Esemokwu ụlọ ọrụ Ngwuputa na Democratic Republic of Congo

Kedu ihe mere? Ihe ndekọ akụkọ ihe mere eme na esemokwu ahụ

Enyere Kongo nnukwu ihe nchekwa akụ n'ụwa, ihe ruru $24 trillion (Kors, 2012), nke nhata GDP nke Europe na United States jikọtara ọnụ (Noury, 2010). Mgbe agha Kongo mbụ nke chụrụ Mobutu Sese Seko na 1997, ụlọ ọrụ na-egwupụta akụ na-achọ irigbu mineral na Congo bịanyere aka n'akwụkwọ nkwekọrịta azụmahịa na Laurent Desire Kabila ọbụna tupu ọ malite ọrụ. Ụlọ ọrụ Banro Mining Corporation zụtara utu aha egwu egwu nke Société Minière et Industrielle du Kivu (SOMINKI) na South Kivu (Kamituga, Luhwindja, Luguswa na Namoya). Na 2005, Banro malitere usoro nyocha na Luhwindja chefferie, Mwenga Territory, nke na-esote mmịpụta na 2011.

Ọrụ nke ụlọ ọrụ na-egwupụta akụ bụ na mpaghara nke ndị obodo ahụ bụbu, ebe ha na-enweta ihe e ji ebi ndụ site n'ịgwupụta ọrụ aka na ọrụ ugbo. Obodo isii (Bigaya, Luciga, Buhamba, Lwaramba, Nyora na Cibanda) chụpụrụ ma na-ebuga n'ebe ugwu a na-akpọ Cinjira. Isi ụlọ ọrụ ahụ (nọmba 1, pg. 3) dị na mpaghara gburugburu 183 km2 nke ihe dị ka mmadụ 93,147 jibu ya. Obodo Luciga naanị ka ekwuru na enwere mmadụ 17,907.^[1] Tupu ebuga ya na Cinjira, ndị nwe ala nwere akwụkwọ ikike nke ndị isi obodo nyere mgbe ha nyechara ehi, ewu ma ọ bụ akara ekele ọzọ nke obodo a na-akpọ dị ka. Kalinzi [ekele]. N'ọdịnala ndị Kongo, a na-ewere ala dị ka ihe a na-ekekọrịta n'ime obodo ọ bụghị nke ọ bụla. Obodo Banro chụpụrụ na-eso akwụkwọ ikike nke colonial nwetara n'aka gọọmentị Kinshasa nke napụrụ ndị nwere ala dịka iwu omenala siri dị.

N'oge a na-eme nchọpụta, mgbe ụlọ ọrụ ahụ na-egwupụta ihe ma na-ewere sample, ndị obodo nwere nsogbu site na mkpọpu, mkpọtụ, nkume na-ada ada, olulu mepere emepe, na ọgba. Ndị mmadụ na anụmanụ dara n'ọgba na olulu, nkume ndị dara ada merụrụ ndị ọzọ ahụ́. Ọ dịghị mgbe a napụtara ụfọdụ anụmanụ n'ọgba na olulu, ebe e gburu ndị ọzọ site na nkume dara ada. Mgbe ndị mmadụ nọ na Luhwindja mere mkpesa ma rịọ ka a kwụọ ha ụgwọ, ụlọ ọrụ ahụ jụrụ ma kpọtụrụ gọọmentị Kinshasa nke zigara ndị agha ka ha kwụsị ngagharị iwe ahụ. Ndị agha ahụ gbagburu ndị mmadụ, merụọ ụfọdụ ahụ na ndị ọzọ e gburu ma ọ bụ nwụọ n'ikpeazụ n'ihi mmerụ ahụ ha nwetara na gburugburu ebe na-enweghị nlekọta ahụike. Ọgba na ọgba ndị ahụ na-emeghe, na-ejupụta na mmiri na-adịghị ahụkebe, mgbe mmiri ozuzo na-ezo, ha na-aghọ ebe anwụnta na-amụba, na-ebute ịba na ndị mmadụ na-enweghị ụlọ ọrụ ahụike dị mma.

