Ịtụle ịdị irè nke nhazi ikekekọrịta ike na South Sudan: Ụzọ Nwube Udo na Mkpebi Ọgbaghara.
Abstract:
Ọgụ ime ihe ike na South Sudan nwere ọtụtụ ihe kpatara ya. Enweghị ikike ndọrọ ndọrọ ọchịchị sitere n'aka onye isi ala Salva Kiir, onye agbụrụ Dinka, ma ọ bụ onye bụbu osote onye isi ala Riek Machar, onye agbụrụ Nuer, iji kwụsị iro ahụ. Ijikọta obodo na ịkwado ọchịchị nke ikesa ga-achọ ndị isi ka ha wepụrụ esemokwu ha n'akụkụ. Akwụkwọ a na-eji usoro nkekọrịta ike dị ka usoro iwulite udo na usoro esemokwu n'ịkwado esemokwu obodo yana iweta nkewa siri ike na obodo ndị agha tisasịrị. Enwetara data anakọtara maka nchọcha a site na nyocha isiokwu zuru oke nke akwụkwọ ndị dị ugbu a gbasara esemokwu na South Sudan na nhazi ndị ọzọ na-ekekọrịta ike mgbe esemokwu gasịrị n'ofe Africa. A na-eji data ahụ kọwaa ihe mgbagwoju anya na mgbagwoju anya kpatara ime ihe ike ma nyochaa nkwekọrịta udo nke August 2015 ARCSS yana September 2018 R-ARCSS nkwekọrịta udo, nke malitere na February 22.nd, 2020. Akwụkwọ a na-anwa ịza otu ajụjụ: Nhazi ikekọrịta ọ bụ usoro kacha dabara adaba maka iwulite udo na mkpebi esemokwu na South Sudan? Ozizi ime ihe ike n'usoro na ụkpụrụ esemokwu n'etiti otu na-enye nkọwa siri ike maka esemokwu na South Sudan. Akwụkwọ akụkọ ahụ na-ekwu na, maka nhazi ọ bụla nke ikere òkè na South Sudan, a ghaghị ịmaliteghachi ntụkwasị obi n'etiti ndị dị iche iche na-etinye aka na esemokwu ahụ, nke na-achọ nkwụsị, nkwụsịtụ, na ntinyeghachi (DDR) nke ndị ọrụ nchekwa, ikpe ziri ezi na ịza ajụjụ. , otu obodo siri ike, na nkesa ihe onwunwe nha anya n'etiti otu niile. Na mgbakwunye, naanị nhazi ikekekọrịta ike enweghị ike iweta udo na nchekwa na-adigide na South Sudan. Udo na nkwụsi ike nwere ike ịchọ nzọụkwụ ọzọ nke iwepụ ndọrọ ndọrọ ọchịchị site na agbụrụ, na mkpa maka ndị ogbugbo na-elekwasị anya nke ọma na isi ihe kpatara na mkpesa nke agha obodo.
Download edemede a
Echiche A Na-atụ aro:
Darboe, F. (2022). Ịtụle ịdị irè nke nhazi ikekọrịta ike na South Sudan: Ụzọ n'ịkwalite udo na esemokwu. Akwụkwọ akụkọ nke ibikọ ọnụ, 7(1), 26-37.
Ozi edemede:
@Akụkọ{Darboe2022}
Isiokwu = {Ntụle ịdị irè nke nhazi ikekekọrịta ike na South Sudan: Udo Udo na Mkpebi Ọgbaghara}
Odee = {Foday Darboe}
Url = {https://icermediation.org/assessing-the-effectiveness-of-power-sharing-arrangements-in-south-sudan-a-peacebuilding-and-conflict-resolution-approach/}
ISSN = {2373-6615 (Bipụta); 2373-6631 (N'ịntanetị)}
Afọ = {2022}
Ụbọchị = {2022-12-10}
Akwụkwọ akụkọ = {Akwụkwọ akụkọ nke ibikọ ọnụ}
Olu = {7}
Nọmba = {1}
Ibe = {26-37}
Onye mbipụta = {International Center for Ethno-Religious Mediation}
Adreesị = {White Plains, New York}
Mbipụta = {2022}.
Okwu Mmalite
Ozizi ime ihe ike n'usoro na ụkpụrụ esemokwu n'etiti otu na-enye nkọwa siri ike maka esemokwu na South Sudan. Ndị ọkà mmụta nọ na ọmụmụ udo na esemokwu akwadowo na ikpe ziri ezi, mkpa mmadụ, nchekwa, na njirimara bụ isi ihe na-akpata esemokwu mgbe a na-ahapụghị ha okwu (Galtung, 1996; Burton, 1990; Lederach, 1995). Na South Sudan, ime ihe ike n'usoro na-ewere ọnọdụ nke enweghị ntaramahụhụ zuru oke, iji ime ihe ike kwado ike, mwepu, na enweghị ohere ịnweta akụrụngwa na ohere. Enweghị ahaghị nhata nke si na ya pụta abanyela onwe ha n'usoro ndọrọ ndọrọ ọchịchị, akụ na ụba, na mmekọrịta ọha na eze nke mba ahụ.
Ihe kpatara esemokwu na South Sudan bụ mbelata akụ na ụba, asọmpi agbụrụ maka ikike, akụrụngwa, na ọtụtụ iri afọ nke ime ihe ike. Ndị ọkà mmụta na sayensị mmekọrịta ọha mmadụ akọwapụtala njikọ dị n'etiti njirimara otu na esemokwu n'etiti. Ndị isi ndọrọ ndọrọ ọchịchị na-ejikarị njirimara otu dị ka mkpu a na-akpọkọta ndị na-eso ụzọ ha site n'ịkọwa onwe ha dị iche na otu ndị ọzọ (Tajfel & Turner, 1979). Ịkwalite nkewa agbụrụ n'ụzọ dị otú a na-eduga n'ịkwalite elu n'ọsọ maka ọchịchị ndọrọ ndọrọ ọchịchị ma na-akwalite nchịkọta otu, nke na-eme ka mkpebi esemokwu na iwu udo siri ike nweta. N'ịtụle ọtụtụ ihe omume na South Sudan, ndị isi ndọrọ ndọrọ ọchịchị sitere na agbụrụ Dinka na Nuer ejiriwo egwu na enweghị nchebe kwalite esemokwu n'etiti.
