နိုင်ဂျီးရီးယားတွင် လူမျိုးရေးဘာသာရေး ငြိမ်းချမ်းသော အတူယှဉ်တွဲနေထိုင်မှု ရရှိရေးဆီသို့
ြဒပ်မဲ့သော
နိုင်ငံရေးနှင့် မီဒီယာ ဟောပြောချက်များသည် အထူးသဖြင့် အစ္စလမ်ဘာသာ၊ ခရစ်ယာန်ဘာသာနှင့် ဂျူးဘာသာတို့၏ အာဘရာဟမ်ဘာသာ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှုသုံးမျိုးတို့တွင် အဆိပ်သင့်နေသော ဘာသာရေးအခြေခံဝါဒ၏ အဆိပ်သင့်သော စကားလုံးများဖြင့် လွှမ်းမိုးထားသည်။ ဤထင်ရှားသော ဟောပြောချက်သည် ၁၉၉၀ ခုနှစ်များနှောင်းပိုင်းတွင် Samuel Huntington မှ မြှင့်တင်ခဲ့သော စိတ်ကူးယဉ်နှင့် အစစ်အမှန် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ပဋိပက္ခနှစ်ခုလုံးမှ လှုံ့ဆော်ပေးသော လှုံ့ဆော်မှုဖြစ်သည်။
ဤစာတမ်းသည် နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ လူမျိုးရေးဘာသာရေး ပဋိပက္ခများကို ဆန်းစစ်ရာတွင် အကြောင်းရင်းခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်းနည်းလမ်းကို လက်ခံကျင့်သုံးပြီး အာဗြဟံဘာသာတရားသုံးပါးနှင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံရန် အဖြေရှာပေးသည့် ကွဲပြားသော ဆက်စပ်ရှုထောင့်တစ်ခုအတွက် အပြန်အလှန်အမှီအခိုကင်းသည့် ရှုထောင့်အတွက် ဖြစ်ရပ်တစ်ခုပြုလုပ်ရန် ဤစာတမ်းမှ လမ်းလွှဲသွားပါသည်။ လူမှုရေး၊ နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ပြဿနာများသည် မတူညီသော နိုင်ငံများ၏ ဒေသအလိုက် အခြေအနေတွင် ရှိနေသည်။ ထို့ကြောင့်၊ သာလွန်မှုနှင့် ကြီးစိုးမှုဆိုင်ရာ အမုန်းတရားများ ပြည့်နှက်နေသည့် ဆန့်ကျင်ဘက်စကားများအစား၊ ငြိမ်းချမ်းစွာ အတူယှဉ်တွဲနေထိုင်ရေး နယ်နိမိတ်များကို အဆင့်သစ်တစ်ခုသို့ တွန်းပို့မည့် ချဉ်းကပ်မှုတစ်ခုအတွက် စာတမ်းက အငြင်းအခုံဖြစ်သည်။
နိဒါန္း
ယနေ့အထိ နှစ်များတစ်လျှောက်တွင်၊ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းရှိ မွတ်စလင်အများအပြားသည် အမေရိက၊ ဥရောပ၊ အာဖရိကနှင့် နိုင်ဂျီးရီးယားတွင် အထူးသဖြင့် အစ္စလာမ်နှင့် မွတ်ဆလင်များအကြောင်း ခေတ်သစ်စကားစစ်ထိုးပွဲများ၏ ခေတ်ရေစီးကြောင်းကို လွမ်းဆွတ်စွာ မှတ်သားထားပြီး ဤစကားရည်လုပွဲသည် စိတ်ကူးယဉ်ဆန်သော ဂျာနယ်လစ်ဇင်နှင့် အယူဝါဒဆိုင်ရာ တိုက်ခိုက်မှုတို့မှ အဓိကအားဖြင့် မည်သို့လုပ်ဆောင်ခဲ့သနည်း။ ထို့ကြောင့်၊ အစ္စလမ်သည် ခေတ်ပြိုင်ဟောပြောချက်၏ ရှေ့ဆုံးမီး၌ ရှိနေကြောင်းနှင့် ဖွံ့ဖြိုးပြီးကမ္ဘာမှ အများအပြားက နားလည်မှုလွဲခဲ့ကြသည် (Watt, 2013) ဟုဆိုခြင်းသည် အဓိပ္ပါယ်မဲ့နေပေလိမ့်မည်။
