Uto akụ na ụba na mkpebi esemokwu site na amụma ọha: nkuzi sitere na Niger Delta nke Nigeria
Ntụle mbido
N'ime obodo ndị isi obodo, akụ na ụba na ahịa bụ isi ihe a na-elekwasị anya na nyocha gbasara mmepe, uto, na ịchụso ọganihu na obi ụtọ. Otú ọ dị, echiche a na-eji nwayọọ nwayọọ na-agbanwe karịsịa mgbe nkwado nke United Nations Sustainable Development Agenda site n'aka ndị obodo tinyere ya na iri na asaa Sustainable Development Goals (SDGS). Ọ bụ ezie na ọtụtụ n'ime ihe mgbaru ọsọ mmepe na-adịgide adịgide na-eme ka nkwa nke ike ọchịchị na-ebuli elu, ụfọdụ n'ime ihe mgbaru ọsọ dị oke mkpa na mkparịta ụka amụma banyere esemokwu dị na mpaghara Niger Delta nke Nigeria.
Niger Delta bụ mpaghara ebe mmanụ na gas na Naịjirịa dị. Ọtụtụ ụlọ ọrụ na-ahụ maka mmanụ na mba dị iche iche nọ na-arụsi ọrụ ike na Niger Delta, na-ewepụta mmanụ ala na mmekorita ha na steeti Naijiria. Ihe dị ka 70% nke nnukwu ego a na-enweta kwa afọ nke Naijiria na-enweta site na ire mmanụ na gas Niger Delta, nke a bụ ihe ruru 90% nke mkpokọta mba ahụ na-ebupụ kwa afọ. Ọ bụrụ na akwụsịghị mmịpụta na mmepụta mmanụ na gas n'ime afọ ọ bụla, akụ na ụba Naijiria na-eto ma na-esiwanye ike n'ihi mmụba nke mbupụ mmanụ. Otú ọ dị, mgbe a kwụsịrị iwepụta mmanụ na mmepụta mmanụ na Niger Delta, mbupụ mmanụ na-ebelata, akụ na ụba Nigeria na-adaba. Nke a na-egosi etu akụnaụba Naịjirịa siri dabere na Niger Delta.
Site na mmalite 1980s ruo n'afọ a (ya bụ 2017), ọgbaghara na-aga n'ihu n'etiti ndị Niger Delta na gọọmentị etiti Naijiria tinyere ụlọ ọrụ mmanụ dị iche iche n'ihi ọtụtụ ihe metụtara ịwepụta mmanụ. Ụfọdụ n'ime ihe ndị a bụ mmebi gburugburu ebe obibi na mmetọ mmiri, ahaghị nhata n'ihe gbasara nkesa akụ na ụba mmanụ, mpụ a na-ahụ anya na mwepu nke Niger Deltans, na nrigbu na-emerụ ahụ nke mpaghara Niger Delta. Okwu ndị a na-anọchi anya ihe mgbaru ọsọ mmepe mmepe na-adigide nke United Nations bụ ndị na-adịghị adabere na isi ike, gụnyere ma ọnweghị oke na ebumnuche 3 - ezi ahụike na ọdịmma; ihe mgbaru ọsọ 6 - mmiri dị ọcha na ịdị ọcha; ihe mgbaru ọsọ 10 - belata ahaghị nhata; ihe mgbaru ọsọ 12 - ọrụ mmepụta na oriri; ihe mgbaru ọsọ 14 - ndụ n'okpuru mmiri; ihe mgbaru ọsọ 15 - ndụ na ala; na ihe mgbaru ọsọ 16 - udo, ikpe ziri ezi na ụlọ ọrụ siri ike.
