Radicalism na Iyi ọha egwu na Middle East na Sub-Saharan Africa
nkịtị
Mweghachi nke radicalization n'ime okpukpe Alakụba na 21st Narị afọ egosipụtala nke ọma na Middle East na sub-Saharan Africa, ọkachasị na-amalite na ngwụcha afọ 2000. Somalia, Kenya, Nigeria, na Mali, site na Al Shabab na Boko Haram, mebie ihe omume ndị na-eyi ọha egwu na-egosi mgbagha a. Al Qaeda na ISIS na-anọchite anya mmegharị a na Iraq na Syria. Ndị Islamist Radical etinyela aka na usoro ọchịchị na-adịghị ike, ụlọ ọrụ steeti na-esighị ike, ịda ogbenye gbasaa, na ọnọdụ mmekọrịta ọha na eze ndị ọzọ jọgburu onwe ya iji chọọ ịhazi Islam na Sub-Saharan Africa na Middle East. Mbelata ogo nke onye ndu, ọchịchị, na ndị agha na-ebuli elu nke ijikọ ụwa ọnụ emewo ka mweghachi nke Islam fundamentalism na mpaghara ndị a na-enwe mmetụta dị ukwuu maka nchekwa mba na ụlọ obodo karịsịa na agbụrụ dị iche iche na okpukpe okpukpe.
Okwu Mmalite
Site na Boko Haram, otu ndị agha Islam na-arụ ọrụ na ugwu ọwụwa anyanwụ Nigeria, Cameroun, Niger na Chad ruo Al Shabaab na Kenya na Somalia, Al Qaeda na ISIS na Iraq na Syria, Sub-Saharan Africa na Middle East abatala n'ụdị siri ike. Islam radicalization. Mwakpo ndị na-eyi ọha egwu na ụlọ ọrụ steeti na ndị nkịtị na agha zuru oke na Iraq na Syria nke Islamic State na Iraq na Syria (ISIS) malitere akpatala ọgba aghara na enweghị nchebe na mpaghara ndị a ruo ọtụtụ afọ. Site na mmalite nke enweghị isi, ndị otu ndị agha a gbanyere mkpọrọgwụ dị ka akụkụ dị oke mkpa nke na-akpaghasị usoro nchekwa nke Middle East na ndịda Sahara Africa.
Mgbọrọgwụ ngagharị ndị a gbanyere mkpọrọgwụ na nkwenkwe okpukpe dị oke egwu, kpalitere site na ọnọdụ mmekọrịta ọha na eze jọgburu onwe ya, ụlọ ọrụ steeti na-esighị ike na nke na-esighi ike, na ọchịchị na-adịghị arụ ọrụ. Na Naijiria, enweghị isi nke ndị ndu ndọrọ ndọrọ ọchịchị nyere ohere ka agbakọta nke otu ahụ banye n'òtù agha dị egwu nke nwere njikọ mpụga na ntinye n'ime ime siri ike nke ọma iji maa obodo Naijiria aka nke ọma kemgbe 2009 (ICG, 2010; Bauchi, 2009). Okwu ndị na-adịgide adịgide nke ịda ogbenye, ụkọ akụ na ụba, enweghị ọrụ ntorobịa na oke akụ na ụba bụ ihe ndabere maka ịzụlite radicalism na Africa na Middle East (Padon, 2010).
Akwụkwọ a na-arụ ụka na ụlọ ọrụ obodo na-adịghị ike na ọnọdụ akụ na ụba na-adịghị mma na mpaghara ndị a na ihe yiri ka ọ bụghị njikere nke ndị ndu ndọrọ ndọrọ ọchịchị iji kwatuo indices ọchịchị, na ndị agha nke ijikọ ụwa ọnụ kwadoro, Islam radical nwere ike ịnọ ebe a ogologo oge. Ihe ọ pụtara bụ na nchekwa mba na udo na nchekwa zuru ụwa ọnụ nwere ike ịka njọ, ka nsogbu ndị na-akwaga mba ọzọ na Europe na-adịgide. A na-ekewa akwụkwọ ahụ n'ime akụkụ jikọtara ọnụ. Site na mmeghe mmeghe jikọtara ya na nyocha echiche gbasara radicalization islam, ngalaba nke atọ na nke anọ na-ekpughe mmegharị ahụ dị egwu na Sub-Saharan Africa na Middle East n'otu n'otu. Akụkụ nke ise na-enyocha mmetụta nke mmegharị ahụ na-ahụ maka nchekwa mpaghara na gburugburu ụwa. Nhọrọ amụma mba ofesi na atụmatụ mba jikọtara na nkwubi okwu.
Gịnị bụ Islamic Radicalization?
Mkpokọta ndọrọ ndọrọ ọchịchị na ndọrọ ndọrọ ọchịchị na-ewere ọnọdụ na Middle East ma ọ bụ ụwa ndị Alakụba na Africa bụ ihe na-egosi nkwenye nke amụma Huntington (1968) nke esemokwu nke mmepeanya na 21.st Narị afọ. Mgba mgba akụkọ ihe mere eme n'etiti West na East anọgidewo na-ekwusi ike na ụwa abụọ ahụ enweghị ike ịbanye (Kipling, 1975). Asọmpi a gbasara ụkpụrụ: Conservative ma ọ bụ liberal. Arụmụka omenala n'echiche a na-emeso ndị Alakụba dị ka otu ihe jikọrọ ọnụ mgbe ha dị iche iche n'ezie. Dịka ọmụmaatụ, edemede dịka Sunni na Shia ma ọ bụ Salafis na Wahabbis bụ ihe ngosipụta doro anya nke nkewa n'etiti otu ndị Alakụba.
Enweela ọtụtụ mmegharị ahụ nke na-agbanwe agbanwe, nke na-abụkarị ndị agha na mpaghara ndị a kemgbe afọ 19.th narị afọ. Radicalization n'onwe ya bụ usoro nke metụtara onye ma ọ bụ otu a na-etinye aka na nkwenye nke na-akwado omume iyi ọha egwu nke nwere ike igosi na omume na àgwà ya (Rahimullah, Larmar & Abdalla, 2013, p. 20). Otú ọ dị, radicalism abụghị otu ihe na iyi ọha egwu. Dị ka ọ na-adịkarị, radicalism kwesịrị ibute iyi ọha egwu, mana ndị na-eyi ọha egwu nwere ike ịgafe usoro mgbagha ahụ. Dị ka Rais (2009, p. 2) si kwuo, enweghị usoro iwu kwadoro, nnwere onwe mmadụ, nkesa akụ na ụba na-ezighị ezi, usoro mmekọrịta ọha na eze na-adịghị mma na iwu na-adịghị mma na ọnọdụ na-adịghị ike nwere ike ime ka mmegharị ahụ dị egwu na obodo ọ bụla mepere emepe ma ọ bụ na-etolite. Mana mmegharị ahụ nwere ike ọ gaghị abụ otu ndị na-eyi ọha egwu. Ya mere radicalism na-ajụ kpamkpam ụzọ ndọrọ ndọrọ ọchịchị dị ugbu a yana ụlọ ọrụ mmekọrịta ọha na eze, akụ na ụba na ndọrọ ndọrọ ọchịchị na-ezughị ezu iji dozie mkpesa ọha na eze. Ya mere, radicalism na-akọ ma ọ bụ na-akpali ya site na mkpesa nke mgbanwe nhazi ntọala n'akụkụ niile nke ndụ ọha mmadụ. Ndị a nwere ike ịbụ mmekọrịta ndọrọ ndọrọ ọchịchị na nke akụ na ụba. Na ntụzịaka ndị a, radicalism na-eme ka echiche ọhụrụ na-ewu ewu, na-agbagha izi ezi nke na mkpa nke echiche na nkwenye ndị na-aga n'ihu. Ọ na-akwado maka mgbanwe ndị siri ike dị ka ụzọ na-ewuli elu ozugbo na-aga n'ihu nke ịhazigharị ọha mmadụ.