အစ္စလာမ်သည် ရှေးပဝေသဏီကတည်းက ပြတ်ပြတ်သားသား ပြတ်ပြတ်သားသား ဘာသာစကားဖြင့် ရိုသေလေးစားပြီး မြင့်မြတ်သော လူ့အသက်ကို ဆုပ်ကိုင်ထားသည်ဟု ဖော်ပြခြင်းမှာ မှတ်သားဖွယ်ဖြစ်သည်။ ကုရ်အာန် 5:32 အရ အလ္လာဟ်အရှင်မြတ် မိန့်တော်မူသည်ကား "...လူသတ်ခြင်းအတွက် (ပြစ်ဒဏ်) မခံရလျှင် ထိုသူသည် လူသားအားလုံးကို သတ်လိုက်သကဲ့သို့ ဖြစ်လိမ့်မည်ဟူ၍ ကျွန်ုပ်တို့ ဣသ ရေလအမျိုး သားများအတွက် ခန့်အပ်ထားပါသည်။ အသက်ကို ကယ်တင်သောသူသည် လူသားအပေါင်းတို့အား အသက်ကို ပေးတော်မူသကဲ့သို့ ဖြစ်လိမ့်မည်။” (Ali, 2012)။
ဤစာတမ်းပါ ပထမအပိုင်းသည် နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ လူမျိုးရေးဘာသာရေး ပဋိပက္ခများအကြောင်း အမျိုးမျိုးသော ဝေဖန်ပိုင်းခြားစိတ်ဖြာချက်ကို ပေးပါသည်။ စာတမ်း၏ အပိုင်းနှစ်တွင် ခရစ်ယာန်ဘာသာနှင့် အစ္စလာမ်အကြား ဆက်စပ်မှုကို ဆွေးနွေးထားသည်။ မူဆလင်များနှင့် မွတ်ဆလင်မဟုတ်သူများအပေါ် သက်ရောက်မှုရှိသော အဓိကအကြောင်းအရာများနှင့် သမိုင်းဝင်ဆက်တင်အချို့ကိုလည်း ဆွေးနွေးထားသည်။ ထို့နောက် အပိုင်းသုံးပိုင်းသည် ဆွေးနွေးချက်ကို အကျဉ်းချုပ်နှင့် အကြံပြုချက်များဖြင့် နိဂုံးချုပ်သည်။
နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ လူမျိုးရေး-ဘာသာရေး ပဋိပက္ခများ
နိုင်ဂျီးရီးယားသည် လူမျိုးပေါင်းစုံ၊ ယဉ်ကျေးမှုပေါင်းစုံနှင့် ဘာသာပေါင်းစုံ လူမျိုးပေါင်းစုံ ဘာသာရေးအသင်းတော်များနှင့် ဆက်နွယ်နေသော လူမျိုးပေါင်း လေးရာကျော်ရှိသော ပြည်နယ်ဖြစ်သည် (Aghemelo & Osumah, 2009)။ ၁၉၂၀ ခုနှစ်များမှစ၍ နိုင်ဂျီးရီးယားသည် မြောက်ပိုင်းနှင့် တောင်ပိုင်းဒေသများတွင် လူမျိုးရေးဘာသာရေး ပဋိပက္ခများစွာကို ကြုံတွေ့ခဲ့ရပြီး ယင်းကဲ့သို့ လွတ်လပ်ရေးရရန် လမ်းပြမြေပုံသည် သေနတ်များ၊ မြှားများ၊ လေးများနှင့် ဓားခုတ်များကဲ့သို့သော အန္တရာယ်ရှိသော လက်နက်များအသုံးပြုမှုနှင့် ပဋိပက္ခများကို လက္ခဏာဆောင်ကာ နောက်ဆုံးတွင် ရလဒ်ထွက်ပေါ်ခဲ့သည်။ 1920 မှ 1967 အတွင်း ပြည်တွင်းစစ် (Best & Kemedi, 1970)။ 2005 ခုနှစ်များတွင်၊ နိုင်ဂျီးရီးယား (အထူးသဖြင့် Kano ပြည်နယ်) သည် ကင်မရွန်းဘာသာရေးဆရာတစ်ဦး၏ ကြိုးကိုင်ထားသော Maitatsine မွတ်စလင်အချင်းချင်း ပဋိပက္ခကြောင့် နိုင်ရာသန်းပေါင်းများစွာတန်ဖိုးရှိ ပစ္စည်းဥစ္စာများကို သတ်ဖြတ်၊ ကိုယ်လက်အင်္ဂါနှင့် ဖျက်ဆီးခံခဲ့ရသည်။
