Prospek untuk Keamanan dan Keselamatan dalam Masyarakat Berbilang Etnik dan Agama: Kajian Kes Empayar Oyo Lama di Nigeria

Abstrak                            

Keganasan telah menjadi denominasi utama dalam hal ehwal global. Hampir tidak ada hari berlalu tanpa berita tentang aktiviti pengganas, peperangan, penculikan, etnik, agama dan krisis politik. Tanggapan yang diterima ialah masyarakat berbilang etnik dan agama sering terdedah kepada keganasan dan anarki. Ulama sering cepat memetik negara seperti bekas Yugoslavia, Sudan, Mali dan Nigeria sebagai kes rujukan. Walaupun benar bahawa mana-mana masyarakat yang mempunyai identiti majmuk boleh menjadi terdedah kepada kuasa yang memecahbelahkan, ia juga merupakan kebenaran bahawa pelbagai bangsa, budaya, adat resam dan agama boleh diselaraskan menjadi satu kesatuan yang kuat. Satu contoh yang baik ialah Amerika Syarikat yang merupakan gabungan begitu banyak orang, budaya, dan juga agama dan boleh dikatakan negara paling berkuasa di bumi dalam setiap percanggahan. Pendirian kertas kerja ini bahawa pada hakikatnya, tidak ada masyarakat yang bersifat mono-etnik atau agama. Semua masyarakat di dunia boleh dikelaskan kepada tiga kumpulan. Pertama, terdapat masyarakat yang, sama ada melalui evolusi organik atau hubungan harmoni berdasarkan prinsip toleransi, keadilan, keadilan dan kesaksamaan, mewujudkan negara yang aman dan berkuasa di mana etnik, pertalian suku atau kecenderungan agama hanya memainkan peranan nominal dan di mana terdapat perpaduan dalam kepelbagaian. Kedua, terdapat masyarakat di mana terdapat satu kumpulan dominan dan agama yang menindas orang lain dan secara lahiriah mempunyai persamaan dan keharmonian. Walau bagaimanapun, masyarakat sebegini duduk di atas tong barut pepatah dan boleh terbakar dalam api ketaksuban etnik dan agama tanpa sebarang amaran yang sewajarnya. Ketiga, terdapat masyarakat di mana banyak kumpulan dan agama bertanding untuk ketuanan dan di mana keganasan sentiasa menjadi peraturan hari ini. Kumpulan pertama ialah negara Yoruba lama, terutamanya Empayar Oyo lama di Nigeria sebelum penjajahan dan sebahagian besarnya, negara Eropah Barat dan Amerika Syarikat. Negara-negara Eropah, Amerika Syarikat dan banyak negara Arab juga termasuk dalam kategori kedua. Selama berabad-abad, Eropah terlibat dalam konflik agama, terutamanya antara Katolik dan Protestan. Orang kulit putih di Amerika Syarikat juga mendominasi dan menindas kumpulan kaum lain, terutamanya orang kulit hitam, selama berabad-abad dan perang saudara telah diperangi untuk menangani dan membetulkan kesalahan ini. Bagaimanapun, diplomasi, bukan peperangan, adalah jawapan kepada perbalahan agama dan kaum. Nigeria dan kebanyakan negara Afrika boleh diklasifikasikan ke dalam kumpulan ketiga. Kertas kerja ini berhasrat untuk mempamerkan, daripada pengalaman Empayar Oyo, prospek yang melimpah ruah untuk keamanan dan keselamatan dalam masyarakat berbilang etnik dan agama.

