Mahinga Wairua: He Kaihanga mo te Huringa Papori

Ko taku whainga i tenei ra ko te tirotiro me pehea nga huringa o roto ka puta mai i nga mahi a-wairua ka arahi ki nga huringa huringa mau tonu ki te ao.

Kei te mohio koe, kei te raru to tatou ao i tenei wa he maha nga raruraru i roto i nga whenua rereke, tae atu ki a Ukraine, Etiopia, i etahi atu whenua i Awherika, i te Middle East, i Ahia, i Amerika ki te Tonga, i te Karipiana, me o tatou ake hapori i te United States. Whenua. Ko enei ahuatanga taupatupatu he maha nga take e mohio ana koutou katoa, tae atu ki nga mahi he, kino taiao, huringa huarere, COVID-19 me te whakatumatuma.

Kei te raru tatou i nga wehewehenga, i nga korero kino, i nga tautohetohe, i te tutu, i te pakanga, i te aituā tangata me te miriona o nga rerenga kua pa ki te oma tutu, nga purongo kino a te hunga pāpāho, nga whakaahua whakanuia o te korenga o te tangata i runga i nga paapori pāpori, aha atu. I tenei wa, ka kite tatou i te pikinga ake o te hunga e kiia nei ko nga kaiwhakatikatika, ko te hunga e kii ana kei a ratou nga whakautu ki nga raru o te tangata, ka mutu ko nga raruraru e ngana ana ki te whakatika i a tatou, me to ratou hinganga mai i te kororia ki te whakama.

Kotahi te mea kua tino kitea mai i nga haruru katoa e whakapouri ana i o maatau whakaaro. Ko te waahi tapu i roto i a tatou - ko te reo o roto e korero marie ana ki a tatou i nga wa o te marino me te wahangu - he maha nga wa i warewarehia e tatou. Mo te nuinga o tatou e kaha ana ki nga reo o waho - he aha nga korero a etahi atu, e mahi ana, e tuku ana, e tiritiri, e pai ana, e nga korero e kai ana i ia ra, ka wareware tatou he mana motuhake o roto o ia tangata - tera hiko o roto. e whakakorikori ana i te kaupapa o to tatou oranga – te quiddity or essence of our being, e maumahara tonu ana ki a tatou mo tona oranga. Noa’tu e aita tatou e faaroo pinepine nei, te ani manihini mai nei te reira ia tatou i te mau taime e te mau taime ia imi i te tumu ta’na e faatupu, ia ite i te reira, ia tauihia e te reira, ia faaite i te tauiraa ta tatou i ite, e ia riro mai taua tauiraa ra ta tatou e mana‘o nei e ite i roto. etahi atu.

Ko ta tatou whakautu tonu ki tenei tono ki te rapu i ta tatou kaupapa o te ao i roto i te wahangu o o tatou ngakau, ki te whakarongo ki taua reo ngawari, o roto e whakamahara marie mai ana ki a tatou ko wai tatou, e whakaatu mai ana ki a tatou he mahere huarahi ahurei he maha rawa nga tangata. wehi ki te whai, engari ka korero tonu ki a tatou kia whai i taua huarahi, haere i runga, ka peia atu. Ko tenei tutakitanga tonu ki te "ahau" i roto i a "ahau" me ta tatou whakautu ki tenei huihuinga e kiia ana e au he mahi wairua. Kei te hiahia tatou i tenei huihuinga nui, he huihuinga e tango ai i a "ahau" mai i te "ahau" noa ki te rapu, ki te kitea, ki te taunekeneke, ki te whakarongo, ki te ako mo te tino "ahau", te "ahau" kua whakawhiwhia ki nga kaha mutunga kore me nga waahi mo te hurihanga.

Kua kite pea koe, he rereke te kaupapa o te mahi wairua i taku korero i konei ki nga mahi whakapono. I roto i nga mahi whakapono, ko nga mema o nga whare whakapono ka tino whai, ka arahina e o raatau whakaakoranga, ture, aratohu, karakia, me o raatau oranga. I etahi wa, ka kite ia roopu whakapono i a ia ano he kanohi tino tika mo te Atua me tetahi i whiriwhiria e ia ki te whakakore i etahi atu tikanga whakapono. I etahi atu wa ka kaha nga hapori whakapono ki te whakaae ki o raatau uara me o raatau ritenga, ahakoa he nui te awe o nga mema me o raatau ake whakapono me o raatau mahi.