မူဆလင်မဟုတ်သူ အရေအတွက် အနည်းငယ်မျှ တူညီသော်လည်း တိုက်ခိုက်မှု၏ အဓိက သားကောင်များ (Tamuno, 1993)။ Maitatsine အဖွဲ့သည် ၁၉၈၂ ခုနှစ်တွင် Rigassa/Kaduna နှင့် Maiduguri/Bulumkutu၊ Jimeta/Yola နှင့် Gombe တို့ကို 1982၊ 1984 ခုနှစ်တွင် Kaduna ပြည်နယ်တွင် Zango Kataf အကျပ်အတည်းနှင့် 1992 ခုနှစ်တွင် Funtua (အကောင်းဆုံး၊ 1993) တို့ကဲ့သို့သော အခြားပြည်နယ်များသို့ တိုးချဲ့ခဲ့သည်။ အဖွဲ့၏ အယူဝါဒ တိမ်းညွတ်မှုသည် အစ္စလာမ့် သင်ကြားရေး လမ်းကြောင်း၏ အပြင်ဘက်တွင် လုံးလုံးလျားလျား ရှိနေပြီး အုပ်စု၏ သွန်သင်ချက်များကို ဆန့်ကျင်သူ မည်သူမဆို တိုက်ခိုက်သတ်ဖြတ်ခြင်း၏ အရာဝတ္ထု ဖြစ်လာခဲ့သည်။
1987 ခုနှစ်တွင် Kafanchan၊ Kaduna နှင့် Zaria တို့သည် Kaduna တွင်ခရစ်ယာန်များနှင့်မွတ်စလင်များကြားတွင်ဘာသာရေးအချင်းချင်းနှင့်လူမျိုးရေးပဋိပက္ခများဖြစ်ပွားခဲ့သည် (Kukah, 1993) ။ ဆင်စွယ်မျှော်စင်အချို့သည် 1988 မှ 1994 ခုနှစ်အတွင်း မွတ်စလင်နှင့် ခရစ်ယာန်ကျောင်းသားများကြားတွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော အကြမ်းဖက်မှုပြဇာတ်ရုံဖြစ်သည့် Bayero University Kano (BUK), Ahmadu Bello University (ABU) Zaria နှင့် University of Sokoto (Kukah, 1993) တို့ဖြစ်သည်။ လူမျိုးရေးဘာသာရေး ပဋိပက္ခများသည် လျော့မသွားဘဲ အထူးသဖြင့် ၁၉၉၀ ခုနှစ်များအတွင်း အထူးသဖြင့် Bauchi ပြည်နယ်ရှိ Sayawa-Hausa နှင့် Fulani အကြား ပဋိပက္ခများကဲ့သို့ အလယ်ခါးပတ်ဒေသတွင် နက်ရှိုင်းလာခဲ့သည်။ Taraba ပြည်နယ်ရှိ Tiv နှင့် Jukun အသိုင်းအဝိုင်းများ (Otite & Albert, 1990) နှင့် Nasarawa ပြည်နယ်ရှိ Bassa နှင့် Egbura ကြား (အကောင်းဆုံး၊ 1999)။
အနောက်တောင်ပိုင်းဒေသသည် ပဋိပက္ခများမှ လုံး၀ အကာအကွယ်မရှိခဲ့ပေ။ ၁၉၉၃ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁၂ ရက်၊ ၁၉၉၃ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲကို ဖျက်သိမ်းပြီး မိုစဟူဒီ အဘီအိုလာ အနိုင်ရကာ ဖျက်သိမ်းခြင်းအား ၎င်း၏ ဆွေမျိုးသားချင်းများက တရားမျှတမှု ပျက်ပြားစေကာ တိုင်းပြည်ကို