Gọọmentị dị ugbu a na South Sudan sitere na nkwekọrịta udo gụnyere nke a maara dị ka Agreement Peace Comprehensive (CPA). The Comprehensive Peace Agreement, bịanyere aka na January 9, 2005 site n'aka Gọọmenti Republic of Sudan (GoS) na ndị isi mmegide na South, Sudan People's Liberation Movement/Army (SPLM/A), wetara na njedebe ọzọ. Ihe karịrị afọ iri abụọ nke agha obodo ime ihe ike na Sudan (1983–2005). Ka agha obodo ahụ na-akwụsị, ndị otu Sudan People's Liberation Movement/Army n'ọkwá dị elu wepụrụ esemokwu ha n'akụkụ iji gosipụta otu ihu dị n'otu na, n'ọnọdụ ụfọdụ, itinye onwe ha maka ọrụ ndọrọ ndọrọ ọchịchị (Okiech, 2016; Roach, 2016; de Vries & Schomerus, 2017). Na 2011, ka ọtụtụ iri afọ nke agha gbatịrị agbatị, ndị South Sudan tozuru oke ịpụ na North wee ghọọ mba kwụụrụ onwe ya. Ka o sina dị, ihe dị ka afọ abụọ mgbe nnwere onwe gasịrị, mba ahụ laghachiri n'agha obodo. Na mbụ, nkewa dị n'etiti Onye isi ala Salva Kiir na onye bụbu osote onye isi ala Riek Machar, mana usoro ndọrọ ndọrọ ọchịchị dara na ọgba aghara agbụrụ. Gọọmenti Sudan People's Liberation Movement (SPLM) na ndị agha ya, Sudan People's Liberation Army (SPLA), kewara n'ihi esemokwu ndọrọ ndọrọ ọchịchị ogologo oge. Ka ọgụ ahụ gbasara gafee Juba na mpaghara ndị ọzọ, ime ihe ike kpapụrụ agbụrụ niile bụ isi (Aalen, 2013; Radon & Logan, 2014; de Vries & Schomerus, 2017).
Na nzaghachi, ndị otu gọọmentị etiti na-ahụ maka mmepe (IGAD) mere nkwekọrịta udo n'etiti ndị na-alụ ọgụ. Agbanyeghị, mba ndị isi otu gosiri enweghị mmasị n'ịchọta ngwọta na-adịgide adịgide site na usoro mkparịta ụka udo nke Inter-Governmental Authority on Development iji kwụsị esemokwu ahụ. N'ịgbalị ịchọta mkpebi udo maka esemokwu North-South nke Sudan na-enweghị ike ị nweta, e mepụtara usoro ikesa ọtụtụ ihe n'ime 2005 Comprehensive Peace Agreement, na mgbakwunye na August 2015 Agreement on the Resolution of Crisis in South Sudan (ARCSS), nke gbochiri ogologo oge ime ihe ike intra-South (de Vries & Schomerus, 2017). Ọtụtụ ndị ọkà mmụta na ndị omebe iwu ewerewo esemokwu dị na South Sudan dị ka esemokwu n'etiti obodo-mana imezi esemokwu ahụ n'ụzọ bụ isi n'agbụrụ adịghị edozi okwu ndị ọzọ gbanyere mkpọrọgwụ.
Na September 2018 Rewepụtara Ankwekọrịta na Resolution nke Ctinye n'ime South SEzubere nkwekọrịta udan (R-ARCSS) iji mee ka nkwekọrịta nke August 2015 gbanwee maka Mkpebi Nsogbu na South Sudan, bụ nke nwere ọtụtụ adịghị ike na enweghị ihe mgbaru ọsọ akọwapụtara nke ọma, ụkpụrụ nduzi, na usoro maka ịmepụta udo na ịtọpụ òtù nnupụisi. Agbanyeghị, ma nkwekọrịta maka mkpebi nke nsogbu na South Sudan na nke Rewepụtara Ankwekọrịta na Resolution nke Ctinye n'ime South Sudan kwusiri ike na nkesa ike n'etiti ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị na ndị agha. Nleba anya nkesa dị warara a na-eme ka ndọrọndọrọ ọchịchị, akụ na ụba na nke ọha mmadụ ka njọ nke na-ebute ọgụ ọgụ na South Sudan. Ọ dịghị nke ọ bụla n'ime nkwekọrịta udo abụọ a akọpụtachaghị nke ọma iji leba anya na isi mmalite nke esemokwu ahụ ma ọ bụ tụọ ụzọ maka ijikọ otu ndị agha n'ime ndị ọrụ nchekwa ka ha na-achịkwa mgbanwe akụ na ụba na imezi mkpesa.
Akwụkwọ a na-eji usoro nkekọrịta ike dị ka usoro iwulite udo na usoro esemokwu n'ịkwado esemokwu obodo yana iweta nkewa siri ike na obodo ndị agha tisasịrị. Ka o sina dị, ọ dị mkpa iburu n'obi na ikesa ike nwere ike ime ka nkewa sikwuo ike nke na-eduga n'ịla ire nke ịdị n'otu mba na iwulite udo. E nwetara data a chịkọtara maka nchọcha a site na nyocha isiokwu zuru oke nke akwụkwọ ndị dị adị na esemokwu na South Sudan na nhazi ndị ọzọ na-ekekọrịta ike n'ọgba aghara n'ofe Africa. A na-eji data ahụ gosipụta ihe mgbagwoju anya na mgbagwoju anya kpatara ime ihe ike ma nyochaa nkwekọrịta August 2015 maka mkpebi nke nsogbu na South Sudan yana September 2018. Rewepụtara Ankwekọrịta na Resolution nke Ctinye n'ime South Sudan, nke malitere na February 22nd, 2020. Akwụkwọ a na-anwa ịza otu ajụjụ: Nhazi ikekọrịta ọ bụ usoro kacha dabara adaba maka iwulite udo na mkpebi esemokwu na South Sudan?
Iji zaa ajụjụ a, m na-akọwa ndabere akụkọ ihe mere eme nke esemokwu. Nlebanya akwụkwọ a na-enyocha ihe atụ nke nhazi ikekeke mbụ n'Africa dịka ụkpụrụ nduzi. M na-akọwakwa ihe ndị ga-eduga n'ọganihu nke ọchịchị ịdị n'otu, na-arụ ụka na ịmepụta udo na nkwụsi ike, ime ka mba ahụ dị n'otu, na ịmepụta ọchịchị nke ikesa ga-achọ ka ndị isi nwetaghachi ntụkwasị obi, n'otu aka ahụ na-ekekọrịta akụ na ụba na ohere akụ na ụba n'etiti ụdị dị iche iche. agbụrụ dị iche iche, gbanwee ndị uwe ojii, na-atụpụ ndị agha, kwalite ọha obodo na-arụsi ọrụ ike ma na-agbasi mbọ ike, ma guzobe usoro nkwekọ iji mee ihe n'oge gara aga.
