Te Hononga i waenga i te Patupatu Whakapono-Tangata me te Tipu Ohaoha: Te Taataritanga o nga Tuhituhinga Tohunga.
waitara:
Ko tenei rangahau e whakaatu ana i te wetewete o te rangahau a te hunga matauranga e aro ana ki te hononga i waenga i nga pakanga iwi-whakapono me te tipu ohaoha. Ka whakamohio te pepa ki nga kaiuru o te hui, ki nga kaiwhakaako, ki nga kaiarahi pakihi, me nga mema o te hapori mo nga tuhinga a nga tohunga me nga tikanga rangahau e whakamahia ana hei aromatawai i te hononga i waenga i nga pakanga iwi-whakapono me te tipu ohaoha. Ko te tikanga i whakamahia i roto i tenei rangahau ko te aromatawai i nga tuhinga hautaka a nga tohunga, i arotakehia e te hoa e aro ana ki nga pakanga iwi-whakapono me te tipu ohaoha. I kowhiria nga tuhinga rangahau mai i nga paataka matauranga, i nga papaaarangi ipurangi me nga tuhinga katoa me tutuki nga hiahia kia arotakehia e te hoa. I aromatawaihia ia o nga tuhinga i runga i nga raraunga me te / ranei nga taurangi e uru ana ki te pakanga, te paanga ohaoha, te tikanga i whakamahia i roto i te wetewete i te hononga i waenga i te pakanga iwi-whakapono me te ohanga, me te tauira ariā. I te mea he mea nui te tipu ohaoha ki te whakamahere ohanga me te whanaketanga kaupapa here, ko te wetewete o nga tuhinga aa-akonga e mau ana ki tenei mahi. Ko nga raruraru me nga whakapaunga mo enei pakanga ka pa ki te tipu ohaoha i roto i te ao whakawhanake, ka akohia ki nga whenua rereke me nga ahuatanga, tae atu ki nga hapori manene Hainamana, Haina-Pakistan, Pakistan, Inia me Pakistan, Sri Lanka, Nigeria, Israel, nga pakanga Osh, NATO, te heke, te matawaka me te pakanga a-iwi, me te pakanga me te maakete kararehe. Ko tenei pepa he whakatakotoranga hei aromatawai i nga tuhinga hautaka tohunga mo te hononga i waenga i nga pakanga iwi-whakapono me nga korero tipu ohaoha mo te ahunga o te hononga. I tua atu, he tauira mo te arotake i te hononga o te pakanga iwi-whakapono, te tutu me te tipu ohaoha. E wha nga waahanga e whakaatu ana i nga whenua motuhake mo tenei rangahau.
Tikiake tenei Tuhinga
Ko te Tohu Aroha:
Kominkiewicz, FB (2022). Te hononga i waenga i nga pakanga iwi-whakapono me te tipu ohaoha: Te tātaritanga o nga tuhinga a nga tohunga. Journal of Living Together, 7(1), 38-57.
Tuhinga Tuhinga:
@Tuhinga{Kominkiewicz2022}
Title = {Te Hononga i waenga i te Taupatupatu Ethno-Religious Conflict and Economic Growth: Analysis of the Scholarly Literature}
Kaituhi = {Frances Bernard Kominkiewicz}
Url = {https://icermediation.org/relationship-between-ethno-religious-conflict-and-economic-growth-analysis-of-the-scholarly-literature/}
ISSN = {2373-6615 (Tā); 2373-6631 (Tuihono)}
Tau = {2022}
Rā = {2022-12-18}
Tuhituhi = {Journal of Living Together}
Rōrahi = {7}
Tau = {1}
Whārangi = {38-57}
Publisher = {International Centre for Ethno-Religious takawaenga}
Wāhi noho = {White Plains, New York}
Putanga = {2022}.
Kupu Whakataki
Ko te hiranga o te ako i te hononga i waenga i nga pakanga iwi-whakapono me te tipu ohaoha kaore e tautohetohe. He mea nui te whai matauranga ki te mahi tahi me nga taupori kia pa ki te hanga rangimarie. Ko te raruraru ka kitea he "he kaha hanga i roto i te ohanga o te ao" (Ghadar, 2006, p. 15). Ko nga taupatupatu a-iwi, whakapono ranei ko nga tino huanga nui o nga pakanga o roto o nga whenua whakawhanake engari he uaua rawa ki te rangahaua he raruraru whakapono, he pakanga iwi ranei (Kim, 2009). He mea nui te paanga ki te tipu ohaoha ki te aromatawai i te ahu whakamua me te hanga rangimarie. Ko te paanga o te pakanga ki te whakapaipai tinana me te whakaputanga, me te utu ohaoha o te whawhai tonu, ka taea te arotahi tuatahi ka whai i nga huringa o te taiao ohaoha na te pakanga ka pa ki te paanga ohaoha o te pakanga ki te whanaketanga o te whenua ( Schein, 2017). Ko te aromatawai i enei ahuatanga he mea nui ake ki te whakatau i te paanga ki te ohanga i te mea ka wikitoria te whenua, ka ngaro ranei te pakanga (Schein, 2017). Ehara i te mea tika i nga wa katoa ko te wikitoria i te pakanga ka puta he huringa pai ki te taiao ohaoha, me te ngaro o te pakanga ka puta nga paanga kino ki te taiao ohaoha (Schein, 2017). Ka taea te wikitoria he pakanga, engari mena ka pa mai te raruraru ki te taiao ohaoha, ka raru pea te ohanga (Schein, 2017). Ko te ngaro o te pakanga ka pai ake te taiao ohaoha, na reira ka awhinahia te whanaketanga o te whenua e te pakanga (Schein, 2017).
He maha nga roopu e kii ana he mema o te ahurea kotahi, ahakoa he whakapono, he iwi ranei, tera pea ka uru ki roto i nga tautohetohe kia mau tonu ai taua mana whakahaere (Stewart, 2002). Ka kitea te hua ohaoha i roto i te korero e pa ana te pakanga me te pakanga ki te tohatoha taupori (Warsame & Wilhelmsson, 2019). He raruraru rerenga nui i roto i nga whenua kua pakaru noa nga ohanga penei i Tunisia, Jordan, Repanona, me Djibouti i puta mai i te pakanga a-iwi i Iraq, Libya, Yemen, me Syria (Karam & Zaki, 2016).
Tikanga
Hei aromatawai i te paanga o te pakanga iwi-whakapono ki te tipu ohaoha, i timatahia he wetewete i nga tuhinga a te hunga matauranga e aro ana ki tenei kupu. I kitea nga tuhinga e aro ana ki nga taurangi penei i te whakatumatuma, te whawhai ki te whakamataku, me te pakanga i roto i nga whenua motuhake e pa ana ki te pakanga iwi me te whakapono, a ko era tuhinga hautaka i arotakehia e te hunga ako e aro ana ki te hononga o te taupatupatu iwi me te whakapono ki te tipu ohaoha. i whakauruhia ki roto i nga tuhinga rangahau rangahau.
Ko te rangahau i nga paanga ohaoha o nga ahuatanga iwi-whakapono he mahi tino nui na te mea he maha nga tuhinga e whakatika ana i nga take o tenei wahanga. Ko te arotake i te nui o te rangahau mo tetahi kaupapa he uaua mo nga kairangahau e ako ana i nga tuhinga (Bellefontaine & Lee, 2014; Glass, 1977; Light & Smith, 1971). No reira i hangaia tenei tātaritanga ki te whakatutuki i te patai rangahau mo te hononga o te taupatupatu a-iwi me te whakapono ki te tipu ohaoha na roto i nga taurangi kua tautuhia. Ko nga rangahau i arotakehia he maha nga huarahi, tae atu ki te kounga, te ine, me nga tikanga whakauru (kounga me te ine).