အုပ်ချုပ်ရန် အလှည့်ကျ ငြင်းပယ်ခြင်းဟု ၎င်း၏ ဆွေမျိုးများက ယူဆခဲ့ကြသည်။ ယင်းကြောင့် နိုင်ဂျီးရီးယား၏ ဖက်ဒရယ်အစိုးရ၏ လုံခြုံရေးအေဂျင်စီများနှင့် ရိုရုဘာ ဆွေမျိုးများကို ကိုယ်စားပြုသည့် O'dua Peoples' Congress (OPC) အဖွဲ့ဝင်များအကြား ပြင်းထန်စွာ ခိုက်ရန်ဖြစ်ပွားစေခဲ့သည် (Best & Kemedi, 1993)။ အလားတူ ပဋိပက္ခသည် နောက်ပိုင်းတွင် တောင်-တောင်နှင့် နိုင်ဂျီးရီးယား အရှေ့တောင်ဘက်သို့ တိုးချဲ့ခဲ့သည်။ ဥပမာအားဖြင့်၊ နိုင်ဂျီးရီးယားတောင်ပိုင်းရှိ Egbesu Boys (EB) သည် သမိုင်းကြောင်းအရ Ijaw ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ဘာသာရေးအဖွဲ့အဖြစ် စတင်ခဲ့သော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် အစိုးရအဆောက်အအုံများကို တိုက်ခိုက်သည့် ပြည်သူ့စစ်အဖွဲ့ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၎င်းတို့၏ လုပ်ဆောင်ချက်မှာ နိုင်ဂျီးရီးယား ပြည်နယ်နှင့် နိုင်ငံစုံ ကော်ပိုရေးရှင်း အချို့မှ အဆိုပါ ဒေသ၏ ရေနံအရင်းအမြစ်များ တူးဖော် ထုတ်ယူခြင်း ဖြင့် နိုင်ဂျာ မြစ်ဝကျွန်းပေါ် ဒေသရှိ တိုင်းရင်းသား အများစုကို ဖယ်ထုတ်ခြင်း ဖြင့် တရားမျှတမှု ပေးဆောင်ခြင်း ဖြစ်သည်ဟု ၎င်းတို့ အခိုင်အမာ ဆိုခဲ့သည်။ အဆိုးဆုံးအခြေအနေက နိုင်ဂျာမြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသလွတ်မြောက်ရေးလှုပ်ရှားမှု (MEND)၊ Niger Delta People's Volunteer Force (NDPVF) နှင့် Niger Delta Vigilante (NDV) ကဲ့သို့သော ပြည်သူ့စစ်အဖွဲ့များကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။
Bakassi Boys (BB) လည်ပတ်သည့် အရှေ့တောင်ဘက်တွင် အခြေအနေ မတူပါ။ BB သည် နိုင်ဂျီးရီးယားရဲများ၏ တာဝန်ဝတ္တရားအတိုင်း မဆောင်ရွက်နိုင်ခြင်းကြောင့် Igbo စီးပွားရေးသမားများနှင့် ၎င်းတို့၏ဖောက်သည်များအား လက်နက်ကိုင်ဓားပြများ၏ အဆက်မပြတ်တိုက်ခိုက်မှုများကို ကာကွယ်ရန်နှင့် လုံခြုံရေးပေးရန်အတွက် တစ်ခုတည်းသောရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ကင်းစောင့်အဖွဲ့အဖြစ် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည် (HRW & CLEEN, 2002 :၁၀)။ ကုန်းပြင်မြင့်ပြည်နယ်တွင် ၂၀၀၁ ခုနှစ်မှ ၂၀၀၄ ခုနှစ်အတွင်း တစ်ဖန် ယခုအချိန်အထိ ငြိမ်းချမ်းသောပြည်နယ်သည် နွားထိန်းကျောင်းသူများဖြစ်ကြသည့် Fulani-Wase