Na 2015, ụlọ ọrụ ahụ kwupụtara mmụba pasent 59 na nchekwa Twangiza naanị, na-agụtaghị nkwụnye ego Namoya, Lugushwa na Kamituga. Na 2016, ụlọ ọrụ ahụ mepụtara ounces ọla edo 107,691. Uru enwetara anaghị egosipụta n'ụzọ ezi ndụ nke ndị obodo, bụ ndị dara ogbenye, ndị na-enweghị ọrụ, na ndị na-eche mmebi iwu ruuru mmadụ na gburugburu ebe obibi ihu nke nwere ike itinye Congo n'ime agha siri ike. Ọ na-esote na nhụjuanya nke ndị mmadụ na-abawanye na ọnụ ọgụgụ zuru ụwa ọnụ maka ịnweta mineral.

Akụkọ onye ọ bụla - ka onye ọ bụla si aghọta ọnọdụ na ihe kpatara ya

Akụkọ nke onye nnọchi anya obodo Congo – Banro na-eyi ndụ anyị egwu

Ọnọdụ: Banro ga-akwụ anyị ụgwọ ma gaa n'ihu na-egwupụta akụ naanị mgbe anyị na ndị obodo kparịtachara. Anyị bụ ndị nwe mineral na ọ bụghị ndị mba ọzọ. 

Mmasị:

Nchekwa/nchekwa: Ntugharị nke obodo n'ike site n'ala nna nna anyị bụ ebe anyị na-akpata ego na ụgwọ ọrụ na-adịghị mma bụ mmebi iwu na ikike anyị kpamkpam. Anyị chọrọ ala iji bie nke ọma na obi ụtọ. Anyị agaghị enwe udo ma e were ala anyị. Kedu ka anyị ga-esi pụta na ịda ogbenye a mgbe anyị enweghị ike ịzụlite ma ọ bụ nke m? Ọ bụrụ na anyị anọgide na-anọgide na-enweghị ala, anyị agaghị enwe nhọrọ ọ bụla ma e wezụga nke isonye na/ma ọ bụ guzobe otu ndị agha.

Mkpa akụ na ụba: Ọtụtụ ndị mmadụ enweghị ọrụ na anyị abụrụla ogbenye karịa tupu ọbịbịa Banro. Enweghị ala, anyị enweghị ego. Dị ka ihe atụ, anyị na-enwebu ma na-akọ osisi ndị na-amị mkpụrụ bụ́ ndị anyị na-esi enweta ihe e ji ebi ndụ n’oge dị iche iche n’afọ. Ụmụaka na-erikwa mkpụrụ osisi, agwa, na ube oyibo. Anyị enweghị ike imeli nke ahụ ọzọ. Ọtụtụ ụmụaka na-ata ahụhụ site na erighị ihe na-edozi ahụ. Ndị na-egwupụta ihe na-arụ ọrụ aka enweghị ike ịkwọ ọka m ọzọ. Ebe ọ bụla ha chọtara ọla edo, Banro na-ekwu na ọ nọ n'okpuru ikike ya. Dị ka ihe atụ, ụfọdụ ndị na-egwupụta akụ́kụ́ chọtara ebe ha kpọrọ 'Makimbilio' (Swahili, ebe mgbaba) na Cinjira. Banro na-ekwu na ọ nọ n'okpuru ala nnata ya. Anyị chere na Cinjira bụ nke anyị n'agbanyeghị na ọnọdụ ibi ndụ yiri ogige ndị gbara ọsọ ndụ. Banro na-ewusikwa nrụrụ aka ike. Ha na-enye ndị ọrụ gọọmenti ihe iri ngo iji mee ka ụjọ jide anyị, ịgbanarị ụtụ isi na iji nweta azụmahịa dị ọnụ ala. Ọ bụrụ na ọ bụghị maka nrụrụ aka, Usoro Ngwuputa Ngwuputa nke 2002 na-egosi na Banro kwesịrị idobe mpaghara maka ndị na-egwupụta ihe na-arụ ọrụ ma na-edebe iwu gburugburu ebe obibi. Mgbe ha nyechara ndị isi obodo ihe iri ngo, ụlọ ọrụ ahụ na-arụ ọrụ n'enwetaghị ntaramahụhụ. Ha na-eme dị ka ha chọrọ ma na-azọrọ na ha nwere ebe ọ bụla ịnweta mineral nke ndị na-egwupụta ihe na-arụ ọrụ, bụ nke na-abawanye esemokwu na ọgba aghara na obodo. Ọ bụrụ na Banro na-ekwu na ya nwere ihe niile dị n'ime ala ebe ihe karịrị otu nde ndị ọrụ nka na ezinụlọ ha ga-enweta ihe e ji ebi ndụ? Naanị ihe ọzọ fọdụrụ anyị bụ iburu égbè iji chebe ikike anyị. Oge na-abịa mgbe ndị otu ji egbe ga-awakpo ụlọ ọrụ na-egwupụta akụ. 