Na mkpasu iwe ha maka ebumnuche mmepe a na-adigide, ụmụ amaala Niger Delta achịkọtala ụzọ dị iche iche na n'oge dị iche iche. Ndị a ma ama n'etiti ndị na-akwado Niger Delta na ndị na-elekọta mmadụ bụ Movement for the Survival of Ogoni People (MOSOP) nke e hibere na mbido 1990 n'okpuru nduzi nke onye na-ahụ maka gburugburu ebe obibi, Ken Saro-Wiwa, onye ya na ndị Ogeni asatọ ọzọ (nke a na-akpọkarị dị ka). Ndị Ogoni Nine), bụ ndị gọọmentị ndị agha nke General Sani Abacha mara ikpe ọnwụ site n'ịkwụgbu na 1995. Otu ndị agha ndị ọzọ gụnyere Movement for the Emancipation of the Niger Delta (MEND) hibere na mbido 2006 site n'aka Henry Okah, na nso nso a, Niger Delta Avengers (NDA) nke pụtara na Maachị 2016, na-ekwupụta agha na nrụnye mmanụ na akụrụngwa dị n'ime obodo. Mpaghara Niger Delta. Ọgba aghara nke otu Niger Delta ndị a butere ndị mmanye iwu na ndị agha ọgụ kpụ ọkụ n'ọnụ. Esemokwu ndị a gbagoro na ime ihe ike, butere mbibi nke ụlọ ọrụ mmanụ, ọnwụ nke ndụ, na ịkwụsị mmepụta mmanụ bụ nke n'ezie mebiri ma mee ka akụnaụba Naịjirịa banye n'ọdachi n'afọ 2016.
N'April 27, 2017, CNN wepụtara akụkọ akụkọ Eleni Giokos dere na isiokwu: "Akụ na ụba Nigeria bụ 'ọdachi' na 2016. Afọ a ọ ga-adị iche?" Akụkọ a na-akọwa n'ihu na mmetụta jọgburu onwe ya nke esemokwu na Niger Delta na-emetụta akụnaụba Naịjirịa. Ya mere ọ bụ ebumnuche akwụkwọ a iji nyochaa akụkọ akụkọ CNN Giokos. Nyochaa na-esote nyocha nke amụma dị iche iche nke gọọmentị Naịjirịa mebere kemgbe ọtụtụ afọ iji dozie esemokwu Niger Delta. A na-enyocha ike na adịghị ike nke atumatu ndị a dabere na echiche na echiche ọhaneze dị mkpa. N'ikpeazụ, a na-enye aro iji nyere aka dozie esemokwu dị ugbu a na Niger Delta.
Ntụleghachi nke akụkọ akụkọ CNN Giokos nke Giokos: "Akụ na ụba Nigeria bụ 'ọdachi' na 2016. Afọ a ọ ga-adị iche?"
Akụkọ Giokos kwuru na ihe butere ndakpọ akụnaụba Naịjirịa n'afọ 2016 bụ mwakpo a na-ebuso pipeline mmanụ n'ime mpaghara Niger Delta. Dị ka akwụkwọ akụkọ World Economic Outlook Projections nke International Monetary Fund (IMF) bipụtara si kwuo, akụ na ụba Nigeria dara site na -1.5 na 2016. Nkwụghachi ụgwọ a na-akpata ọdachi na Nigeria: a chụrụ ọtụtụ ndị ọrụ n'ọrụ; Ọnụ ahịa ngwaahịa na ọrụ rịgoro elu n'ihi mmụba; na ego Naijiria – naira – tụfuru uru ya (ugbu a, ihe karịrị Naira 320 hà nhata otu Dollar).
N'ihi enweghị ụdị dị iche iche na akụ na ụba Naijiria, mgbe ọ bụla a na-eme ihe ike ma ọ bụ mwakpo a na-arụ ọrụ mmanụ na Niger Delta - nke na-eme ka a na-amịpụta mmanụ na mmepụta -, akụ na ụba Nigeria nwere ike ịdaba na ndakpọ akụ. Ajụjụ a kwesịrị ịza bụ: kedu ihe kpatara gọọmentị Naijiria na ụmụ amaala na-enweghị ike ime ka akụ na ụba ha dị iche iche? Gịnị mere e ji leghara ngalaba ọrụ ugbo, ụlọ ọrụ teknụzụ, ụlọ ọrụ mmepụta ihe ndị ọzọ, ụlọ ọrụ ntụrụndụ, na ihe ndị ọzọ anya ruo ọtụtụ iri afọ? Gịnị kpatara ịdabere naanị na mmanụ na gas? Ọ bụ ezie na ajụjụ ndị a abụghị isi ihe a na-elekwasị anya na akwụkwọ a, ịtụgharị uche na ha nwere ike inye ngwá ọrụ na-enye aka na nhọrọ maka mkpebi nke esemokwu Niger Delta, na maka iwughachi akụ na ụba Nigeria.