မွတ်စ်လင်မ်များနှင့် အဓိကအားဖြင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်အများစုဖြစ်ပြီး အာဖရိက ရိုးရာဘာသာတရားများကို ကိုးကွယ်သည့် တာရို-ဂါမိုင်းပြည်သူ့စစ်များကြားတွင် လူမျိုးရေးဘာသာရေးပဋိပက္ခများ ခါးသီးစွာပါဝင်နေပါသည်။ နိုင်ငံရေးသမားများက အခြေအနေကို အမြတ်ထုတ်ပြီး ၎င်းတို့၏ထင်မြင်ယူဆထားသော နိုင်ငံရေးပြိုင်ဘက်များကို အသာစီးရရန် အခြေအနေကို အသုံးချကာ နောက်ပိုင်းတွင် ဌာနေ-အခြေချနေထိုင်သူများ ပဋိပက္ခများအဖြစ် စတင်ခဲ့ရာမှ နောက်ပိုင်းတွင် ဘာသာရေးပဋိပက္ခအဖြစ်သို့ ရောက်ရှိလာခဲ့သည် (Global IDP Project, 10)။ နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ လူမျိုးရေးဘာသာရေး အကျပ်အတည်းများ၏ သမိုင်းကြောင်းကို အတိုချုံး ရှုမြင်ခြင်းသည် နိုင်ဂျီးရီးယားတွင် ဘာသာရေးနှင့် လူမျိုးရေးဆိုင်ရာ အရောင်အသွေး နှစ်မျိုးလုံးရှိနေသည့် အချက်ကို အရိပ်အမြွက် ပြသသည့် အချက်ဖြစ်သည်။
ခရစ်ယာန်ဘာသာနှင့် အစ္စလာမ်အကြား Nexus
ခရစ်ယာန်-မူဆလင်- Abrahamic Creed of Monotheism (TAUHID)
ခရစ်ယာန်ဘာသာနှင့် အစ္စလမ်ဘာသာ နှစ်ခုစလုံးသည် လူသားတို့အား တမန်တော်အီဘရာဟင်မ် (အာဗြဟံ) ငြိမ်းချမ်းသာယာဝပြောသော မုဟမ္မဒ်ဝါဒ၏ တလောကလုံးဆိုင်ရာ သတင်းစကားတွင် ၎င်းတို့၏ အမြစ်များ ရှိသည်။ သူသည် လူသားတို့အား တစ်ခုတည်းသော စစ်မှန်သောဘုရားသခင်ထံ ဖိတ်ခေါ်ပြီး လူသားတို့အား လူသား၏ကျွန်ဘဝမှ လူသားတို့အား လွတ်မြောက်စေရန်၊ အနန္တတန်ခိုးရှင် ဘုရားသခင်ထံတော်တွင် လူသား၏ ကျွန်ခံရန်၊
အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်၏ အရိုအသေပေးဆုံးသော တမန်တော် အိဆာ (ယေရှုခရစ်) (ဆွ) သည် သမ္မာကျမ်းစာ၏ New International Version (NIV) တွင် ဖော်ပြထားသည့်အတိုင်း လိုက်လျှောက်ခဲ့သည်၊ (ယော ၁၇း၃) “ယခုပင် ဤအရာသည် ထာဝရအသက်ပေတည်း။ စစ်မှန်သောဘုရားသခင်နှင့် သင်တို့စေလွှတ်တော်မူသော ယေရှုခရစ်တည်းဟူသော၊ သမ္မာကျမ်းစာ၏ NIV ၏အခြားအပိုင်းတွင် မာကု 17:3 က “ကောင်းပါပြီဆရာ၊” ဟုဆိုသည်။ “ဘုရားသခင်သည် တစ်ဆူတည်းဖြစ်၍ ကိုယ်တော်မှတစ်ပါး အခြားမရှိဟု သင်ပြောခြင်းမှာ မှန်သည်” (Bible Study Tools, 12)။