Mmalite ime udo
Nkwekọrịta nke August 2015 maka mkpebi nke nsogbu na nkwekọrịta udo South Sudan, nke Inter-Governmental Authority on Development (IGAD) kwadoro, e bu n'obi dozie esemokwu ndọrọ ndọrọ ọchịchị n'etiti President Kiir na onye bụbu osote ya, Machar. N'ọtụtụ oge n'ime mkparịta ụka ahụ, Kiir na Machar mebiri ọtụtụ nkwekọrịta ndị gara aga n'ihi esemokwu ikesa ike. N'okpuru nrụgide sitere n'aka Òtù Na-ahụ Maka Nchebe Mba Ndị Dị n'Otu (UNSC) na mmachi nke United States tinyere, yana mgbochi ngwá agha iji kwụsị ime ihe ike, akụkụ abụọ ahụ bịanyere aka n'akwụkwọ nkwekọrịta ikekọrịta nke mere ka ime ihe ike kwụsị nwa oge.
Usoro nke nkwekọrịta udo nke Ọgọstụ 2015 kere ọkwa minista iri atọ kewara n'etiti Kiir, Machar na ndị otu mmegide ndị ọzọ. Onye isi ala Kiir nwere ikike nke kabinet na ọtụtụ ndị otu mmegide na nzuko omeiwu nke mba ebe osote Onye isi ala Machar nwere ikike nke ndị otu mmegide abụọ na ụlọ ọrụ gọọmentị (Okiech, 30). A kwadoro nkwekọrịta udo nke 2016 maka ịza ajụjụ dị iche iche nke ndị niile metụtara, ma ọ nweghị usoro nchekwa udo iji gbochie ime ihe ike n'oge oge mgbanwe. Ọzọkwa, nkwekọrịta udo ahụ adịteghị aka n'ihi ọgụ ọhụrụ na July nke 2015 n'etiti ndị agha gọọmentị na ndị osote onye isi ala Machar na-eguzosi ike n'ihe, nke mere ka Machar gbapụ ná mba ahụ. Otu n'ime esemokwu esemokwu dị n'etiti onyeisiala Kiir na ndị mmegide bụ atụmatụ ya ịkesa steeti iri nke mba ahụ gaa na 2016. Dị ka ndị mmegide siri kwuo, ókèala ọhụrụ ahụ na-eme ka agbụrụ Dinka nke President Kiir nke ndị omeiwu dị ike ma gbanwee nha nha agbụrụ nke mba ahụ (Sperber, 10). ). Ọnụ, ihe ndị a mere ka ọchịchị Transitional Unity of National Unity (TGNU) daa.
Nkwekọrịta udo nke Ọgọstụ 2015 na nhazi ikekekọrịta ike nke Septemba 2018 ka e wuru karịa na ọchịchọ maka imegharị mmekọrịta ọha na eze na ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke ụlọ ọrụ karịa ịmepụta usoro ndọrọ ndọrọ ọchịchị ogologo oge na usoro maka iwulite udo. Dịka ọmụmaatụ, ndị Rewepụtara Ankwekọrịta na Resolution nke Ctinye n'ime South Sudan chepụtara usoro maka gọọmentị mgbanwe mgbanwe ọhụrụ nke gụnyere ihe nchikota chọrọ maka nhọpụta ndị ozi. Nke Rewepụtara Ankwekọrịta na Resolution nke Ctinye n'ime South Sudan mekwara otu ndọrọndọrọ ọchịchị ise ma kenye osote onye isi ala anọ, na onye isi oche mbụ, Riek Machar, ga-edu ngalaba ọchịchị. Ewezuga osote onye isi ala mbụ, a gaghị enwe ndị isi n'etiti ndị osote onye isi ala. Nhazi ikenye ike n’ọnwa Septemba nke afọ 2018 kwuru ka ụlọ omebe iwu mba dị iche iche (TNL) ga-esi arụ ọrụ, ka a ga-esi mebe Transitional National Legislative Assembly (TNLA) na Council of States, yana otu Council of Ministers and Deputy Ministers n'etiti otu dị iche iche ga-esi rụọ ọrụ. rụọ ọrụ (Wool, 2019). Nkwekọrịta ikekekọrịta ike enweghị akụrụngwa iji kwado ụlọ ọrụ steeti ma kwenye na nhazi mgbanwe ga-eguzosi ike. Ọzọkwa, ebe ọ bụ na e debanyere nkwekọrịta n'ihe gbasara agha obodo na-aga n'ihu, ọ dịghị onye gụnyere ndị niile na-ekere òkè na esemokwu ahụ, nke kpalitere mpụta nke ndị na-emebi ihe ma mee ka ọnọdụ agha dị ogologo.
Ka o sina dị, na February 22, 2020, Riek Machar na ndị ndu mmegide ndị ọzọ ka a ṅụrụ iyi ka ndị osote onye isi ala na gọọmentị ịdị n'otu South Sudan ọhụrụ. Nkwekọrịta udo a nyere ndị nnupụisi na agha obodo South Sudan mgbaghara, gụnyere osote onye isi ala Machar. Ọzọkwa, Onye isi ala Kiir kwuputara steeti iri mbụ, nke bụ nkwenye dị mkpa. Isi okwu ọzọ nke esemokwu bụ nchekwa onwe nke Machar na Juba; otu o sila dị, dịka akụkụ nke nkwekọrịta ala 10 nke Kiir, Machar laghachiri na Juba na-enweghị ndị ọrụ nchekwa ya. N'ịbụ ndị nsogbu abụọ ahụ na-ese okwu wepụrụ, ndị otu ahụ mechiri nkwekọrịta udo, n'agbanyeghị na ha hapụrụ isi ihe ndị dị mkpa - gụnyere otu esi eme ngwa ngwa nchikota nke ndị agha nchekwa na-eguzosi ike n'ihe nye Kiir ma ọ bụ Machar n'otu ndị agha mba - nke a ga-edozi ma emesịa ọhụrụ ahụ. gọọmentị malitere ịkwaga n'ọrụ (International Crisis Group, 2019; British Broadcasting Corporation, 2020; United Nations Security Council, 2020).
Nlebanye anya akwụkwọ agụmagụ
Ọtụtụ ndị gụrụ akwụkwọ akwalitela echiche nke ọchịchị onye kwuo uche ya, gụnyere Hans Daalder, Jorg Steiner na Gerhard Lehmbruch. Atụmatụ echiche nke ọchịchị onye kwuo uche ya bụ na nhazi nke ikesa nwere ọtụtụ ihe dị mkpa. Ndị na-akwado usoro nkekọrịta ike etinyela arụmụka ha gbasara ụkpụrụ nduzi bụ isi nke mkpebi esemokwu ma ọ bụ usoro iwu udo n'ime obodo kewara ekewa na ọrụ agụmakwụkwọ Arend Lijphart, onye nyocha siri ike banyere "ọchịchị onye kwuo uche ya na ọchịchị onye kwuo uche ya" guzobere ọganihu n'ịghọta usoro ndị ahụ. nke ochichi onye kwuo uche ya na obodo kewara ekewa. Lijphart (2008) kwuru na ọchịchị onye kwuo uche ya na obodo kewara ekewa ga-enweta ya, ọbụlagodi mgbe ụmụ amaala na-ekewa, ma ọ bụrụ na ndị isi etolitela otu. N'ime ọchịchị onye kwuo uche ya, ndị na-etinye aka na-anọchite anya otu ndị isi ọha mmadụ niile ma bụrụkwa ọfịs na akụrụngwa ekenye ya nke ọma (Lijphart 1996 & 2008; O'Flynn & Russell, 2005; Spears, 2000).
