Penyelesaian Pertikaian Alternatif Sesuai Budaya

Bentuk dominan Penyelesaian Pertikaian Alternatif (ADR) berasal dari AS, dan menggabungkan nilai Euro-Amerika. Walau bagaimanapun, penyelesaian konflik di luar Amerika dan Eropah berlaku di kalangan kumpulan yang mempunyai sistem nilai budaya, kaum, agama dan etnik yang berbeza. Pengantara yang dilatih dalam (Global North) ADR berjuang untuk menyamakan kuasa di kalangan parti dalam budaya lain dan menyesuaikan diri dengan nilai mereka. Salah satu cara untuk berjaya dalam pengantaraan adalah dengan menggunakan kaedah berdasarkan adat tradisional dan orang asli. Jenis ADR yang berbeza boleh digunakan untuk memperkasakan pihak yang mempunyai sedikit pengaruh, dan untuk membawa pemahaman yang lebih besar kepada budaya pengantaraan/pengantara yang dominan. Kaedah tradisional yang menghormati sistem kepercayaan tempatan bagaimanapun boleh mengandungi percanggahan dengan nilai pengantara Global Utara. Nilai-nilai Global North ini, seperti hak asasi manusia dan anti-rasuah, tidak boleh dikenakan dan boleh mengakibatkan pencarian jiwa yang sukar oleh pengantara Global North tentang cabaran akhir.  

“Dunia di mana anda dilahirkan hanyalah satu model realiti. Budaya lain bukanlah percubaan yang gagal untuk menjadi anda; ia adalah manifestasi unik dari roh manusia.” – Wade Davis, ahli antropologi Amerika/Kanada

Tujuan pembentangan ini adalah untuk membincangkan cara konflik diselesaikan dalam sistem keadilan dan masyarakat puak peribumi dan tradisional, dan membuat cadangan untuk pendekatan baharu oleh pengamal Penyelesaian Pertikaian Alternatif (ADR) Global North. Ramai daripada anda mempunyai pengalaman dalam bidang ini, dan saya harap anda akan menyertai untuk berkongsi pengalaman anda.

Pengajaran antara sistem dan persenyawaan silang boleh menjadi baik selagi perkongsian itu saling menghormati dan saling menghormati. Adalah penting bagi pengamal ADR (dan entiti yang mengupah atau menyediakannya) untuk mengiktiraf kewujudan dan nilai orang lain, terutamanya kumpulan tradisional dan orang asli.

Terdapat pelbagai bentuk penyelesaian pertikaian alternatif. Contohnya termasuk rundingan, pengantaraan, timbang tara dan adjudikasi. Orang ramai menggunakan mekanisme lain untuk mengendalikan pertikaian di peringkat tempatan, termasuk tekanan rakan sebaya, gosip, pengasingan, keganasan, penghinaan awam, sihir, penyembuhan rohani, dan perpecahan keluarga atau kumpulan kediaman. Bentuk dominan penyelesaian pertikaian /ADR berasal dari AS, dan menggabungkan nilai Eropah-Amerika. Saya memanggil Global North ADR ini untuk membezakannya daripada pendekatan yang digunakan di Global South. Pengamal ADR Utara Global mungkin termasuk andaian tentang demokrasi. Menurut Ben Hoffman, terdapat "liturgi" ADR gaya Global North, di mana pengantara:

• adalah neutral.
• adalah tanpa kuasa membuat keputusan.
• adalah bukan arahan.
• memudahkan.
• tidak seharusnya menawarkan penyelesaian kepada pihak.
• jangan berunding dengan pihak.
• tidak berat sebelah berkenaan dengan hasil pengantaraan.
• tidak mempunyai konflik kepentingan.[1]

Untuk ini, saya akan menambah bahawa mereka:

• bekerja mengikut kod etika.
• dilatih dan diperakui.
• menjaga kerahsiaan.

Sesetengah ADR diamalkan antara kumpulan dengan latar belakang budaya, kaum dan etnik yang berbeza, di mana pengamalnya sering bergelut untuk mengekalkan tahap meja (padang permainan) di kalangan parti, kerana sering terdapat perbezaan kuasa. Salah satu cara untuk pengantara peka terhadap keperluan pihak adalah dengan menggunakan kaedah ADR yang berasaskan kaedah tradisional. Pendekatan ini mempunyai kebaikan dan keburukan. Ia boleh digunakan untuk memperkasakan pihak yang biasanya mempunyai sedikit kuasa dan untuk membawa pemahaman yang lebih besar kepada parti budaya dominan (mereka yang berkonflik atau mediator). Sesetengah sistem tradisional ini mempunyai mekanisme penguatkuasaan dan pemantauan resolusi yang bermakna, dan menghormati sistem kepercayaan orang yang terlibat.

Semua masyarakat memerlukan tadbir urus dan forum penyelesaian pertikaian. Proses tradisional sering digeneralisasikan sebagai proses yang dilakukan oleh pemimpin atau orang tua yang dihormati yang memudahkan, menjadi pengantara, menimbang tara atau menyelesaikan pertikaian melalui pembinaan konsensus dengan matlamat untuk "membetulkan hubungan mereka" dan bukannya "mencari kebenaran, atau untuk menentukan rasa bersalah atau liabiliti.”