Ko te mahi wairua he ake ake. He karanga kia hohonu ake, kia kitea o roto me te huringa. Ko te huringa o roto (ko ta etahi e kii ana, ko te hurihanga o roto) ka wheakohia e tatou hei whakakorikori mo te huringa hapori (te huringa e hiahia ana tatou kia tupu i roto i o tatou hapori, i to tatou ao). Kaore e taea te huna i te marama ka tiimata ana te whiti. He pono ka kite etahi atu ka kukume mai ki a ia. Ko te nuinga o te hunga e kiia nei e tatou i enei ra ko nga kaihanga o nga tikanga whakapono rereke, i whakaaweahia ki te whakatika i nga take o to ratau wa na roto i nga mahi wairua ma te whakamahi i nga taputapu korero e waatea ana i roto i o raatau tikanga. Ko te whakarereketanga o a raatau mahi wairua i whakaaweahia i roto i nga hapori i noho ai ratou i etahi wa ka taupatupatu ki nga whakaaro mohio o tera wa. Ka kite tatou i tenei i roto i nga oranga o nga tangata matua i roto i nga tikanga whakapono a Aperahama: ko Mohi, ko Ihu, ko Mahometa. Ko etahi atu rangatira wairua, he pono, i noho i mua, i te wa, i muri mai i te whakaturanga o nga Hurai, Karaitiana me Ihirama. He pera ano mo te oranga, te wheako me nga mahi a Buddha i Inia, a Siddhartha Gautama, te kaiwhakaara o te Buddhism. I reira a ka noho tonu etahi atu kaiwhakarewa whakapono.

Engari mo ta tatou kaupapa i tenei ra, he mea nui te whakahua i etahi o nga kaitoi totika hapori i awehia o raatau mahi e nga huringa huringa i pa ki a ratau mahi wairua. E mohio ana tatou katoa ki a Mahatma Gandhi i tino awehia tona oranga e ana mahi wairua Hindu, a, e mohiotia ana i roto i etahi atu mahi totika hapori mo te whakarewa i tetahi kaupapa kore tutu i puta ai te motuhake o Inia mai i Peretana i te tau 1947. Hoki ki te United States , na nga mahi totika hapori kore tutu a Gandhi i whakahihiko i a Takuta Martin Luther King Jr kua uru kee ki nga mahi wairua me te mahi hei kaiarahi whakapono – he minita. Na nga huringa i whakapataritarihia e enei mahi wairua i roto i a Takuta King me nga akoranga i ako mai i nga mahi a Gandhi i whakarite ia ia ki te arahi i nga kaupapa tika tangata o nga tau 1950 me 1960 i Amerika. A, i tera taha o te ao i Awherika ki te Tonga, ko Rolihlahla Nelson Mandela, e mohiotia ana i tenei ra ko te Tohu Whakaaetanga Nui o Awherika, i whakaritea e nga mahi wairua tangata whenua me ona tau mokemoke ki te arahi i te whawhai ki te apartheid.

Na me pehea te whakamaramatanga o te whakarereketanga i whakaaweahia e te mahi wairua? Ma te whakamaramatanga o tenei ahuatanga ka mutu taku whakaaturanga. Ki te mahi i tenei, e pirangi ana ahau ki te hono i te hononga i waenga i nga mahi wairua me te huringa huringa ki te tikanga putaiao mo te whiwhi matauranga hou, ara, he tukanga ki te whakawhanake i tetahi ariā hou ka taea te noho pono mo tetahi wa i mua i tera. ka whakahengia. Ko te tukanga pūtaiao e tohuhia ana e te ahunga whakamua o te whakamatautau, te whakahē me te whakarereke - he mea rongonui ko te huringa paradigm. Kia tika ai tenei whakamaramatanga, e toru nga kaituhi he mea nui, me whakahua i konei: 1) Ko nga mahi a Thomas Kuhn mo te hanganga o nga huringa putaiao; 2) Ko Imre Lakatos' Te Whakapohehe me te Tikanga o nga Kaupapa Rangahau Putaiao; me 3) Paul Feyerabend's Notes on Relativism.

Hei whakautu i te patai i runga ake nei, ka timata ahau ki te whakaaro a Feyerabend mo te relativism me te ngana ki te raranga i te huringa paradigm a Kuhn me te tukanga putaiao a Lakatos (1970) kia tika.

Ko te whakaaro o Feyerabend he mea nui kia peka ke atu tatou i o tatou whakaaro me o tatou tuunga e mau kaha ana, ahakoa i roto i te matauranga, i te karakia ranei, i tetahi atu wahanga o to tatou punaha whakapono, ki te ako, ki te ngana ranei ki te mohio ki nga whakapono me nga tirohanga o tetahi atu. Mai i tenei tirohanga, ka taea te whakapae he whanaungatanga te matauranga putaiao, me te whakawhirinaki ki te rereketanga o nga tirohanga, o nga ahurea ranei, kaore he whakahaere, he ahurea, he hapori, he tangata takitahi ranei e kii kei a ratou "Te Pono," me te whakaiti i era atu.