Te Whakamahi i nga Rarangi Rangahau Ipurangi
Ko nga paataka rangahau ipurangi e waatea ana i te whare pukapuka matauranga a te kaituhi i whakamahia i roto i te rapu ki te kimi i nga tuhinga hautaka aa-a-taiao, i arotakehia e nga hoa. I te wa e whakahaere ana i te rapu pukapuka, i whakamahia te herenga o te “Scholarly (Peer-Reviewed) Journals”. Na te maha o nga waahanga me nga waahanga o te pakanga iwi-whakapono me te tipu ohaoha, he maha, he maha nga papaaarangi ipurangi i rapuhia. Ko nga papaaarangi ipurangi i rapua, engari kaore i whakawhäitihia ki enei e whai ake nei:
- Academic Search Ultimate
- Amerika: History and Life with Full Text
- American Antiquarian Society (AAS) Kohinga Waahanga Hitori: Rangatū 1
- American Antiquarian Society (AAS) Kohinga Waahanga Hitori: Rangatū 2
- American Antiquarian Society (AAS) Kohinga Waahanga Hitori: Rangatū 3
- American Antiquarian Society (AAS) Kohinga Waahanga Hitori: Rangatū 4
- American Antiquarian Society (AAS) Kohinga Waahanga Hitori: Rangatū 5
- Toi Abtracts (HW Wilson)
- Atla Religion Database me AtlaSerials
- Peeke Tohutoro Haurongo (HW Wilson)
- Te Whare Tohutoro Haurongo
- Koiora Abtracts
- Kohinga Tohutoro Biomedical: Basic
- Puna Pakihi kua oti
- CINAHL me nga Kuputuhi Katoa
- Cochrane Central Register of Controlled Trials
- Nga Whakautu Haumanu a Cochrane
- Cochrane Te Paerewa o nga Whakaaturanga Purongo
- Rehita Tikanga Cochrane
- Whakawhitiwhiti Whakawhitiwhiti me te Papapaoho Kua Oti
- Kohinga Whakahaere EBSCO
- Matauranga Pakihi Puna
- ERIC
- Tuhinga me te Taurangi Tuhituhi Whānui (HW Wilson)
- Taurangi Tuhituhi Kiriata & Whakaata me nga Kuputuhi Katoa
- Fonte Academica
- Fuente Académica Pirimia
- Raraunga Raraunga Ira tangata
- GreenFILE
- Pakihi Hauora FullTEXT
- Puna Hauora - Putanga Kaihoko
- Puna Hauora: Nursing/Academic Edition
- Te Whare Tohutoro Hitori
- Humanities Full Text (HW Wilson)
- International Bibliography of Theatre & Dance with Full Text
- Whare Pukapuka, Putaiao korero me te Hangarau Abstracts
- Te Whare Tohutoro Tuhituhi Plus
- MagillOnLiterature Plus
- MAS Ultra – Putanga Kura
- MasterFILE Pirimia
- MEDLINE me nga Kuputuhi Katoa
- Rapu Waenganui Plus
- Kohinga Hoia me te Kawanatanga
- Whaiaronga MLA o nga Waahanga
- MLA International Bibliography
- Tohunga Kairangi
- Rapu Tuatahi
- Kohinga Whakawhanake Ngaio
- PHYCARTICLES
- PsychINFO
- Aratohu Kaipānui Tīpako Kupu Katoa (HW Wilson)
- Referencia Latina
- Nga Korero Pakihi Rohe
- Pokapū Tohutoro Pakihi Iti
- Pūtaiao ā-Iwi Kuputuhi Katoa (HW Wilson)
- Nga Putanga Mahi Hapori
- SocINDEX me te Kuputuhi Katoa
- TOPICrapu
- Vente et Gestion
Te Whakamaramatanga o nga Taurangi
Ko te paanga ohaoha o te pakanga iwi-whakapono e kii ana i nga whakamaramatanga o nga taurangi e korerohia ana i roto i tenei arotake tuhinga rangahau. Ko te korero a Ghadar (2006), "Kei te huri haere te whakamaramatanga o te pakanga ake i te mea kei te heke haere tonu te ahua o nga pakanga o te ao i te wa e piki haere ana nga pakanga o te iwi me te whakatumatuma" (wh. 15). Ko nga kupu rapu e tautuhia ana e nga taurangi, na reira ko te whakamaramatanga o nga kupu rapu he mea nui ki te arotake tuhinga. I roto i te arotake i nga tuhinga, kaore i kitea he whakamaarama noa mo te "whawhai iwi-whakapono" me "te tipu ohaoha" mo ia me taua kupu tika, engari he maha nga kupu i whakamahia e tohu ana he rite tonu te tikanga. Ko nga kupu rapu i whakamahia tuatahi ki te kimi i nga tuhinga ko te "iwi", "iwi", "whakapono", "whakapono", "ohanga", "ohanga", me te "pakanga". I honoa enei i roto i nga rereke rereke me etahi atu kupu rapu hei kupu rapu Boolean i roto i nga papaa raraunga.
E ai ki te Oxford English Dictionary Online, ko te kupu "ethno-" ko enei e whai ake nei me nga whakarōpūtanga "tawhito", "tawhito", me te "rare" kua tangohia mo nga kaupapa o tenei rangahau: "I whakamahia ki nga kupu e pa ana ki te ako o nga iwi, ahurea ranei. , tei tuuhia i mua i te (a) te apitiraa i te mau huru (ethnography n., ethnology n., etc.), e (b) nouns (ethnobotany n., ethnopsychology n., etc.), aore ra te mau tumu o teie” ( Oxford English Dictionary , 2019e). Ko te “Mawakawaka” kei roto i enei whakaahuatanga, ka whakakorehia ano nga whakarōpūtanga kaore i te whakamahia whanui, “hei ingoa ingoa: i te tuatahi me te rangatira. Hitori Kariki Tawhito. He kupu e tohu ana i te iwi whenua, i te waahi takenga mai ranei”; me “i te tuatahi US He mema o tetahi roopu, roopu iti ranei e kiia ana he uri kotahi, he tikanga whenua, he tikanga tuku iho ranei; esp. he mema o te iwi tokoiti.” Hei kupu ahua, ko te "matawaka" kua tautuhia hei "tuatahi Hitori Kariki Tawhito. O te kupu: e tohu ana i te iwi whenua, i te waahi takenga mai ranei”; me “I te tuatahi: o, e pa ana ranei ki nga iwi e pa ana ki o ratou uri (tuuturu, whakaaro ranei) kotahitanga. Inaianei ko te tikanga: o, e pa ana ranei ki te takenga o te motu, o te ahurea, o te tikanga tuku iho ranei”; “Te tohu, te hono ranei ki nga hononga i waenga i nga roopu taupori rereke o tetahi whenua, rohe ranei, esp. kei reira te riri, te tautohetohe ranei; e tupu ana, e noho ana ranei i waenganui i aua roopu, i waenga iwi”; “O te roopu taupori: e kiia ana he uri kotahi, he tikanga tuku iho a-motu, ahurea ranei”; “Te tohu, e pa ana ranei ki nga mahi toi, waiata, kakahu, me etahi atu ahuatanga o te ahurea o tetahi roopu motu, tikanga, tikanga tuku iho ranei; ka whakatauirahia, ka whakauruhia ranei nga huānga o enei. No reira :(kohinga) tauhou, iwi ke”; Te tohu, te hono ranei ki tetahi roopu-iti taupori (i roto i tetahi roopu motu, ahurea ranei) e kiia ana he uri kotahi, he tikanga tuku iho a-motu, ahurea ranei. I te United States i etahi wa tauira te tohu i nga mema o nga roopu iti-pango kore. I tenei wa ka whakaarohia kino”; "Te tohu i te takenga mai, i te tuakiri whenua ranei na te whanautanga me te whakapapa, kaua ki te iwi o naianei" (Oxford English Dictionary, 2019d).
Ko nga rangahau e pa ana ki te whai waahi o te taurangi, "karakia", ki roto i nga pakanga tutu, e wha nga take (Feliu & Grasa, 2013). Ko te take tuatahi he uaua ki te whiriwhiri i waenga i nga ariā e ngana ana ki te whakamarama i nga pakanga tutu (Feliu & Grasa, 2013). I te putanga tuarua, ka ahu mai nga uauatanga i nga rohe whakamaarama e pa ana ki te tutu me te riri (Feliu & Grasa, 2013). Tae noa ki te tekau tau atu i 1990, ko te pakanga me te pakanga tutu o te ao ko te kaupapa matua o te whanaungatanga o te ao me te haumarutanga me nga rangahau rautaki ahakoa ka nui haere nga pakanga tutu i roto i te kawanatanga i muri i nga tau 1960 (Feliu & Grasa, 2013). Ko te take tuatoru e pa ana ki nga hanganga rereke e pa ana ki te awangawanga o te ao mo te tutu i roto i te ao me te ahua rereke o nga pakanga mau pu o naianei (Feliu & Grasa, 2013). Ko te take whakamutunga e pa ana ki te hiahia ki te wehewehe i waenga i nga momo takenga mai i te mea he maha nga waahanga rerekee me te honohono o nga pakanga tutu, kei te huri haere, he hua na te maha o nga mea (Cederman & Gleditsch, 2009; Dixon, 2009; Duyvesteyn, 2000; Feliu & Grasa, 2013; Themnér & Wallensteen, 2012).
Ko te kupu “whakapono” kua whakamaramatia hei kupu ahua i roto i enei kupu me nga whakarōpūtanga kaore i te whakamahia whanuitia: “O te tangata, o te roopu tangata ranei: kua herea e nga oati o te karakia; no te ota monastic, esp. i roto i te Ekalesia Katolika Roma”; “O tetahi mea, he wahi, he aha atu: no roto, no te hono ranei ki tetahi ota monastic; monastic”; “Ko te tino rangatira o te tangata: he pono ki te karakia; te whakaatu i nga hua wairua, whai hua ranei o te karakia, e whai ana i nga whakaritenga o te karakia; paieti, paieti, karakia”; "O, e pa ana ki, e pa ana ranei ki te karakia" me te "Scrupulous, exact, strict, conscientious. In defining “religious” as a noun, the following general use classifications are included: “Ko nga tangata e herea ana e nga kupu taurangi monastic or devoted to a religious life, esp. i roto i te Ekalesia Katorika Roma” me te “He tangata i herea e nga oati whakapono, i whakatapua ranei ki tetahi oranga whakapono, esp. i roto i te Ekalesia Katorika Roma” (Oxford English Dictionary, 2019g).
Kua tautuhia te "Hakapono", me nga whakarōpūtanga whakamahi whanui, hei "Te ahua o te ora e herea ana e nga oati whakapono; te huru no roto i te hoê oroa faaroo; “Te ohipa aore ra te haerea o te faaite i te tiaturiraa, te auraroraa, e te faaturaraa i te hoê atua, i te mau atua, e aore ra i te hoê huru mana hau a‘e i te taata; te faatupuraa i te mau oroa faaroo aore ra te mau oroa faaroo” ia apitihia e “Te ti‘aturiraa aore ra te fariiraa i te tahi mana aore ra mana hau a‘e i te taata (penei i te hoê atua aore ra i te mau atua) o tei faaitehia na roto i te auraroraa, te tura, e te haamoriraa; he whakapono penei hei waahanga o te punaha e tautuhi ana i te tikanga ora, ina koa. hei huarahi ki te whakatutuki i te whakapai i te taha wairua, i te taonga ranei”; e “Te hoê faanahoraa taa ê no te faaroo e no te haamoriraa” (Oxford English Dictionary, 2019f). Ko te whakamaramatanga whakamutunga i whakamahia i roto i tenei rapu tuhinga.
