg tsawg kuj tawm tsam qhov kev tswj hwm txuas ntxiv los ntawm cov pab pawg feem ntau, ua rau muaj kev tawm tsam tsis tu ncua rau lub hwj chim thiab kev tswj hwm.

Lub qub Oyo Empire

Raws li keeb kwm, lub qub Oyo faj tim teb chaws tau tsim los ntawm Oranmiyan, tus huab tais ntawm Ile-Ife, lub tsev qub txeeg qub teg ntawm cov neeg Yoruba. Oranmiyan thiab nws cov kwv tij xav mus thiab ua pauj qhov kev thuam ntawm lawv txiv los ntawm lawv cov neeg nyob sab qaum teb, tab sis ntawm txoj kev, cov kwv tij sib cav thiab cov tub rog sib cais. Oranmiyan lub zog me me dhau los ua kom tiav kev sib ntaus sib tua thiab vim nws tsis xav rov qab mus rau Ile-Ife yam tsis muaj xov xwm ntawm kev sib tw ua tiav, nws pib mus ncig ntawm ntug dej hiav txwv sab qab teb ntawm Niger mus txog thaum nws mus txog Bussa qhov chaw tus thawj coj hauv zos tau muab. nws ib tug nab loj nrog ib tug khawv koob ntxim nyiam nyob rau hauv nws caj pas. Oranmiyan tau raug qhia kom ua raws li tus nab no thiab tsim lub nceeg vaj nyob qhov twg nws ploj mus. Nws tau ua raws li tus nab tau xya hnub, thiab raws li cov lus qhia, nws tau tsim ib lub nceeg vaj ntawm qhov chaw uas tus nab ploj mus rau hnub xya (Ikime, 1980).

Lub qub Oyo faj tim teb chaws yog tej zaum tsim nyob rau hauv lub 14th xyoo pua tab sis nws tsuas yog los ua lub zog loj hauv nruab nrab-17th xyoo pua thiab los ntawm lig 18th xyoo pua, lub teb chaws Ottoman tau npog yuav luag tag nrho tag nrho ntawm Yorubaland (uas yog sab qab teb sab hnub poob ntawm Nigeria niaj hnub). Lub Yoruba kuj tau nyob qee thaj chaw nyob rau sab qaum teb ntawm lub tebchaws thiab nws tseem txuas ntxiv mus txog Dahomey uas nyob hauv tam sim no lub koom pheej ntawm Benin (Osuntokun thiab Olukojo, 1997).

Hauv kev xam phaj uas tau tso cai rau Focus Magazine hauv 2003, tam sim no Alaafin ntawm Oyo lees paub qhov tseeb tias Oyo Empire qub tau ua ntau yam kev sib ntaus sib tua txawm tawm tsam lwm pab pawg neeg Yoruba tab sis nws tau lees tias kev tsov rog tsis yog haiv neeg lossis kev ntseeg. Lub teb chaws Ottoman tau nyob ib puag ncig los ntawm cov neeg nyob sib ze tsis sib haum xeeb thiab kev ua tsov ua rog tau tawm tsam los tiv thaiv kev ua phem rau sab nraud lossis tswj hwm thaj chaw ntawm lub tebchaws los ntawm kev tawm tsam kev tawm tsam. Ua ntej 19th xyoo pua, cov neeg nyob hauv lub teb chaws Ottoman tsis tau hu ua Yoruba. Muaj ntau pawg neeg sib txawv xws li Oyo, Ijebu, Owu, Ekiti, Awori, Ondo, Ife, Ijesha, thiab lwm yam. Lub sij hawm 'Yoruba' tau tsim nyob rau hauv txoj cai tswj hwm los txheeb xyuas cov neeg nyob hauv lub qub Oyo Empire (Johnson ib., 1921). Txawm hais tias qhov tseeb no, txawm li cas los xij, haiv neeg yeej tsis muaj kev txhawb zog rau kev ua phem vim txhua pab pawg tau txais kev ywj pheej ib nrab thiab muaj nws tus kheej lub taub hau uas yog subordinate rau Alaafin ntawm Oyo. Ntau yam kev sib koom ua ke kuj tau tsim los ua kom ntseeg tau tias muaj lub siab nyiam ntawm kev ua kwv tij, kev sib koom ua ke, thiab kev sib koom ua ke hauv Tebchaws Meskas. Oyo "exported" ntau ntawm nws cov kev coj noj coj ua muaj txiaj ntsig rau lwm pab pawg hauv tebchaws Askiv, thaum nws kuj tseem cuam tshuam ntau qhov txiaj ntsig ntawm lwm pawg. Ib xyoos ib zaug, cov neeg sawv cev thoob plaws lub teb chaws Ottoman tau sib sau ua ke hauv Oyo los ua kev zoo siab rau Bere kev ua koob tsheej nrog Alaafin thiab nws yog kev cai rau cov pab pawg sib txawv xa txiv neej, nyiaj, thiab khoom siv los pab Alaafin foob nws kev tsov rog.