Ọ bụ ezie na akụ na ụba Naijiria dabara na nlaazu na 2016, Giokos na-ahapụ ndị na-agụ akwụkwọ na nchekwube maka 2017. Enwere ọtụtụ ihe mere ndị na-etinye ego na-ekwesịghị ịtụ egwu. Nke mbụ, gọọmentị Naijiria, mgbe ha ghọtara na ntinye aka ndị agha enweghị ike ịkwụsị Niger Delta Avengers ma ọ bụ nyere aka n'ịkwụsị esemokwu ahụ, nakweere mkparịta ụka na mkpebi amụma na-aga n'ihu iji dozie esemokwu Niger Delta na iweghachi udo na mpaghara ahụ. Nke abụọ, ma dabere na mkpebi udo nke esemokwu ahụ site na mkparịta ụka na ime amụma na-aga n'ihu, International Monetary Fund (IMF) na-ebu amụma na akụ na ụba Nigeria ga-enwe ọganihu 0.8 na 2017 nke ga-eme ka mba ahụ pụọ na nkwụghachi ụgwọ. Ihe kpatara mmụba akụ na ụba a bụ n'ihi na ịwepụta mmanụ, mmepụta na mbupụ amalitela mgbe gọọmentị malitere atụmatụ iji gboo mkpa ndị Niger Delta Avengers.
Iwu gọọmentị maka esemokwu Niger Delta: gara aga na ugbu a
Iji ghọta amụma gọọmentị dị ugbu a gbasara Niger Delta, ọ dị mkpa ịtụle atumatu nke ọchịchị gọọmentị gara aga na ọrụ ha n'ịkwalite ma ọ bụ ibelata esemokwu Niger Delta.
Nke mbụ, ọchịchị gọọmentị dị iche iche nke Naijiria mejuputa atumatu nke kwadoro iji ntinye aka na mmegide agha na-achịkwa ọgbaghara Niger Delta. Oke ejiri ike agha nwere ike ịdị iche na nchịkwa ọ bụla, mana ikike agha bụ mkpebi amụma mbụ emere iji kwụsị ime ihe ike na Niger Delta. N'ụzọ dị mwute, ọ dịghị mgbe usoro mmanye arụ ọrụ na Niger Delta maka ọtụtụ ihe kpatara ya: ọnwụ na-enweghị isi nke ndụ n'akụkụ abụọ; odida obodo na-amasị ndị Niger Deltan; ndị na-enupụ isi bụ ndị ọkaibe nke ukwuu; nnukwu mmebi na-akpata na ụlọ ọrụ mmanụ; A tọọrọ ọtụtụ ndị ọrụ si mba ọzọ n'oge esemokwu ha na ndị agha; na nke kachasị mkpa bụ iji aka ndị agha na Niger Delta na-eme ka esemokwu ahụ dị ogologo nke na-eme ka akụ na ụba Nigeria gharazie isi ike.
Nke abuo, iji zaghachi omume nke Movement for the Survival of the Ogoni People (MOSOP) na mbido 1990s, onye ọchịchị aka ike nke ndị agha oge ahụ na onye isi ala, General Sani Abacha, hibere ma jiri usoro nke igbochi site na ntaramahụhụ ọnwụ. Site n'ịma ndị Ogoni Nine ikpe ọnwụ site n'ịkpọgidere na 1995 - gụnyere onye isi otu Movement for Survival of the Ogoni People, Ken Saro-Wiwa, na ndị otu ya asatọ - maka ebubo ebubo ịkpali igbu ndị okenye Ogoni anọ bụ ndị na-akwado nkwado. Gọọmenti etiti, ọchịchị ndị agha nke Sani Abacha chọrọ ka ndị Niger Delta kwụsị mkpamkpa ọzọ. Ogbugbu e gburu ndị Ogoni nine nwetara amamikpe nke mba na mba ụwa, ma ghara igbochi ndị Niger Delta n'ọgụ ha na-alụ maka ikpe ziri ezi nke ọha mmadụ, akụ na ụba na gburugburu ebe obibi. Egbugbu ndị Ogoni itoolu butere mgba na mgba Niger Delta kawanye njọ, ma mechaa, mpụta nkwalite ọhụrụ na ọha na eze n'ime mpaghara ahụ.