Ko nga kupu rapu, "ohanga" me "ohanga" i whakamahia ki te rapu i nga papaa raraunga. Ko te kupu, "ohanga", ka mau ki te tekau ma tahi (11) whakamaramatanga i roto i te Oxford English Dictionary (2019c). Ko te whakamaramatanga e tika ana mo te tono mo tenei tātaritanga e whai ake nei: “Ko te whakahaere, te ahuatanga ranei o tetahi hapori, iwi ranei e pa ana ki nga ahuatanga ohaoha, esp. te hanga me te kai o nga taonga me nga ratonga me te tuku moni (kei te nuinga o te waa me te); (pea atoa) te hoê faanahoraa faufaa” (Oxford English Dictionary, 2019). Mo te kupu, "ohanga", ko te whakamaramatanga e whai ake nei i whakamahia hei rapu mo nga tuhinga e tika ana: "Mo, e pa ana ki, e pa ana ranei ki te maatauranga ohaoha, ki te ohanga whanui ranei" me te "e pa ana ki te whakawhanaketanga me te whakaritenga o nga rawa o te hapori, o te kawanatanga ranei" (English Oxford Dictionary, 2019b).
Ko nga kupu, "huringa ohaoha", e tohu ana ki nga huringa ine iti i roto i te ohanga, me te "huringa ohanga", e tohu ana i te huringa nui o tetahi momo/ahua ki tetahi ohanga tino rerekee, i whakaarohia ano he kupu rapu i roto i te rangahau (Cottey, 2018, wh. 215). Ma te whakamahi i enei tikanga, ka whakauruhia nga takoha kaore i te nuinga o te waa ki te ohanga (Cottey, 2018).
I whakaarohia i roto i tenei rangahau na roto i te whakamahinga o nga kupu rapu ko nga utu ohaoha tika me nga utu ohaoha o te pakanga. Ko nga utu tika ko nga utu ka taea te tono tonu ki te pakanga me te whakauru i te kino ki te tangata, te tiaki me te whakanohonoho i nga tangata kua heke, te whakangaromanga me te kino o nga rawa o te tinana, me te utu nui ake o nga hoia me nga utu haumaru o roto (Mutlu, 2011). Ko nga utu autaki e pa ana ki nga hua o te pakanga penei i te ngaronga o te whakapaipai tangata na te mate, na te whara ranei, te ngaro o nga moni i puta mai i te ngaronga o te haumi, te rerenga moni, te hekenga o nga kaimahi mohio, me te ngaro o nga moni haumi me nga hua tuuruhi (Mutlu, 2011). ). Ko nga tangata takitahi ka uru ki roto i te pakanga ka pa ki nga mate ka puta mai i te ahotea o te hinengaro me te raruraru me te aukati i te maatauranga (Mutlu, 2011). Ka kitea tenei i roto i te rangahau a Hamber me Gallagher (2014) i kitea ko nga taitama o te Raki o Ireland i haere mai ki mua me nga take hauora hapori me te hinengaro, a ko te nama e whakaatu ana i te kino ki a koe ano, e pa ana ki nga whakaaro whakamomori, e uru ana ki te mahi morearea, ki te ngana ki te whakamomori. he “whakaohooho” (wh. 52). E ai ki nga kaiuru, ko enei whanonga i puta mai i te "pouriuri, te ahotea, te awangawanga, te taapiri, te koretake o te whakaaro, te iti o te whakaaro ki a ia ano, te kore o nga tumanakohanga o te ora, te whakaaro kua warewarehia, te kore tumanako, te pouri me te riri me te wehi ki nga whakaeke a nga hoia" (Hamber & Gallagher. , 2014, wh. 52).
Ko te "Papatupatu" kua tautuhia hei "he tutakitanga ki nga ringa; he whawhai, he whawhai”; "he pakanga roa"; he whawhai, he whawhai, he whawhai whawhai”; "he pakanga hinengaro, wairua ranei i roto i te tangata"; “te taupatupatu, te rereke ranei o nga maapono, korero, tohenga, aha atu.”; “te whakahē, i roto i te takitahi, o nga hiahia hotokore me nga hiahia e rite ana te kaha; oia atoa, te huru o te mau mana‘o hepohepo no roto mai i taua mau patoiraa ra”; me te “tutuki tahi, te tukinga, te tukinga kino ranei o nga tinana tinana” (Oxford English Dictionary, 2019a). Ko te "pakanga" me te "whakawetiweti" i whakamahia ano hei kupu rapu me nga kupu rapu kua kiia ake nei.
Kaore i whakamahia nga tuhinga hina i roto i te arotake tuhinga. Ko nga tuhinga tuhinga-katoa me nga tuhinga kaore i te tuhinga-katoa, engari ka tutuki nga whakamaramatanga o nga taurangi e tika ana, i arotakehia. I whakamahia te taurewa i waenga i te whare pukapuka ki te ota i nga tuhinga hautaka aa-a-akonga, i arotakehia e nga hoa, kaore i te tuhinga-katoa i roto i nga paataka ipurangi a nga tohunga.
Nigeria me Cameroon
Ko te raruraru i Awherika, e ai ki a Mamdani, he whakaahua mo te raruraru o te whenua i muri i te koroni (2001). I whakakorehia e te koroni te kotahitanga i waenga i nga tangata o Awherika, ka whakakapihia ki nga rohe o te iwi me te motu (Olasupo, Ijeoma, & Oladeji, 2017). He nui ake te mana o te roopu iwi e whakahaere ana i te kawanatanga, na reira i hinga ai te whenua i muri mai i te rangatiratanga o te iwi na te raruraru o waenga iwi me te iwi (Olasupo et al., 2017).
Ko te karakia tetahi ahuatanga nui i roto i nga pakanga maha i Nigeria mai i tona motuhaketanga i te tau 1960 (Onapajo, 2017). I mua i te pakanga a Boko Haram, i kitea e nga rangahau ko Nigeria tetahi o nga whenua o Awherika me te nui o nga pakanga whakapono (Onapajo, 2017). He maha nga pakihi i katia i Nigeria na te raruraru o te whakapono, a ko te nuinga i pahuatia, i whakangaromia ranei me o ratou rangatira i mate, i nekehia ranei (Anwuluorah, 2016). I te mea ko te nuinga o nga pakihi o te ao me nga umanga maha-motu kei te neke ki etahi atu waahi kaore he take haumaru, ka noho kore mahi nga kaimahi, ka raru nga whanau (Anwuluorah, 2016). Foyou, Ngwafu, Santoyo, and Ortiz (2018) e korero ana mo te paanga ohaoha o te mahi whakatumatuma ki Nigeria me Cameroon. Ko nga kaituhi e whakaatu ana he pehea nga whakaekenga a Boko Haram puta noa i nga rohe ki te Raki o Cameroon "i uru ki te whakahekenga o te turanga ohaoha ngoikore e mau ana i nga rohe e toru ki te raki o Cameroon [te Taitokerau, Te Hiku o Te Tai Tokerau, me Adamawa] me te whakawehi i te haumarutanga o taupori korekore i tenei rohe” (Foyou et al, 2018, p. 73). I muri i te whitinga o te riri a Boko Horam ki te Raki o Cameroon me nga waahanga o Chad me Niger, ka awhina a Cameroon i a Nigeria (Foyou et al., 2018). Ko te whakatumatuma a Boko Haram i Nigeria, i mate ai nga mano tini o nga tangata tae atu ki nga Mahometa me nga Karaitiana, me te whakangaromanga o nga rawa, nga hanganga me nga kaupapa whanaketanga, ka whakawehi i te "haumarutanga o te motu, ka puta he aitua tangata, he raruraru hinengaro, he raruraru o nga mahi a te kura, he kore mahi. , me te pikinga o te rawakore, ka hua mai te ngoikore o te ohanga” (Ugorji, 2017, p. 165).
Iran, Iraq, Turkey, me Hiria
Ko te Pakanga Iran-Iraq i roa mai i te 1980 ki te 1988 me te tapeke ohaoha ki nga whenua e rua $1.097 trillion, panuihia ko te 1 trillion me te 97 piriona taara (Mofrid, 1990). Na roto i te whakaekenga ki a Iran, "I whai a Saddam Hussein ki te whakatau i nga kaute me tona hoa tata mo te kore o te whakaaro o te Whakaaetanga Algiers, i whiriwhiria e ia me te Shah o Iran i te tau 1975, me te tautoko a Ayatollah Khomeini mo nga roopu whakahē a Ihirama e whakahē ana ki te kawanatanga o Iraqi " (Parasiliti, 2003, wh. 152).
Ko te Islamic State in Iraq and Syria (ISIS) i whakamanahia e te pakanga me te korekore, a ka noho hei hinonga motuhake (Esfandiary & Tabatabai, 2015). I mauhia e ISIS te mana whakahaere o nga waahi i tua atu o Hiria, i mua i Iraq me Repanona, a, i roto i nga pakanga tutu, i patua nga tangata maori (Esfandiary & Tabatabai, 2015). I puta nga korero mo te "whakamate nui me te paheketanga o nga Shi'is, Karaitiana, me etahi atu iwi iti me te whakapono" na ISIS (Esfandiary & Tabatabai, 2015. p. 1). I kitea ano he kaupapa a ISIS i tua atu i te kaupapa wehewehe, he rereke tenei i etahi atu roopu kaiwhakatuma i te rohe o Iran (Esfandiary & Tabatabai, 2015). He maha nga taurangi i tua atu i nga tikanga haumaru e pa ana ki te tipu o te taone nui o te taone nui, ko enei ko te ahua o nga waahanga haumaru, te tipu ohaoha me te taupori, me te tupono o te riri (Falah, 2017).