Radikalism abụghị n'ụzọ ọ bụla bụchaghị okpukpe. Ọ nwere ike ime n'ọnọdụ echiche ma ọ bụ nke ụwa. Ụfọdụ ndị na-eme ihe nkiri na-enyere aka n'ichepụta ihe dị ka nrụrụ aka. N'ihu ụkọ na enweghị mmasị zuru oke, ihe ngosi ndị ama ama nke opulence kwenyere na ọ sitere na mmegbu, mkpofu na mbugharị nke akụrụngwa ọha maka njedebe nzuzo nke ndị ama ama nwere ike ịkpalite nzaghachi dị egwu site na akụkụ nke ọha mmadụ. Ya mere, nkụda mmụọ n'etiti ndị a napụrụ n'ọnọdụ nke ọha mmadụ nwere ike ịkpalite radicalism. Rahman (2009, p. 4) chịkọtara ihe ndị na-enye aka n'ịgbasa radicalization dị ka:
Nbibi na ijikọ ụwa ọnụ wdg bụkwa ihe ndị na-ebute radicalization n'ime ọha mmadụ. Ihe ndị ọzọ gụnyere enweghị ikpe ziri ezi, àgwà ịbọ ọbọ n'ime ọha mmadụ, atumatu na-ezighị ezi nke gọọmentị / steeti, iji ike eme ihe n'ụzọ na-ezighị ezi, na mmetụta nke enweghị ike na mmetụta uche ya. Ịkpa oke klaasị n'ime ọha na-esokwa na-ebute n'ọhụụ nke radicalization.
Ihe ndị a n'otu n'otu nwere ike ịmepụta otu nwere echiche na-asọ oyi na ụkpụrụ na omenala na omume Islam ndị ga-achọ ime mgbanwe dị mkpa ma ọ bụ dị egwu. Ụdị okpukpere chi nke Islam radicalism sitere na nkọwa nke Quran nke otu ma ọ bụ onye ọ bụla nwere iji nweta ebumnobi dị egwu (Pavan & Murshed, 2009). Echiche nke ndị radicals bụ ime mgbanwe dị egwu na ọha mmadụ n'ihi enweghị afọ ojuju ha na usoro dị adị. Ya mere radicalization Islam bụ usoro nke ịkpalite mgbanwe mberede na ọha mmadụ dị ka nzaghachi maka ọnọdụ mmekọrịta ọha na eze na akụ na ụba na omenala dị ala nke ọtụtụ ndị Alakụba n'ebumnobi iji nọgide na-eme ka nkwenkwe ụgha na ụkpụrụ, omume na omenala dị iche na oge a.
radicalization islam na-achọta okwu sara mbara n'ịkwalite oke ime ihe ike na-eme mgbanwe mgbanwe. Nke a bụ ihe dị iche iche dị ịrịba ama site na Islam fundamentalist bụ onye na-achọ ịlaghachi na isi ala Islam n'ihu nrụrụ aka n'emeghị ihe ike. Usoro nke radicalization leverages nnukwu ndị Alakụba, ịda ogbenye, enweghị ọrụ, agụghị akwụkwọ na mwepu.
Ihe ndị dị ize ndụ nye radicalism n'etiti ndị Alakụba dị mgbagwoju anya ma dị iche iche. Otu n'ime ihe ndị a jikọtara ya na ịdị adị nke otu Salafi/Wahabi. Ụdị jihadist nke otu Salafi na-emegide ọdịda ọdịda anyanwụ mmegbu na ọnụnọ ndị agha na ụwa islam yana gọọmentị pro-ọdịda anyanwụ na Sub-Saharan Africa. Otu a na-akwado maka nguzogide ngwa agha. Agbanyeghị na ndị otu Wahabi na-agbalị ịdị iche na ndị Salafi, ha na-anakwere oke nnabata nke ndị na-ekweghị ekwe (Rahimullah, Larmar na Abdalla, 2013; Schwartz, 2007). Ihe nke abụọ na-akpata bụ mmetụta nke ndị Alakụba na-akpa ike dị ka Syeb Gutb, ọkà mmụta Egypt a ma ama kwenyere na ọ bụ onye ọsụ ụzọ n'ịtọ ntọala nke Islam radical ọgbara ọhụrụ. Ozizi nke Osama bin Laden na Anwar Al Awlahi so na otu a. Isi ihe nke atọ nke izi ezi maka iyi ọha egwu gbanyere mkpọrọgwụ na ọgba aghara imegide ọchịchị ike, ọchịchị rụrụ arụ na mmegbu nke mba ndị nweere onwe ọhụrụ na 20.th narị afọ na Middle East na North Africa (Hassan, 2008). Ihe jikọrọ ya na mmetụta nke ọnụ ọgụgụ dị egwu bụ isi ihe na-ahụta ikike mmụta nke ọtụtụ ndị Alakụba nwere ike ghọgbuo ịnakwere dị ka ezi nkọwa nke Quran (Ralumullah, et al, 2013). Ijikọ ụwa ọnụ na ime ka ọgbara ọhụrụ enwekwaa mmetụta dị ukwuu n'ịtọlite ndị Alakụba. Echiche Islam radical agbasawo ngwa ngwa n'ụwa niile na-eru ndị Alakụba n'ụzọ dị mfe site na teknụzụ na ịntanetị. Echiche radical abanyela na nke a ngwa ngwa na-enwe mmetụta dị ukwuu na radicalization (Veldhius na Staun, 2009). Nhazi ọgbara ọhụrụ emewo ka ọtụtụ ndị Alakụba na-aghọta ya dị ka ntinye nke omenala na ụkpụrụ ọdịda anyanwụ na ụwa Muslim (Lewis, 2003; Huntington, 1996; Roy, 2014).
Arụmụka omenala dị ka ihe ndabere maka radicalism na-egosi omenala dị ka static na okpukpe dị ka monolithic (Murshed na Pavan & 20009). Huntington (2006) kwuputara esemokwu nke mmepeanya na asọmpi dị elu n'etiti West na Islam. N'echiche nke a, Islam radicalization na-achọ ịma aka dị ala nke ike ha site n'ịkwado omenala ha chere na ọ ka elu bụ omenala Western nke a na-ewere dị ka nke ka elu. Lewis (2003) kwuru na ndị Alakụba na-akpọ ọchịchị omenala ha asị site n'akụkọ ihe mere eme ọbụna dị ka omenala dị elu karịa ya mere asị nke West na mkpebi siri ike iji ime ihe ike webata mgbanwe dị egwu. Islam dị ka okpukperechi nwere ọtụtụ ihu n'ofe akụkọ ihe mere eme ma gosipụta ya n'oge dị ugbu a n'ọtụtụ njirimara na ọkwa Muslim n'otu n'otu na mkpokọta ha. Ya mere, njirimara Muslim onye ọ bụla adịghị na omenala na-agbanwe agbanwe, na-agbanwe na ọnọdụ ihe onwunwe ka ha na-agbanwe. Iji omenala na okpukpere chi dị ka ihe ndị nwere ike ime ka radicalization ga-abụ ihe dị mkpa ka ọ dị mkpa.
Otu radicalized na-ewe ndị otu ma ọ bụ mujahedeen site na ebe dị iche iche na nzụlite. A na-enweta nnukwu ìgwè nke ihe ndị na-egbuke egbuke n'etiti ndị ntorobịa. Ụdị afọ a jupụtara n'echiche na nkwenye nke utopian ịgbanwe ụwa. Otu dị egwu ejirila ike a were were were ndị otu ọhụrụ. N'ịbụ ndị okwu ịgbasa echiche na-ewe iwe na ụlọ alakụba ma ọ bụ ụlọ akwụkwọ, vidiyo ma ọ bụ teepu ọdịyo ma ọ bụ ịntanetị na ọbụna n'ụlọ, ụfọdụ ndị na-eto eto maara ụkpụrụ omume siri ike nke nne na nna ha, ndị nkụzi na ndị obodo na-eji oge a na-eme ka ha dị ike.
Ọtụtụ ndị jihadists bụ ndị okpukperechi nke mba ha bụ ndị usoro nchekwa siri ike manyere obodo ha. Na mba ọzọ, ha na-amata netwọkụ Islam radical na ihe omume ha wee tinye aka na ọchịchị ndị Alakụba na obodo ha.
N'ime mwakpo nke Septemba 11 na United States, ọtụtụ ndị radicals were iwe site n'echiche nke ikpe na-ezighị ezi, egwu na iwe megide US yana na mmụọ agha megide Islam nke Bin Laden kere, obodo ndị mba ọzọ ghọrọ isi mmalite maka mbanye. dị ka ụlọ toro radicals. Ndị Alakụba nọ na Europe na Canada eweghachila ọrụ ka ha sonye n'otu mmegharị ahụ maka ikpe jihad zuru ụwa ọnụ. Ndị Alakụba ala ọzọ na-enwe mmetụta nke mmechuihu site na nhụsianya na ịkpa ókè na Europe (Lewis, 2003; Murshed na Pavan, 2009).
Ejila netwọk mmekọrịta na ndị ikwu dị ka isi mmalite nke mbanye. A na-eji ihe ndị a mee ihe dị ka "ụzọ nke iwebata radical echiche, ịnọgide na-enwe nkwa site comradeship na jihadism, ma ọ bụ na-enye ndị tụkwasịrị obi kọntaktị maka arụmọrụ nzube" (Gendron, 2006, p. 12).