Esman (2004) kọwapụtara ikenye ike dị ka “ụkpụrụ, usoro, na ụlọ ọrụ dị n'ime ya, nke nka nke ọchịchị na-aghọ ihe gbasara nkwekọrịta, imekọrịta ihe, na imebi ọchịchọ na mkpesa nke obodo ya” (p. 178). N'otu aka ahụ, ọchịchị onye kwuo uche ya bụ ụdị ọchịchị onye kwuo uche ya nwere nhazi, omume, na ụkpụrụ nke ikesa ihe pụrụ iche. Maka ebumnuche nke nyocha a, okwu ahụ bụ "ikekọrịta ike" ga-anọchi "ọchịchị onye kwuo uche ya" dịka ikekọrịta ike dị n'ime obi nke usoro ihe ọmụma nke consociational.
N'ime mkpebi esemokwu na ọmụmụ udo, a na-ahụta ikenye ike dị ka mkpebi esemokwu ma ọ bụ usoro iwu udo nke nwere ike dozie mgbagwoju anya, esemokwu obodo, esemokwu ọtụtụ, na nke kachasị mkpa, na-ebelata nkwalite nke udo na nke onye kwuo uche ya n'usoro ụlọ ọrụ, ntinye aka. na nkwekọrịta-ewu (Cheeseman, 2011; Aeby, 2018; Hartzell & Hoddie, 2019). N'ime iri afọ gara aga, mmejuputa atumatu nhazi ike bụ isi ihe na idozi esemokwu obodo na Africa. Dị ka ihe atụ, e mere usoro nkekọrịta ike gara aga na 1994 na South Africa; 1999 na Sierra Leone; 1994, 2000, na 2004 na Burundi; 1993 na Rwanda; 2008 na Kenya; na 2009 na Zimbabwe. Na South Sudan, nhazi ikekekọrịta ọtụtụ ihe bụ isi na usoro mkpebi esemokwu nke ma 2005 Comprehensive Peace Agreement (CPA), Agreement 2015 na Mkpebi nke Nsogbu na South Sudan (ARCSS) nkwekọrịta udo, na September 2018 revitalized. Nkwekọrịta na Mkpebi nke esemokwu na South Sudan (R-ARCSS) nkwekọrịta udo. Na tiori, echiche nke ikesa ike gụnyere nhazi zuru oke nke usoro ndọrọ ndọrọ ọchịchị ma ọ bụ njikọ aka nke nwere ike imechi nkewa siri ike na obodo ndị agha tisasịrị. Dịka ọmụmaatụ, na Kenya, nhazi nke ikere òkè n'etiti Mwai Kibaki na Raila Odinga jere ozi dị ka ngwá ọrụ iji dozie ime ihe ike ndọrọ ndọrọ ọchịchị ma nwee ihe ịga nke ọma, n'otu akụkụ, n'ihi mmejuputa ụlọ ọrụ nke gụnyere òtù ọha mmadụ na ibelata ntinye ndọrọ ndọrọ ọchịchị site na nnukwu nnukwu. mmekorita (Cheeseman & Tendi, 2010; Kingsley, 2008). Na South Africa, e jiri ikenye ike dị ka ntọala ngbanwe nke ụlọ ọrụ iji kpọkọta ndị otu dị iche iche ka njedebe nke ịkpa ókè agbụrụ gasịrị (Lijphart, 2004).
Ndị na-emegide usoro ikenye ike dịka Finkeldey (2011) ekwuola na ikere òkè nwere "oke ọdịiche dị n'etiti echiche izugbe na omume ndọrọ ndọrọ ọchịchị" (p. 12). Tull and Mehler (2005), ka ọ dị ugbu a, dọrọ aka ná ntị banyere "ego ezoro ezo nke ikekọrịta ike," otu n'ime ha bụ ntinye nke òtù ndị na-eme ihe ike na-akwadoghị n'ọchịchọ maka ihe onwunwe na ikike ndọrọ ndọrọ ọchịchị. Ọzọkwa, ndị na-akatọ ike nke ike na-atụ aro na "ebe a na-ekenye ikike maka ndị agbụrụ agbụrụ, ikesa ike nwere ike ime ka nkewa agbụrụ na ọha mmadụ" (Aeby, 2018, p. 857).
Ndị nkatọ ekwuola na ọ na-akwado njirimara agbụrụ na-ehi ụra ma na-enye naanị udo na nkwụsi ike dị mkpirikpi, si otú a na-agaghị eme ka nkwado ọchịchị onye kwuo uche ya sie ike. N'ihe gbasara South Sudan, a na-ekwu na ikekọrịta mmekọrịta mmadụ na ibe ya na-enye ihe ndabere maka idozi esemokwu, mana usoro nke ikere òkè nke elu elu ewepụtaghị udo na-adịgide adịgide. E wezụga nke ahụ, ogo nke nkwekọrịta ikekọrịta ike nwere ike ịkwalite udo na nkwụsi ike dabere, n'akụkụ ụfọdụ, n'akụkụ ndị na-ese okwu, gụnyere ọrụ nwere ike ịbụ 'ndị na-apụnara mmadụ ihe'. Dị ka Stedman (1997) rụtụrụ aka, ihe ize ndụ kasịnụ maka iwulite udo n'ọnọdụ ọgba aghara na-abịa site na "ndị na-apụnara mmadụ ihe": ndị isi na ndị otu ahụ nwere ikike na njikere ịmalite ime ihe ike iji mebie usoro udo site n'iji ike eme ihe. N'ihi mmụba nke ọtụtụ ndị na-agbawa agbawa na South Sudan dum, otu ndị agha na-esoghị na nkwekọrịta udo nke August 2015 nyere aka mebie nhazi nke ikenye ike.