တမန်တော် မုဟမ္မဒ် (ဆွ) သည်လည်း ဘုန်းကြီး ကုရ်အာန် ၁၁၂:၁-၄ တွင် ပါ၀င်သော ပြင်းထန်စွာ ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်ရည်ရှိမှု ဖြင့် တူညီသော စကြဝဠာ သတင်းစကားကို လိုက်လျှောက်ခဲ့သည်– “အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်သည် တစ်ဆူတည်း ထူးထူးခြားခြား ဖြစ်တော်မူပေသတည်း။ အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်သည် အဘယ်သူမျှမလိုအပ်ဘဲ၊ သူသည် မွေးရာပါမဟုတ်၊ ပြီးတော့ သူနဲ့ ဘယ်သူကမှ နှိုင်းယှဥ်လို့မရပါဘူး” (Ali, 112)။
မူဆလင်နှင့် ခရစ်ယာန်များကြားတွင် တူညီသောစကားတစ်ခု
အစ္စလမ်ဘာသာပဲဖြစ်ဖြစ် ခရစ်ယာန်ဘာသာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ နှစ်ဖက်စလုံးအတွက် ဖြစ်ရိုးဖြစ်စဉ်တစ်ခုကတော့ ဘာသာတရားနှစ်ခုလုံးရဲ့ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှုတွေဟာ လူသားတွေဖြစ်ပြီး ကံကြမ္မာက သူတို့ကို နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံသားတွေအဖြစ် အတူတကွ ချည်နှောင်ထားတာဖြစ်ပါတယ်။ ဘာသာတရားနှစ်ခုစလုံးကို ကိုးကွယ်ယုံကြည်သူများသည် မိမိတို့နိုင်ငံနှင့် ဘုရားသခင်ကို ချစ်မြတ်နိုးကြသည်။ ထို့အပြင်၊ နိုင်ဂျီးရီးယားလူမျိုးများသည် အလွန်ဧည့်ဝတ်ကျေပြီး ချစ်ခင်သူများဖြစ်သည်။ သူတို့သည် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ အခြားလူများနှင့် ငြိမ်းချမ်းစွာ နေထိုင်လိုကြသည်။ မနာလိုမှု၊ မုန်းတီးမှု၊ သဘောထားကွဲလွဲမှုနှင့် လူမျိုးစုစစ်ပွဲဖြစ်စေရန် ယုတ်မာသောသူများအသုံးပြုသည့် အင်အားကြီးကိရိယာအချို့မှာ လူမျိုးရေးနှင့်ဘာသာရေးဖြစ်ကြောင်း မကြာသေးမီက သတိပြုမိခဲ့သည်။ ဘယ်ဘက်ခြမ်းက ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာမှုပေါ်မူတည်ပြီး တစ်ဖက်နဲ့တစ်ဖက် အသာစီးရှိဖို့ ဉာဉ်အမြဲရှိပါတယ်။ သို့ရာတွင် အနန္တတန်ခိုးရှင် အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်သည် ကုရ်အာန် 3:64 တွင် အလုံးစုံတို့ကို အဆုံးအဖြတ်ပေးတော်မူသည်- “အို ကျမ်းမြတ်လူတို့၊ ဘုရားသခင်မှတပါး အဘယ်သူကိုမျှ မကိုးကွယ်၊ ဘုရားသခင်မှလွဲ၍ အခြားသခင်များနှင့် နာယကများကို ကျွန်ုပ်တို့အထဲမှ စိုက်ထူပါ။” အကယ်၍ သူတို့ နောက်ပြန်လှည့်လာပါက၊ “ကျွန်ုပ်တို့သည် (အနည်းဆုံး) ဘုရားသခင်၏ အလိုတော်ကို ဦးညွှတ်ထားကြောင်း သက်သေခံပါ” ဟူ၍ ကမ္ဘာကြီးကို ရှေ့သို့ ရွေ့လျားနိုင်ရန် ဘုံစကားတစ်ခွန်းကို ရောက်ရှိစေသည် (Ali, 2012)။