Ndị na-atụgharị na Islam bụkwa isi iyi nke mbanye dị ka ndị agha ụkwụ maka Al Qaeda na netwọk ndị ọzọ na-agbawa agbawa. Ịmara na Europe na-eme ka ndị na-atụgharị uche na-ekwe nkwa radicals na ntinye na ntinye aka na nkuzi ahụ. Ụmụ nwanyị abụrụla ezigbo ebe a na-ewe ndị mmadụ maka mwakpo igbu onwe ha. Site na Chechnya ruo Nigeria na Palestine, a na-ewebata ụmụ nwanyị n'ọrụ ma tinye ha n'ọrụ n'igbu onwe ha.
Mwepụta nke otu ndị na-eme ihe ike na ndị na-eme ihe ike na Sub-Saharan Africa na Middle East megide ndabere nke ihe ndị a n'ozuzu ha chọrọ nyocha nke ọma nke ahụmahụ ndị akọwapụtara na-egosipụta ọdịdị dị iche iche na nzụlite dị iche iche nke otu ọ bụla. Nke a dị mkpa iji guzobe ụzọ nke Islam radicalization na-arụ ọrụ na climes ndị a na ihe nwere ike ime maka nkwụsi ike zuru ụwa ọnụ na nchekwa.
Mgbanwe dị iche iche na Sub-Saharan Africa
N'afọ 1979, ndị Shia Alakụba kwaturu Shah nke Iran na ọchịchị ọchịchị. Mgbanwe ndị Iran a bụ mmalite nke radicalism Islam nke oge a (Rubin, 1998). Ndị Alakụba jikọtara ọnụ site na mmepe nke ohere maka mweghachi nke steeti Islam dị ọcha nke nwere ọchịchị ndị Arab rụrụ arụ gbara ya gburugburu na-enweta nkwado Western. Mgbanwe ahụ nwere mmetụta dị ukwuu na nghọta Muslim na echiche nke njirimara (Gendron, 2006). Na nso nso a na mgbanwe mgbanwe Shia bụ mbuso agha Soviet wakporo Afghanistan na 1979. Ọtụtụ puku ndị Alakụba kwagara Afghanistan ịchụpụ ndị mmụọ nsọ ọchịchị Kọmunist. Afghanistan ghọrọ ohere siri ike maka ọzụzụ ndị jihadists. Ndị jihadists na-achọsi ike nwetara ọzụzụ na nka na gburugburu ebe echekwara maka mgba obodo ha. Ọ bụ na Afghanistan ka a tụụrụ ime jihadism zuru ụwa ọnụ wee zụọ ịchụpụ Osama bin Laden Salafi – Wahabist ije.
Afghanistan bụ ezie na a isi arena ebe radical Islam echiche malitere na bara uru agha nkà nwetara; Ebe ndị ọzọ dị ka Algeria, Egypt, Kashmir na Chechnya pụtakwara. Somalia na Mali sonyekwara n'ọgụ a ma bụrụ ebe nchekwa maka ịzụ ihe ndị na-akpa ike. The Al Qaeda eduga ọgụ na United States na September 11, 2001 bụ ọmụmụ nke zuru ụwa ọnụ Jihad na US nzaghachi site aka na Iraq na Afghanistan bụ ezi n'ala ala maka otu zuru ụwa ọnụ Ummah ihu ha nkịtị iro. Ndị otu mpaghara sonyeere mgba na ụlọ ihe nkiri ndị a na ndị ọzọ na mpaghara iji gbalịa imeri ndị iro sitere n'Ebe Ọdịda Anyanwụ na ọchịchị ndị Arab na-akwado ha. Ha na ndị otu ndị ọzọ na-abụghị Middle East na-agba mbọ iguzobe Islam dị ọcha n'akụkụ ụfọdụ nke ndịda Sahara Africa. Na ọdịda nke Somalia na mmalite 1990s, ala na-eme nri mepere emepe maka ịgba ụka nke Islam radical na Horn nke Africa.
Radikal Islam na Somalia, Kenya na Nigeria
Somalia, nke dị na mpi Afrịka (HOA) gbara Kenya na East Africa. HOA bụ mpaghara dị mkpa, nnukwu akwara na ụzọ ụgbọ njem mmiri zuru ụwa ọnụ (Ali, 2008, p.1). Kenya, akụ na ụba kachasị na East Africa bụkwa atụmatụ dị ka isi obodo akụ na ụba mpaghara. Mpaghara a bụ ebe obibi nke omenala, obodo na okpukpere chi dị iche iche mebere obodo dị egwu n'Africa. HOA bụ ụzọ mmekọrịta n'etiti ndị Eshia, ndị Arab na Africa site na ahia. N'ihi mgbagwoju anya omenala na okpukperechi nke mpaghara ahụ, ọ jupụtara na esemokwu, esemokwu mpaghara na agha obodo. Somalia dịka obodo dịka ọmụmaatụ amabeghị udo kemgbe Siad Barrre nwụsịrị. Ebibiala obodo a site n'ahịrị n'ahịrị n'ahịrị nke ya na mgba ọgụ ime obodo maka nzọrọ ókèala. Ndaghachi nke ọchịchị etiti enwetaghachibeghị nke ọma kemgbe mmalite 1990s.
Ọgba aghara na ọgba aghara na-agbasa ewepụtala ala na-eme nri maka mgbagha Islam. Usoro a gbanyere mkpọrọgwụ na akụkọ ihe mere eme nke colonial na oge Agha Nzuzo, na-eme ka ime ihe ike dị ugbu a na mpaghara ahụ pụta. Ali (2008) kwuputara na ihe pụtara dị ka omenala ime ihe ike etinyere na mpaghara ahụ bụ ihe na-esi na mgbanwe na-agbanwe agbanwe na ndọrọ ndọrọ ọchịchị mpaghara ahụ karịsịa na ndoro-ndoro ochichi nke ọchịchị. A na-ahụta radicalization islam dị ka mgbọrọgwụ ozugbo na ike wee gbanyere mkpọrọgwụ site na netwọkụ nke otu dị iche iche.
Usoro mgbagha na mpi Africa bụ ọchịchị dara ogbenye na-ebute ya. Ndị mmadụ n'otu n'otu na ndị otu chụpụrụ n'ime obi nkoropụ na-atụgharị ịnakwere ụdị dị ọcha nke Islam site n'inupụ isi megide obodo nke na-emegbu ụmụ amaala na ụdị ikpe na-ezighị ezi, nrụrụ aka na mmebi nke ikike mmadụ (Ali, 2008). A na-ekewa ndị mmadụ n'otu n'otu n'ụzọ abụọ bụ isi. Nke mbụ, ndị nkuzi Wahabist siri ike na-azụ na Middle East na-akụziri ndị nọ n'afọ iri na ụma nkọwa nke Quran. N'ihi ya, ndị ntorobịa a gbanyere mkpọrọgwụ n'echiche ime ihe ike a. Nke abuo, itinye aka na gburugburu ebe ndi mmadu na-eche mmegbu, merụrụ ahụ ma mebie site n'aka ndị isi agha, Al Qaeda nke oge a kpaliri jihadist zụrụ azụ na Middle East laghachiri na Somalia. N'ezie, si Ethiopia, Kenya Djibouti na Sudan, ogbenye ọchịchị site pretentious' ochichi onye kwuo uche akpali ụmụ amaala kwupụta ndị extremists na-ekwusa purist Islam iwebata radical mgbanwe na ikike na guzobe ikpe ziri ezi.