Nke ato, site n'iwu nzuko omeiwu, e mebere Niger Delta Development Commission (NDDC) n'oge ochichi onye kwuo uche ya n'afo 2000 n'oge ochichi ochichi nke President Olusegun Obasanjo. Dị ka aha kọmitii a na-egosi, usoro amụma nke atụmatụ a gbadoro ụkwụ na gburugburu n'ichepụta, mmejuputa na ihe oriri nke ọrụ mmepe iji zaghachi mkpa ndị bụ isi nke ndị Niger Delta - gụnyere ma ọ bụghị nanị na gburugburu ebe obibi dị ọcha na mmiri. , Mbelata nke mmetọ, idebe ihe ọcha, ọrụ, itinye aka na ndọrọ ndọrọ ọchịchị, ezigbo akụrụngwa, yana ụfọdụ n'ime ihe mgbaru ọsọ mmepe na-adịgide adịgide: ezi ahụike na ọdịmma, mbelata nke ahaghị nhata, mmepụta ọrụ na oriri, nkwanye ùgwù maka ndụ n'okpuru mmiri, nkwanye ùgwù maka ndụ n'elu ala. , udo, ikpe ziri ezi na ụlọ ọrụ na-arụ ọrụ.
Nke anọ, iji belata mmetụta ọrụ nke Movement for the Emancipation of Niger Delta (MEND) na-emetụta akụ na ụba Nigeria, na ịzaghachi ihe ndị Niger Deltans chọrọ, ọchịchị onye isi ala Umaru Musa Yar'Adua kwapụrụ n'ebe ahụ. iji ike agha na-emepụta mmemme mmepe na mweghachi ikpe ziri ezi maka Niger Delta. N'afọ 2008, e hiwere Ministry of Niger Delta Affairs ka ọ bụrụ ụlọ ọrụ na-ahazi maka mmemme mmepe na mweghachi ikpe ziri ezi. Mmemme mmepe ga-azaghachi na ikpe na-ezighị ezi nke akụ na ụba na mwepu, mmebi gburugburu ebe obibi na mmetọ mmiri, okwu nke enweghị ọrụ na ịda ogbenye. Maka mmemme ikpe ziri ezi nke mweghachi, Onye isi ala Umaru Musa Yar'Adua, site na June 26, 2009 iwu onye isi nyere mgbaghara ndị ọgbaghara Niger Delta. Ndị agha Niger Delta tụpụrụ ngwa agha ha, megharịa ha, nweta ọzụzụ nka na nka nka yana ego gọọmentị etiti na-enye kwa ọnwa. Enyere ụfọdụ n'ime ha onyinye iji gaa n'ihu agụmakwụkwọ dịka akụkụ nke ngwungwu mgbaghara. Ma mmemme mmepe na usoro ikpe ziri ezi dị mkpa iji weghachi udo na Niger Delta ogologo oge nke mekwara ka akụ na ụba Naijiria kwalite ruo mgbe Niger Delta Avengers pụtara na 2016.