I muri i a Iran, kei a Iraq te taupori Shi'i nui rawa atu o te ao e tata ana ki te 60-75% o nga Iraqis, a he mea nui ki te rautaki whakapono a Iran (Esfandiary & Tabatabai, 2015). Ko te nui o te hokohoko i waenganui i Iraq me Iran he $13 piriona (Esfandiary & Tabatabai, 2015). Ko te tipu o te hokohoko i waenga i a Iran me Iraq i puta mai i te whakapakaritanga o nga hononga i waenga i nga rangatira o nga whenua e rua, nga Kurds, me nga hapu iti o Shi'i (Esfandiary & Tabatabai, 2015).
Ko te nuinga o nga Kurds e noho ana ki nga rohe kei roto i Iraq, Iran, Turkey, me Hiria e kiia ana ko Kurdistan (Brathwaite, 2014). Ko nga mana emepaea o Ottoman, o Ingarangi, o Soviet, me Wīwī i whakahaere i tenei rohe tae noa ki te mutunga o te WWII (Brathwaite, 2014). I ngana a Iraq, Iran, Turkey, me Hiria ki te pehi i nga iwi iti Kurdish na roto i nga kaupapa here rereke i puta mai nga whakautu rereke mai i nga Kurd (Brathwaite, 2014). Karekau te taupori Kurdish o Hiria i tutu mai i te tau 1961 tae noa ki te ngangautanga o te PKK i te tau 1984 karekau he pakanga i horapa mai i Iraq ki Hiria (Brathwaite, 2014). I uru atu a Hiriani Kurds ki o raatau iwi i roto i ta raatau pakanga ki a Iraq me Turkey, kaua ki te timata i te pakanga ki a Hiria (Brathwaite, 2014).
Ko te rohe o Iraqi Kurdistan (KRI) he nui nga huringa ohaoha i roto i nga tau tekau kua hipa, tae atu ki te piki haere o te hunga kua hoki mai mai i te 2013, he tau i kite i te tipu ohaoha i Iraqi Kurdistan (Savasta, 2019). Ko te pa ki nga tauira hekenga i Kurdistan mai i te waenganui-1980s ko te nekehanga i te wa o te pakanga Anfal i 1988, te hokinga mai i waenga i te 1991 me te 2003, me te noho taone i muri i te hinganga o te kawanatanga o Iraqi i te tau 2003 (Eklund, Persson, & Pilesjö, 2016). He maha atu nga whenua o te takurua i whakarōpūhia hei kaha i roto i te waa hanga hou i whakaritea ki te wa i muri mai i te Anfal e whakaatu ana ko etahi whenua i whakarerea i muri i te whakahokinga mai o te pakanga Anfal i te wa o te whakatikatika (Eklund et al., 2016). Ko te pikinga o nga mahi ahuwhenua kaore e taea te puta i muri i nga whiunga tauhokohoko i tenei waa ka whakamarama pea i te toronga o nga whenua maara hotoke (Eklund et al., 2016). Ko etahi o nga waahi kaore i ngakia i mua ka noho hei whenua maara mo te takurua me te pikinga o nga whenua maara takurua tekau tau i muri mai i te mutunga o te waa hanga hou ka hinga te kawanatanga o Iraqi (Eklund et al., 2016). Na te pakanga i waenganui i te Islamic State (IS) me nga kawanatanga Kurdish me Iraqi, ko nga raruraru i te tau 2014 e whakaatu ana kei te pa tonu tenei rohe ki nga pakanga (Eklund et al., 2016).
Ko te pakanga Kurdish i Turkey he pakiaka o mua i roto i te Ottoman Empire (Uluğ & Cohrs, 2017). Me whakauru nga rangatira o nga iwi me nga whakapono ki te mohio ki tenei pakanga Kurdish (Uluğ & Cohrs, 2017). Ko nga tirohanga a nga Kurds mo te pakanga i Turkey me te maarama ki nga iwi Turiki me etahi atu iwi i Turkey he mea nui ki te mohio ki nga tautohetohe i roto i tenei hapori (Uluğ & Cohrs, 2016). Ko te riri o Kurdish i roto i nga pooti whakataetae a Turkey ka kitea i te 1950 (Tezcur, 2015). Ko te pikinga o nga kaupapa Kurdish tutu me te kore tutu i Turkey ka kitea i muri i te 1980 i te wa i timata ai te PKK (Partiya Karkereˆn Kurdistan), he roopu Kurdish whakakeke, ki te whawhai guerilla i 1984 (Tezcur, 2015). I mate tonu te whawhai i muri i te toru tekau tau i muri i te tiimatanga o te riri (Tezcur, 2015).
Ko te pakanga Kurdish i Turkey e kiia ana he "take mo nga pakanga a-iwi-iwi" ma te whakamarama i te hononga i waenga i nga pakanga a-iwi-a-iwi me te whakangaromanga o te taiao i te mea ka noho mokemoke nga pakanga a-iwi me te tuku i te kawanatanga ki te whakatinana i tana mahere ki te whakangaro i te whenua. te riri (Gurses, 2012, p.268). Ko te utu ohaoha i whakatauhia e Turkey i roto i te pakanga me te hunga wehewehe Kurdish mai i te tau 1984 a tae noa ki te mutunga o te tau 2005 i tae ki te $88.1 piriona nga utu tika me te utu kore (Mutlu, 2011). Ko nga utu tika ka pa ki te pakanga, ko nga utu autaki ko nga hua penei i te ngaronga o te whakapaipai tangata na te mate, te whara ranei o te tangata takitahi, te hekenga, te rerenga whakapaipai me nga haumi kua whakarerea (Mutlu, 2011).
A Iharaira
Ko Iharaira i tenei ra he whenua kua wehewehea e te whakapono me te matauranga (Cochran, 2017). Kua tata ki te pakanga tonu i waenga i nga Hurai me nga Arapi i roto i a Iharaira i timata i te rautau rua tekau ka haere tonu ki te timatanga o te rautau rua tekau ma tahi (Schein, 2017). I raupatuhia e te Ingarangi te whenua mai i nga Ottomans i te Pakanga Tuatahi o te Ao, a ka noho te rohe hei pokapū tuku nui mo nga hoia o Ingarangi i te WWII (Schein, 2017). I whakakahahia i raro i te mana o Ingarangi me te kawanatanga o Iharaira, kua whakaratohia e Iharaira nga rauemi motuhake engari kaore i rite, me te iti o te uru ki te kawanatanga me te matauranga whakapono mai i te 1920 ki tenei wa (Cochran, 2017).
I kitea e te rangahau a Schein (2017) kaore he painga o nga pakanga ki te ohanga o Iharaira. WWI, WWII, me te Pakanga ono-ra i whai hua ki te ohanga o Iharaira, engari ko te "'Arapi maunu' o 1936–1939, te pakanga a-iwi i te 1947–1948, te whawhai tuatahi a Arapi-Iharaira mo nga kainoho Arapi o Mandatory. Palestine, me nga intifadas e rua i whai hua kino ki te ohanga” (Schein, 2017, p. 662). Ko nga hua ohaoha o te pakanga i te tau 1956 me te pakanga tuatahi me te tuarua o Repanona he "he iti noa te pai, te kino ranei" (Schein, 2017, p. 662). Mai i nga rereketanga mo te wa roa i roto i te taiao ohaoha mai i te Pakanga tuatahi o Arapi-Iharaira mo nga tangata noho Hurai o Mandatory Palestine me te Pakanga Yom Kippur me nga rereketanga mo te wa poto i roto i te taiao ohaoha mai i te Pakanga o te Pakanga kaore e taea te whakatau, ko nga paanga ohaoha. kaore e taea te whakatau (Schein, 2017).
Ka matapakihia e Schein (2017) nga ariā e rua mo te tatau i nga paanga ohaoha o te pakanga: (1) ko te mea tino nui i roto i tenei tatauranga ko te huringa o te taiao ohaoha mai i te pakanga me te (2) ko nga pakanga o roto, o te iwi ranei ka nui ake te kino o te ohanga. te tipu ka whakatauritea ki nga mate ki te whakapaipai tinana mai i nga pakanga mai i te wa ka mutu te ohanga i nga pakanga o roto, o nga pakanga a-iwi ranei. Ko te WWI he tauira o te huringa o te taiao ohaoha mai i te pakanga (Schein, 2017). Ahakoa i whakangarohia e te WWI te whakapaipai ahuwhenua i roto i a Iharaira, ko te huringa o te taiao ohaoha na te WWI i puta te tipu ohaoha i muri i te pakanga, na reira he pai te awe o te WWI ki te tipu ohaoha o Iharaira (Schein, 2017). Ko te ariā tuarua ko nga pakanga o roto, o te iwi ranei, e whakaatuhia ana e nga intifadas e rua me te 'Arap Revolt', na nga mate i puta mai i te korenga o te ohanga mo te wa roa, ka nui ake te kino o te tipu ohaoha i te mate o te whakapaipai tinana mai i nga pakanga ( Schein, 2017).