Mkpa anụ ahụ: Ụlọ ndị Banro rụrụ maka ezinụlọ dị na Cinjira dị obere. Ndị nne na nna na ụmụ ha na-eto eto na-ebi n'otu ụlọ, ebe omenala, ụmụ nwoke na ụmụ nwanyị kwesịrị inwe ụlọ dị iche iche na ogige nke nne na nna ha na ebe ọ na-agaghị ekwe omume, ụmụ nwoke na ụmụ nwanyị ga-enwe ọnụ ụlọ dị iche iche. Nke a agaghị ekwe omume na obere ụlọ na obere ogige ebe ị na-enweghị ike ịrụ ụlọ ndị ọzọ. Ọbụna kichin dị ntakịrị nke na anyị enweghị ohere na gburugburu ebe a na-ekpo ọkụ ebe anyị na-anọbu dị ka ezinụlọ, rie ọka ma ọ bụ akpu na-akọ akụkọ. Maka ezinụlọ ọ bụla, ụlọ mposi na kichin dị nso na ibe ya nke na-adịghị mma. Ụmụ anyị enweghị ebe ha na-egwu egwu n’èzí, n’ihi na ụlọ ndị ahụ dị n’elu ugwu nkume. Cinjira dị n'elu ugwu steepụ, n'ebe dị elu, na obere okpomọkụ na-eme ka ọ na-ajụkarị oyi nke ukwuu na ikuku na-ekpuchi mgbe ụfọdụ na-ekpuchi ụlọ, na-eme ka ọhụhụ siri ike ọbụna n'etiti ehihie. Ọ dịkwa oke nkpu na enweghị osisi. Mgbe ifufe na-efe, o nwere ike ịtụda onye na-adịghị ike n'ala. N'agbanyeghị nke ahụ, anyị apụghị ọbụna ịkụ osisi n'ihi ebe okwute dị.

Mmebi/Mpụ gburugburu: N'oge nyocha ahụ, Banro ji olulu na ọgba ndị na-emeghe ruo taa bibie gburugburu anyị. Usoro Ngwuputa ihe nwekwara mmetụta jọgburu onwe ya na ụbara olulu sara mbara ma dị omimi. A na-awụsa ọdụdụ sitere na ogbunigwe ọla edo n'akụkụ okporo ụzọ ma anyị na-eche na ha nwere acid cyanide. Dị ka foto nke 1 dị n'okpuru ebe a na-egosi, ala ebe isi ụlọ ọrụ Banro dị bụ nke tọgbọrọ chakoo, ikuku siri ike na mbuze ala.