Nke ise, mkpebi mbụ nke ọchịchị gọọmentị ugbu a - nke Onye isi ala Muhammadu Buhari - maka Niger Delta bụ ịkwụsịtụ mgbaghara onye isi ala ma ọ bụ usoro ikpe ziri ezi nke gọọmentị gara aga tinyere, na-ekwupụta na mmemme mgbaghara na-enye aka ma kwụọ ndị omempụ ụgwọ. A kwenyere na mgbanwe mgbanwe amụma dị otú ahụ bụ isi ihe kpatara agha Niger Delta Avengers na ụlọ ọrụ mmanụ na 2016. Iji meghachi omume maka ọkaibe nke Niger Delta Avengers na nnukwu mmebi ha mebiri na ụlọ mmanụ, gọọmentị Buhari tụlere iji ya mee ihe. nke ntinye aka ndi agha ikwere na nsogbu Niger Delta bu nsogbu nke iwu na usoro. Agbanyeghị, ka akụnaụba Naịjirịa dabara na ndakpọ n'ihi ọgbaghara na Niger Delta, amụma Buhari gbasara ọgụ Niger Delta gbanwere site n'iji naanị ike agha were kparịta ụka na ndụmọdụ ndị okenye na ndị isi Niger Delta. N'ịgbaso mgbanwe pụtara ìhè na amụma gọọmentị gbasara esemokwu Niger Delta, gụnyere iweghachi mmemme mgbaghara yana mmụba na mmefu ego mgbaghara, na ịhụ mkparịta ụka na-aga n'ihu n'etiti gọọmentị na ndị isi Niger Delta, ndị Niger Delta Avengers kwụsịrị. ọrụ ha. Kamgbe mbido afọ 2017, udo dị na Niger Delta. Mwepụta na nrụpụta mmanụ ebidola, ebe akụ na ụba Naịjirịa ji nke nta nke nta na-agbake site na ndakpọ akụ.
Ịrụ ọrụ amụma
Esemokwu dị na Niger Delta, mmetụta na-emebi emebi ọ na-emetụta akụ na ụba Nigeria, egwu ya na-eme udo na nchekwa, na mgbalị mkpebi esemokwu nke gọọmentị Naijiria nwere ike ịkọwa ma ghọta ya site na tiori nke ịrụ ọrụ nke ọma. Ụfọdụ ndị na-ahụ maka amụma dị ka Deborah Stone kwenyere na amụma ọha na eze bụ ihe mgbagwoju anya. Tinyere ihe ndị ọzọ, amụma ọha na eze bụ ihe mgbagwoju anya n'etiti arụmọrụ na ịdị irè. Ọ bụ otu ihe ka amụma ọha na eze dị irè; ọ bụ ihe ọzọ ka amụma ahụ na-arụ ọrụ nke ọma. A na-ekwu na ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị na amụma ha bụ oru oma ma ọ bụrụ na naanị ma ọ bụrụ na ha nweta nsonaazụ kachasị na ọnụ ahịa kacha nta. Ndị na-eme amụma na amụma nke ọma anaghị akwado igbu oge, ihe onwunwe, ego, nkà na nkà, na ha na-ezere kpamkpam. Amụma dị mma na-agbakwunye uru kachasị na ndụ ọnụ ọgụgụ ndị mmadụ kacha elu na ọha mmadụ. N'ụzọ megidere nke ahụ, a na-ekwu na ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị na atumatu ha bụ irè ma ọ bụrụ na ha na-emezu naanị otu ebumnuche - n'agbanyeghị otú ebumnobi a si mezuo na onye mezuru ya.
Site n'iche dị n'elu n'etiti arụmọrụ na ịdị irè - na ịmara na amụma enweghị ike ịrụ ọrụ nke ọma ma ọ bụrụ na mbụ adịghị arụ ọrụ, mana atumatu nwere ike ịdị irè n'emeghị ka ọ dị mma - ajụjụ abụọ dị mkpa ka a zaa: 1) Ọ bụ mkpebi iwu ndị ahụ e mere site na ya. Gọọmentị Naijiria ka ha dozie esemokwu na Niger Delta nke ọma ka ọ bụ nke na-adịghị mma? 2) Ọ bụrụ na ha anaghị arụ ọrụ nke ọma, olee ihe e kwesịrị ime iji nyere ha aka ka ha na-arụ ọrụ nke ọma ma na-arụpụta ihe kacha mma maka ọtụtụ ndị mmadụ na ọha mmadụ?