Pengenalan

Di seluruh dunia, terdapat kekeliruan, krisis dan konflik. Keganasan, penculikan, penculikan, rompakan bersenjata, pemberontakan bersenjata, dan pergolakan etno-agama dan politik telah menjadi peraturan sistem antarabangsa. Genosid telah menjadi satu denominasi biasa dengan pemusnahan sistematik kumpulan berdasarkan identiti etnik dan agama. Hampir tidak ada hari berlalu tanpa berita tentang konflik etnik dan agama dari pelbagai bahagian dunia. Dari negara-negara di bekas Yugoslavia ke Rwanda dan Burundi, dari Pakistan ke Nigeria, dari Afghanistan ke Republik Afrika Tengah, konflik etnik dan agama telah meninggalkan tanda-tanda kemusnahan yang tidak dapat dihapuskan kepada masyarakat. Ironinya, kebanyakan agama, jika tidak semua, berkongsi kepercayaan yang sama, terutamanya kepada dewa tertinggi yang mencipta alam semesta dan penduduknya dan mereka semua mempunyai kod moral tentang kewujudan bersama secara aman dengan penganut agama lain. Holy Bible, dalam Roma 12:18, menyuruh orang Kristian melakukan segala-galanya untuk hidup bersama secara aman dengan semua orang tanpa mengira bangsa atau agama mereka. Quran 5: 28 juga mewajibkan umat Islam untuk menunjukkan kasih sayang dan belas kasihan kepada orang yang beragama lain. Setiausaha Agung Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu, Ban Ki-moon, pada sambutan Hari Waisak 2014, juga menegaskan bahawa Buddha, pengasas agama Buddha dan inspirasi besar kepada banyak agama lain di dunia, mengkhotbahkan keamanan, belas kasihan, dan kasih sayang. untuk semua makhluk hidup. Namun, agama yang sepatutnya menjadi faktor penyatuan dalam masyarakat telah menjadi isu yang memecahbelahkan banyak masyarakat dan telah menyebabkan berjuta-juta kematian dan kemusnahan harta benda secara sewenang-wenangnya. Juga tidak dinafikan bahawa banyak kelebihan yang diperolehi oleh masyarakat yang mempunyai kumpulan etnik yang berbeza. Walau bagaimanapun, realitinya ialah krisis etnik terus menyekat faedah pembangunan yang dijangkakan yang boleh diperoleh daripada masyarakat majmuk.

Empayar Oyo lama, sebaliknya, membentangkan gambaran masyarakat di mana kepelbagaian agama dan suku diselaraskan untuk memastikan keamanan, keselamatan dan pembangunan. Empayar itu merangkumi pelbagai kumpulan sub-etnik seperti Ekiti, Ijesha, Awori, Ijebu, dan lain-lain. Terdapat juga ratusan dewa yang disembah oleh pelbagai bangsa di Empayar, namun pertalian agama dan puak bukan pemecah belah tetapi faktor penyatuan dalam Empayar . Makalah ini bertujuan untuk menawarkan penyelesaian yang diperlukan untuk kewujudan bersama secara aman dalam masyarakat berbilang etnik dan agama berdasarkan model lama Oyo Empire.

Rangka Konseptual

Keamanan

The Longman Dictionary of Contemporary English mendefinisikan keamanan sebagai keadaan di mana tiada peperangan atau pertempuran. Kamus Inggeris Collins melihatnya sebagai ketiadaan keganasan atau gangguan lain dan kehadiran undang-undang dan ketenteraman dalam sesebuah negeri. Rummel (1975) juga menegaskan bahawa keamanan ialah keadaan undang-undang atau kerajaan sivil, keadaan keadilan atau kebaikan dan bertentangan dengan konflik antagonis, keganasan atau peperangan. Pada dasarnya, keamanan boleh digambarkan sebagai ketiadaan keganasan dan masyarakat yang aman adalah tempat di mana keharmonian memerintah.

Keselamatan

Nwolise (1988) menerangkan keselamatan sebagai "keselamatan, kebebasan dan perlindungan terhadap bahaya atau risiko." Kamus Standard Kolej Funk dan Wagnall juga mentakrifkannya sebagai keadaan dilindungi daripada, atau tidak terdedah kepada bahaya atau risiko.

Pandangan sepintas lalu pada definisi keamanan dan keselamatan akan mendedahkan bahawa kedua-dua konsep adalah dua sisi syiling yang sama. Keamanan hanya boleh dicapai apabila dan di mana ada keselamatan dan keselamatan itu sendiri menjamin kewujudan keamanan. Di mana terdapat keselamatan yang tidak mencukupi, keamanan akan kekal sukar difahami dan ketiadaan keamanan membawa maksud ketidakamanan.