Foto 1: Ebe a na-egwupụta akụ Banro Corporation[2]

Banro na-eji acid cyanide eme ihe na uzuzu sitere na ụlọ ọrụ ahụ ejikọtala na-emetọ ala, ikuku, na mmiri. Mmiri nwere nsị sitere na ụlọ ọrụ mmepụta ihe na-asọba n'ime osimiri na ọdọ mmiri bụ ebe anyị na-esi enweta nri. Otu nsị ahụ na-emetụta tebụl mmiri. Anyị na-enwe nsogbu mgbochi akpa ume na-adịghị ala ala, ọrịa cancer akpa ume, na nnukwu ọrịa iku ume ala ala, ọrịa obi na ọtụtụ nsogbu ndị ọzọ. E ji mmiri ọn̄ụ nke ụlọ ọrụ ahụ merụọ ehi, ezì na ewu, bụ́ nke butere ọnwụ. Mgbapụta ọla n'ikuku na-ebutekwa mmiri ozuzo acid nke na-emerụ ahụ ike anyị, osisi, ụlọ, ndụ mmiri na akụkụ ndị ọzọ na-erite uru na mmiri ozuzo. Mmetọ na-aga n'ihu, mmetọ ala, ikuku na tebụl mmiri nwere ike ịmepụta ụkọ nri, ụkọ ala na mmiri ma nwee ike iduga Congo na agha gburugburu ebe obibi.

Ihe Nwe/Nwe na Ọrụ Ọha: Cinjira dịpụrụ adịpụ na obodo ndị ọzọ. Anyị nọ naanị anyị ebe mbụ, obodo nta anyị na-akpakọrịta. Kedu ka anyị ga-esi kpọọ ebe a ebe obibi mgbe anyị na-enweghị ọbụna akwụkwọ ikike? A napụrụ anyị ụlọ ọrụ ọha na eze niile gụnyere ụlọ ọgwụ na ụlọ akwụkwọ. Anyị na-echegbu onwe anyị na mgbe anyị na-arịa ọrịa, karịsịa ụmụ anyị na ndị nne dị ime, anyị nwere ike ịnwụ tupu anyị enwee ike ịnweta ụlọ ọgwụ. Cinjira enweghị ụlọ akwụkwọ sekọndrị, nke na-ejedebe agụmakwụkwọ ụmụ anyị na ọkwa elementrị. Ọbụna n'ụbọchị oyi na-atụkarị n'elu ugwu, anyị na-aga ebe dị anya iji nweta ọrụ ndị bụ isi gụnyere nlekọta ahụike, ụlọ akwụkwọ, na ahịa. A rụrụ naanị otu ụzọ na-aga Cinjira n'ebe mkpọda ugwu, nke a na-ejikarị ụgbọ ala wheel 4×4 (nke ọ nweghị onye nkịtị nwere ike imeli). Ụgbọ ala Banro bụ ndị na-eji okporo ụzọ a na-anya ha nke ọma, nke na-eyi ndụ ụmụaka anyị egwu egwu mgbe ụfọdụ n'akụkụ okporo ụzọ nakwa ndị na-esi ebe dị iche iche na-agafe. Anyị enweela ikpe ebe a na-akụtu ndị mmadụ na ọbụna mgbe ha nwụrụ, ọ dịghị onye a na-akpọ ajụjụ.