Ko nga ariā e pa ana ki nga paanga ohaoha mo te wa roa me te wa poto o te pakanga ka taea te whakamahi i roto i te rangahau i whakahaerehia e Ellenberg et al. (2017) e pa ana ki nga puna nui o nga utu mo te pakanga penei i nga whakapaunga o te hohipera, nga ratonga hauora hinengaro ki te whakaheke i nga tauhohenga o te ahotea, me te whai haere i nga haerenga. Ko te rangahau he 18-marama te whai i muri i te taupori tangata o Iharaira i muri i te pakanga i te tau 2014 i Kaha i taua wa ka tātarihia e nga kairangahau nga utu rongoa e pa ana ki nga whakaeke takirirangi me te tirotiro i nga taangata o nga patunga i tuku kereme mo te hauatanga. Ko te nuinga o nga utu i te tau tuatahi e pa ana ki te hohipera me te awhina mo te awhina i te ahotea (Ellenberg et al., 2017). I piki ake nga utu mo te haerenga me te whakaora i te rua o nga tau (Ellenberg et al., 2017). Ko enei paanga putea ki te taiao ohaoha kaore i puta noa i te tau tuatahi engari i piki haere tonu i roto i te waa roa.
Afghanistan
Mai i te tukitukitanga a te ope hoia a te Rōpū Manapori o Afghanistan i te tau 1978 me te whakaekenga a Soviet i te tau 1979, kua toru tekau nga tau o Afghans o te tutu, te whawhai a-iwi, te tukino, me te purenga iwi (Callen, Isaqzadeh, Long, & Sprenger, 2014). Ko nga pakanga o roto kei te pa kino tonu ki te whanaketanga ohaoha o Afghanistan kua heke iho te haumi motuhake (Huelin, 2017). He maha nga ahuatanga o te whakapono me te iwi i Afghanistan me te tekau ma toru nga iwi e mau ana i nga whakapono rereke e whakataetae ana mo te whakahaere ohaoha (Dixon, Kerr, & Mangahas, 2014).
Ko te whakararu i te ahuatanga ohaoha i Afghanistan ko te feudalism i te mea e taupatupatu ana ki te ahunga whakamua ohaoha o Afghan (Dixon, Kerr, & Mangahas, 2014). Ko Afghanistan te puna o te 87% o te opium me te heroin o te ao mai i te whakahee i te Taliban i te tau 2001 (Dixon et al., 2014). Tata ki te 80% o te taupori o Afghan e uru ana ki nga mahi ahuwhenua, ka kiia ko Afghanistan he ohanga ahuwhenua (Dixon et al., 2014). He iti noa nga maakete a Afghanistan, ko te opium te mea nui rawa (Dixon et al., 2014).
I Afghanistan, he whenua kua pakaruhia e te pakanga kei a ia nga rawa taiao hei awhina i a Afghanistan kia iti ake te whakawhirinaki ki te awhina, kei te mahi nga kaipupuri moni me nga hapori ki nga kaupapa here kore raruraru mai i te kawanatanga me nga kaipupuri moni (del Castillo, 2014). Ko te haumi tika o nga iwi ke (FDI) i roto i nga kohuke me nga maara ahuwhenua, me nga kaupapa here a te kawanatanga hei tautoko i enei haumi, kua puta he tautohetohe ki nga hapori kua heke (del Castillo, 2014).
E kiia ana e te kaupapa Costs of War i te Watson Institute for International Studies ko nga whakapaunga a te US mai i te tau 2001 ki te 2011 na roto i nga whakaekenga o Iraq, Afghanistan, me Pakistan i eke ki te $3.2 ki te $4 trillion e toru nga wa o te whakatau mana (Masco, 2013). Ko enei utu ko nga pakanga tuturu, nga utu rongoa mo nga hoia, te tahua tiaki okawa, nga kaupapa awhina a te Tari Kawanatanga, me te Haumarutanga Whenua (Masco, 2013). Ka tuhia e nga kaituhi kua tata ki te 10,000 nga hoia o Amerika me nga kaikirimana kua mate me te 675,000 nga kereme hauātanga i tukuna ki a Veteran Affairs i te marama o Mahuru 2011 (Masco, 2013). Ko nga mate tangata i Iraq, Afghanistan, me Pakistan e kiia ana i te iti rawa i te 137,000, me te neke atu i te 3.2 miriona nga rerenga mai i Iraq kua nekehia inaianei puta noa i te rohe (Masco, 2013). I rangahauhia e te kaupapa Cost of Wars etahi atu utu tae atu ki nga utu taiao me nga utu whai waahi (Masco, 2013).
Te Matapaki me te Whakamutunga
Ko te ahua o nga tautohetohe a-iwi-whakapono ka pa ki nga whenua, ki nga tangata takitahi, ki nga roopu hoki i runga i nga huarahi ohaoha tika me te autaki. Ko aua utu ka taea te whai ki nga utu tika, ka kitea i roto i nga tuhinga i arotakehia i roto i tenei rangahau, me te autaki ano hoki, i whakaatuhia e te rangahau i arotahi ki nga kawanatanga e toru ki te tonga o Thailand - Pattani, Yala, me Narathiwat (Ford, Jampaklay, & Chamratrithirong, 2018). I roto i tenei rangahau i uru atu ki te 2,053 nga taiohi Muslim pakeke 18-24 tau te pakeke, i kii nga kaiuru i nga taumata iti o nga tohu o te hinengaro ahakoa he iti te paheketanga i kii he "nui te nui o te tau hei awangawanga" (Ford et al., 2018, p .1). He maha atu nga tohu o te hinengaro me nga taumata iti o te hari i kitea i roto i nga kaiuru e hiahia ana ki te heke mo te mahi ki tetahi atu rohe (Ford et al., 2018). He maha nga kaiuru i whakaatu i nga awangawanga mo te tutu i roto i o ratau oranga o ia ra, me te whakaatu i nga raruraru maha ki te whai i te maatauranga, tae atu ki te whakamahi tarukino, te utu ohaoha o te maatauranga, me te riri o te tutu (Ford, et al., 2018). Ina koa, ko nga kaiuru tane i whakapuaki i nga awangawanga e pa ana ki te whakapae mo to raatau whai waahi ki te tutu me te whakamahi tarukino (Ford et al., 2018). Ko te mahere ki te heke, ki te noho ranei ki Pattani, Yala me Narathiwat i pa ki te aukati mahi me te riri o te tutu (Ford et al., 2018). I kitea ahakoa ko te nuinga o nga taiohi e anga whakamua ana me o raatau oranga me te nuinga e whakaatu ana i te noho ki te tutu, ko te paheketanga ohaoha i puta mai i te tutu me te riri o te tutu ka pa ki a ratau oranga o ia ra (Ford et al., 2018). Ko nga utu ohaoha kaore e taea te tatau i roto i nga tuhinga.
He maha atu nga waahanga o nga paanga ohaoha o te pakanga iwi-whakapono me rangahau ano, tae atu ki nga rangahau e aro ana ki te tatau i nga hononga e pa ana ki nga pakanga iwi-whakapono me nga paanga ki te ohanga, etahi atu whenua motuhake me nga rohe, me te roa o te pakanga me ona paanga. ohaoha. Ko ta Collier (1999) i korero, “Ka huri ano te rangimarie i nga huringa titonga na te roa o te pakanga a-iwi. Ko te tikanga, i muri i te mutunga o nga pakanga roa ka tino tere te tipu o nga mahi whakaraerae o te pakanga: ka whakanuia te wehewehenga o te rangimarie ma te whakarereketanga o te titonga” (wh. 182). Mo nga mahi hanga rangimarie, he mea nui te rangahau tonu i tenei wahanga.
Nga Taunakitanga mo te Rangahau Ake: Nga Tikanga Whakawhitiwhiti i roto i te Hanga Haumaru
I tua atu, mena ka tonohia etahi atu rangahau mo te whakangao i te rangimarie pera i korerohia i mua mo te pakanga iwi-whakapono, he aha nga tikanga, nga tikanga, me nga huarahi whakaaro hei awhina i taua rangahau? Ko te hiranga o te mahi tahi i roto i te mahi tahi e kore e taea te warewarehia i roto i te hanga i te rangimarie na te mea he maha nga momo marautanga tae atu ki te mahi hapori, te mahi hapori, te ohaoha, te whanaungatanga o te ao, te ako whakapono, te ako ira tangata, te hitori, te tikanga tangata, te ako korero, me te putaiao torangapu. he tikanga hanga rangimarie me te maha o nga tikanga me nga huarahi, otira ko nga huarahi whakaaro.
Ko te whakaatu i te kaha ki te whakaako whakatau taupatupatu me te hanga i te rangimarie hei hanga i te tika o te iwi, te hapori, te taiao, me te ohaoha he mea nui ki te marautanga matauranga mahi hapori paetahi me te paetahi. He maha nga wananga e whai waahi ana ki te whakaako i te whakatau taupatupatu, a ma te mahi tahi o aua marautanga ka kaha ake te mahi hanga rangimarie. Ko te rangahau tātari ihirangi kaore i kitea na roto i te tino rapu i nga tuhinga kua arotakehia e nga hoa e aro ana ki te whakaako i te whakatau pakanga mai i te tirohanga ki waenga i nga tohungatanga, tae atu ki te maha o nga mahi, te whakahiatotanga me te tirohanga transdisciplinarity, nga tirohanga e whai waahi ana ki te hohonutanga, te whanui, me te whai kiko o te whakatau pakanga me huarahi hanga rangimarie.