မွတ်စလင်များအနေဖြင့် ကျွန်ုပ်တို့၏ကွဲပြားမှုများကို စစ်မှန်စွာအသိအမှတ်ပြုပြီး ၎င်းတို့ကိုတန်ဖိုးထားရန် ကျွန်ုပ်တို့၏ခရစ်ယာန်ညီအစ်ကိုများအား ညွှန်ကြားထားသည်။ အရေးကြီးသည်မှာ ကျွန်ုပ်တို့ သဘောတူညီသည့် နယ်ပယ်များကို ပိုမိုအာရုံစိုက်သင့်သည်။ ကျွန်ုပ်တို့သည် ကျွန်ုပ်တို့၏ ဘုံဆက်ဆံရေးကို ခိုင်ခံ့စေရန်နှင့် သဘောထားကွဲလွဲနေသော နယ်ပယ်များကို အချင်းချင်း အပြန်အလှန်လေးစားမှုဖြင့် အပြန်အလှန်နားလည်သဘောပေါက်နိုင်စေမည့် ယန္တရားတစ်ခုကို ဒီဇိုင်းဆွဲကာ အတူတကွလုပ်ဆောင်သင့်ပါသည်။ မွတ်စလင်များအနေဖြင့် ကျွန်ုပ်တို့သည် ၎င်းတို့အနက်မှ ခွဲခြားမှုမရှိဘဲ အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်၏ နဗီတမန်တော်များနှင့် ရစူလ်တမန်တော်များအားလုံးကို ယုံကြည်ပါသည်။ ၎င်းပြင် အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်သည် ကုရ်အာန် 2:285 တွင် မိန့်မှာသည်- 'ငါတို့သည် အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်အား ယုံကြည်ကြကုန်လော့၊ ငါတို့အား ထင်ရှားပြခဲ့သမျှတို့ကိုလည်းကောင်း၊ အာဗြဟံနှင့် ဣရှမေလတို့အားလည်းကောင်း၊ ဣဇာက်နှင့် ယာကုပ်တို့အားလည်းကောင်း၊ ၎င်း၏သားစဉ်မြေးဆက်တို့အားလည်းကောင်း၊ အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်သည် မောရှေနှင့် သခင်ယေရှုနှင့် အခြားအနာဂတ္တိကျမ်းများကို ပေးသနားတော်မူခဲ့သည်။ ကျွန်ုပ်တို့သည် ၎င်းတို့အနက်မှ တစ်ဦးကိုတစ်ဦး ခွဲခြားခြင်းမရှိပါ။ ငါတို့သည် အထံတော်သို့ အပ်နှံကြ၏” (အလီ၊ 2012)။
မတူကွဲပြားခြင်း၌စည်းလုံးညီညွတ်မှု
လူသားအားလုံးသည် အာဒံမှသည် ပစ္စုပ္ပန်နှင့် အနာဂတ်မျိုးဆက်များအထိ အနန္တတန်ခိုးရှင် ဘုရားသခင်ကို ဖန်ဆင်းခြင်းဖြစ်သည်။ ကျွန်ုပ်တို့၏အရောင်အဆင်း၊ ပထဝီဝင်တည်နေရာ၊ ဘာသာစကား၊ ဘာသာတရားနှင့် ယဉ်ကျေးမှုတို့တွင် ခြားနားချက်များသည် ကုရ်အာန် 30:22 တွင် ဖော်ပြထားသည့်အတိုင်း လူသားမျိုးနွယ်၏ ဒိုင်းနမစ်များကို ထင်ရှားစေခြင်းဖြစ်ရာ “…သူ၏နိမိတ်လက္ခဏာများကား ကောင်းကင်နှင့်မြေကြီးကို ဖန်ဆင်းခြင်းဖြစ်သည် ။ သင်၏လျှာနှင့်အရောင်ကွဲပြားမှု။ အမှန်စင်စစ် ပညာရှိများအတွက် ဤနိမိတ်လက္ခဏာများ ရှိပါသည်။” (Ali, 2012)။ ဥပမာအားဖြင့်၊ ကုရ်အာန် ၃၃း၅၉ တွင် မွတ်စလင်အမျိုးသမီးများသည် “…သူတို့အား အသိအမှတ်ပြုခံရနိုင်ပြီး နှောင့်ယှက်ခြင်းမပြုရ” (Ali, 