Cara ramai di antara kita mengamalkan ADR dicabar oleh mereka yang menyeru agar peremajaan dan penambakan menyelesaikan pertikaian mengikut budaya dan adat parti orang asli atau kumpulan tempatan, yang boleh menjadi lebih berkesan.

Penghakiman pertikaian pasca kolonial dan diaspora memerlukan pengetahuan melebihi apa yang boleh diberikan oleh pakar ADR tanpa kepakaran domain agama atau budaya tertentu, walaupun sesetengah pakar dalam ADR nampaknya mampu melakukan segala-galanya, termasuk pertikaian diaspora yang timbul daripada budaya pendatang di Amerika Syarikat dan Eropah .

Lebih khusus lagi, faedah sistem tradisional ADR (atau penyelesaian konflik) boleh dicirikan sebagai:

• budaya biasa.
• agak bebas rasuah. (Ini penting, kerana banyak negara, terutamanya di Timur Tengah, tidak memenuhi piawaian kedaulatan undang-undang dan antirasuah Global North.)

Ciri khas lain ADR tradisional ialah:

• cepat mencapai resolusi.
• murah.
• boleh diakses dan sumber tempatan.
• boleh dikuatkuasakan dalam komuniti yang utuh.
• dipercayai.
• tertumpu kepada keadilan pemulihan dan bukannya pembalasan—memelihara keharmonian dalam masyarakat.
• dijalankan oleh pemimpin masyarakat yang bertutur dalam bahasa tempatan dan memahami masalah tempatan. Keputusan mungkin diterima oleh masyarakat secara amnya.

Bagi mereka di dalam bilik yang telah bekerja dengan sistem tradisional atau asli, adakah senarai ini masuk akal? Adakah anda akan menambah lebih banyak ciri padanya, daripada pengalaman anda?

Kaedah tempatan boleh termasuk:

• kalangan pengaman.
• bulatan bercakap.
• persidangan kumpulan keluarga atau komuniti.
• penyembuhan ritual.
• pelantikan orang yang lebih tua atau orang yang bijak untuk mengadili pertikaian, majlis orang tua, dan mahkamah masyarakat akar umbi.

Kegagalan untuk menyesuaikan diri dengan cabaran konteks tempatan adalah punca biasa kegagalan dalam ADR apabila bekerja dengan budaya di luar Global North. Nilai pembuat keputusan, pengamal dan penilai yang menjalankan projek akan mempengaruhi perspektif dan keputusan mereka yang terlibat dalam penyelesaian pertikaian. Penghakiman tentang pertukaran antara keperluan berbeza kumpulan penduduk dikaitkan dengan nilai. Pengamal mesti menyedari ketegangan ini dan menyatakannya, sekurang-kurangnya kepada diri mereka sendiri, pada setiap langkah dalam proses itu. Ketegangan ini tidak selalu dapat diselesaikan tetapi boleh dikurangkan dengan mengiktiraf peranan nilai, dan bekerja daripada prinsip keadilan dalam konteks yang diberikan. Walaupun terdapat banyak konsep dan pendekatan kepada keadilan, ia biasanya merangkumi perkara berikut empat faktor utama:

• hormat.
• berkecuali (bebas daripada berat sebelah dan minat).
• Penyertaan.
• kebolehpercayaan (tidak terlalu berkaitan dengan kejujuran atau kecekapan tetapi lebih kepada tanggapan tentang kehati-hatian etika).

Penyertaan merujuk kepada idea bahawa setiap orang berhak mendapat peluang yang saksama untuk mencapai potensi penuh mereka. Tetapi sudah tentu dalam beberapa masyarakat tradisional, wanita dikecualikan daripada peluang— seperti yang terdapat dalam dokumen pengasas Amerika Syarikat, di mana semua "lelaki dicipta sama" tetapi sebenarnya didiskriminasi oleh etnik, dan wanita secara terang-terangan dikecualikan daripada banyak hak dan faedah.

Faktor lain yang perlu dipertimbangkan ialah bahasa. Bekerja dalam bahasa selain daripada bahasa pertama seseorang boleh mempengaruhi pertimbangan etika. Sebagai contoh, Albert Costa dari Universitat Pompeu Fabra di Sepanyol dan rakan-rakannya mendapati bahawa bahasa di mana dilema etika ditimbulkan boleh mengubah cara orang bertindak balas terhadap dilema tersebut. Mereka mendapati bahawa jawapan yang diberikan oleh orang ramai adalah rasional dan utilitarian berdasarkan kebaikan terbesar untuk sebilangan besar orang. Jarak psikologi dan emosi dicipta. Orang ramai juga cenderung lebih baik dalam ujian logik tulen, bahasa asing—dan terutamanya pada soalan dengan jawapan yang jelas tetapi salah dan jawapan yang betul yang memerlukan masa untuk diselesaikan.