I tangohia e te umanga mahi hapori, i whakawhanakehia te tirohanga rauwiringa kaiao mai i te ariā o nga punaha me te whakarato i te anga whakaaro mo te tipu o te huarahi whanui i roto i nga mahi mahi hapori (Suppes & Wells, 2018). Ko te huarahi whaanui e aro ana ki nga taumata maha, nga punaha ranei, o te wawaotanga, tae atu ki te tangata takitahi, te whanau, te roopu, te whakahaere, me te hapori. I roto i te waahi o te hanga rangimarie me te whakatau pakanga, ka taapirihia te kawanatanga, te motu, me te ao hei taumata wawaotanga ahakoa ko enei taumata ka whakahaerehia hei taumata whakahaere me te hapori. I roto Hoahoa 1 i raro iho nei, ko te kawanatanga, te motu, me te ao ka whakahaeretia hei taumata motuhake (nga punaha) o te wawaotanga. Ma tenei ariā ka taea e nga momo ako me nga mohiotanga me nga pukenga ki te hanga rangimarie me te whakatau pakanga ki te wawao ngatahi ki nga taumata motuhake, ka puta mai i ia whiunga te kaha ki te hanga i te rangimarie me nga tikanga whakatau pakanga. Ka rite ki te korero i roto Hoahoa 1, ko te huarahi whakawhanaungatanga e kore e taea anake, engari e akiaki ana i nga marautanga katoa ki te whai waahi ki roto i te kaupapa hanga rangimarie me te whakatau i nga pakanga otira ki te mahi me nga momo momo kaupapa pera i roto i nga pakanga iwi-whakapono.
Ka tūtohuhia he tātaritanga mo te whakatau taupatupatu matauranga me nga whakamaarama akoranga hanga rangimarie me nga tikanga whakaako i roto i nga mahi hapori me etahi atu marautanga na te mea ka kaha ake te whakamaarama me te arowhai mo nga mahi hanga rangimarie nga tikanga pai mo te hanga rangimarie. Ko nga taurangi i akohia ko nga koha me te aronga o nga marautanga e whakaako ana i nga akoranga whakatau taupatupatu me te urunga a nga akonga ki te whakatau taupatupatu o te ao. Ko te kaupapa mahi hapori, hei tauira, e arotahi ana ki te tika o te hapori, iwi, ohaoha, me te taiao i roto i te whakataunga pakanga pera i te korero i roto i te Kaunihera mo te Whakaakoranga Mahi Hapori 2022 Kaupapa Whakaakoranga me nga Paerewa Whakaaetanga mo nga Kaupapa Tohu Paetahi me te Kaiwhakaako (wh. 9, Kaunihera mo te Hapori. Matauranga Mahi, 2022):
Te Matatau 2: Whakanuia nga Tika Tangata me te Tikanga Hapori, Iwi, Ohaoha, Taiao
Kei te mohio nga kaimahi hapori ko ia tangata ahakoa he aha te tuunga i roto i te hapori he tika tangata. Ko nga kaimahi hapori e mohio ana ki te whakawhitinga o te ao me nga mahi kino e haere tonu ana puta noa i te hitori e puta ai te tukino me te kaikiri, tae atu ki te mahi a te mahi hapori me te whakautu. Ka arotakehia e nga kaimahi hapori te tohatoha o te mana me te painga i roto i te hapori hei whakatairanga i te tika o te hapori, o te iwi, ohaoha me te taiao ma te whakaiti i te kore tika me te whakarite i te mana me te whakaute mo te katoa. Ko nga kaimahi hapori e tautoko ana me te whakauru i nga rautaki ki te whakakore i nga arai hanganga kino ki te whakarite kia tohatohahia nga rauemi hapori, nga tika, me nga kawenga me te tiaki i nga tika tangata, torangapu, ohaoha, hapori me te ahurea.
Kaimahi hapori:
a) te tohe mo nga tika tangata i nga taumata takitahi, whanau, roopu, whakahaere me te punaha hapori; a
b) uru ki nga mahi e whakatairanga ana i nga tika tangata ki te whakatairanga i te tika o te hapori, iwi, ohaoha, me te taiao.
Ko te tātaritanga ihirangi, i whakahaerehia ma te tauira matapōkere o nga akoranga whakatau pakanga i roto i nga kaupapa whare wananga me te kaareti i Amerika me te ao katoa, i kitea ahakoa ko nga akoranga e whakaako ana i nga kaupapa o te whakatau pakanga, he maha nga wa kaore e whakawhiwhia nga akoranga i enei taitara i roto i te kaupapa mahi hapori me te etahi atu marautanga. I kitea ano e te rangahau he rerekeetanga nui o te maha o nga marautanga e uru ana ki te whakatau pakanga, te aronga o aua marautanga i roto i te whakatau taupatupatu, te waahi o nga akoranga whakatau pakanga me nga hotaka i roto i te whare wananga, i te kaareti ranei, me te maha me nga momo akoranga whakatau pakanga me nga aro. Ko nga rangahau he tino kanorau, he kaha, he mahi tahi nga huarahi me nga tikanga mahi ki te whakatau taupatupatu me nga whai waahi mo te rangahau me te korerorero i roto i te United States me te ao (Conrad, Reyes, & Stewart, 2022; Dyson, del Mar Fariña, Gurrola, & Cross-Denny, 2020; Friedman, 2019; Hatiboğlu, Özateş Gelmez, & Öngen, 2019; Onken, Franks, Lewis, & Han, 2021).
Ko te umanga mahi hapori hei kaiwhakatakoto i te rangimarie me nga kaiwhakatakoto pakanga ka whakamahi i te ariā rauwiringa kaiao i roto i a raatau mahi. Hei tauira, ko nga momo mahi tutu e whakamahia ana ehara i te tutu i te ahua (Ryckman, 2020; Cunningham, Dahl, & Frugé 2017) kua rangahauhia (Cunningham & Doyle, 2021). Ko nga tohunga hanga rangimarie tae atu ki nga tohunga mohio kua aro ki te whakahaere tutu (Cunningham & Loyle, 2021). I kitea e Cunningham and Loyle (2021) ko nga rangahau e pa ana ki nga roopu tutu kua arotahi ki nga whanonga me nga mahi e whakaatuhia ana e te hunga tutu kaore i roto i te waahanga o te whawhai, tae atu ki te hanga i nga umanga a-rohe me te whakarato ratonga hapori (Mampilly, 2011; Arjona, 2016a; Arjona , Kasfir, & Mampilly, 2015). Hei taapiri atu ki nga matauranga i puta mai i enei rangahau, kua aro te rangahau ki te tirotiro i nga ahuatanga e uru ana ki enei whanonga whakahaere i roto i nga iwi maha (Cunningham & Loyle, 2021; Huang, 2016; Heger & Jung, 2017; Stewart, 2018). Heoi ano, ko nga rangahau mo te whakahaere whakakeke he maha nga wa e tirotirohia ana nga take whakahaere i te nuinga o nga waahanga o nga whakaritenga whakatau pakanga, ka aro noa ranei ki nga tikanga tutu (Cunningham & Loyle, 2021). Ko te whakamahinga o te huarahi rauwiringa kaiao ka whai hua ki te whakamahi i nga matauranga me nga pukenga i roto i nga mahi hanga rangimarie me te whakatau pakanga.
Tohutoro
Anwuluorah, P. (2016). Nga raruraru whakapono, te rangimarie me te haumaru i Nigeria. Tuhinga o mua Toi me te Putaiao, 9(3), 103–117. I tikina mai i http://smcproxy1.saintmarys.edu:2083/login.aspx?direct=true&db=asn&AN=124904743&site=ehost-live
Arieli, T. (2019). Te mahi tahi a te iwi me te rereketanga o nga iwi-papori i nga rohe tata. Akoranga Rohe, 53(2), 183-194.
Arjona, A. (2016). Rebelocracy: Te tikanga hapori i te Pakanga o Columbian. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/9781316421925
Arjona, A., Kasfir, N., & Mampilly, ZC (2015). (Eds.). Te whakahaere tutu i roto i nga pakanga a-iwi. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9781316182468
Bandaraage, A. (2010). Wahine, pakanga mau patu, me te hohou i te rongo i Sri Lanka: Toward a political economic perspective. Torangapu me nga kaupapa here a Ahia, 2(4), 653-667.
Beg, S., Baig, T., & Khan, A. (2018). Te paanga o Haina-Pakistan Economic Corridor (CPEC) ki te haumarutanga tangata me te mahi a Gilgit-Baltistan (GB). Te Arotake Tikanga-a-ao, 3(4), 17-30.
Bellefontaine S., &. Lee, C. (2014). I waenga i te pango me te ma: Te tirotiro i nga tuhinga hina i roto i nga meta-tataritanga o te rangahau hinengaro. Journal of Child & Family Studies, 23(8), 1378–1388. https://doi.org/10.1007/s10826-013-9795-1
Bello, T., & Mitchell, MI (2018). Te ohanga torangapu o te koko i Nigeria: He hitori o te pakanga, te mahi tahi ranei? Afirika i tenei ra, 64(3), 70–91. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.2979/africatoday.64.3.04
Bosker, M., & de Ree, J. (2014). Iwi me te horapa o te pakanga a-iwi. Tuhinga o te Whanaketanga Economics, 108, 206-221.