Lub qub Oyo Empire kuj yog ib lub xeev muaj ntau txoj kev ntseeg. Fasanya (2004) sau tseg tias muaj ntau tus vajtswv hu ua 'orishas' hauv Yorubaland. Cov deities suav nrog Yog hais tias (Vajtswv ntawm divination), suab (Vajtswv ntawm xob laim), Ogun (tus vajtswv ntawm hlau), Saponna (Vajtswv ntawm kab mob), Lace (tus vajtswv poj niam ntawm cua), Yemoja (tus vajtswv poj niam tus dej), thiab lwm yam. Ib sab no orishas, txhua lub nroog Yoruba lossis lub zos kuj muaj nws cov vajtswv tshwj xeeb lossis qhov chaw nws pe hawm. Piv txwv li, Ibadan, ua qhov chaw toj siab, pe hawm ntau lub roob. Cov kwj dej thiab cov dej ntws hauv Yorubaland kuj tau txais kev qhuas ua khoom ntawm kev pe hawm.

Txawm tias muaj kev loj hlob ntawm kev ntseeg, cov vajtswv thiab vajtswv poj niam hauv lub tebchaws Iziv, kev ntseeg tsis yog kev sib cais tab sis muaj kev sib koom ua ke vim tias muaj kev ntseeg nyob rau hauv lub neej ntawm ib tug Supreme Deity hu ua "Olodumare" los yog "Olorun" (tus tsim thiab tus tswv saum ntuj ceeb tsheej. ). Cov orishas tau pom raws li cov tub txib ntawm thiab conduits rau no Supreme Deity thiab txhua txoj kev ntseeg yog li no lees paub raws li ib tug kev pe hawm. Olodumare. Nws kuj tsis yog qhov tsis yooj yim rau ib lub zos lossis lub nroog muaj ntau tus vajtswv thiab vajtswv poj niam lossis rau tsev neeg lossis ib tus neeg lees paub ntau yam ntawm cov no. orishas raws li lawv txuas mus rau Supreme Deity. Ib yam li ntawd, cov Ogboni fraternity, uas yog lub siab tshaj plaws sab ntsuj plig pawg sab laj nyob rau hauv lub teb chaws Ottoman thiab uas kuj wielded immense nom tswv powers, yog tsim los ntawm cov neeg muaj koob muaj npe uas koom nrog ntau pawg ntseeg. Ua li no, kev ntseeg yog kev sib raug zoo ntawm tib neeg thiab pab pawg hauv tebchaws Ottoman.