Ndị Al-Shabaab, nke pụtara 'Ntorobịa' ka e sitere na usoro ụzọ abụọ a kee. Site n'iwebata usoro populist dị ka iwepụ ihe mgbochi okporo ụzọ, inye nchebe na ịta ndị na-erigbu obodo ndị dị n'ógbè ahụ ahụhụ, a hụrụ otu ahụ ka ọ na-egbo mkpa nke ndị Somalia nkịtị, nke zuru oke iji nweta nkwado ha. A na-eme atụmatụ otu a ihe karịrị ndị otu 1,000 ji ngwa agha nwere ọdọ mmiri ihe karịrị 3000 ndị ntorobịa na ndị na-enwe ọmịiko (Ali, 2008). Site na mgbasawanye ngwa ngwa nke ndị Alakụba n'ime obodo dara ogbenye dị ka Somalia, ọnọdụ mmekọrịta ọha na eze na akụ na ụba na-ewute akwalitela mgbasawanye nke obodo Somalia. Mgbe ezigbo ọchịchị adịghị ka ọ nwere ohere nke imetụta HoA, Islam radicalization na-edozi ka ọ bụrụ nke siri ike ma na-arị elu ma nwee ike ịdịgide ruo oge ụfọdụ n'ọdịnihu. Usoro nke radicalization enyela nkwado site na jihad zuru ụwa ọnụ. Igwe onyonyo satịlaịtị abụrụla ohere nke mmetụta maka ndị oke egwu mpaghara site na onyonyo nke agha Iraq na Syria. Ịntanetị ugbu a bụ isi iyi nke radicalization site na ịmepụta na nhazi saịtị site n'aka ndị otu na-eme ihe ike. Ntugharị ego nke eletrọnịkị akwalitela uto nke radicalization, ebe mmasị nke ndị mba ọzọ na HoA kwadoro onyinyo nke ịdabere na mmegbu nke Iso Ụzọ Kraịst nọchiri anya ya. Ihe onyonyo ndị a bụ ndị ama ama na mpi Africa ọkachasị na Ogaden, Oromia na Zanzibar.
Na Kenya ndị agha nke radicalization bụ ngwakọta mgbagwoju anya nke ihe nhazi na ụlọ ọrụ, mkpesa, amụma mba ọzọ na ndị agha, na jihad zuru ụwa ọnụ (Patterson, 2015). Ndị agha ndị a enweghị ike inwe ezi uche maka akụkọ gbasara radicalization na-ekwughị maka echiche akụkọ ihe mere eme kwesịrị ekwesị maka mmekọrịta mmadụ na ibe ya na omenala Kenya na ịdị nso ya na Somalia.
Ndị Alakụba na Kenya dị ihe dị ka nde 4.3. Nke a bụ ihe dịka pasentị iri nke ndị Kenya dị nde 10 dịka ngụkọ 38.6 siri dị (ICG, 2009). Ọtụtụ n'ime ndị Alakụba Kenya bi n'akụkụ oke osimiri nke mpaghara Coast na East yana Nairobi ọkachasị mpaghara Eastleigh. Ndị Alakụba Kenya bụ nnukwu ngwakọta nke Swahili ma ọ bụ Somali, ndị Arab na ndị Eshia. Contemporary islam radicalization na Kenya na-enweta ume siri ike site na Al-Shabaab dị ịrịba ama ịrị elu ka a ma ama na Southern Somalia na 2012. Ọ kpalitere nchegbu banyere omume na oge nke radicalization na Kenya na ihe dị mkpa, dị ka ihe iyi egwu na nchekwa na nkwụsi ike nke HoA. Na Kenya, otu Salafi Jihadi na-agbasi mbọ ike na-arụkọ ọrụ na Al-Shabaab apụtala. Ebe Ndị Ntorobịa Alakụba (MYC) dabere na Kenya bụ akụkụ dị egwu nke netwọkụ a. Ndị otu ndị agha toro eto na-awakpo nchekwa ime Kenya site na nkwado siri ike sitere na Al-Shabaab.
Al-Shabaab malitere dị ka otu ndị agha na Union of Islamic Courts wee bilie na-ama aka ike nke ndị Etiopia na Southern Somalia site na 2006 ruo 2009 (ICG, 2012). Ka mwepu nke ndị agha Etiopia na 2009, ndị otu ahụ mejupụtara ohere ahụ ngwa ngwa wee weghara ọtụtụ mpaghara ndịda na etiti Somalia. N'ịbụ onye guzobe onwe ya na Somalia, ndị otu ahụ zara ajụjụ na ndọrọ ndọrọ ọchịchị mpaghara wee bupụ radicalism ya na Kenya nke meghere na 2011 mgbe ndị agha nchekwa Kenya tinyere aka na Somalia.
radicalization nke oge a na Kenya gbanyere mkpọrọgwụ na ntule akụkọ ihe mere eme nke welitere ihe omume n'ụdị dị ize ndụ ugbu a site na mmalite 1990s ruo 2000s. Ndị Alakụba Kenya nwere oke iwe nke ọtụtụ n'ime ha bụ akụkọ ihe mere eme. Dị ka ihe atụ, ọchịchị ndị Briten na-achị wepụrụ ndị Alakụba n'ike, ha ewereghịkwa ha dị ka Swahili ma ọ bụ ndị na-abụghị ndị obodo. Iwu a hapụrụ ha n'akụkụ akụ na ụba Kenya, ndọrọ ndọrọ ọchịchị na ọha mmadụ. Daniel Arab Moi nwere mgbe nnwere onwe gachara duru gọọmentị site na Kenya African National Union (KANU), dịka mba otu otu kwadoro ndọrọndọrọ ọchịchị nke ndị Alakụba n'oge ọchịchị colonial. Ya mere, n'ihi enweghị nnọchite anya na ndọrọ ndọrọ ọchịchị, enweghị akụ na ụba, agụmakwụkwọ na ohere ndị ọzọ kpatara ịkpa ókè usoro, yana mmegide steeti site n'ụzọ nke mmejọ ikike mmadụ na iwu mgbochi iyi ọha egwu na ụzọ aghụghọ, ụfọdụ ndị Alakụba kpalitere mmeghachi omume ike megide ndị Kenya. steeti na ọha mmadụ. Oke osimiri na mpaghara ugwu ọwụwa anyanwụ na mpaghara Eastleigh na agbataobi Nairobi nwere ọnụ ọgụgụ kachasị elu nke ndị na-enweghị ọrụ, ọtụtụ n'ime ha bụ ndị Alakụba. Ndị Alakụba nọ na Lamu County na mpaghara ndị dị n'ụsọ oké osimiri na-enwe mmetụta nkewapụ na nkụda mmụọ maka usoro ahụ nke na-akpagbu ha ma dị njikere ịnakwere echiche dị egwu.
Kenya, dị ka obodo ndị ọzọ nọ na HoA, bụ usoro ọchịchị adịghị ike. Ụlọ ọrụ steeti dị egwu adịghị ike dịka usoro ikpe mpụ. Enweghị ntaramahụhụ bụ ebe a na-ahụkarị. Nchekwa oke ala adịghị ike na nnyefe ọrụ ọha na-adịkarịkwa njọ. Nrụrụ aka zuru ebe niile abanyela n'usoro ụlọ ọrụ steeti na-enweghị ike ibuga ọrụ ọha gụnyere nchekwa na oke na akụrụngwa ndị ọzọ nye ụmụ amaala. Nke kacha njọ bụ akụkụ ndị Alakụba nke ọha Kenya (Patterson, 2015). N'iji usoro mmekọrịta ọha na eze na-adịghị ike eme ihe, usoro agụmakwụkwọ Muslim Madrassas na-eme ka ndị nọ n'afọ iri na ụma nwee echiche dị oke egwu bụ ndị na-eme ka ndị na-egbuke egbuke. N'ihi ya, ndị ntorobịa na-agba agba na-etinye akụ na ụba Kenya na-arụ ọrụ nke ọma na akụrụngwa iji mee njem, ịkparịta ụka na ịnweta akụrụngwa na netwọk dị egwu maka mmemme dị egwu. Akụ na ụba Kenya nwere akụrụngwa kachasị mma na HoA nke na-enye ohere netwọkụ ndị na-enweghị isi iji ohere ịntanetị na-achịkọta ma hazie ihe omume.
Ndị agha Kenya na amụma mba ofesi kpasuru ndị Alakụba ya iwe. Dịka ọmụmaatụ, mmekọrịta chiri anya nke obodo ahụ na US na Israel bụ ndị ndị Alakụba anabataghị ya. A na-ele itinye aka na United States na Somalia dịka ọmụmaatụ ka echere ndị Alakụba (Badurdeen, 2012). Mgbe ndị agha Kenya jikọrọ aka na France, Somalia, na Etiopia ịwakpo Al-Shabaab jikọrọ aka na Al Qaeda na 2011 na ndịda na etiti Somalia, otu ndị agha ahụ zaghachiri na nsonazụ mwakpo na Kenya (ICG, 2014). Site na mwakpo ndị na-eyi ọha egwu na Septemba 2013 wakporo ụlọ ahịa Westgate dị na Nairobi ruo Mahadum Garrisa na mpaghara Lamu, ahapụla Al-Shabaab na ọha mmadụ Kenya. Ọdịda ala Kenya na Somalia na-enye mmasị dị ukwuu. O doro anya na radicalization islam na Kenya na-arị elu ma nwee ike ọ gaghị akwụsị n'oge na-adịghị anya. Usoro mgbochi ndị na-eyi ọha egwu na-emebi ikike mmadụ ma mepụta echiche na ndị Alakụba Kenya bụ ebumnuche. Adịghị ike nke ụlọ ọrụ na nhazi nke nwere mkpesa akụkọ ihe mere eme chọrọ nlebara anya ngwa ngwa na ngwa ọzọ iji gbanwee ọnọdụ dị mma maka ịkatọ ndị Alakụba. Ịkwalite nnọchite anya ndọrọ ndọrọ ọchịchị na mgbasawanye nke oghere akụ na ụba site n'ịmepụta ohere na-ejide nkwa iji gbanwee usoro ahụ.