O doro anya na maka nhazi nke ikenye ike ga-aga nke ọma, ekwesịrị ịgbasa ya na ndị otu ndị ọzọ ma e wezụga ndị mbụ bịanyere aka na ya. Na South Sudan, etiti etiti lekwasịrị anya na ọgụ Onye isi ala Kiir na Machar kpuchiri mkpesa nke ụmụ amaala nkịtị, bụ nke mere ka ọgụ n'etiti otu ndị agha na-aga n'ihu. N'ụzọ bụ isi, ihe mmụta sitere n'ahụmahụ ndị dị otú ahụ bụ na nhazi nke ikesa aghaghị ịbụ nke kwesịrị ekwesị site n'eziokwu, mana ụzọ na-akwadoghị maka ịkwado nha anya ndọrọ ndọrọ ọchịchị n'etiti otu dị iche iche ma ọ bụrụ na ha ga-enwe ohere ime nke ọma. N'ihe banyere South Sudan, nkewa agbụrụ dị n'etiti esemokwu ahụ ma bụrụ isi ihe na-akpata ime ihe ike, ọ na-anọgidekwa na-abụ ihe na-adịghị mma na ndọrọ ndọrọ ọchịchị South Sudan. ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke agbụrụ dabere na asọmpi akụkọ ihe mere eme na njikọ dị n'etiti ọgbọ ahazila nhazi nke ndị na-alụ ọgụ na South Sudan.
Roeder na Rothchild (2005) kwusiri ike na nhazi ike nkekọrịta nwere ike inwe mmetụta bara uru n'oge mmalite nke mgbanwe site na agha gaa n'udo, ma mmetụta ndị ọzọ nwere nsogbu na oge nkwado. Nhazi ikekekọrịta nke gara aga na South Sudan, dịka ọmụmaatụ, lekwasịrị anya na usoro maka ijikọ ike nkekọrịta, mana ọ naghị elebara ọtụtụ ndị egwuregwu nọ na South Sudan anya. N'ọkwa echiche, ndị ọkà mmụta na ndị na-eme iwu na-arụ ụka na enweghị mkparịta ụka n'etiti nyocha na usoro nyocha bụ ihe kpatara ndị kpuru ìsì na akwụkwọ akụkọ, bụ nke na-eleghara ndị na-eme ihe nkiri na ndị na-eme ihe ike anya.
Ọ bụ ezie na akwụkwọ gbasara ikesa ike ewepụtala echiche dị iche iche maka ịdị irè ya, a tụlere okwu a na-ekwu naanị site na lenses intra-elite, ma enwere ọtụtụ oghere n'etiti tiori na omume. Na mba ndị a kpọtụrụ aha n'elu ebe e mebere gọọmentị ikekekọrịta ike, etinyela uche ugboro ugboro na obere oge kama nkwụsi ike ogologo oge. N'ezie, n'ihe banyere South Sudan, nhazi ikekekọrịta ikike gara aga dara n'ihi na ọ bụ naanị na ha depụtara ihe ngwọta na ọkwa ndị isi, na-ebughị n'uche ngbanwe nke ọkwa dị iche iche. Otu ihe dị mkpa bụ na ọ bụ ezie na nhazi nke ikesa na-emetụta iwu udo, idozi esemokwu na igbochi nlọghachi agha, ọ na-eleghara echiche nke iwu obodo anya.
Ihe ndị ga-eduga na ihe ịga nke ọma nke gọọmentị ịdị n'otu
Nhazi ọ bụla nke ikere òkè, n'ezie, chọrọ ịchịkọta akụkụ niile bụ isi nke ọha na inye ha òkè nke ike. Ya mere, maka nhazi ọ bụla nke ikenye ike ga-ewere ọnọdụ na South Sudan, ọ ghaghị ịmaliteghachi ntụkwasị obi n'etiti ndị niile na-etinye aka na esemokwu ahụ, site na mwepụta, nkwụsịtụ, na mweghachi (DDR) nke otu dị iche iche ruo n'òtù nchekwa na-asọmpi, na ịmanye ikpe ziri ezi na ịza ajụjụ. , mee ka ndị otu obodo dị ndụ, ma kesaa ihe ndị sitere n'okike n'otu aka ahụ n'etiti otu niile. Ịkwalite ntụkwasị obi dị mkpa na atụmatụ ọ bụla na-ewuli udo. Enweghị mmekọrịta siri ike nke ntụkwasị obi n'etiti Kiir na Machar karịsịa, kamakwa, n'etiti otu ndị na-agbawa agbawa, nhazi nke ikenye ike ga-adaba ma nwee ike iche n'echiche ọbụna gbasaa enweghị nchebe karị, dịka e mere na nkwekọrịta ikekọrịta ike nke August 2015. Nkwekọrịta ahụ dara n'ihi na ewepụrụ osote onye isi ala Machar ka onye isi ala Kiir kwuputara na Machar nwara ịkwatu ọchịchị. Nke a mere ka ndị agbụrụ Dinka kwekọọ na Kiir na ndị si na agbụrụ Nuer bụ ndị kwadoro Machar megide ibe ha (Roach, 2016; Sperber, 2016). Ihe ọzọ nwere ike iduga n'ịga nke ọma n'usoro nkekọrịta ikike bụ ime ka ntụkwasị obi n'etiti ndị otu ụlọ ọrụ ọhụrụ. Ka nhazi nke ikesa ga-arụ ọrụ nke ọma, ma Onye isi ala Kiir na osote onye isi ala Machar kwesịrị ịmepụta ọnọdụ ntụkwasị obi n'akụkụ abụọ ahụ n'oge mgbanwe. Udo ogologo oge na-adabere n'ebumnobi na omume nke ndị niile so na nkwekọrịta ikekọrịta ikike, na isi ihe ịma aka ga-abụ ịkwaga site na okwu ndị e bu n'obi nke ọma gaa n'omume dị irè.
Ọzọkwa, udo na nchebe na-adabere n'ịkwapụ òtù nnupụisi dị iche iche nọ ná mba ahụ. N'ihi ya, ekwesịrị ime mgbanwe mgbanwe mpaghara nchekwa dị ka ngwá ọrụ na-ewuli udo iji nyere aka na njikọta nke ndị agha dị iche iche. Ndozigharị ngalaba nchekwa ga-emesi ike ịhazigharị ndị mbụ ọgụ ka ha bụrụ ndị agha mba, ndị uwe ojii na ndị nchekwa ndị ọzọ. Ọ dị mkpa usoro ịza ajụjụ n'ezie na-agwa ndị nnupụisi na ojiji ha ebute ọgba aghara ọhụrụ ka ndị agha mbụ, ndị ejikọtala ọhụrụ, gharakwa igbochi udo na nkwụsi ike nke obodo ahụ. Ọ bụrụ na emee ya nke ọma, mwepu ngwa ọgụ dị otú ahụ, nbibi, na mweghachi (DDR) ga-eme ka udo sikwuo ike site n'ịkwalite ntụkwasị obi n'etiti ndị mbụ na-emegide ya na ịgba ume n'ihu n'ịkwasa ngwa agha yana ọtụtụ mgbanwe nke onye agha na ndụ ndị nkịtị. N'ihi ya, mmezigharị ngalaba nchekwa kwesịrị ịgụnye imebi ndị ọrụ nchekwa South Sudan ndọrọ ndọrọ ọchịchị. Mmemme nchụpụ ngwa agha na-aga nke ọma, nbibi, na mweghachi (DDR) ga-emeghekwa ụzọ maka nkwụsi ike na mmepe n'ọdịnihu. Amamihe ọdịnala na-ekwusi ike na ijikọ ndị nnupụisi mbụ ma ọ bụ ndị na-alụ ọgụ n'ime ike ọhụrụ nwere ike iji wulite agwa mba dị n'otu (Nwa atụrụ & Stainer, 2018). Gọọmenti ịdị n'otu, na nhazi nke United Nations (UN), African Union (AU), Inter-Governmental Authority on Development (IGAD), na ụlọ ọrụ ndị ọzọ, kwesịrị ịmalite ọrụ ịchụpụ ngwa ọgụ na iweghachite ndị agha mbụ n'ime ndụ nkịtị mgbe na-achọ nchekwa nke obodo na ụzọ mgbada elu.