Kev ntseeg yeej tsis raug siv los ua kev zam txim rau kev tua neeg lossis kev ua tsov rog ntawm kev tsim txom vim Olodumare tau pom tias yog tus muaj hwj chim tshaj plaws thiab nws muaj peev xwm, muaj peev xwm thiab muaj peev xwm los rau txim rau nws cov yeeb ncuab thiab muab nqi zog rau cov neeg zoo (Bewaji, 1998). Yog li ntawd, kev sib ntaus sib tua lossis foob kev ua tsov ua rog txhawm rau pab Vajtswv “rau txim” Nws cov yeeb ncuab hais tias Nws tsis muaj peev xwm rau txim lossis muab nqi zog thiab nws yuav tsum tso siab rau cov neeg tsis zoo tag nrho thiab hauv ntiaj teb los tawm tsam rau nws. Vajtswv, nyob rau hauv cov ntsiab lus no, tsis muaj sovereignty thiab tsis muaj zog. Txawm li cas los xij, Olodumare, nyob rau hauv Yoruba kev ntseeg, raug suav hais tias yog tus txiav txim zaum kawg uas tswj hwm thiab siv tib neeg txoj hmoo los muab nqi zog lossis rau txim rau nws (Aborisade, 2013). Vajtswv muaj peev xwm orchestrate tej xwm txheej los muab nqi zog rau ib tug txiv neej. Nws kuj tau foom koob hmoov rau tej hauj lwm ntawm nws txhais tes thiab nws tsev neeg. Vajtswv kuj rau txim rau tib neeg thiab pab pawg los ntawm kev tshaib kev nqhis, dej nyab, kev txom nyem, kab mob, kev cia siab, lossis kev tuag. Idowu (1962) succinctly captures lub ntsiab ntawm lub Yoruba Olodumare los ntawm kev xa mus rau nws "raws li tus muaj hwj chim tshaj plaws uas tsis muaj dab tsi loj lossis me dhau. Nws muaj peev xwm ua tau txhua yam uas nws xav tau, nws txoj kev txawj ntse yog qhov sib piv thiab tsis muaj qhov sib npaug; Nws yog tus txiav txim zoo thiab ncaj ncees, nws yog tus dawb huv thiab muaj siab dawb siab zoo thiab muab kev ncaj ncees nrog kev hlub tshua ncaj ncees.”

Qhov kev sib cav ntawm Fox (1999) tias kev ntseeg muab kev ntseeg muaj txiaj ntsig, uas dhau los ua cov qauv thiab cov qauv ntawm tus cwj pwm, pom nws qhov tseeb tshaj plaws hauv Oyo Empire qub. Txoj kev hlub thiab kev ntshai Olodumare ua kom cov pej xeem ntawm lub teb chaws Ottoman txoj cai ua raws li thiab muaj kev nkag siab ntawm kev coj ncaj ncees. Erinosho (2007) tau khaws cia tias Yoruba muaj txiaj ntsig zoo, kev hlub thiab ua siab zoo thiab kev coj noj coj ua xws li kev noj nyiaj txiag, tub sab nyiag, kev deev luag poj luag txiv thiab nyiam yog qhov tsis tshua muaj nyob hauv Oyo Empire qub.

xaus

Kev tsis ruaj ntseg thiab kev nruj kev tsiv uas feem ntau ua rau ntau haiv neeg thiab kev ntseeg hauv zej zog feem ntau yog sau rau lawv ntau qhov xwm txheej thiab kev tshawb nrhiav los ntawm cov haiv neeg thiab kev ntseeg sib txawv kom "kab" cov peev txheej ntawm lub zej zog thiab tswj hwm thaj chaw nom tswv kom muaj kev puas tsuaj rau lwm tus. . Cov kev tawm tsam no feem ntau yog kev ncaj ncees ntawm kev ntseeg (kev sib ntaus sib tua rau Vajtswv) thiab haiv neeg lossis haiv neeg zoo dua. Txawm li cas los xij, qhov kev paub dhau los ntawm Oyo faj tim teb chaws yog qhov taw qhia rau qhov tseeb tias kev cia siab ntau rau kev thaj yeeb nyab xeeb thiab txuas ntxiv, kev ruaj ntseg hauv ntau lub zej zog yog tias lub teb chaws txhim kho thiab yog haiv neeg thiab kev ntseeg ua lub luag haujlwm nominal xwb.

Thoob plaws ntiaj teb, kev kub ntxhov thiab kev ua phem ua phem rau kev thaj yeeb nyab xeeb ntawm tib neeg, thiab yog tias tsis muaj kev saib xyuas, nws yuav ua rau muaj kev sib ntaus sib tua hauv ntiaj teb ntawm qhov tsis tau pom dua thiab qhov loj me. Nws yog nyob rau hauv cov ntsiab lus no uas tag nrho lub ntiaj teb tuaj yeem pom tau zaum ntawm rab phom-hmoov uas, yog tias kev saib xyuas thiab ntsuas tsis txaus, yuav tawg tau txhua lub sijhawm txij li tam sim no. Yog li ntawd, nws yog qhov kev xav ntawm cov neeg sau ntawv ntawm daim ntawv no tias lub ntiaj teb lub cev zoo li UN, North Atlantic Treaty Organization, African Union, thiab lwm yam, yuav tsum tuaj koom ua ke los daws qhov teeb meem ntawm kev ntseeg thiab haiv neeg kev ua phem nrog lub hom phiaj ntawm kev nrhiav ib qho txais kev daws teeb meem rau cov teeb meem no. Yog tias lawv txaj muag ntawm qhov tseeb no, lawv tsuas yog ncua hnub phem.