Al Qaeda na ISIS na Iraq na Syria
Ọdịdị na-adịghị arụ ọrụ nke gọọmentị Iraqi nke Nuri Al Maliki na-edu na nhazi nke ndị Sunni na agha na-akpata na Syria bụ isi ihe abụọ yiri ka ha butere ịmaliteghachi nke Islam State of Iraq (ISI) dị egwu. na Syria (ISIS) (Hashim, 2014). Ejikọtara ya na Al Qaeda na mbụ. ISIS bụ ike ndị Salafist- jihadist sitere na otu nke Abu Musab al-Zarqawi tọrọ ntọala na Jọdan (AMZ). Ebumnuche AMZ mbụ bụ ịlụso gọọmentị Jọdan ọgụ, mana ọ dara wee kwaga Afghanistan ka ya na ndị mujahidin buso ndị Soviet agha ọgụ. Mgbe ndị Soviet wepụrụ, nlọghachi ya na Jọdan emeghị ka agha ya na Ọchịchị Ọchịchị Jọdan maliteghachi. Ọzọ, ọ laghachiri na Afghanistan iji guzobe ogige ọzụzụ ndị agha Islam. Mwakpo US wakporo Iraq na 2003 dọtara AMZ ịkwaga obodo ahụ. Ọdịda nke Saddam Hussein mechara mee mwakpo nke metụtara otu ise dị iche iche gụnyere AMZ Jamaat-al-Tauhid Wal-Jihad (JTJ). Ebumnuche ya bụ iguzogide ndị agha jikọrọ aka na ndị agha Iraq na ndị agha Shia wee guzobe Islamic State. Amụma jọgburu onwe ya nke AMZ na-eji ndị ogbunigwe na-egbu onwe ha gbadoro anya na otu dị iche iche. Usoro ya jọgburu onwe ya gbadoro ụkwụ na ndị agha Shia, ụlọ ọrụ gọọmentị wee bute oke mbibi mmadụ.
Na 2005, otu AMZ sonyeere al Qaeda na Iraq (AQI) wee kesaa echiche nke ikpeazụ iji kpochapụ-okwukwe. Ụzọ obi ọjọọ ya na-agbanyeghị na ndị Sunni nwere nkụda mmụọ na kewapụrụ ndị mmadụ bụ ndị kpọrọ ogbugbu na mbibi ha jọgburu onwe ha asị. Ndị agha US mechara gbuo AMZ na 2006 wee bulite Abu Hamza al-Muhajir (aka Abu Ayub al-Masri) ka ọ nọchie ya. Ọ bụ obere oge ka ihe omume a gasịrị ka AQI kwupụtara nguzobe nke Islamic State of Iraq n'okpuru nduzi nke Abu Omar al-Baghdadi (Hassan, 2014). Mmepe a esoghị n'ebumnobi mbụ nke mmegharị ahụ. N'inyere nnukwu itinye aka na ntinye nke mbọ na mmezu nke ebumnobi ya enweghị ihe onwunwe zuru oke; na usoro nhazi na-adịghị mma mere ka e merie ya na 2008. N'ụzọ dị mwute, euphoria nke ememe mmeri ISI bụ nwa oge. Mwepụ nke ndị agha US na Iraq, na-ahapụ nnukwu ọrụ nchekwa obodo nye ndị agha Iraq gbanwere ọrụ na-arụ ọrụ nke ukwuu na ISI maliteghachiri, na-erigbu adịghị ike ndị US wepụrụ. Ka ọ na-erule Ọktoba 2009, ISI emebiela akụrụngwa ọha nke ọma site na ọchịchị mwakpo ụjọ.
Mweghachi nke ISI bụ ndị US gbara aka nke ọma mgbe a chụpụrụ ndị isi ya ma gbuo ya. Na Eprel 28, egburu Abu Ayub-Masri na Abu Umar Abdullal al Rashid al Baghdadi na mwakpo jikọrọ US-Iraq na Tikrit (Hashim, 2014). A chụrụkwara ndị otu ISI ndị ọzọ ma kpochapụ ha site na mwakpo na-adịgide adịgide. Ọchịchị ọhụrụ n'okpuru Ibrahim Awwad Ibrahim Ali al-Badri al Samarrai (aka Dr. Ibrahim Abu Dua) pụtara. Abu Dua jikọrọ aka na Abu Bakr al-Baghdadi iji kwado mwepụta ISI ọzọ.
The oge 2010-2013 nyere a ìgwè kpakpando nke ihe hụrụ na revival nke ISI. E hazigharịrị nzukọ a ma wughachi ikike agha na nhazi ya; esemokwu na-eto eto n'etiti ndị isi Iraqi na ndị Sunni, mmetụta na-ebelata nke al-Qaeda na ntiwapụ nke agha na Syria kere ọnọdụ dị mma maka ịmaliteghachi ISI. N'okpuru Baghdadi, ihe mgbaru ọsọ ọhụrụ maka ISI bụ nkwupụta nke ịkwatu ọchịchị ndị na-akwadoghị iwu karịsịa gọọmentị Iraq na ịmepụta caliphate Islam na Middle East. A gbanwere nzukọ a n'usoro ka ọ bụrụ caliphate islam na Iraq ma mesịa ghọọ Islamic State nke gụnyere Syria. Emezigharịrị nzukọ a ka ọ bụrụ ezigbo ọzụzụ, mgbanwe na ike jikọrọ ọnụ.
Ọpụpụ nke ndị agha US si Iraq hapụrụ nnukwu ohere nchekwa. Nrụrụ aka, nhazi adịghị mma, na adịghị arụ ọrụ bụ nke a na-ahụ nke ọma. Mgbe ahụ banyere nkewa siri ike n'etiti ndị Shia na ndị Sunni. Nke a sitere na nbibi ndị ọchịchị Iraq mere ka ndị Sunni nọchite anya ndọrọ ndọrọ ọchịchị na ndị agha na ọrụ nchekwa ndị ọzọ. Mmetụta nke mwepu chụpụrụ ndị Sunnis na ISIS, otu nzukọ ha kpọburu asị maka ngwa ngwa ike ya na ebumnuche ndị nkịtị iji lụso gọọmentị Iraq ọgụ. Mbelata nke mmetụta Al Qaeda na agha na Syria meghere ụzọ ọhụrụ nke ihe omume radicalized kwupụta nkwado nke islam State. Mgbe agha na Syria malitere na March 2011, ohere maka mbanye na radical netwọk mmepe e meghere. ISIS sonyeere agha megide ọchịchị Bashar Assad. Baghdadi, onye ndu nke ISIS, zigara ọtụtụ ndị agha Siria dị ka ndị otu Jabhat al-Nusra na Syria bụ ndị weghaara ndị agha Assad nke ọma ma guzobe "usoro dị mma na nke ọma maka nkesa nri na ọgwụ" (Hashim, 2014). , p.7). Nke a masịrị ndị Siria nke arụrụ arụ nke Free Syrian Army (FSA) kpọrọ asị. Mgbalị Baghdadi mere ka ya na al Nusra jikọọ n'otu n'otu jụrụ na mmekọrịta ahụ mebiri emebi ka dị. Na June 2014, ISIS laghachiri na Iraq na-awakpo ndị agha Iraq na-akwụsị ókèala. Ọganihu ya n'ozuzu ya na Iraq na Syria kwalitere ndị isi ISIS nke malitere ịkọwa onwe ya dị ka steeti islam site na 29 June, 2014.
Boko Haram na Radicalization na Nigeria
Northern Nigeria bụ ngwakọta okpukperechi na omenala dị mgbagwoju anya. Mpaghara ndị mebere oke ugwu gụnyere Sokoto, Kano, Borno, Yobe na Kaduna steeti niile bụ ihe gbagwojuru anya n'ọdịnala ma gụnye oke nkewa nke Ndị Kraịst na ndị Alakụba. Ndị bi na ya bụ ndị Alakụba na Sokoto, Kano na Maiduguri mana ha kewara nke ọma na Kaduna (ICG, 2010). Mpaghara ndị a enwetala ime ihe ike n'ụdị esemokwu okpukperechi na-agbanyeghị kemgbe 1980s. Kamgbe afọ 2009, Bauchi, Borno, Kano, Yobe, Adamawa, Niger na Plateau steeti na Federal Capital Territory, Abuja enweela ime ihe ike nke otu Boko Haram na-achị achị.