He mea tino nui tenei ki te mohio ki te hitori o te karakia me te whanaketanga putaiao. Mai te mau matahiti matamua o te Kerisetianoraa, ua parau te Ekalesia e tei ia ratou te taatoaraa o te parau mau mai tei heheuhia mai e te Mesia e i roto i te mau Papai e te mau papai haapiiraa. Koia nei te take i panaia ai te hunga e whakaaro ke ana ki nga matauranga kua mau nei i te Hahi - inaa, i te timatanga, i patua nga titorehanga; i muri iho, ka peia noa ratou.

I te putanga mai o Ihirama i te 7^th te rau tau na roto i te poropiti a Muhammed, ka tupu te mauahara, te mauahara, me te pakanga i waenganui i te hunga piri ki te Karaitiana me te Ihirama. Mai ta Iesu i mana‘o ia ’na iho “te parau mau, te ora, e te e‘a ana‘e, e ua haamau oia i te faufaa apî e te ture taa ê atu i te mau oro‘a tahito a te ati Iuda, te mau ture e te mau peu a te mau liturique,” ​​te parau ra te Peropheta Muhamed e o ’na te hopea o te mau Peropheta no te Ko te Atua, ko te tikanga ko te hunga i haere mai i mua atu i a ia kare i te pono katoa. E ai ki te whakapono Ihirama, kei a Poropiti Muhammed te pono katoa e hiahia ana te Atua kia ako te tangata. I kitea enei whakaaro whakapono i roto i nga ahuatanga o nga ahuatanga o mua me nga tikanga.

Noa ’tu e ua parau e ua haapii te Ekalesia, i muri a‘e i te philosophia a Aristotelian-Thomistic o te natura e te vai noa ra te fenua i te taime e taviri noa ’i te mahana e te mau fetia i nia i te fenua nei, aita hoê a‘e taata i maia i te haavare aore ra i te patoi i teie mana‘o paradigmatic, e ere noa no te mea i turuhia e te i whakapumautia he hapori pūtaiao, i whakatairangahia, i whakaakona e te Hahi, engari na te mea he "paradigma" kua whakapumautia, e mau ana i te whakapono me te matapo e te katoa, kaore he mea whakatenatena ki te kite i nga "kino" ka "arai ki te raruraru; ka mutu te whakatau i te raru ma te whakatauira hou,” ko ta Thomas Kuhn i tohu. Tae noa ki te 16^th rautau, i te tau 1515 i te wa i korero ai a Fr. Ko Nicolaus Copernicus, he tohunga no Poroni, i kitea, na roto i te rangahau rangahau-hanga-hanga-hanga-hangaiao, ko te iwi tangata e noho teka ana mo nga rau tau, me te he o te hapori pūtaiao kua whakapumautia mo te tu o te whenua, he rereke ki tenei. te tuuraa, oia mau te fenua mai te tahi atu mau palaneta o te huri i te mahana. I tapaina tenei "huringa paradigm" he titorehanga e te hapori pūtaiao i aratakina e te Hahi, a, ko te hunga i whakapono ki te ariā Copernican me te hunga i whakaako i te mea i patua, i panaia ranei.

I roto i nga korero, ka tautohetohe nga tangata pera i a Thomas Kuhn ko te ariā Copernican, he tirohanga heliocentric o te Ao, i whakauru mai i te "huringa paradigma" na roto i te tukanga hurihuri i timata ma te tautuhi i te "anomaly" i roto i te tirohanga o mua mo te whenua me te ra, me te whakatau i te raru i pa ki te hapori pūtaiao o mua.

Ko nga tangata penei i a Paul Feyerabend ka tohe kia tuwhera ia hapori, ia roopu, ia tangata ki te ako mai i tetahi atu, na te mea kaore he hapori, roopu, tangata takitahi ranei e mau te katoa o te matauranga me te pono. He tino whaitake tenei tirohanga ahakoa i roto i te 21^st rautau. E tino whakapono ana ahau ehara i te mea he mea nui nga mahi wairua takitahi mo te maaramatanga o roto me te kitenga pono mo ia ano me te ao, he mea tino nui tenei mo te takahi i nga tikanga whakatoi me te whakatiki kia puta ai he panoni hurihuri i to tatou ao.

I kii a Imre Lakatos i te tau 1970, ka puta te matauranga hou na roto i te mahi tinihanga. A, "ko te pono o te puiaotanga ko te whakatakoto i mua i te whakamatautau, mena ka whakahē te hua ki te ariā, me whakarere te ariā" (wh. 96). I roto i a maatau, ki taku titiro ko te mahi wairua he whakamatautau mohio me te rite tonu mo te arotake i nga whakapono, matauranga me nga tikanga whanonga. Ko te hua o tenei whakamatautau kare e matara atu i te panoni hurihanga - he huringa tauira i roto i nga tikanga whakaaro me nga mahi.

Ka mihi ahau ki a koe, ka tatari ahau ki te whakautu i o patai.