tswv yim pom zoo

Cov thawj coj, tshwj xeeb tshaj yog cov neeg ua haujlwm hauv pej xeem, yuav tsum tau txhawb kom ua raws li lwm tus neeg txoj kev ntseeg thiab haiv neeg. Nyob rau hauv lub qub Oyo faj tim teb chaws, lub Alaafin tau pom los ua leej txiv rau txhua tus tsis hais txog cov haiv neeg lossis pawg ntseeg. Tsoom fwv yuav tsum muaj kev ncaj ncees rau txhua pab pawg hauv zej zog thiab yuav tsum tsis txhob raug pom tias yog kev tsis ncaj ncees los yog tawm tsam ib pawg. Txoj kev xav tsis sib haum xeeb hais tias cov pab pawg pheej nrhiav kev tswj hwm cov peev txheej nyiaj txiag thiab kev nom kev tswv hauv zej zog tab sis qhov twg tsoomfwv pom tias muaj kev ncaj ncees thiab ncaj ncees, kev tawm tsam rau kev tswj hwm yuav raug txo qis.

Raws li cov lus hais saum toj no, yuav tsum muaj cov thawj coj ntawm haiv neeg thiab kev ntseeg yuav tsum ua tib zoo saib xyuas lawv cov thwjtim ntawm qhov tseeb tias Vajtswv yog kev hlub thiab tsis zam kev tsim txom, tshwj xeeb tshaj yog tawm tsam tib neeg. Cov lus qhuab qhia hauv cov tsev teev ntuj, cov tsev teev ntuj thiab lwm lub koom txoos kev ntseeg yuav tsum raug siv los tshaj tawm qhov tseeb tias tus Vaj Ntsuj Plig Dawb Huv tuaj yeem tawm tsam Nws tus kheej kev sib ntaus sib tua yam tsis muaj cov txiv neej puny. Kev hlub, tsis yog kev coj tsis ncaj ncees, yuav tsum yog lub ntsiab lus tseem ceeb ntawm kev ntseeg thiab haiv neeg. Txawm li cas los xij, qhov kev lav phib xaub yog nyob ntawm cov pab pawg neeg feem coob kom ua raws li kev txaus siab ntawm pawg neeg tsawg. Tsoom fwv yuav tsum txhawb kom cov thawj coj ntawm ntau pawg ntseeg los qhia thiab xyaum cov kev cai thiab/lossis Vajtswv cov lus txib hauv lawv phau Vaj Lug Kub Npaiv Npaum hais txog kev hlub, kev zam txim, kev ua siab ntev, kev hwm tib neeg lub neej, thiab lwm yam. Cov nom tswv tuaj yeem npaj cov rooj sib tham thiab kev cob qhia txog kev cuam tshuam ntawm kev ntseeg. thiab kev kub ntxhov ntawm haiv neeg.

Tsoom fwv yuav tsum txhawb kev tsim lub teb chaws. Raws li pom nyob rau hauv rooj plaub ntawm lub qub Oyo faj tim teb chaws qhov twg cov kev ua ub no sib txawv xws li lub Bere festivals, tau ua kom ntxiv dag zog rau txoj kev sib raug zoo ntawm lub teb chaws Ottoman, tsoom fwv yuav tsum kuj tsim ntau yam kev ua ub no thiab cov koom haum uas yuav txiav thoob plaws haiv neeg thiab kev cai dab qhuas kab thiab uas yuav. ua kev sib raug zoo ntawm cov pab pawg sib txawv hauv zej zog.

Tsoom fwv kuj tseem yuav tsim tsa pawg sab laj uas muaj cov neeg muaj koob muaj npe thiab muaj kev hwm los ntawm ntau pawg ntseeg thiab haiv neeg thiab yuav tsum txhawb nqa cov pawg sab laj no los daws cov teeb meem kev ntseeg thiab haiv neeg hauv lub siab ntawm ecumenism. Raws li tau hais ua ntej, lub Ogboni fraternity yog ib lub koom haum koom ua ke hauv lub qub Oyo Empire.