Ịkwanyere onwe onye/oke ugwu/ikike mmadụ: A na-emebi ugwu na ikike anyị na obodo anyị. Ọ bụ n'ihi na anyị bụ ndị Africa? Anyị na-enwe mmechuihu na anyị enweghị ebe anyị ga-akọ akụkọ anyị. Mgbe ndị isi gbalịrị ịgwa ndị ọcha ahụ okwu, ha egeghị ntị. Enwere nnukwu ọdịiche dị n'etiti anyị na ụlọ ọrụ nke, n'ihi na ọ nwere ego, na-achịkwa gọọmentị kwesịrị ịkpọ ha ka ha zaghachi. Anyị bụ ndị ihe na-adịghị mma. Ma gọọmentị ma ụlọ ọrụ anaghị asọpụrụ anyị. Ha niile na-akpa àgwà ma na-emeso anyị ihe dị ka Eze Leopold II ma ọ bụ ndị Belgium na-achị na-eche na ha ka anyị mma. Ọ bụrụ na ha dị elu, ndị mara mma na ndị nwere ụkpụrụ, gịnị kpatara ha ji bịa ebe a izu ohi ihe onwunwe anyị? Onye dị ùgwù adịghị ezu ohi. O nwekwara ihe na-esiri anyị ike ịghọta. Ndị na-emegide ọrụ Banro na-emecha nwụọ. Dịka ọmụmaatụ, onye bụbu Mwami (onye isi obodo) nke Luhindja Filemon… megidere ịchụpụ obodo. Mgbe ọ gara France, a gbara ụgbọ ala ya ọkụ wee nwụọ. Ndị ọzọ na-apụ n'anya ma ọ bụ nweta akwụkwọ ozi sitere na Kinshasa ka ha ghara itinye aka na Banro. Ọ bụrụ na asọpụrụghị ugwu na ikike anyị ebe a na Congo, olee ebe ọzọ a ga-asọpụrụ anyị? Kedu obodo anyị nwere ike ịkpọ ebe obibi anyị? Anyị nwere ike ịga Canada mee omume ka Banro na-akpa ebe a?

Ikpe ziri ezi: Anyị chọrọ ikpe ziri ezi. Ihe karịrị afọ iri na anọ, anyị na-ata ahụhụ ma na-akọ akụkọ anyị ugboro ugboro, ma ọ dịghị ihe ọ bụla e mere. Nke a bụ na-agụtaghị nkwata nke obodo a malitere na 1885 scramble na nkewa nke Africa. A ga-akwụrịrị arụrụ arụ ndị a na-eme na obodo a, ndụ ndị furu efu na ihe ndị a kwatara akwakọrọ kemgbe ogologo oge. 

Akụkọ nke onye nnọchi anya Banro – Ndị mmadụ bụ nsogbu.

Ọnọdụ:  Anyị agaghị akwụsị igwu ala.

Mmasị:

Akụ na ụba: Ọlaedo anyị na-egwupụta anaghị efu. Anyị tinyere ego na anyị chọrọ uru. Dị ka ọhụụ na ozi anyị si kwuo: Anyị chọrọ ịbụ "ụlọ ọrụ Premier Central Africa Gold Mining," na "ebe kwesịrị ekwesị, na-eme ihe ziri ezi, mgbe niile." Ụkpụrụ anyị na-agụnye ịmepụta ọdịnihu ga-adigide maka obodo ndị ọbịa, itinye ego na ndị mmadụ na-eduga n'iguzosi ike n'ezi ihe. Anyị chọrọ iwere ụfọdụ ndị obodo n'ọrụ mana ha enweghị nka anyị chọrọ. Anyị ghọtara na ndị obodo tụrụ anya ka anyị mee ka ọnọdụ obibi ha ka mma. Anyị enweghị ike. Anyị rụrụ ahịa, rụzie ụlọ akwụkwọ ụfọdụ, anyị na-elekọta okporo ụzọ ma nye ụgbọ ihe mberede n’ụlọ ọgwụ dị nso. Anyị abụghị ndị ọchịchị. Anyị bụ azụmahịa. A kwụrụ ndị obodo ndị a chụpụrụ n'ebe ahụ ụgwọ. Maka banana ma ọ bụ osisi mkpụrụ osisi ọ bụla, ha nwetara $20.00. Ha na-eme mkpesa na anyị anaghị akwụghachi ihe ọkụkụ ndị ọzọ dị ka achara, osisi na-abụghị mkpụrụ osisi, polyculture, ụtaba na ihe ndị ọzọ. Ego ole ka mmadụ na-enweta na osisi ndị ahụ? Na Cinjira, ha nwere ebe ha na-akụ akwụkwọ nri. Ha nwekwara ike itolite ha na tin ma ọ bụ na veranda. 