Boko Haram, otu òtù Islam radical ka eji aha Arabic mara - Jama'tu Ahlis Sunna Lidda'awati Wal-Jihad pụtara – Ndị mmadụ kwadoro ịgbasa nkuzi nke onye amụma na Jihad (ICG, 2014). N'asụsụ nkịtị, Boko Haram pụtara "Amachibidoro agụmakwụkwọ ọdịda anyanwụ" (Campbell, 2014). Ndị otu Islamist radicals bụ akụkọ ihe mere eme nke ọchịchị na-adịghị mma nke Naijiria na oke ịda ogbenye dị na ugwu Nigeria.
Site n'ụkpụrụ na omume, Boko Haram nke oge a jikọtara ya na Maitatsine (onye na-akọcha) otu na-akpa ike pụtara na Kano na ngwụcha 1970s. Mohammed Marwa, onye na-eto eto radical Cameroon pụtara na Kano wee kee ndị na-eso ya site n'echiche okpukpe Islam na-ebuli onwe ya elu dị ka onye mgbapụta na nkwụsi ike megide ụkpụrụ na mmetụta ọdịda anyanwụ. Ndị na-eso Marwa bụ nnukwu ìgwè ndị ntorobịa na-enweghị ọrụ. Esemokwu ndị a na ndị uwe ojii na-enwe bụ ihe na-emekọ ihe ọnụ na mmekọrịta otu na ndị uwe ojii. Otu a gbara mgba megide ndị uwe ojii n'afọ 1980 n'otu nnọkọ mepere emepe nke otu ahụ haziri nke kpalitere nnukwu ọgbaghara. Marwa nwụrụ n'ọgba aghara ahụ. Ọgbaghara ndị a were ogologo ụbọchị ole na ole site na oke ọnwụ na mbibi nke ihe onwunwe (ICG, 2010). Ebibiri otu Maitatsine mgbe ọgbaghara ahụ gasịrị na ndị ọchịchị Naijiria na-ahụta ya dị ka ihe omume otu oge. O were ọtụtụ iri afọ maka otu mgbagha radical pụtara na Maiduguri n'afọ 2002 dịka 'Nigerian Taliban'.
Enwere ike ị nweta mmalite Boko Haram site n'otu ndị ntorobịa na-akpa ike na-efe ofufe n'ụlọ alakụba Alhaji Muhammadu Ndimi dị na Maiduguri n'okpuru Mohammed Yusuf onye ndu ya. Sheikh Jaffar Mahmud Adam, bụ onye ọka mmụta na onye mgbasa ozi a ma ama na-akparị Yusuf. Yusuf n'onwe ya, ebe ọ bụ onye nkwusa na-adọrọ adọrọ, kwalitere nkọwa ya nke Quran nke kpọrọ ụkpụrụ ọdịda anyanwụ asị gụnyere ndị ọchịchị ụwa (ICG, 2014).
Ebumnobi bụ isi nke Boko Haram bụ iguzobe obodo Alakụba dabere na nrapagidesi ike na ụkpụrụ na ụkpụrụ Islam nke ga-edozi nsogbu nke nrụrụ aka na ọchịchị ọjọọ. Mohammed Yusuf malitere ịwakpo ụlọ ọrụ islam dị na Maiduguri dịka "Nrụrụ aka na enweghị ike ịgbapụta" (Walker, 2012). Ndị Taliban Naijiria dị ka a na-akpọ otu ya mgbe ahụ jiri akọ wepụrụ na Maiduguri mgbe ha malitere ịdọta ọkwa ndị ọchịchị banyere echiche ha dị egwu, gaa n'otu obodo Kanama dị na Yobe State nke dị nso na ókèala Nigeria na Niger ma guzobe obodo na-elekọta na-agbasosi ike na Islam. ụkpụrụ. Otu a tinyere aka na esemokwu gbasara ikike ịkụ azụ na ndị obodo, nke dọtara uche ndị uwe ojii. N'ọgụ a na-ahụ n'anya, ndị isi ndị agha tisara ndị otu ahụ n'ụzọ obi ọjọọ, gbuo onye ndu ha bụ Muhammed Ali.
Ndị fọdụrụ n'otu ahụ laghachiri na Maiduguri wee gbakọọ n'okpuru Mohammed Yusuf bụ onye nwere netwọk radical nke gbagoro na steeti ndị ọzọ dịka Bauchi, Yobe na Niger Steeti. A hụghị ihe omume ha ma ọ bụ leghara ha anya. Usoro ọdịmma nke nkesa nri, ebe nchekwa, na ihe enyemaka ndị ọzọ dọtara ọtụtụ mmadụ, gụnyere ọnụ ọgụgụ buru ibu nke ndị na-enweghị ọrụ. Dị nnọọ ka ihe omume Maitatsine na Kano na 1980s, mmekọrịta dị n'etiti Boko Haram na ndị uweojii na-abawanye na ime ihe ike mgbe niile n'etiti 2003 na 2008. Ọgbaghara ndị a na-eme ihe ike ruru na Julaị 2009 mgbe ndị otu ahụ jụrụ iwu iyi akwa ọgba tum tum. Mgbe a gbara aka n'ebe a na-enyocha ndị mmadụ, ọgụ ọgụ n'etiti ndị uwe ojii na ndị otu ahụ dara ka ndị uwe ojii gbagburu n'ebe nlele ahụ. Ọgbaghara ndị a gara n'ihu ruo ọtụtụ ụbọchị wee gbasaa ruo Bauchi na Yobe. A wakporo ụlọ ọrụ steeti, ọkachasị ụlọ ọrụ ndị uwe ojii, na mberede. Ndị agha nwụchiri Mohammed Yusuf na ọgọ ya nwoke ma nyefee ndị uwe ojii. Egburu ha abụọ n'ụzọ ikpe. Buji Foi, onye bụbu kọmishọna ihe gbasara okpukpere chi nke kọọrọ ndị uwe ojii n'onwe ya ka egburukwa otu ahụ (Walker, 2013).
Ihe ndị kpatara Islam radicalization na Nigeria bụ mgbagwoju anya mgbagwoju anya nke ajọ ọnọdụ mmekọrịta ọha na eze na akụ na ụba, ụlọ ọrụ obodo na-adịghị ike, ọchịchị ọjọọ, mmejọ ndị ruuru mmadụ, na mmetụta nke mpụga na akụrụngwa nkà na ụzụ ka mma. Kemgbe afọ 1999, steeti ndị dị na Naịjirịa anatala nnukwu ego n'aka gọọmentị etiti. Site na akụrụngwa ndị a, enweghị ego na ngabiga nke ndị ọrụ ọha na-abawanye ngwa ngwa. N'iji votu nchekwa eme ihe, a na-emetọ ego steeti na nke ime obodo na nkwado nke obodo, na-eme ka akụ ọha na-emebi emebi. Ihe na-esi na ya pụta bụ ịda ogbenye na-abawanye na pasent 70 nke ndị Naijiria dabara n'oké ịda ogbenye. N'ebe ugwu ọwụwa anyanwụ, ebe etiti ihe ndị Boko Haram na-eme, bụ nke ịda ogbenye kacha emetụta ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ pasent 90 (NBS, 2012).
Ka ụgwọ ọnwa na ụgwọ ọnwa abawanyela, enweghị ọrụ abawanyela. Nke a bụ n'ụzọ dị ukwuu n'ihi akụrụngwa na-emebi emebi, ụkọ ọkụ eletrik na-adịghị ala ala na mbubata dị ọnụ ala nke kpasuru iwepụta mmepụta ihe. Ọtụtụ puku ndị ntorobịa gụnyere ndị gụsịrị akwụkwọ bụ ndị na-enweghị ọrụ na ndị na-abaghị uru, ndị na-enwe nkụda mmụọ, ndị nwere nkụda mmụọ, na n'ihi ya, bụ ndị na-ewe ọrụ dị mfe maka ịgbagha.