Etnik

Kamus Inggeris Collins mentakrifkan etnik sebagai "berkaitan dengan atau ciri-ciri kumpulan manusia yang mempunyai perkauman, agama, bahasa dan ciri-ciri lain yang sama." Peoples dan Bailey (2010) berpendapat bahawa etnik adalah berdasarkan keturunan, tradisi budaya dan sejarah yang dikongsi yang membezakan sekumpulan orang daripada kumpulan lain. Horowitz (1985) juga berpendapat bahawa etnik merujuk kepada askripsi seperti warna, rupa, bahasa, agama dan lain-lain, yang membezakan sesuatu kumpulan dengan yang lain.

agama

Tidak ada satu pun definisi agama yang boleh diterima. Ia ditakrifkan mengikut persepsi dan bidang orang yang mentakrifkannya, tetapi pada asasnya agama dilihat sebagai kepercayaan dan sikap manusia terhadap makhluk ghaib yang dianggap suci (Appleby, 2000). Adejuyigbe dan Ariba (2013) juga melihatnya sebagai kepercayaan kepada Tuhan, pencipta dan pengawal alam semesta. Kamus Kolej Webster meletakkannya dengan lebih ringkas sebagai satu set kepercayaan mengenai sebab, sifat, dan tujuan alam semesta, terutamanya apabila dianggap sebagai penciptaan agensi atau agensi yang luar biasa, secara semula jadi melibatkan ibadat dan upacara ritual, dan selalunya mengandungi moral. kod yang mengawal kelakuan hal ehwal manusia. Bagi Aborisade (2013), agama menyediakan cara untuk menggalakkan keamanan mental, menyemai nilai-nilai sosial, mempromosikan kebajikan rakyat, antara lain. Baginya, agama harus mempengaruhi sistem ekonomi dan politik secara positif.

Premis Teori

Kajian ini berdasarkan teori Fungsional dan Konflik. Teori Fungsian berpendapat bahawa setiap sistem yang berfungsi terdiri daripada unit yang berbeza yang bekerja bersama untuk kebaikan sistem. Dalam konteks ini, sesebuah masyarakat terdiri daripada kumpulan etnik dan agama yang berbeza yang bekerjasama untuk memastikan pembangunan masyarakat (Adenuga, 2014). Contoh yang baik ialah Empayar Oyo lama di mana kumpulan sub-etnik dan kumpulan agama yang berbeza wujud bersama secara aman dan di mana sentimen etnik dan agama diletakkan di bawah kepentingan masyarakat.

Teori Konflik, bagaimanapun, melihat perjuangan yang tidak berkesudahan untuk kuasa dan kawalan oleh kumpulan dominan dan bawahan dalam masyarakat (Myrdal, 1994). Inilah yang kita dapati dalam kebanyakan masyarakat berbilang kaum dan agama hari ini. Perebutan kuasa dan kawalan oleh kumpulan yang berbeza sering kali diberikan justifikasi etnik dan agama. Kumpulan etnik dan agama utama mahu terus menguasai dan mengawal kumpulan lain manakala kumpulan minoriti juga menentang penguasaan berterusan oleh kumpulan majoriti, yang membawa kepada perebutan kuasa dan kawalan yang tidak berkesudahan.

Empayar Oyo Lama

Menurut sejarah, Empayar Oyo lama diasaskan oleh Oranmiyan, seorang putera raja Ile-Ife, rumah nenek moyang orang Yoruba. Oranmiyan dan saudara-saudaranya ingin pergi dan membalas dendam atas penghinaan yang diberikan kepada bapa mereka oleh jiran utara mereka, tetapi dalam perjalanan, saudara-saudara itu bergaduh dan tentera berpecah. Pasukan Oranmiyan terlalu kecil untuk berjaya melancarkan pertempuran dan kerana dia tidak mahu kembali ke Ile-Ife tanpa berita tentang kempen yang berjaya, dia mula mengembara di sekitar pantai selatan Sungai Niger sehingga dia tiba di Bussa di mana ketua tempatan memberi dia seekor ular besar dengan azimat ajaib yang melekat pada kerongkongnya. Oranmiyan telah diarahkan untuk mengikuti ular ini dan menubuhkan kerajaan di mana sahaja ia hilang. Dia mengikuti ular itu selama tujuh hari, dan mengikut arahan yang diberikan, dia menubuhkan kerajaan di tapak di mana ular itu hilang pada hari ketujuh (Ikime, 1980).