Tambahan pula, budaya boleh menentukan kod tingkah laku, seperti dalam kes Pashtunwali Afghanistan dan Pakistan, yang mana kod tingkah laku mempunyai kewujudan yang mendalam dalam minda kolektif suku; ia dilihat sebagai 'perlembagaan' suku kaum yang tidak bertulis. Kecekapan budaya, secara lebih luas, ialah satu set tingkah laku, sikap dan dasar yang kongruen yang digabungkan dalam satu sistem, agensi atau dalam kalangan profesional yang membolehkan kerja yang berkesan dalam situasi silang budaya. Ia mencerminkan keupayaan untuk memperoleh dan menggunakan pengetahuan tentang kepercayaan, sikap, amalan dan corak komunikasi penduduk, pelanggan dan keluarga mereka untuk meningkatkan perkhidmatan, mengukuhkan program, meningkatkan penyertaan masyarakat, dan merapatkan jurang status dalam kalangan kumpulan penduduk yang pelbagai.

Oleh itu, aktiviti ADR harus berasaskan budaya dan dipengaruhi, dengan nilai, tradisi, dan kepercayaan yang menentukan perjalanan seseorang dan kumpulan serta laluan unik ke arah keamanan dan penyelesaian konflik. Perkhidmatan harus berasaskan budaya dan diperibadikan.  Etnosentrisme harus dielakkan. Budaya, serta konteks sejarah, harus dimasukkan dalam ADR. Idea perhubungan perlu diperluaskan merangkumi puak dan puak. Apabila budaya dan sejarah ditinggalkan atau dikendalikan secara tidak wajar, peluang untuk ADR boleh tergelincir dan lebih banyak masalah timbul.

Peranan pengamal ADR mungkin lebih kepada fasilitator dengan pengetahuan yang hampir intim tentang interaksi, pertikaian dan dinamik lain kumpulan, serta keupayaan dan keinginan untuk campur tangan. Untuk mengukuhkan peranan ini, perlu ada latihan dan pengaturcaraan penyelesaian pertikaian yang bersesuaian dengan budaya untuk ahli ADR, hak sivil, kumpulan hak asasi manusia dan entiti kerajaan yang berhubung dan/atau berunding dengan Orang Pertama dan kumpulan asli, tradisional dan orang asli yang lain. Latihan ini boleh digunakan sebagai pemangkin untuk membangunkan program penyelesaian pertikaian yang relevan dari segi budaya kepada komuniti masing-masing. Suruhanjaya hak asasi manusia negeri, kerajaan persekutuan, tentera dan kumpulan kerajaan lain, kumpulan kemanusiaan, pertubuhan bukan kerajaan, dan lain-lain mungkin, jika projek itu berjaya, dapat menyesuaikan prinsip dan teknik untuk penyelesaian masalah hak asasi manusia bukan musuh. dengan isu-isu lain dan antara komuniti budaya lain.

Kaedah ADR yang sesuai dengan budaya tidak selalu, atau secara universal, baik. Mereka mungkin menimbulkan masalah etika —melibatkan kekurangan hak untuk wanita, kekejaman, berdasarkan kepentingan kelas atau kasta, dan sebaliknya tidak memenuhi piawaian hak asasi manusia antarabangsa. Mungkin terdapat lebih daripada satu sistem tradisional yang berkuat kuasa.

Keberkesanan mekanisme sedemikian dalam memberikan akses kepada hak ditentukan bukan sahaja oleh kes yang dimenangi atau dikalahkan, tetapi juga oleh kualiti keputusan yang dijatuhkan, kepuasan yang diberikan kepada pemohon, dan pemulihan keharmonian.

Akhirnya, pengamal ADR mungkin tidak selesa dengan menyatakan kerohanian. Di Amerika Syarikat, kami biasanya dilatih untuk menjauhkan agama daripada perbincangan umum—dan terutamanya "neutral". Walau bagaimanapun, terdapat ketegangan ADR yang dimaklumkan oleh agama. Contohnya ialah John Lederach, yang pendekatannya dimaklumkan oleh Gereja Mennonite Timur. Dimensi rohani kumpulan yang bekerja dengan seseorang kadangkala perlu dipastikan. Ini adalah benar terutamanya untuk orang asli Amerika, kumpulan dan suku Orang Pertama, dan di Timur Tengah.

Zen Roshi Dae Soen Sa Nim menggunakan frasa ini berulang kali:

“Buang semua pendapat, semua suka dan tidak suka, dan hanya simpan fikiran yang tidak tahu. Ini sangat penting.”  (Seung Sahn: Tidak Tahu; Menggembala Lembu; http://www.oxherding.com/my_weblog/2010/09/seung-sahn-only-dont-know.html)

Terima kasih banyak - banyak. Apakah komen dan soalan yang anda ada? Apakah beberapa contoh faktor ini daripada pengalaman anda sendiri?

Marc Brenman adalah Bekas Cthutive Katakanlahector, Suruhanjaya Hak Asasi Manusia Negeri Washington.

[1] Ben Hoffman, Institut Perundingan Gunaan Kanada, Menangi Perjanjian Itu: Pengakuan Pengantara Dunia Nyata; Berita CIIAN; Musim sejuk 2009.