Nchekwa/nchekwa: Ime ihe ike na-eyi anyị egwu. Ọ bụ ya mere anyị ji adabere na gọọmentị ka ha chebe anyị pụọ n'aka ndị agha. A wakporo ndị ọrụ anyị ọtụtụ ugboro.[3]

Ikike gburugburu: Anyị na-agbaso ntuziaka dị na koodu Ngwuputa ma na-eme ihe n'ụzọ kwesịrị ekwesị n'ebe ndị obodo ndị ọbịa nọ. Anyị na-agbaso iwu nke mpaghara ma na-akpa àgwà dị ka ndị na-enye aka na akụ na ụba siri ike na nke a pụrụ ịdabere na ya na obodo na obodo, na-ejikwa ihe egwu nwere ike imebi aha anyị. Mana anyị enweghị ike ime karịa ihe iwu obodo chọrọ. Anyị na-agba mbọ mgbe niile ibelata akara ukwu gburugburu ebe obibi anyị na ndị obodo na-akpakọrịta. Anyị chọrọ ịzụ ma nye ụfọdụ ndị bi n'ógbè ahụ ọrụ bụ́ ndị pụrụ ịkụ osisi n'ebe ọ bụla anyị kwubiri ọrụ ngwupụta ihe. Anyị bu n’obi ime nke ahụ.

Ịkwanyere onwe onye/ịdị ùgwù/ikike mmadụ: Anyị na-agbaso ụkpụrụ anyị bụ isi, nke ahụ bụ nkwanye ùgwù maka ndị mmadụ, nghọta, iguzosi ike n'ezi ihe, nrubeisi, na anyị na-arụ ọrụ nke ọma. Anyị enweghị ike ịgwa onye ọ bụla nọ n'obodo ndị ọbịa okwu. Anyị na-eme ya site n'aka ndị isi ha.

Uto/Uru azụmahịa: Obi dị anyị ụtọ na anyị na-erite uru ọbụna karịa ka anyị tụrụ anya ya. Nke a bụkwa n'ihi na anyị na-arụ ọrụ anyị n'ezie na ọkachamara. Ebumnuche anyị bụ itinye aka na uto nke ụlọ ọrụ, ọdịmma nke ndị ọrụ anyị, ma mepụtakwa ọdịnihu ga-adigide maka obodo.

References

Kors, J. (2012). Ọbara ịnweta. Sayensị dị ugbu a, 9(95), 10-12 . Ewetara na https://joshuakors.com/bloodmineral.htm

Noury, V. (2010). Akọcha nke coltan. New African, (494), 34-35 . Ewetara na https://www.questia.com/magazine/1G1-224534703/the-curse-of-coltan-drcongo-s-mineral-wealth-particularly

[1] Chefferie de Luhwindja (2013). Rapport du recensement de la chefferie de Luhwindja. A na-eme atụmatụ ọnụ ọgụgụ ndị a chụpụrụ ebe ahụ kemgbe ọnụ ọgụgụ gọọmentị ikpeazụ na Congo na 1984.

[2] Ebe Banro dị n'ime ime obodo Mbwega, nke otu nke Luciga, n'isi obodo Luhwundja nke nwere itoolu otu.

[3] Dịka ọmụmaatụ na mwakpo ahụ: Mining.com (2018) Militia gburu mmadụ ise na mwakpo na Banro corp's east Congo gold mi. http://www.mining.com/web/militia-kills-five-attack-banro-corps-east-congo-gold-mine/; Reuters (2018) gwongworo ndị na-egwupụta ọla edo nke Banro wakporo na ọwụwa anyanwụ Congo, mmadụ abụọ nwụrụ: Ndị aghahttps://www.reuters.com/article/us-banro-congo-violence/banro-gold-mine-trucks-wakporo-in-east Kongo-abụọ-nwụrụ-agha-idUSKBN1KW0IY

Ọrụ Mgbasa Ozi: Ọmụmụ Okwu Mgbasa Ozi nke mepụtara Evelyn Namakula Mayanja, 2019