Tseem yuav tsum muaj ib lub cev ntawm cov kev cai lij choj thiab cov kev cai uas hais meej thiab hnyav rau txhua tus neeg lossis ib pab pawg neeg uas ua rau muaj kev kub ntxhov ntawm haiv neeg thiab kev ntseeg hauv zej zog. Qhov no yuav ua rau muaj kev cuam tshuam rau cov neeg ua phem, uas tau txais txiaj ntsig kev lag luam thiab kev nom kev tswv los ntawm cov teebmeem no.

Hauv keeb kwm ntiaj teb, kev sib tham tau ua rau muaj kev thaj yeeb nyab xeeb, qhov twg kev tsov kev rog thiab kev kub ntxhov tau ua tsis tiav. Yog li ntawd, tib neeg yuav tsum tau txhawb kom muaj kev sib tham es tsis yog kev ua phem thiab kev ua phem.

References

ABORISADE, D. (2013). Yoruba ib txwm muaj kev tswj hwm kev ncaj ncees. Ib daim ntawv xa tawm ntawm lub rooj sib tham thoob ntiaj teb kev sib tham txog kev nom kev tswv, kev coj ncaj ncees, kev txom nyem thiab kev thov Vajtswv: African sab ntsuj plig, kev hloov pauv nyiaj txiag thiab kev coj noj coj ua. Muaj nyob hauv University of Ghana, Legon, Ghana. Kaum Hli 21-24

ADEJUYIGBE, C. & OT ARIBA (2003). Txhim kho cov kws qhia kev cai dab qhuas rau kev kawm thoob ntiaj teb los ntawm kev kawm ua yeeb yam. Ib daim ntawv nthuav tawm ntawm 5th National Conference ntawm COEASU ntawm MOCPED. 25-28 nov.

ADENUGA, GA (2014). Nigeria Hauv Ntiaj Teb Ntiaj Teb Ntawm Kev Ua Phem Txhaum Cai thiab Tsis Muaj Kev Nyab Xeeb: Kev Tswj Xyuas Zoo Thiab Kev Txhim Kho Kom Zoo Raws li Antidotes. Ib daim ntawv nthuav tawm ntawm 10th SASS lub rooj sib tham txhua xyoo nyob rau hauv Tsoom Fwv Tsev Kawm Qib Siab Kev Kawm (Tshwj xeeb), Oyo, Oyo State. 10-14 Peb.

APPLEBY, RS (2000) Lub Ambivalence Of Sacred: Kev ntseeg, kev nruj kev tsiv thiab kev sib haum xeeb. New York: Rawman thiab Littefield Publishers Inc.

BEWAJI, JA (1998) Olodumare: Vajtswv nyob rau hauv Yoruba Kev ntseeg thiab Theistic teeb meem ntawm kev phem. African Studies Peb Hlis. 2 (1).

ERINOSHO, O. (2007). Social Values ​​In A Reforming Society. Cov Lus Qhia Tseem Ceeb xa tawm ntawm Lub Rooj Sab Laj ntawm Nigerian Anthropological Thiab Sociological Association, University of Ibadan. 26 thiab 27 Cuaj hlis.

FASANYA, A. (2004). Thawj Kev Ntseeg ntawm Yorubas. [Online]. Muaj los ntawm: www.utexas.edu/conference/africa/2004/database/fasanya. [Tshaj Tawm: 24 Lub Xya Hli 2014].

FOX, J. (1999). Mus rau qhov Dynamic Theory of Ethno-Religious Conflict. ASEAN. 5 (4). p. 431-463 : kuv.

HOROWITZ, D. (1985) Cov pab pawg neeg hauv kev tsis sib haum xeeb. Berkeley: University of California Press.

Idowu, EB (1962) Olodumare : Vajtswv nyob hauv Yoruba Kev Ntseeg. London: Longman Xovxwm.

IKIME, O. (ed). (1980) Lub hauv paus ntawm Nigerian Keeb Kwm. Ibadan: Heinemann Publishers.

JOHNSON, S. (1921) Keeb kwm ntawm Yorubas. Lagos: CSS Bookshop.

MYRDAL, G. (1944) Ib qho Kev Nyuaj Siab Asmeskas: Qhov Teeb Meem Negro thiab Kev Ncaj Ncees Niaj Hnub No. New York: Harper & Bros.