Empayar Oyo lama mungkin ditubuhkan pada 14^th abad tetapi ia hanya menjadi kuasa utama pada pertengahan 17^th abad dan menjelang akhir 18^th abad, Empayar telah meliputi hampir seluruh Yorubaland (yang merupakan bahagian barat daya Nigeria moden). Orang Yoruba juga menduduki beberapa kawasan di bahagian utara negara itu dan ia juga meluas sehingga ke Dahomey yang terletak di kawasan yang kini dikenali sebagai Republik Benin (Osuntokun dan Olukojo, 1997).

Dalam temu bual yang diberikan kepada Majalah Focus pada tahun 2003, Alaafin of Oyo sekarang mengakui hakikat bahawa Empayar Oyo lama melancarkan banyak pertempuran walaupun menentang puak Yoruba yang lain tetapi dia menegaskan bahawa peperangan itu bukan bermotifkan etnik mahupun agama. Empayar telah dikelilingi oleh jiran yang bermusuhan dan peperangan telah diperangi sama ada untuk mencegah pencerobohan luar atau untuk mengekalkan integriti wilayah Empayar dengan memerangi percubaan pemisahan diri. Sebelum 19^th abad, orang-orang yang tinggal di empayar tidak dipanggil Yoruba. Terdapat banyak kumpulan sub-etnik yang berbeza termasuk Oyo, Ijebu, Owu, Ekiti, Awori, Ondo, Ife, Ijesha, dll. Istilah 'Yoruba' telah dicipta di bawah pemerintahan kolonial untuk mengenal pasti orang yang tinggal di Empayar Oyo lama (Johnson). , 1921). Walaupun fakta ini, bagaimanapun, etnik tidak pernah menjadi kuasa pendorong untuk keganasan kerana setiap kumpulan menikmati status separa autonomi dan mempunyai ketua politik sendiri yang berada di bawah Alaafin of Oyo. Banyak faktor penyatuan juga dirangka untuk memastikan wujudnya semangat persaudaraan, kekitaan dan kebersamaan dalam Empayar. Oyo "mengeksport" banyak nilai budayanya kepada kumpulan lain di Empayar, sementara ia juga menyerap banyak nilai kumpulan lain. Pada setiap tahun, wakil dari seluruh Empayar berkumpul di Oyo untuk meraikan perayaan Bere bersama Alaafin dan menjadi kebiasaan bagi kumpulan yang berbeza menghantar lelaki, wang dan bahan untuk membantu Alaafin mendakwa peperangannya.

Empayar Oyo lama juga merupakan sebuah negeri yang berbilang agama. Fasanya (2004) menyatakan bahawa terdapat banyak dewa yang dikenali sebagai 'orishas' di Yorubaland. Dewa-dewa ini termasuk Sekiranya (dewa ramalan), Sango (dewa guruh), Ogun (dewa besi), Saponna (dewa cacar), Oya (dewi angin), Yemoja (dewi sungai), dll. Selain ini orishas, setiap bandar atau kampung Yoruba juga mempunyai dewa-dewa atau tempat-tempat yang disembahnya. Sebagai contoh, Ibadan, sebagai tempat yang sangat berbukit, menyembah banyak bukit. Aliran sungai dan sungai di Yorubaland juga dihormati sebagai objek penyembahan.