Brathwaite, KJH (2014). Te tāmitanga me te horapa o te pakanga iwi ki Kurdistan. Ngā akoranga i roto i Pakanga me te whakatumatuma, 37(6), 473–491. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1080/1057610X.2014.903451
Callen, M., Isaqzadeh, M., Long, J., & Sprenger, C. (2014). Te tutu me te hiahia morearea: Nga taunakitanga whakamatautau mai i Afghanistan. Arotake Ohaoha o Amerika, 104(1), 123–148. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1257/aer.104.1.123
Cederman, L.-E., & Gleditsch, KS (2009). He kupu whakataki mo te take motuhake mo "te wehewehe i te Pakanga Tangata." Journal of Conflict Resolution, 53(4), 487–495. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1177/0022002709336454
Chan, AF (2004). Ko te tauira whakaurunga o te ao: Te wehewehe ohaoha, te pakanga i roto i nga iwi, me te paanga o te ao ki nga hapori manene o Haina. Arotake Kaupapahere Ahia Amerika, 13, 21-60.
Cochran, JA (2017). Iharaira: Kua wehewehea e te karakia me te matauranga. DOMES: Digest o Waenganui Akoranga Rawhiti, 26(1), 32–55. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1111/dome.12106
Collier, P. (1999). Mo nga hua ohaoha o te pakanga a-iwi. Oxford Economic Papers, 51(1), 168-183. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1093/oep/51.1.168
Conrad, J., Reyes, LE, & Stewart, MA (2022). Te tirotiro ano i te whai waahi i roto i nga pakanga a-iwi: Te tangohanga rawa taiao me te whakarato tiaki hauora. Journal of Conflict Resolution, 66(1), 91–114. doi:10.1177/00220027211025597
Cottey, A. (2018). Te huringa o te taiao, te huringa ohanga me te whakaiti i te pakanga i te puna. AI & Hapori, 33(2), 215–228. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1007/s00146-018-0816-x
Te Kaunihera mo te Matauranga Mahi Hapori. (2022). Te Kaunihera mo te matauranga mahi hapori 2022 kaupapa here matauranga me nga paerewa whakamanatanga mo nga kaupapa paetahi me nga kaupapa rangatira. Te Kaunihera mo te Matauranga Mahi Hapori.
Cunningham, KG, & Loyle, CE (2021). He kupu whakamohiotanga mo te ahuatanga motuhake mo nga tukanga hihiri o te whakahaere tutu. Journal of Conflict Resolution, 65(1), 3–14. https://doi.org/10.1177/0022002720935153
Cunningham, KG, Dahl, M., & Frugé, A. (2017). Rautaki aatete: Te rereketanga me te whakamaarama. American Journal o Pūtaiao Tino (John Wiley & Sons, Inc.), 61(3), 591–605. https://doi.org/10.1111/ajps.12304
del Castillo, G. (2014). Nga whenua kua pakaruhia e te pakanga, nga rawa taiao, nga kaipupuri putea ka puta mai me te punaha whanaketanga UN. Tuatoru o te Ao, 35(10), 1911–1926. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1080/01436597.2014.971610
Dixon, J. (2009). Ka puta te whakaaro: Nga hua mai i te ngaru tuarua o nga rangahau tauanga mo te whakamutu i nga pakanga a-iwi. Nga Pakanga Tangata, 11(2), 121–136. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1080/13698240802631053
Dixon, J., Kerr, WE, & Mangahas, E. (2014). Afghanistan – He tauira ohanga hou mo te huringa. FAOA Journal of International Affairs, 17(1), 46–50. I tikina mai i http://smcproxy1.saintmarys.edu:2083/login.aspx?direct=true&db=mth&AN=95645420&site=ehost-live
Duyvesteyn, I. (2000). Te Pakanga o naianei: He pakanga iwi, he pakanga rawa, he aha atu ranei? Nga Pakanga Tangata, 3(1), 92. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1080/13698240008402433
Dyson, YD, del Mar Fariña, M., Gurrola, M., & Cross-Denny, B. (2020). Ko te houhanga rongo hei anga mo te tautoko i te rereketanga o nga iwi, iwi, me nga tikanga i roto i te maatauranga mahi hapori. Mahi Hapori & Karaitiana, 47(1), 87–95. https://doi.org/10.34043/swc.v47i1.137
Eklund, L., Persson, A., & Pilesjö, P. (2016). Ka huri nga whenua maara i nga wa o te pakanga, te hanga hou, me te whanaketanga ohaoha i Iraqi Kurdistan. AMBIO – He Tuhituhi mo te Taiao Tangata, 45(1), 78–88. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1007/s13280-015-0686-0
Ellenberg, E., Taragin, MI, Hoffman, JR, Cohen, O., Luft, AD, Bar, OZ, & Ostfeld, I. (2017). Nga akoranga mai i te tātari i nga utu rongoa a nga tangata whakatumatuma a-iwi: Te whakamahere i te tohatoha rauemi mo te waa hou o nga tautohetohe. Milbank ia marama, 95(4), 783–800. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1111/1468-0009.12299
Esfandiary, D., & Tabatabai, A. (2015). kaupapa here ISIS a Iran. Nga Take o te Ao, 91(1), 1–15. https://doi.org/10.1111/1468-2346.12183
Falah, S. (2017). The vernacular architecture of warfare and welfare: A case study from Iraq. International Journal of Arts & Sciences, 10(2), 187–196. I tikina mai i http://smcproxy1.saintmarys.edu:2083/login.aspx?direct=true&db=asn&AN=127795852&site=ehost-live
Feliu, L., & Grasa, R. (2013). Nga pakanga mau patu me nga take whakapono: Ko te hiahia mo nga anga ariā kua whakahiato me nga tātaritanga hou - Ko te keehi o te Rohe MENA. Nga Pakanga Tangata, 15(4), 431–453. I tikina mai i http://smcproxy1.saintmarys.edu:2083/login.aspx?direct=true&db=khh&AN=93257901&site=ehost-live
Ford, K., Jampaklay, A., & Chamratrithirong, A. (2018). Te pakeketanga i roto i te rohe pakanga: Te hauora hinengaro, te matauranga, te mahi, te heke me te hanga whanau i nga porowini whakatetonga o Thailand. International Journal of Social Psychiatry, 64(3), 225–234. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1177/0020764018756436
Foyou, VE, Ngwafu, P., Santoyo, M., & Ortiz, A. (2018). Ko te whakaekenga a Boko Haram me tona paanga ki te haumaru rohe, hokohoko me te mahi tahi ohaoha i waenga i a Nigeria me Cameroon: He rangahau tirotiro. Arotake Pūtaiao Hapori o Awherika, 9(1), 66-77.
Friedman, BD (2019). Noa: He korero mo te hanga rangimarie, te kore tutu, te houhanga rongo, me te whakaora. Journal of Religion & Spirituality in Social Work: Social Thought, 38(4), 401–414. https://doi.org/10.1080/15426432.2019.1672609
Ghadar, F. (2006). Papā: Ko tōna kanohi rerekē. Whakahaere Ahumahi, 48(6), 14–19. I tikina mai i http://smcproxy1.saintmarys.edu:2083/login.aspx?direct=true&db=bth&AN=23084928&site=ehost-live
Karaehe, GV (1977). Te whakakotahi i nga kitenga: Ko te tātari-meta o te rangahau. Te Arotake o te Rangahau Matauranga, 5, 351-379.
Gurses, M. (2012). Nga hua taiao o te pakanga a-iwi: Nga taunakitanga mai i te pakanga Kurdish i Turkey. Nga Pakanga Tangata, 14(2), 254–271. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1080/13698249.2012.679495
Hamber, B., & Gallagher, E. (2014). Nga kaipuke e haere ana i te po: Nga kaupapa hinengaro hinengaro me nga rautaki hanga marino tonotono me nga taitama i Ireland ki te Raki. Wawaonga: Journal of Mental Health and Psychosocial Support in Conflict affected Areas, 12(1), 43–60. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1097/WTF.0000000000000026
Hatiboğlu, B., Özateş Gelmez, Ö. S., & Öngen, Ç. (2019). Nga rautaki whakatau pakanga uara o nga akonga mahi hapori i Turkey. Journal of Social Work, 19(1), 142–161. https://doi.org/10.1177/1468017318757174
Heger, LL, & Jung, DF (2017). Te whiriwhiringa me te hunga tutu: Te painga o te whakarato ratonga tutu ki runga i nga whiriwhiringa pakanga. Journal of Conflict Resolution, 61(6), 1203–1229. https://doi.org/10.1177/0022002715603451
Hovil, L., & Lomo, ZA (2015). Te whakahekenga kaha me te raruraru o te tangata whenua i te Rohe Roto Nui o Awherika: Te whakaaro ano ki te whakamarumaru mo nga rerenga me nga otinga pumau. Te Ranginga (0229-5113), 31(2), 39–50. I tikina mai i http://smcproxy1.saintmarys.edu:2083/login.aspx?direct=true&db=asn&AN=113187469&site=ehost-live
Huang, R. (2016). Ko te takenga mai o te manapori i te wa o te pakanga: Civil War, Rebel Governance, and tikanga tōrangapū. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9781316711323
Huelin, A. (2017). Afghanistan: Whakahohe i te hokohoko mo te tipu ohaoha me te mahi tahi a-rohe: Ko te whakarite kia pai ake te hokohoko na roto i te whakaurunga-a-rohe te mea matua ki te whakaara ano i te ohanga o Afghan. Huinga Tauhokohoko o te Ao, (3), 32–33. I tikina mai i http://smcproxy1.saintmarys.edu:2083/login.aspx?direct=true&db=crh&AN=128582256&site=ehost-live
Hyunjung, K. (2017). Ko nga huringa ohaoha hapori hei tohu mo nga pakanga iwi: Ko nga keehi o nga pakanga Osh i te tau 1990 me te 2010. Vestnik MGIMO-Te Whare Wananga, 54(3), 201-211.