Nchọpụta ndị ọzọ egosila na a ga-emezigharị usoro ikpe n'otu aka ahụ iji kwupụta n'ụzọ doro anya na iwu iwu, weghachi ntụkwasị obi na ụlọ ọrụ gọọmentị, na iwusi ọchịchị onye kwuo uche ya ike. A na-arụ ụka na iji mgbanwe mgbanwe ikpe ziri ezi na-agbanwe na obodo ndị na-enwe esemokwu, kpọmkwem Truth and Reconciliation Commissions (TRC), nwere ike imebi nkwekọrịta udo na-echere. Ọ bụ ezie na nke a nwere ike ịbụ ikpe ahụ, maka ndị a tara ahụhụ, mmemme ikpe ziri ezi n'oge esemokwu nwere ike ịchọta eziokwu banyere ikpe na-ezighị ezi n'oge gara aga, nyochaa ihe kpatara ha, kpee ndị na-eme ihe ọjọọ ikpe, ụlọ ọrụ nhazigharị, na nkwado nkwado (Van Zyl, 2005). Na ụkpụrụ, eziokwu na imekọrịta ihe ga-enyere aka wulite ntụkwasị obi na South Sudan ma zere nlọghachi nke esemokwu ahụ. Ịmepụta ụlọ ikpe gbasara iwu mgbanwe, mgbanwe ikpe, na otu ndapụta Kọmitii Ndozigharị ikpe (JRC) iji kọọ akụkọ na inye aro n'oge oge mgbanwe, dị ka akọwapụtara na Nkwekọrịta Revitalized na Mkpebi nke Esemokwu na South Sudan (R-ARCSS) nkwekọrịta, ga-enye ohere maka ịgwọ ndị nkewa na ọgba aghara gbanyere mkpọrọgwụ. . N'inye ụgwọ nke ụfọdụ ndị na-etinye aka na esemokwu ahụ, imejuputa atumatu ndị a ga-enwe nsogbu. Otu eziokwu siri ike na kọmitii na-emekọrịta ihe (TRC) nwere ike inye aka nke ukwuu na nkwụghachi na nkwụsi ike, mana ọ ga-ahụrịrị ịmebe ikpe ziri ezi dịka usoro nwere ike were ọtụtụ iri afọ ma ọ bụ ọgbọ. Ọ dị oke mkpa iguzobe na ịnọgide na-achị iwu na imejuputa iwu na usoro na-amachibido ikike nke akụkụ niile ma na-aza ajụjụ maka omume ha. Nke a nwere ike inye aka mee ka esemokwu kwụsịlata, mepụta nkwụsi ike, ma belata ohere nke esemokwu ọzọ. Ka o sina dị, ọ bụrụ na e mepụtara ọrụ dị otú ahụ, a ghaghị ilebara ya anya nke ọma iji zere imegwara.
Ebe ọ bụ na atụmatụ nrụbe udo gụnyere ọtụtụ ndị na-eme ihe nkiri ma lekwasị anya n'akụkụ niile nke usoro steeti ahụ, ha na-achọ mbọ niile n'ofe n'azụ mmejuputa ha na-aga nke ọma. Gọọmenti mgbanwe ahụ ga-etinyerịrị ọtụtụ otu sitere na ma ndị isi na ọkwa ọkwa n'ime mwughachi ọgba aghara na mbọ udo ya na South Sudan. Mgbakwunye, tumadi nke otu obodo, dị mkpa iji kwalite usoro udo nke mba. Otu obodo na-arụsi ọrụ ike ma na-arụsi ọrụ ike-gụnyere ndị isi okwukwe, ndị isi ụmụ nwanyị, ndị isi ntorobịa, ndị isi azụmahịa, ndị ọkà mmụta, na netwọk iwu-nwere ike ịrụ ọrụ dị oke mkpa na ọrụ iwulite udo ma na-akwalite mpụta nke otu obodo na-ekere òkè na usoro ndọrọ ndọrọ ọchịchị onye kwuo uche ya (Quinn, 2009). Iji kwụsị nkwuwa okwu nke esemokwu, mbọ ndị a dị iche iche na-eme ihe ga-edozi ma akụkụ ọrụ na nke mmetụta uche nke esemokwu dị ugbu a, akụkụ abụọ ahụ ga-emejuputa atumatu nke na-aza ajụjụ nke inclusivity n'oge usoro udo site n'ịhụ na nhọrọ nke ndị nnọchiteanya bụ. uzo.
N'ikpeazụ, otu n'ime ihe kpatara esemokwu na-adịghị akwụsị akwụsị na South Sudan bụ asọmpi ogologo oge dị n'etiti ndị Dinka na Nuer maka ịchịkwa ikike ndọrọ ndọrọ ọchịchị na nnukwu akụ mmanụ dị na mpaghara ahụ. Mkpesa banyere ahaghị nhata, mpụ, nrụrụ aka, ịhụ mba n'anya, na ndọrọ ndọrọ ọchịchị agbụrụ so n'ọtụtụ ihe na-egosi esemokwu dị ugbu a. Nrụrụ aka na asọmpi maka ọchịchị ndọrọ ndọrọ ọchịchị bụ otu ihe, na webs nke nrigbu kleptocratic na-akwado irigbu ihe onwunwe ọha maka ọdịmma onwe onye. A ga-ebu n'obi na-enweta ego sitere na mmepụta mmanụ, kama, maka mmepe akụ na ụba na-adịgide adịgide, dị ka itinye ego na isi obodo, mmadụ, na ụlọ ọrụ. Enwere ike ime nke a site n'ịmepụta usoro nlekọta dị irè nke na-achịkwa nrụrụ aka, nchịkọta ego, nhazi ego, oke ego, na mmefu ego. Na mgbakwunye, ndị na-enye onyinye agaghị enye aka naanị gọọmentị ịdị n'otu iji wughachi akụ na ụba na akụrụngwa obodo, kamakwa ịtọ ntọala iji zere nrụrụ aka buru ibu. N'ihi ya, ikesa akụ̀ na ụba kpọmkwem, dị ka ụfọdụ òtù nnupụisi chọrọ, agaghị enyere South Sudan aka ịkwụsị ịda ogbenye ya n'ụzọ na-adịgide adịgide. Owuwu nke udo dị ogologo na South Sudan ga-enwerịrị, kama, lebara mkpesa ndị ezi uche dị na ya anya, dịka nnochite anya nha anya n'akụkụ ndọrọ ndọrọ ọchịchị, mmekọrịta ọha na eze na nke akụ na ụba. Ọ bụ ezie na ndị ogbugbo na ndị na-enye onyinye nwere ike ịkwado na ịkwado udo, mgbanwe ọchịchị onye kwuo uche ya ga-emesịa bụrụ ndị agha ime obodo ga-ebute ya.