Walaupun terdapat percambahan agama, dewa dan dewi dalam Empayar, agama bukanlah pemecah belah tetapi faktor penyatuan kerana terdapat kepercayaan tentang kewujudan Dewa Tertinggi yang dipanggil "Olodumare" atau "Olorun" (pencipta dan pemilik syurga. ). The orishas dilihat sebagai utusan dan saluran kepada Tuhan Yang Maha Esa ini dan oleh itu setiap agama diakui sebagai satu bentuk penyembahan. Olodumare. Ia juga bukan sesuatu yang luar biasa bagi sebuah kampung atau bandar untuk mempunyai banyak tuhan dan dewi atau untuk keluarga atau individu untuk mengakui pelbagai jenis ini. orishas sebagai penghubung mereka kepada Tuhan Yang Maha Esa. Begitu juga, Ogboni persaudaraan, yang merupakan majlis rohani tertinggi dalam Empayar dan yang juga mempunyai kuasa politik yang besar, terdiri daripada orang-orang terkemuka yang tergolong dalam kumpulan agama yang berbeza. Dengan cara ini, agama adalah ikatan antara individu dan kumpulan dalam Empayar.

Agama tidak pernah digunakan sebagai alasan untuk pembunuhan beramai-ramai atau untuk sebarang perang perpecahan kerana Olodumare dilihat sebagai makhluk yang paling berkuasa dan dia mempunyai kebolehan, keupayaan dan kapasiti untuk menghukum musuhnya dan memberi ganjaran kepada orang yang baik (Bewaji, 1998). Oleh itu, berperang atau mendakwa perang untuk membantu Tuhan "menghukum" musuh-musuh-Nya bermaksud bahawa Dia tidak mempunyai keupayaan untuk menghukum atau memberi ganjaran dan bahawa Dia harus bergantung kepada manusia yang tidak sempurna dan fana untuk berjuang untuknya. Tuhan, dalam konteks ini, tidak mempunyai kedaulatan dan lemah. Walau bagaimanapun, Olodumare, dalam agama Yoruba, dianggap sebagai hakim terakhir yang mengawal dan menggunakan takdir manusia sama ada untuk memberi ganjaran atau menghukumnya (Aborisade, 2013). Tuhan boleh mengatur acara untuk memberi ganjaran kepada seorang lelaki. Dia juga boleh memberkati pekerjaan tangannya dan keluarganya. Tuhan juga menghukum individu dan kumpulan melalui kebuluran, kemarau, musibah, wabak, kemandulan atau kematian. Idowu (1962) secara ringkas menangkap intipati Yoruba Olodumare dengan merujuk kepadanya “sebagai makhluk yang paling berkuasa yang tidak ada yang terlalu besar atau terlalu kecil baginya. Dia boleh mencapai apa sahaja yang dia kehendaki, ilmunya tiada tandingan dan tiada tandingannya; dia adalah hakim yang baik dan tidak berat sebelah, dia kudus dan baik hati dan memberikan keadilan dengan keadilan yang penuh belas kasihan.”

Hujah Fox (1999) bahawa agama menyediakan sistem kepercayaan yang sarat nilai, yang seterusnya membekalkan piawaian dan kriteria tingkah laku, mendapati ungkapannya yang paling benar dalam Empayar Oyo lama. Cinta dan ketakutan Olodumare menjadikan warganegara Empayar mematuhi undang-undang dan mempunyai rasa moral yang tinggi. Erinosho (2007) menegaskan bahawa orang Yoruba sangat berbudi, penyayang dan baik dan maksiat sosial seperti rasuah, kecurian, perzinaan dan seumpamanya adalah jarang berlaku dalam Empayar Oyo lama.

Kesimpulan

Ketidakamanan dan keganasan yang biasanya mencirikan masyarakat berbilang etnik dan agama biasanya dikaitkan dengan sifat majmuk mereka dan usaha kumpulan etnik dan agama yang berbeza untuk "menunduk" sumber masyarakat dan mengawal ruang politik sehingga merugikan orang lain. . Perjuangan ini selalunya dibenarkan atas alasan agama (berjuang untuk Tuhan) dan kelebihan etnik atau kaum. Walau bagaimanapun, pengalaman lama Empayar Oyo adalah petunjuk kepada fakta bahawa prospek melimpah ruah untuk kewujudan bersama secara aman dan seterusnya, keselamatan dalam masyarakat majmuk jika pembinaan negara dipertingkatkan dan jika etnik dan agama hanya memainkan peranan nominal.