Ikelegbe, A. (2016). Ko te ohanga o te pakanga i roto i te hinu nui o Niger Delta Rohe o Nigeria. Akoranga Awherika me Ahia, 15(1), 23-55.
Jesmy, ARS, Kariam, MZA, & Applanaidu, SD (2019). He kino nga hua o te pakanga ki te tipu ohaoha ki Ahia ki te Tonga? Nga Whare Taonga me nga Ohanga, 11(1), 45-69.
Karam, F., & Zaki, C. (2016). I pehea nga pakanga i whakaiti i te hokohoko i te rohe MENA? Ohaoha Whakamahinga, 48(60), 5909–5930. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1080/00036846.2016.1186799
Kim, H. (2009). Nga uauatanga o nga raruraru o roto i te Ao Tuatoru: I tua atu i nga pakanga a-iwi me nga whakapono. Torangapu me nga kaupapa here, 37(2), 395–414. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1111/j.1747-1346.2009.00177.x
Light RJ, & Smith, PV (1971). Te whakaemi taunakitanga: Nga tikanga mo te whakatau i nga whakapae i waenga i nga rangahau rangahau rereke. Harvard Educational Review, 41, 429-471.
Masco, J. (2013). Te arotake i te pakanga i runga i te wehi: Te kaupapa utu mo te Pakanga a Watson Institute. American Anthropologist, 115(2), 312–313. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1111/aman.12012
Mamdani, M. (2001). I te wa ka mate nga patunga: Ko te koroni, te nativism, me te kohuru i Rwanda. Princeton University Press.
Mampilly, ZC (2011). Ko nga rangatira tutu: Ko nga whakahaere tutu me nga oranga tangata i te wa o te pakanga. Cornell University Press.
Matveevskaya, AS, & Pogodin, SN (2018). Ko te whakaurunga o nga manene hei huarahi ki te whakaiti i te kaha ki te pakanga i roto i nga hapori maha. Vestnik Sankt-Peterburgskogo Universiteta, Seriia 6: Filosofia, Kulturologia, Politologia, Mezdunarodnye Otnosenia, 34(1), 108-114.
Mofid, K. (1990). Te hanganga ohaoha o Iraq: Te putea i te rangimarie. Tuatoru Ao Ia marama, 12(1), 48–61. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1080/01436599008420214
Mutlu, S. (2011). Ko te utu ohaoha mo nga pakanga a-iwi i Turkey. Akoranga ki te Rawhiti Waenganui, 47(1), 63-80. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1080/00263200903378675
Olasupo, O., Ijeoma, E., & Oladeji, I. (2017). Nationalism and Nationalist Agitation in Africa: the Nigerian Trajectory. Te arotake o te Ohanga Torangapu Pango, 44(3/4), 261–283. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1007/s12114-017-9257-x
Onapajo, H. (2017). Te pehanga a te kawanatanga me te pakanga whakapono: Nga raru o te aukati a te kawanatanga i te hunga iti o Shi'a i Nigeria. Journal of Muslim Minority Affairs, 37(1), 80–93. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1080/13602004.2017.1294375
Onken, SJ, Franks, CL, Lewis, SJ, & Han, S. (2021). Aro-whakaaro-whakaaro-a-whakawhitiwhiti (DAT): He korero paparanga-maha e whakawhānui ana i te manawanui mo te rangirua me te whakararu i te mahi ki te whakatau i nga raruraru. Journal of Ethnic & Cultural Diversity in Social Work: Innovation in Theory, Research & Practice, 30(6), 542–558. doi:10.1080/15313204.2020.1753618
Oxford English Dictionary (2019a). Taupatupatu. https://www.oed.com/view/Entry/38898?rskey=NQQae6&result=1#eid.
Oxford English Dictionary (2019b). Ohaoha. https://www.oed.com/view/Entry/59384?rskey=He82i0&result=1#eid.
Oxford English Dictionary (2019c). Ohanga. https://www.oed.com/view/Entry/59393?redirectedFrom=economy#eid.
Oxford English Dictionary (2019d). Matawaka. https://www.oed.com/view/Entry/64786?redirectedFrom=ethnic#eid
Oxford English Dictionary (2019e). Ethno-. https://www.oed.com/view/Entry/64795?redirectedFrom=ethno#eid.
Oxford English Dictionary (2019f). Whakapono. https://www.oed.com/view/Entry/161944?redirectedFrom=religion#eid.
Oxford English Dictionary (2019g). Whakapono. https://www.oed.com/view/Entry/161956?redirectedFrom=religious#eid.
Parasiliti, AT (2003). Nga take me te wa o nga pakanga o Iraq: He aromatawai huringa hiko. Arotake Pūtaiao Torangapu o te Ao, 24(1), 151–165. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1177/0192512103024001010
Rehman, F. ur, Fida Gardazi, SM, Iqbal, A., & Aziz, A. (2017). Te rangimarie me te ohanga i tua atu i te whakapono: He rangahau take mo te temepara o Sharda. Pakistan Vision, 18(2), 1-14.
Ryckman, KC (2020). He huri ki te tutu: Te piki haere o nga nekehanga kore tutu. Tuhinga o mua Whakatau Papā, 64(2/3): 318–343. doi:10.1177/0022002719861707.
Sabir, M., Torre, A., & Magsi, H. (2017). Te pakanga-whakamahi whenua me nga paanga ohaoha-a-iwi o nga kaupapa hanganga: Ko te keehi o Diamer Bhasha Dam i Pakistan. Whakawhanake Rohe me te Kaupapahere, 2(1), 40-54.
Savasta, L. (2019). Ko te whakapaipai tangata o te Rohe Kurdish o Iraq. Kua hoki mai a Kurdish hei kaikawe mo te otinga tukanga hanga kawanatanga. Revista Transilvania, (3), 56–62. I tikina mai i http://smcproxy1.saintmarys.edu:2083/login.aspx?direct=true&db=asn&AN=138424044&site=ehost-live
Schein, A. (2017). Ko nga hua ohaoha o nga pakanga ki te whenua o Iharaira i nga rau tau kua hipa, 1914-2014. Israel Affairs, 23(4), 650–668. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1080/13537121.2017.1333731
Schneider, G., & Troeger, VE (2006). Te Pakanga me te ohanga o te ao: Nga tauhohenga o te maakete kararehe ki nga pakanga o te ao. Journal of Conflict Resolution, 50(5), 623-645.
Stewart, F. (2002). Ko nga take pakiaka o nga pakanga tutu i roto i nga whenua whakawhanake. BMJ: British Medical Tuhituhi (Putanga o te Ao), 324(7333), 342-345. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1136/bmj.324.7333.342
Stewart, M. (2018). Te whawhai a-iwi hei hanga kawanatanga: Te whakahaere rautaki i roto i nga pakanga a-iwi. International Whakahaere, 72(1), 205-226.
Suppes, M., & Wells, C. (2018). Te wheako mahi hapori: He whakataki take-take ki te mahi hapori me te oranga hapori (7th Ed.). Pearson.
Tezcur, GM (2015). Te whanonga pooti i roto i nga pakanga a-iwi: Ko te pakanga Kurdish i Turkey. Civil Pakanga, 17(1), 70–88. I tikina mai i http://smcproxy1.saintmarys.edu:2083/login.aspx?direct=true&db=khh&AN=109421318&site=ehost-live
Themnér, L., & Wallensteen, P. (2012). Nga pakanga mau patu, 1946–2011. Tuhinga o te rangimarie Rangahau, 49(4), 565–575. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1177/0022343312452421
Tomescu, TC, & Szucs, P. (2010). He maha nga wa kei te heke mai e whakaatu ana i te ahua o nga pakanga a meake nei mai i te tirohanga a te NATO. Revista Academiei Fortelor Terestre, 15 tau(3), 311-315.
Ugorji, B. (2017). Nga pakanga iwi-whakapono i Nigeria: Te tātari me te whakatau. Tuhinga o mua Noho Tahi, 4-5(1), 164-192.
Ullah, A. (2019). Te Whakakotahitanga o te FATA ki Khyber Pukhtunkhwa (KP): Te Paanga ki runga i te Huarahi Ohaoha Haina-Pakistan (CPEC). FWU Journal of Social Sciences, 13(1), 48-53.
Uluğ, Ö. M., & Cohrs, JC (2016). He torotoro i nga papa pakanga Kurdish iwi reimana i Turkey. Te Rangimarie me te Taupatupatu: Journal of Peace Psychology, 22(2), 109–119. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1037/pac0000165
Uluğ, Ö. M., & Cohrs, JC (2017). He pehea te rereke o nga tohunga ki nga kaitōrangapū ki te mohio ki tetahi pakanga? He whakataurite mo nga kaiwhakaari a Track I me Track II. Whakatau Papā i ia toru marama, 35(2), 147–172. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1002/crq.21208
Warsame, A., & Wilhelmsson, M. (2019). Nga pakanga mau patu me nga tauira rangatira-rahi i nga whenua 28 o Awherika. Arotake Matawhenua o Awherika, 38(1), 81–93. https://smcproxy1.saintmarys.edu:2166/10.1080/19376812.2017.1301824
Ziesemer, TW (2011). Te hekenga kupenga a nga whenua whakawhanake: Te paanga o nga whai waahi ohaoha, nga aitua, nga pakanga, me te kore torangapu. Hautaka Ohaoha o te Ao, 25(3), 373-386.