Nrụrụ aka na enweghị ntaramahụhụ emebiela ụlọ ọrụ steeti dị na Naịjirịa n'usoro. Usoro ikpe mpụ na-emebi emebi ruo ogologo oge. Ego dara ogbenye na usoro iri ngo ebibiwo ndị uwe ojii na ndị ọkàikpe. Dịka ọmụmaatụ, ọtụtụ oge ejidere Muhammed Yusuf mana ebuboghị ya. N'agbata 2003 na 2009, Boko Haram n'okpuru Yusuf chịkọtara, netwọk, ma kee ere na steeti ndị ọzọ, yana nweta ego na ọzụzụ site na Saudi Arabia, Mauritania, Mali, na Algeria na-enweghị nchọpụta, ma ọ bụ nanị, ndị ọrụ nchekwa na ọgụgụ isi Nigeria leghaara anya. ha. (Walker, 2013; ICG, 2014). N'afọ 2003, Yusuf gara Saudi Arabia n'okpuru mkpuchi ọmụmụ wee jiri ego sitere n'aka ndị Salafi laghachi iji kwado atụmatụ ọdịmma gụnyere atụmatụ kredit. Onyinye sitere n'aka ndị ọchụnta ego obodo kwadokwara otu ahụ na steeti Naijiria lere anya n'ụzọ ọzọ. A na-ere okwuchukwu ya na-enweghị atụ n'ihu ọha na n'efu na mpaghara ugwu ọwụwa anyanwụ na ndị ọrụ ọgụgụ isi ma ọ bụ steeti Nigeria enweghị ike ime ihe.
Oge nnabata nke otu ahụ na-akọwa njikọ ndọrọ ndọrọ ọchịchị na mpụta nke otu radical siri ike nke ukwuu karịa ndị agha nchekwa obodo. Ụlọ ọrụ ndọrọ ndọrọ ọchịchị nabatara otu ahụ maka uru ntuli aka. N'ịhụ ka ndị ntorobịa sara mbara na-eso nke Yusuf, Modu Sheriff, onye bụbu Senator, banyere Yusuf nkwekọrịta iji were uru nhọpụta nke otu ahụ. Na nloghachi Sheriff ga-emejuputa Sharia ma nye ndị otu ahụ ọkwa ndọrọ ndọrọ ọchịchị. Mgbe ọ nwetasịrị mmeri ntuli aka, Sheriff kwụsịrị na nkwekọrịta ahụ, na-amanye Yusuf ịmalite ịwakpo Sheriff na ọchịchị ya n'okwuchukwu ya dị egwu (Montelos, 2014). A na-amaba ikuku maka inwekwu radicalization na otu ahụ gafere ikike gọọmentị steeti ahụ. Buji Foi, onye na-eso ụzọ Yusuf ka a họpụtara ka ọ bụrụ kọmishọna na-ahụ maka ihe gbasara okpukperechi ma jiri ya weta ndị otu ahụ ego mana nke a adịteghị aka. Ego a sitere n'aka nna nwunye Yusuf, Baba Fugu, nweta ngwa agha karịsịa site na Chad, dị n'ofe oke ala Naijiria (ICG, 2014).
Ndị Boko Haram kpasuru ndị Alakụba na mpaghara ugwu ọwụwa anyanwụ Naịjirịa nwetara nkwalite dị ukwuu site na njikọ dị na mpụga. Ejikọtara nzukọ a na Al Qaeda na Afghan Taliban. Mgbe nnupụisi nke July 2009 gasịrị, ọtụtụ ndị òtù ha gbagara Afghanistan maka ọzụzụ (ICG, 2014). Osama Bin Laden kwadoro ọrụ spade maka mpụta Boko Haram site n'aka Mohammed Ali onye ọ zutere na Sudan. Ali si n'ụlọ akwụkwọ lọta na 2002 wee mejuputa ọrụ nhazi cell site na ijeri US $3 nke Bin Laden kwadoro (ICG, 2014). A zụrụkwa ndị otu ahụ na-akpa ike na Somalia, Afghanistan, na Algeria. Oke oke ala na Chad na Nigeria mere ka mmegharị a dị mfe. Njikọ na Ansar Dine (Ndị na-akwado okwukwe), Al Qaeda na Maghreb (AQIM), na Movement for Oneness and Jihad (MUJAD) eguzobewo nke ọma. Ndị isi otu a nyere ndị otu Boko-Haram ọzụzụ na ego sitere na ọdụ ha dị na Mauritania, Mali na Algeria. Otu ndị a akwalitela akụrụngwa ego, ikike agha, na ebe ọzụzụ dị na otu radical na Nigeria (Sergie na Johnson, 2015).
Agha a na-alụso ọgbaghara gụnyere iwu mgbochi iyi ọha egwu na ọgụ ọgụ n'etiti otu na ndị mmanye iwu Naijiria. Ewebatara iwu mgbochi iyi ọha egwu na 2011 wee dezie ya na 2012 iji nye nhazi nke etiti site n'ụlọ ọrụ nke National Security Adviser (NSA). Nke a bụkwa iji kpochapụ ụlọ ọrụ nchekwa n'etiti ọgụ. Iwu a na-enye ikike iche echiche nke njide na njide. Ndokwa ndị a na ọgụ ọgụ ebutela mmetọ oke ruuru mmadụ gụnyere igbu ndị otu òtù ejidere n'ụzọ ikpe. Ndị otu a ma ama gụnyere Mohammed Yusuf, Buji Foi, Baba Fugu, Mohammed Ali, na ọtụtụ ndị ọzọ ka egburula otu a (HRW, 2012). Ndị agha Joint Military Task Force (JTF) nke gụnyere ndị agha, ndị uwe ojii na ndị ọrụ ọgụgụ isi nwụchiri na nzuzo ma nwụchie ndị a na-enyo enyo na ha bụ ndị otu ahụ, tinye ike karịrị akarị ma gbuo ọtụtụ ndị a na-enyo enyo n'ụlọikpe. Mmegbu ndị a na-emegbu mmadụ na-akpapụ ma na-elekwasị anya na obodo ndị Alakụba ebe ha na-emegide ndị otu kachasị emetụta megide steeti. Ọnwụ nke ihe karịrị 1,000 ndị agha nọ n'ụlọnga ndị agha kpasuru ndị òtù ha iwe n'ime omume na-enweghị isi.
Ndị Boko Haram were oge na-akpa ike n'ihi iwe maka ọchịchị adịghị mma na ahaghị nhata na ugwu Naijiria. Ihe ngosi banyere mwepu nke radicalism pụtara n'ihu ọha na 2000. N'ihi ndọrọ ndọrọ ọchịchị inertia, nzaghachi atụmatụ sitere na steeti ahụ egbuola oge. Mgbe nnupụisi ahụ gasịrị na 2009, nzaghachi steeti na-adịghị mma enweghị ike ime ọtụtụ ihe yana atụmatụ na usoro eji eme ihe mere ka gburugburu ebe obibi ka njọ nke na-agbasawanye ikike nke ịkpa ókè agbụrụ. O were Onye isi ala Goodluck Jonathan ruo afọ 2012 ịnakwere ihe egwu ndị otu ahụ na-ebute na nlanarị Naịjirịa na mpaghara ahụ. Site na nrụrụ aka na-arị elu na oke opulence, ịda ogbenye na-abawanye ụba, e mere gburugburu ebe obibi nke ọma maka mmemme radical na Boko Haram were ohere dị mma nke ọnọdụ ahụ wee malite dị ka ndị agha Islam siri ike ma ọ bụ ndị otu Islam na-ahazi mwakpo ndị na-eyi ọha egwu na ụlọ ọrụ steeti, ụka, ogige ntụrụndụ, na akụrụngwa ndị ọzọ.
mmechi
Mkpebi nke Islam na Middle East na Sub-Saharan Africa nwere mmetụta dị ukwuu na nchekwa ụwa. Nkwuputa a gbadoro ụkwụ n'eziokwu ahụ bụ na enweghị ntụkwasị obi nke ihe omume ndị isi ike nke ISIS, Boko Haram na Al-Shabaab kpatara na-emegharịgharị gburugburu ụwa. Òtù ndị a esighị n'ọgba aghara pụta. Ọnọdụ mmekọrịta ọha na eze jọgburu onwe ya nke kere ha ka dị ebe a ma ọ dị ka ọ bụghị ọtụtụ ihe a na-eme iji meziwanye ha. Dịka ọmụmaatụ, ọchịchị ọjọọ ka bụ ebe a na-ahụkarị na mpaghara ndị a. Ihe ọ bụla yiri ọchịchị onye kwuo uche ya ka ga-emetụta ogo ọchịchị. Ruo mgbe ọnọdụ mmekọrịta ọha na eze na mpaghara ndị a na-akawanye mma, radicalization nwere ike ịnọ ebe a ogologo oge.