Azịza nye ajụjụ nyocha ahụ dabere na otu gọọmentị nke ikesa na-eme mkpesa na mpaghara, na-ewulite ntụkwasị obi n'etiti ndị na-ese okwu, na-emepụta mmemme nchụpụ ngwa ọgụ dị irè, nbibi, na mweghachi (DDR), na-enye ikpe ziri ezi, na-ejide ndị na-eme ihe ọjọọ, na-agba ume obodo siri ike nke na-eme ka gọọmentị na-eketa ikike na-aza ajụjụ, na-ahụkwa na nkesa ihe onwunwe ekesa nha nha n'etiti otu niile. Iji zere nlọghachite, a ga-ewepụrịrị gọọmentị ịdị n'otu ọhụrụ ahụ, gbanwee ngalaba nchekwa ma dozie nkewa agbụrụ dị n'etiti Kiir na Machar. Usoro ndị a niile dị oke mkpa maka ọganihu nke ikekekọrịta ike na iwulite udo na South Sudan. Ka o sina dị, ihe ịga nke ọma nke ọchịchị ọhụrụ nke ịdị n'otu na-adabere n'ikike ndọrọ ndọrọ ọchịchị, ntinye aka n'ọchịchị, na nkwado nke ndị niile metụtara esemokwu ahụ.
mmechi
Ka ọ dị ugbu a, nchọpụta a egosila na ndị ọkwọ ụgbọ ala nke esemokwu na South Sudan dị mgbagwoju anya na multidimensional. Ihe kpatara esemokwu dị n'etiti Kiir na Machar bụkwa isi okwu gbanyere mkpọrọgwụ, dị ka ọchịchị na-adịghị mma, ndọrọ ndọrọ ọchịchị, nrụrụ aka, ịhụ mba n'anya, na nkewa agbụrụ. Gọọmenti ịdị n'otu ọhụrụ ahụ aghaghị ileba anya nke ọma ụdị nkewa agbụrụ dị n'etiti Kiir na Machar. Site n'itinye nkewa agbụrụ dị ugbu a na iji ọnọdụ egwu eme ihe, akụkụ abụọ ahụ achịkọtala ndị nkwado nke ọma na South Sudan dum. Ọrụ dị n'ihu bụ ka gọọmentị ịdị n'otu nke oge mgbanwe guzobe usoro iji gbanwee usoro na usoro nke mkparịta ụka mba niile, leba anya na nkewa agbụrụ, na-emetụta mgbanwe nke ngalaba nchekwa, ịlụ ọgụ nrụrụ aka, nyefee ikpe ziri ezi mgbanwe, na enyemaka na nhazigharị nke ndị chụpụrụ. Gọọmenti ịdị n'otu aghaghị imezu ihe mgbaru ọsọ dị ogologo na nke dị mkpirikpi bụ́ ndị na-eleba anya n'ihe ndị a na-akpata ọgba aghara, bụ́ ndị a na-ejikarị eme ihe maka ọganihu ndọrọ ndọrọ ọchịchị na inye ikike site n'akụkụ abụọ ahụ.
Gọọmenti South Sudan na ndị mmekọ mmepe ya etinyela uche dị ukwuu na iwulite steeti na etinyeghị uche zuru oke na iwulite udo. Nhazi nke ikesa naanị enweghị ike iweta udo na nchekwa na-adịgide adịgide. Udo na nkwụsi ike nwere ike ịchọ nzọụkwụ ọzọ nke iwepụ ndọrọ ndọrọ ọchịchị site na agbụrụ. Ihe ga-enyere aka mee ka South Sudan dị n'udo bụ ịlụ ọgụ na esemokwu obodo na ikwe ka nkwupụta nke mkpesa dị iche iche nke otu na ndị mmadụ n'otu n'otu na-enwe. N'akụkọ ihe mere eme, ndị ọkachamara egosila na udo abụghị ihe ha na-agba mbọ, ya mere, ọ dị mkpa ka a na-elebara ndị ahụ anya na-achọ udo na nke ziri ezi na South Sudan. Naanị usoro udo nke na-atụle otu dị iche iche, ahụmahụ ndụ ha, na mkpesa ha nwere ike ime ka udo dị na South Sudan na-achọsi ike. N'ikpeazụ, maka nhazi oke ike nkesa iji nwee ihe ịga nke ọma na South Sudan, ndị ogbugbo ga-elekwasị anya nke ọma na isi ihe kpatara na mkpesa nke agha obodo. Ọ bụrụ na edozighị okwu ndị a nke ọma, gọọmentị ịdị n'otu ọhụrụ ga-akụ afọ n'ala, South Sudan ga-abụkwa obodo na-alụso onwe ya agha.
References
Aalen, L. (2013). Ime ka ịdị n'otu ghara ịma mma: Ebumnuche na-emegiderịta onwe ya nke nkwekọrịta udo zuru oke nke Sudan. Agha obodo, 15(2), 173-191.
Aeby, M. (2018). N'ime gọọmentị gụnyere: Mgbanwe nke otu ndọrọ ndọrọ ọchịchị na onye isi ike nkesa Zimbabwe. Akwụkwọ akụkọ South Africa Studies, 44(5), 855-877. https://doi.org/10.1080/03057070.2018.1497122
Ụlọ ọrụ mgbasa ozi Britain. (2020, Febụwarị 22). Ndị mgba South Sudan Salva Kiir na Riek Machar kpara nkwekọrịta ịdị n'otu. Ewepụtara na: https://www.bbc.com/news/world-africa-51562367
Burton, JW (Ed.). (1990). Esemokwu: Echiche mmadụ chọrọ. London: Macmillan na New York: St. Martin's Press.
Cheeseman, N., & Tendi, B. (2010). Ikekọrịta ike n'echiche atụnyere: Ọnọdụ 'ọchịchị ịdị n'otu' na Kenya na Zimbabwe. Akwụkwọ akụkọ nke Modern African Studies, 48(2), 203-229.