Di peringkat global, keganasan dan keganasan mengancam kewujudan bersama umat manusia secara aman, dan jika tidak diambil perhatian, ia mungkin membawa kepada satu lagi perang dunia yang tidak pernah berlaku sebelum ini. Dalam konteks ini, seluruh dunia boleh dilihat sedang duduk di atas tong serbuk pistol yang, jika penjagaan dan langkah yang mencukupi tidak diambil, mungkin meletup bila-bila masa dari sekarang. Oleh itu, adalah pendapat penulis kertas ini bahawa badan-badan dunia seperti PBB, Pertubuhan Perjanjian Atlantik Utara, Kesatuan Afrika, dll., mesti bersatu untuk menangani isu keganasan agama dan etnik dengan tujuan tunggal untuk mencari penyelesaian yang boleh diterima untuk masalah ini. Jika mereka menjauhi realiti ini, mereka hanya akan menangguhkan hari-hari jahat.

Cadangan

Pemimpin, terutamanya mereka yang menduduki jawatan awam, harus digalakkan untuk menampung fahaman agama dan etnik orang lain. Dalam Empayar Oyo lama, Alaafin dilihat sebagai bapa kepada semua tanpa mengira kumpulan etnik atau agama. Kerajaan harus adil kepada semua kumpulan dalam masyarakat dan tidak boleh dilihat sebagai berat sebelah memihak atau menentang mana-mana kumpulan. Teori Konflik menyatakan bahawa kumpulan secara berterusan berusaha untuk menguasai sumber ekonomi dan kuasa politik dalam sesebuah masyarakat tetapi apabila kerajaan dilihat adil dan saksama, perjuangan untuk menguasai akan berkurangan secara drastik.

Sebagai akibat daripada perkara di atas, terdapat keperluan bagi pemimpin etnik dan agama untuk sentiasa menyedarkan pengikut mereka tentang hakikat bahawa Tuhan adalah kasih dan tidak bertolak ansur dengan penindasan, terutamanya terhadap sesama manusia. Mimbar-mimbar di gereja-gereja, masjid-masjid dan perhimpunan-perhimpunan agama lain harus digunakan untuk mengkhabarkan hakikat bahawa Tuhan yang berdaulat boleh berperang dalam peperangan-Nya sendiri tanpa melibatkan manusia yang lemah. Cinta, bukan fanatik yang salah arah, harus menjadi tema utama mesej agama dan etnik. Bagaimanapun, tanggungjawab ada pada kumpulan majoriti untuk menampung kepentingan kumpulan minoriti. Kerajaan harus menggalakkan pemimpin pelbagai kumpulan agama untuk mengajar dan mengamalkan peraturan dan/atau perintah Tuhan dalam Kitab Suci mereka mengenai kasih sayang, pengampunan, toleransi, penghormatan terhadap kehidupan manusia, dll. Kerajaan boleh menganjurkan seminar dan bengkel mengenai kesan ketidakstabilan agama. dan krisis etnik.

Kerajaan harus menggalakkan pembinaan negara. Seperti yang dilihat dalam kes Empayar Oyo lama di mana aktiviti berbeza seperti perayaan Bere, dijalankan untuk mengukuhkan ikatan perpaduan dalam Empayar, kerajaan juga harus mewujudkan aktiviti dan institusi berbeza yang akan merentasi garis etnik dan agama dan itu akan berfungsi sebagai ikatan antara kumpulan yang berbeza dalam masyarakat.

Kerajaan juga harus menubuhkan majlis yang terdiri daripada tokoh-tokoh terkemuka dan dihormati daripada pelbagai kumpulan agama dan etnik dan harus memberi kuasa kepada majlis-majlis ini untuk menangani isu agama dan etnik dalam semangat ekumenisme. Seperti yang dinyatakan sebelum ini, the Ogboni persaudaraan adalah salah satu institusi penyatuan dalam Empayar Oyo lama.