N'ihe gbasara adịghị arụ ọrụ nke amụma Naịjirịa gbasara Niger Delta
Nyochaa nnukwu mkpebi amụma ndị gọọmentị gara aga na nke ugbu a nke Nigeria mere dị ka e gosipụtara n'elu, na enweghị ike inye ihe ngwọta na-adịgide adịgide maka ọgba aghara Niger Delta nwere ike ime ka a kwubie na iwu ndị a adịghị arụ ọrụ. Ọ bụrụ na ha na-arụ ọrụ nke ọma, ha gaara arụpụtala nsonaazụ kachasị na ọnụ ahịa kacha nta, ebe ha na-ezere mkpụgharịgharị na igbu oge, ego na akụrụngwa na-enweghị isi. Ọ bụrụ na ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị na ndị na-eme iwu wepụrụ asọmpi agbụrụ na ndọrọ ndọrọ ọchịchị na omume rụrụ arụ n'akụkụ ma jiri ezi uche ha mee ihe, gọọmenti Naijiria nwere ike ịmepụta atumatu na-enweghị isi nke nwere ike ịzaghachi ihe ndị Niger Delta chọrọ ma na-arụpụta ihe na-adịgide adịgide ọbụna na-enwe oke ego na ego. . Kama imepụta amụma dị mma, gọọmentị gara aga na gọọmentị dị ugbu a egbuola ọtụtụ oge, ego na akụrụngwa, yana itinye aka n'ịmegharị mmemme. Onye isi ala Buhari bu ụzọ wetuo mmemme mgbaghara ahụ, belata mmefu ego maka mmejuputa ya na-aga n'ihu, ma nwaa iji ntinye aka ndị agha na Niger Delta - usoro amụma nke dọpụrụ ya na ọchịchị gara aga. Mkpebi amụma ngwa ngwa dị ka ndị a nwere ike ịkpata ọgba aghara na mpaghara ahụ wee mepụta oghere maka mmụba nke ime ihe ike.
Ihe ọzọ ekwesịrị ịtụle bụ usoro ọchịchị nke atumatu na mmemme emere iji gboo nsogbu Niger Delta, nchọpụta mmanụ, mmepụta na mbupụ. Na mgbakwunye na Niger Delta Development Commission (NDDC) na Federal Ministry of Niger Delta Affairs, ọ dị ka enwere ọtụtụ ụlọ ọrụ ndị ọzọ emebere ma n'ogo gọọmenti etiti na steeti iji na-ahụ maka mmepe mmekọrịta ọha na eze na gburugburu ebe obibi nke mpaghara Niger Delta. Ọ bụ ezie na ụlọ ọrụ Naijiria National Petroleum Corporation (NNPC) na ụlọ ọrụ enyemaka iri na otu ya na Federal Ministry of Petroleum Resources nwere ikike ịhazi mmanụ na gas, mmepụta, mbupụ, ụkpụrụ na ọtụtụ mpaghara ngwa ngwa ndị ọzọ, ha nwekwara ọrụ mmekọrịta ọha na eze n'ime ụlọ ọrụ ahụ. Niger Delta yana ikike ịkwado na mejuputa mgbanwe amụma metụtara mmanụ na gas Niger Delta. Ọzọkwa, ndị isi na-eme ihe nkiri n'onwe ha - ụlọ ọrụ mmanụ na gas nke mba dị iche iche - dịka ọmụmaatụ Shell, ExxonMobil, Elf, Agip, Chevron, na ndị ọzọ, onye ọ bụla emepụtala ọrụ mmepe obodo iji kwalite ndụ ndị Niger Deltans.
Site na mbọ niile a, mmadụ nwere ike jụọ: kedu ihe kpatara ndị Niger Delta ji na-eme mkpesa? Ọ bụrụ na ha ka na-eme mkpesa maka ikpe ziri ezi nke ọha na eze, akụ na ụba, gburugburu ebe obibi na ndọrọ ndọrọ ọchịchị, mgbe ahụ ọ pụtara na atumatu gọọmentị iji dozie okwu ndị a yana mbọ mmepe obodo nke ụlọ ọrụ mmanụ na-eme adịghị arụ ọrụ nke ọma na nke zuru oke. Dị ka ihe atụ, ọ bụrụ na e mere ihe omume mgbaghara ahụ bụ́ nke ga-akacha baara ndị bụbu ndị agha agha, gịnị banyere ụmụ amaala nkịtị nke Niger Delta, ụmụ ha, agụmakwụkwọ, gburugburu ebe obibi, mmiri ha na-adabere na ya maka ọrụ ugbo na ịkụ azụ, okporo ụzọ, ahụike, na ihe ndị ọzọ. nwere ike imeziwanye ọdịmma ha? Atumatu gọọmentị na ọrụ mmepe obodo nke ụlọ ọrụ mmanụ, kwesịkwara itinye n'ọrụ n'ogo dị ala iji baara ndị nkịtị na mpaghara ahụ uru. Ekwesịrị ime mmemme ndị a n'ụzọ ga-eme ka ụmụ amaala nkịtị nke Niger Delta nwee mmetụta ma tinye ya. Iji mepụta ma mejuputa atumatu dị mma nke ga-eme ka esemokwu dị na Niger Delta, ọ dị mkpa na ndị na-eme iwu ga-ebu ụzọ ghọta ma chọpụta ya na ndị Niger Delta ihe dị mkpa na ndị kwesịrị ekwesị na-arụkọ ọrụ.