Cheeseman, N. (2011). Ihe dị n'ime ime nke ikenye ike na Africa. Ọchịchị onye kwuo uche ya, 18(2), 336-365.
de Vries, L., & Schomerus, M. (2017). Agha obodo South Sudan agaghị eji nkwekọrịta udo kwụsị. Nyocha Udo, 29(3), 333-340.
Esman, M. (2004). Okwu mmalite nke esemokwu agbụrụ. Cambridge: Polity Press.
Finkeldey, J. (2011). Zimbabwe: ikekekọrịta ike dịka 'mgbochi' maka mgbanwe ma ọ bụ ụzọ ọchịchị onye kwuo uche ya? Nyochaa Zanu-PF – MDC nnukwu ọchịchị jikọrọ aka na nkwekọrịta ndọrọ ndọrọ ọchịchị zuru ụwa ọnụ 2009. GRIN Verlag (1st Mbipụta).
Galtung, J. (1996). Udo site n'udo (1st Ed.). Akwụkwọ SAGE. Ewetara na https://www.perlego.com/book/861961/peace-by-peaceful-means-pdf
Hartzell, CA, & Hoddi, M. (2019). Ikekọrịta ike na iwu iwu n'ihi agha obodo. Mmụta International Quarterly, 63(3), 641-653.
International Crisis Group. (2019, Maachị 13). Ịzọpụta nkwekọrịta udo na-esighị ike nke South Sudan. Africa Akụkọ N°270. Ewepụtara na https://www.crisisgroup.org/africa/horn-africa/southsudan/270-salvaging-south-sudans-fragile-peace-deal
Nwa atụrụ, G., & Stainer, T. (2018). Ihe mgbagwoju anya nke nhazi DDR: Ikpe nke South Sudan. Nkwụsi ike: International Journal of Security and Development, 7(1), 9. http://doi.org/10.5334/sta.628
Lederach, JP (1995). Ịkwado maka udo: Mgbanwe esemokwu n'ofe ọdịnala. Syracuse, NY: Syracuse University Press.
Lijphart, A. (1996). Ihe mgbaghoju anya nke ochichi onye kwuo uche India: nkọwa nke consociational. The Nyocha Sayensị Ọchịchị America, 90(2), 258-268.
Lijphart, A. (2008). Mmepe na tiori na omume nkekọrịta ike. Na A. Lijphart, Iche echiche gbasara ochichi onye kwuo uche ya: Ikekọrịta ike na ọtụtụ ọchịchị na tiori na omume ( p. 3-22 ). New York: Routledge.
Lijphart, A. (2004). Nhazi iwu maka obodo kewara ekewa. Akwụkwọ akụkọ Democracy, 15(2), 96-109. doi:10.1353/jod.2004.0029.
Moghalu, K. (2008). Esemokwu ntuli aka na Afrịka: ikekọrịta ọchịchị onye kwuo uche ọhụrụ? Ụdị esemokwu, 2008(4), 32-37. https://hdl.handle.net/10520/EJC16028
O'Flynn, I., & Russell, D. (Eds.). (2005). Ikekọrịta ike: Ihe ịma aka ọhụrụ maka ọha ndị kewara ekewa. London: Pluto Press.
Okiech, PA (2016). Agha obodo na South Sudan: nkọwa akụkọ ihe mere eme na ndọrọ ndọrọ ọchịchị. Applied Anthropologist, 36(1/2), 7-11 .
Quinn, JR (2009). Okwu mmalite. Na JR Quinn, Mkpezi(s): ikpe ziri ezi na-agafe agafe na ọha ndị na-enwe esemokwu ( p. 3-14 ). McGill-Queen's University Press. Ewepụtara na https://www.jstor.org/stable/j.ctt80jzv
Radon, J., & Logan, S. (2014). South Sudan: Nhazi ọchịchị, agha na udo. Akwụkwọ akụkọ nke International Affairs, 68(1), 149-167.
Roach, SC (2016). South Sudan: Mgbanwe nke ajụjụ na udo na-agbanwe agbanwe. International Okwu, 92(6), 1343-1359.
Roeder, PG, & Rothchild, DS (Eds.). (2005). Udo na-adịgide adịgide: Ike na ọchịchị onye kwuo uche ya mgbe agha obodo. Ithaca: elllọ ọrụ University nke Cornell.
Stedman, SJ (1997). Nsogbu Spoiler na usoro udo. Nchekwa mba ụwa, 22(2): 5-53. https://doi.org/10.2307/2539366
Ube, IS (2000). Ịghọta nkwekọrịta udo gụnyere n'Africa: Nsogbu nke ikesa ike. Ụwa nke atọ kwa nkeji, 21(1), 105-118.
Sperber, A. (2016, Jenụwarị 22). Agha obodo South Sudan ọzọ na-amalite. Amụma Ofesi. Ewepụtara na https://foreignpolicy.com/2016/01/22/south-sudan-next-civil-war-is-starting-shilluk-army/
Tajfel, H., & Turner, JC (1979). Ozizi njikọta nke esemokwu n'etiti otu. Na WG Austin, & S. Worchel (Eds.), The social nkà mmụta uche nke mmekọrịta intergroup ( p. 33-48 ). Monterey, CA: Brooks/Cole.
Tull, D., & Mehler, A. (2005). Ọnụ ego ezoro ezo nke ikesa ike: Mweghachi ime ihe ike n'Africa. Afrịka, 104(416), 375-398.
UN Security Council. (2020, Maachị 4). Security Council na-anabata nkwekọrịta ikekọrịta ikike ọhụrụ South Sudan, dị ka onye nnọchi anya pụrụ iche na-akọwa ihe ndị mere n'oge na-adịbeghị anya. Ewepụtara na: https://www.un.org/press/en/2020/sc14135.doc.htm
Uvin, P. (1999). Agbụrụ na ike na Burundi na Rwanda: Ụzọ dị iche iche maka ime ihe ike. Ọchịchị atụnyere, 31(3), 253-271.
Van Zyl, P. (2005). Ịkwalite ikpe ziri ezi mgbanwe n'ime obodo ndị na-enwe esemokwu. Na A. Bryden, & H. Hänggi (Eds.). Ọchịchị nchekwa n'iwu udo mgbe ọgba aghara gasịrị (p. 209-231). Geneva: Geneva Center for Democratic Control of Armed Forces (DCAF).
Wuol, JM (2019). Atụmanya na ihe ịma aka nke ime udo: Okwu banyere nkwekọrịta eweghachitere na mkpebi nke esemokwu na Republic of South Sudan. The Ndụmọdụ Zambakari, Okwu Pụrụ Iche, 31-35. Ewetara na http://www.zambakari.org/special-issue-2019.html