Perlu juga ada satu badan undang-undang dan peraturan yang menyatakan hukuman yang jelas dan berat bagi mana-mana individu atau kumpulan individu yang menghasut krisis etnik dan agama dalam masyarakat. Ini akan berfungsi sebagai penghalang kepada pembuat kerosakan, yang mendapat manfaat dari segi ekonomi dan politik daripada krisis tersebut.

Dalam sejarah dunia, dialog telah membawa keamanan yang sangat diperlukan, di mana peperangan dan keganasan telah gagal dengan teruk. Oleh itu, orang ramai harus digalakkan untuk menggunakan dialog daripada keganasan dan keganasan.

Rujukan

ABORISADE, D. (2013). Sistem tadbir urus tradisional Yoruba. Kertas kerja yang disampaikan pada persidangan antara disiplin antarabangsa mengenai politik, kejujuran, kemiskinan dan doa: kerohanian Afrika, transformasi ekonomi dan sosio-politik. Diadakan di Universiti Ghana, Legon, Ghana. 21-24 Okt

ADEJUYIGBE, C. & OT ARIBA (2003). Melengkapkan guru pendidikan agama untuk pendidikan global melalui pendidikan karakter. Kertas kerja yang dibentangkan pada 5^th persidangan kebangsaan COEASU di MOCPED. 25-28 November.

ADENUGA, GA (2014). Nigeria Dalam Dunia Keganasan Dan Ketidakamanan Global: Tadbir Urus Baik Dan Pembangunan Mampan Sebagai Penawar. Kertas kerja yang dibentangkan pada 10^th persidangan SASS kebangsaan tahunan yang diadakan di Kolej Pendidikan Persekutuan (Khas), Oyo, Negeri Oyo. 10-14 Mac.

APPLEBY, RS (2000) The Ambivalence Of The Sacred : Religion, Violence And Reconciliation. New York : Penerbit Rawman dan Littefield Inc.

BEWAJI, JA (1998) Olodumare: Tuhan dalam Kepercayaan Yoruba dan Masalah Theistik Kejahatan. Pengajian Afrika Suku Tahun. 2 (1).

ERINOSHO, O. (2007). Nilai Sosial Dalam Masyarakat Reformasi. Ucaptama Disampaikan Di Persidangan Persatuan Antropologi Dan Sosiologi Nigeria, Universiti Ibadan. 26 dan 27 September.

FASANYA, A. (2004). Agama Asal Yorubas. [Dalam talian]. Tersedia daripada: www.utexas.edu/conference/africa/2004/database/fasanya. [Dinilai: 24 Julai 2014].

FOX, J. (1999). Ke Arah Teori Dinamik Konflik Etno-Agama. ASEAN. 5(4). hlm. 431-463.

HOROWITZ, D. (1985) Kumpulan Etnik dalam Konflik. Berkeley: Akhbar Universiti California.

Idowu, EB (1962) Olodumare : Tuhan dalam Kepercayaan Yoruba. London: Longman Press.

IKIME, O. (ed). (1980) Kerja Asas Sejarah Nigeria. Ibadan: Penerbit Heinemann.

JOHNSON, S. (1921) Sejarah Yorubas. Lagos: Kedai Buku CSS.

MYRDAL, G. (1944) Dilema Amerika: Masalah Negro dan Demokrasi Moden. New York: Harper & Bros.

Nwolise, OBC (1988). Sistem Pertahanan dan Keselamatan Nigeria Hari Ini. Dalam Uleazu (eds). Nigeria: 25 tahun pertama. Penerbit Heinemann.

OSUNTOKUN, A. & A. OLUKOJO. (eds). (1997). Rakyat dan Budaya Nigeria. Ibadan: Davidson.

PEOPLES, J. & G. BAILEY. (2010) Kemanusiaan: Pengenalan kepada Antropologi Budaya. Wadsworth: Pembelajaran Centage.

RUMMEL, RJ (1975). Memahami Konflik dan Perang: Keamanan yang Adil. California: Penerbitan Sage.