Na Ụzọ Na-aga n'ihu
Na mgbakwunye na ịchọpụta ihe dị mkpa dị ka ihe dị mkpa na ndị kwesịrị ekwesị na-arụ ọrụ maka mmejuputa iwu nke ọma, a na-enye ndụmọdụ ụfọdụ dị mkpa n'okpuru.
- Nke mbụ, ndị na-eme iwu kwesịrị ịghọta na esemokwu na Niger Delta nwere ogologo akụkọ ihe mere eme sitere na ikpe na-ezighị ezi nke ọha mmadụ, akụ na ụba na gburugburu ebe obibi.
- Nke abụọ, gọọmentị na ndị ọzọ metụtara kwesịrị ịghọta na ihe ga-esi na nsogbu Niger Delta pụta dị elu ma na-enwe mmetụta dị egwu na akụ na ụba Nigeria yana n'ahịa mba ụwa.
- Nke atọ, ekwesịrị ịchụso ụzọ dị iche iche maka ọgbaghara na Niger Delta ma ewezuga itinye aka na agha.
- Nke anọ, ọbụlagodi mgbe a na-etinye ndị ọrụ mmanye iwu iji chebe ụlọ ọrụ mmanụ, ha kwesịrị ịgbaso ụkpụrụ omume nke na-ekwu, "emejọla" ndị nkịtị na ụmụ amaala nke Niger Delta.
- Nke ise, gọọmentị ga-enwetaghachi ntụkwasị obi na ntụkwasị obi site n'aka ndị Niger Deltans site n'igosi ha na gọọmentị nọ n'akụkụ ha site na nhazi na mmejuputa atumatu dị mma.
- Nke isii, ekwesịrị ịmepụta ụzọ dị mma nke ịhazi mmemme dị adị na nke ọhụrụ. Nchikota nke mmejuputa atumatu nke oma ga-eme ka o doo anya na umu amaala obodo Niger Delta na-erite uru na mmemme ndia, obughikwa nani otu ndi mmadu nwere oke aka ahọpụtara.
- Nke asaa, aku na uba ala Naijiria kwesiri igbanwe site n'ime ma mejuputa atumatu di nma nke ga-eme ka ahia ahia efu, ma meghee uzo maka itinye ego na, na mgbasawanye nke ngalaba ndi ozo dika ugbo, teknụzụ, nrụpụta, ntụrụndụ, ihe owuwu, ụgbọ njem. (gụnyere okporo ụzọ ụgbọ oloko), ike dị ọcha na ihe ọhụrụ ọgbara ọhụrụ ndị ọzọ. Ọnọdụ akụ na ụba dị iche iche ga-ebelata ịdabere n'ọchịchị na mmanụ na gas, mkpali ndọrọ ndọrọ ọchịchị dị ala nke ego mmanụ na-ebute, kwalite ọdịmma ọha na eze na akụ na ụba nke ndị Nigeria niile, ma mee ka akụ na ụba Nigeria na-aga n'ihu.
Onye edemede, Dr. Basil Ugorji, bụ Onye isi ala na onye isi oche nke International Center for Ethno-Religious Mediation. O nwetara Ph.D. na nyocha esemokwu na mkpebi sitere na Ngalaba Mkpebi Mkpebi Ọgbaghara, College of Arts, Humanities and Social Sciences, Nova Southeast University, Fort Lauderdale, Florida.