Nwolise, OBC (1988). Nigeria's Defense and Security System Hnub no. Hauv Uleazu (eds). Nigeria: Thawj 25 xyoo. Heinemann Publishers.

OSUNTOKUN, A. & A. OLUKOJO. (eds). (1997). Nigeria's Peoples and Cultures. Ibadan: Davidson.

PEOPLES, J. & G. BAILEY. (2010) Humanity: Kev Taw Qhia Txog Kab lis kev cai Anthropology. Wadsworth: Centage Learning.

RUMMEl, RJ (1975). Nkag siab txog kev tsis sib haum xeeb thiab kev ua tsov ua rog: Txoj Kev Ncaj Ncees. California: Sage Publications.

Daim ntawv no tau nthuav tawm nyob rau ntawm International Center for Ethno-Religious Mediation's 1st Annual International Conference on Ethnic and Religious Conflict Resolution and Peacebuilding in New York City, USA, Lub Kaum Hli 1, 2014.

Title: "Qhov Kev Pom Zoo rau Kev Thaj Yeeb thiab Kev Ruaj Ntseg hauv Ntau haiv neeg thiab kev ntseeg kev ntseeg: Kev Tshawb Fawb Txog Lub Tebchaws Oyo qub, Nigeria"

Tus Saib Xyuas: Ven. OYENEYE, Isaac Olukayode, Tsev Kawm Ntawv Kev Ua Yeeb Yam thiab Kev Tshawb Fawb Txog Kev Tshawb Fawb, Tai Solarin College of Education, Omu-Ijebu, Ogun State, Nigeria.

Moderator: Maria R. Volpe, Ph.D., xib fwb ntawm Sociology, Tus Thawj Coj ntawm Qhov Kev Pabcuam Kev Tsis Txaus Siab & Tus Thawj Coj ntawm CUNY Dispute Resolution Center, John Jay College, City University of New York.

Qhia

lwm yam khoom

Kev ntseeg hauv Igboland: Diversification, Relevance and Belonging

Kev ntseeg yog ib qho ntawm cov xwm txheej kev noj qab haus huv uas tsis muaj kev cuam tshuam rau tib neeg nyob txhua qhov chaw hauv ntiaj teb. Raws li sacrosanct zoo nkaus li, kev ntseeg tsis yog tsuas yog ib qho tseem ceeb rau kev nkag siab txog kev muaj nyob ntawm txhua haiv neeg hauv paus txawm tab sis kuj tseem muaj txoj cai cuam tshuam txog kev sib haum xeeb thiab kev loj hlob. Keeb kwm thiab ethnographic pov thawj ntawm txawv manifestations thiab nomenclatures ntawm phenomenon ntawm kev ntseeg muaj ntau. Lub tebchaws Igbo nyob rau yav qab teb Nigeria, ntawm ob sab ntawm Niger River, yog ib pawg neeg ua lag luam dub loj tshaj plaws hauv tebchaws Africa, nrog rau kev ntseeg tsis txaus ntseeg uas cuam tshuam txog kev txhim kho kom ruaj khov thiab kev sib raug zoo ntawm cov neeg nyob hauv nws cov ciam teb ib txwm muaj. Tab sis kev cai dab qhuas toj roob hauv pes ntawm Igboland hloov tas li. Txog xyoo 1840, cov kev ntseeg tseem ceeb ntawm Igbo yog haiv neeg los yog ib txwm muaj. Tsawg tshaj li ob xyoo caum tom qab, thaum cov ntseeg Vajtswv txoj hauj lwm pib nyob rau hauv lub cheeb tsam, ib tug tshiab quab yuam unleashed uas nws thiaj li reconfigure lub hauv paus txawm kev cai dab qhuas toj roob hauv pes ntawm cheeb tsam. Christianity loj hlob mus rau dwarf lub dominance ntawm tom kawg. Ua ntej lub centenary ntawm Christianity nyob rau hauv Igboland, Islam thiab lwm yam tsawg hegemonic kev ntseeg tau sawv los sib tw tawm tsam haiv neeg Igbo kev ntseeg thiab cov ntseeg Vajtswv. Daim ntawv no taug qab kev sib txawv ntawm kev ntseeg thiab nws txoj haujlwm tseem ceeb rau kev sib haum xeeb hauv Igboland. Nws rub tawm nws cov ntaub ntawv los ntawm kev tshaj tawm cov haujlwm, kev xam phaj, thiab cov khoom pov thawj. Nws sib cav hais tias raws li kev ntseeg tshiab tshwm sim, Igbo kev cai dab qhuas toj roob hauv pes yuav txuas ntxiv mus rau ntau haiv neeg thiab / lossis hloov kho, xws li kev sib koom ua ke lossis kev cais tawm ntawm cov kev ntseeg uas twb muaj lawm thiab tshwm sim, rau kev ciaj sia ntawm Igbo.