Ọ dị mkpa na mba ndị dị n'Ebe Ọdịda Anyanwụ gosipụtara nchegbu banyere ọnọdụ dị na mpaghara ndị a karịa ka ọ pụtara ìhè. Nsogbu ndị gbara ọsọ ndụ ma ọ bụ ndị na-akwaga mba ọzọ na Europe n'ihi ntinye aka nke ISIS na Iraq na agha Siria bụ ihe na-egosi mkpa a dị ngwa ngwa ngwa ngwa nke mba ndị dị n'Ebe Ọdịda Anyanwụ na-eme iji dozie nchegbu nchebe na enweghị nchekasị nke Islam radicalization na Middle East mere. Ndị na-akwaga mba ọzọ nwere ike ịbụ ihe ndị nwere ike ime. O nwere ike ịbụ na ndị otu òtù ndị a na-akpa ike so na ndị na-akwaga Europe. Ozugbo ha biri na Europe, ha nwere ike iwepụta oge iji wuo sel na netwọk ndị na-egbuke egbuke nke ga-amalite ịtụ Europe na ụwa ndị ọzọ egwu.
Gọọmenti ndị dị na mpaghara ndị a ga-amalite ịmalite usoro ndị ọzọ na-emetụta ọchịchị. Ndị Alakụba nọ na Kenya, Nigeria, na ndị Sunni na Iraq nwere akụkọ mkpesa megide gọọmentị ha. Mkpesa ndị a gbanyere mkpọrọgwụ na nnochite anya ekewapụrụ n'akụkụ niile gụnyere ndọrọ ndọrọ ọchịchị, akụ na ụba, na ndị agha na ọrụ nchekwa. Atụmatụ gbakwunyere na-ekwe nkwa ịkwalite echiche nke ịbụ onye na otu ọrụ. A na-edobe ihe ndị na-agafeghị oke mma iji lelee omume dị egwu n'etiti otu ha.
Mpaghara, mpaghara Iraq na Syria nwere ike gbasaa n'okpuru ISIS. Omume ndị agha nwere ike ịkpata mkpụkọ nke oghere mana o yikarịrị ka akụkụ nke ókèala ga-anọgide n'okpuru ha. N'ime mpaghara ahụ, mbanye, ọzụzụ na nkuzi ga-aga nke ọma. Site na idowe mpaghara dị otú ahụ, ohere ịbanye na mba ndị agbata obi nwere ike ịkwenye maka mbupụ ihe ndị na-egbuke egbuke na-aga n'ihu.
References
Adibe, J. (2014). Boko Haram na Naijiria: Ụzọ na-aga n'ihu. Africa na Gburugburu.
Ali, AM (2008). Usoro radicalism na mpi Afrịka- Usoro na ihe ndị dị mkpa. ISPSW, Berlin. Ewetara na http://www.ispsw.de na 23rdOctober, 2015
Amirahmadi, H. (2015). ISIS bụ ngwaahịa nke mmechuihu Muslim na geopolitics ọhụrụ nke Middle East. N'ime Nyocha Cairo. Ewetara na http://www.cairoreview.org. na 14th September, 2015
Badurdeen, FA (2012). Mkpokọta ndị ntorobịa na mpaghara Coast nke Kenya. Africa Peace and Conflict Journal, 5, Nke 1.
Bauchi, OP na U. Kalu (2009). Naijiria: Ihe kpatara anyị ji tigbuo Bauchi, Borno, Boko Haram kwuru. Vanguard akwụkwọ akụkọ. Ewepụtara na http://www.allafrica.com/stories/200907311070.html na 22nd Jenụarị, 2014.
Campbell, J. (2014). Boko Haram: mmalite, ihe ịma aka na nzaghachi. Nkwenye amụma, Norwegian Peace Building Resoruce Center. Kansụl na Mmekọrịta Mba Ọzọ. Ewetara na http://www.cfr.org na 1st April 2015
De Montelos, MP (2014). Boko-Haram: Islamism, ndọrọ ndọrọ ọchịchị, nchekwa na steeti na Nigeria, Leiden.
Gendron, A. (2006). Jihadism agha: Radicalization, ntughari, mbanye, ITAC, Canadian Center for Intelligence and Security Studies. Ụlọ akwụkwọ Norman Paterson nke International Affairs, Mahadum Carleton.
Hashim, AS (2014). Ọchịchị Alakụba: Site na njikọ Al-Qaeda na Caliphate, Council amụma Middle East, Mpịakọta XXI, Nọmba 4.
Hassan, H. (2014). ISIS: Eserese nke ihe egwu na-ekpochapụ ala nna m, Telegraph. Ewepụtara na http//:www.telegraph.org na 21 Septemba 2015.
Hawes, C. (2014). Middle East na North Africa: iyi egwu ISIS, Teneo ọgụgụ isi. Ewetara na http//: wwwteneoholdings.com
HRW (2012). Ime ihe ike na-agbasa: Mwakpo Boko Haram na mmegide ndị agha nchekwa na Nigeria. Human Rights Watch.
Huntington, S. (1996). Esemokwu nke mmepeanya na imegharị usoro ụwa. New York: Simon na Schuster.
ICG (2010). Northern Nigeria: Ihe ndabere maka esemokwu, Akuko Africa. Nke 168. International Crisis Group.
ICG (2014). Ịkwụsị ime ihe ike na Naijiria (II) Ọgbaghara Boko Haram. International Crisis Group, Akuko Africa Nke 126.
ICG, (2012). Kenya Somali Islamist radicalization, International Crisis Group Report. Nkọwa nke Africa Nke 85.
ICG, (2014). Kenya: Al-Shabaab-dị nso ụlọ. Akụkọ International Crisis Group, Nkọwa nke Africa Nke 102.
ICG, (2010). Northern Nigeria: ndabere maka esemokwu, International Crisis Group, Akuko Africa, Nke 168.
Lewis, B. (2003). Nsogbu nke Islam: agha dị nsọ na egwu na-adịghị nsọ. London, Phoenix.
Murshed, SM na S. Pavan, (2009). Ieze na Islam radicalization na Western Europe. Nyochaa ọkwa Micro nke esemokwu ime ihe ike (MICROCON), Akwụkwọ Ọrụ Nchọpụta 16, ewepụtara na http://www.microconflict.eu na 11th Jenụwarị 2015, Brighton: MICROCON.
Paden, J. (2010). Naijiria ọ bụ ebe oke egwu ndị Alakụba na-ekpo ọkụ? Ụlọ ọrụ United States of Peace Brief No 27. Washington, DC. Ewetara na http://www.osip.org na 27 Julaị, 2015.
Patterson, WR 2015. Islamic Radicalization na Kenya, JFQ 78, National Defense University. Ewetara na htt://www.ndupress.edu/portal/68 na 3rd July, 2015.
Radman, T. (2009). Na-akọwapụta ihe omume radicalization na Pakistan. Ụlọ akwụkwọ Pakistan maka Ọmụmụ Udo.
Rahimullah, RH, Larmar, S. Na Abdalla, M. (2013). Ịghọta mgbagha ime ihe ike n'etiti ndị Alakụba: Nyochaa akwụkwọ. Akwụkwọ akụkọ nke Psychology na Sayensị omume. Vol. 1 Nke 1 Disemba.
Roy, O. (2004). Islam zuru ụwa ọnụ. Achọ Umma ọhụrụ. New York: Ụlọ ọrụ University Press.
Rubin, B. (1998). Islam radicalism na Middle East: Nnyocha na akwụkwọ nguzozi. Nyocha Middle East nke International Affairs (MERIA), Vol. 2, Nke 2, Mee. Ewetara na www.nubincenter.org na 17th September, 2014.
Schwartz, BE (2007). Mgbalị America megide òtù Wahabi/New-Salatist. Orbis, 51 (1) ewepụtara doi:10.1016/j.orbis.2006.10.012.
Sergie, MA na Johnson, T. (2015). Boko Haram. Kansụl na Mmekọrịta Mba Ọzọ. Ewepụtara na http://www.cfr.org/Nigeria/boko-haram/p25739?cid=nlc-dailybrief site na 7th September, 2015.
Veldhius, T., na Staun, J. (2006). Mkpebi Islamist: ihe nlereanya kpatara kpatara ya: Ụlọ ọrụ Netherlands nke Mmekọrịta Mba Nile, Clingendael.
Waller, A. (2013). Kedu ihe bụ Boko Haram? Akụkọ pụrụ iche, Ụlọ Ọrụ Udo nke United States ewepụtara na http://www.usip.org na 4th September, 2015
Nke George A. Genyi. Akwụkwọ e debere na Nzukọ Mba Nile Kwa Afọ nke Abụọ na Mkpebi Esemokwu Ethnic na Religious Conflict and Peacebuilding na October 2, 10 na Yonkers, New York.