Qhia

Hloov mus rau Islam thiab haiv neeg haiv neeg hauv Malaysia

Daim ntawv no yog ib ntu ntawm kev tshawb fawb loj dua uas tsom mus rau kev nce ntawm haiv neeg Malay haiv neeg thiab kev ua siab loj hauv Malaysia. Txawm hais tias qhov kev nce ntawm haiv neeg Malay tuaj yeem raug ntaus nqi los ntawm ntau yam, daim ntawv no tshwj xeeb tshwj xeeb rau txoj cai hloov dua siab tshiab Islamic hauv Malaysia thiab seb nws puas tau txhawb nqa txoj kev xav ntawm haiv neeg Malay supremacy. Malaysia yog ntau haiv neeg thiab ntau lub tebchaws uas tau txais kev ywj pheej hauv xyoo 1957 los ntawm Askiv. Cov neeg Malays yog pawg neeg loj tshaj plaws ib txwm suav txog kev ntseeg ntawm Islam ua ib feem thiab cov khoom ntawm lawv tus kheej uas cais lawv los ntawm lwm haiv neeg uas tau coj los rau hauv lub tebchaws thaum lub sijhawm British colonial. Thaum Islam yog txoj kev cai dab qhuas, Txoj Cai Lij Choj tso cai rau lwm cov kev ntseeg kom muaj kev thaj yeeb nyab xeeb los ntawm cov neeg tsis yog Malay, uas yog haiv neeg Suav thiab Khab. Txawm li cas los xij, txoj cai Islamic uas tswj hwm kev sib yuav Muslim hauv Malaysia tau yuam kom cov neeg tsis yog Muslim yuav tsum hloov mus rau Islam yog tias lawv xav yuav cov neeg Muslim. Hauv daim ntawv no, kuv hais tias txoj cai hloov dua siab tshiab Islamic tau siv los ua ib qho cuab yeej los txhawb kev xav ntawm haiv neeg Malay hauv tebchaws Malaysia. Cov ntaub ntawv ua ntej tau sau los ntawm kev xam phaj nrog cov neeg Malay Muslims uas tau sib yuav rau cov tsis yog Malay. Cov txiaj ntsig tau pom tias feem ntau ntawm cov neeg xam phaj Malay xav hloov dua siab tshiab rau Islam raws li qhov yuav tsum tau ua los ntawm Islamic kev ntseeg thiab lub xeev txoj cai. Tsis tas li ntawd, lawv kuj pom tias tsis muaj laj thawj vim li cas cov neeg tsis yog neeg Malay yuav tawm tsam kom hloov mus rau Islam, raws li kev sib yuav, cov menyuam yaus yuav raug suav hais tias yog Malays raws li Txoj Cai Lij Choj, uas kuj los nrog cov xwm txheej thiab cov cai. Kev pom ntawm cov neeg tsis yog neeg Malay uas tau hloov dua siab tshiab rau Islam yog raws li kev sib tham thib ob uas tau ua los ntawm lwm cov kws tshawb fawb. Raws li kev ua neeg Muslim yog txuam nrog kev ua neeg Malay, ntau tus neeg tsis yog Malay uas hloov siab lees txim xav tias lawv raug nyiag ntawm lawv txoj kev ntseeg thiab haiv neeg tus kheej, thiab xav tias raug quab yuam los tuav cov haiv neeg Malay. Thaum hloov txoj cai hloov dua siab tshiab tej zaum yuav nyuaj, qhib kev sib tham sib tham hauv tsev kawm ntawv thiab hauv pej xeem cov haujlwm yuav yog thawj kauj ruam los daws qhov teeb meem no.

Qhia