33). မူဆလင်အမျိုးသားများသည် မုတ်ဆိတ်မွေးထားရှိခြင်းနှင့် မွတ်ဆလင်မဟုတ်သူများနှင့် ကွဲပြားစေရန် ၎င်းတို့၏နှုတ်ခမ်းမွေးများကို ညှပ်ထားရန် ၎င်းတို့၏ယောက်ျားလိင်ကို ထိန်းသိမ်းထားရန် မျှော်လင့်ထားသော်လည်း၊ နောက်ပိုင်းတွင် အခြားသူများ၏အခွင့်အရေးကို မထိပါးဘဲ ၎င်းတို့၏ကိုယ်ပိုင်ဝတ်စားဆင်ယင်ပုံနှင့် ကိုယ်ပိုင်လက္ခဏာကို လွတ်လပ်စွာ ခံယူခွင့်ရှိသည်။ ဤခြားနားချက်များသည် လူသားအချင်းချင်း အချင်းချင်း အသိအမှတ်ပြုနိုင်စေရန် ရည်ရွယ်ပြီး ၎င်းတို့ဖန်တီးမှု၏ တကယ့်အနှစ်သာရကို လက်တွေ့အကောင်အထည်ဖော်ရန် ရည်ရွယ်သည်။
တမန်တော် မုဟမ္မဒ် (ဆွ) က “အကြင်သူသည် သာသနာတော်၏ ထောက်ခံမှုဖြင့် အလံတော်အောက်တွင် ရန်ပြုခြင်း သို့မဟုတ် ဆန့်ကျင်ဘက်ပြုခြင်း၏ ခေါ်ဆိုမှုကို ဖြေကြားရန် သို့မဟုတ် ဆန့်ကျင်ဘက်ပြုမှုကို ထောက်ဆပြီး သတ်ဖြတ်ခြင်းခံရလျှင် ထိုသူ၏ သေဆုံးခြင်းသည် သေခြင်း၏ အကြောင်းတရား ဖြစ်ပေသည်။ မောဟ” (Robson, 1981)။ အထက်ဖော်ပြပါ ထုတ်ပြန်ချက်၏ အရေးပါမှုကို အလေးပေးဖော်ပြရန်၊ လူသားအားလုံးကို ဘုရားသခင်သတိပေးသည့် ကုရ်အာန်ကျမ်းပိုဒ်ကို ဖော်ပြခြင်းသည် ၎င်းတို့အားလုံးသည် တူညီသော အဖေနှင့်အမေ၏ မျိုးရိုးများဖြစ်ကြောင်း လူသားတို့အား သတိပေးထားသည်။ မြင့်မြတ်တော်မူသောအရှင် ဘုရားသခင်သည် ကုရ်အာန် 49:13 တွင် လူသားတို့၏စည်းလုံးညီညွတ်မှုကို အကျဉ်းချုံး၍ ဤရှုထောင့်တွင်- “အို လူသားတို့၊ ငါတို့သည် သင်တို့ရှိသမျှကို ယောက်ျားမိန်းမမှ ဖန်ဆင်း၍၊ သင်တို့အချင်းချင်း သိစေခြင်းငှာ၊ ဧကန်မလွဲ အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်၏ ရှေ့တော်၌ အသင်တို့အနက်မှ အမွန်မြတ်ဆုံးသူသည် ဘုရားသခင်ကို ကြောက်ရွံ့ဆုံးသော သူပင်ဖြစ်ပေသည်။ ဧကန်မုချ အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်သည် အကြွင်းမဲ့သိတော်မူသောအရှင်၊
နိုင်ဂျီးရီးယားတောင်ပိုင်းရှိ မွတ်ဆလင်များသည် အထူးသဖြင့် အစိုးရများနှင့် ဖွဲ့စည်းထားသော ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍမှ ၎င်းတို့၏ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များထံမှ တရားမျှတစွာ ဆက်ဆံမှု မရရှိခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြခြင်းသည် လုံး၀ မှားယွင်းနေမည်မဟုတ်ပေ။ တောင်ပိုင်းတွင် မွတ်ဆလင်များအား စော်ကားခြင်း၊ နှောင့်ယှက်ခြင်း၊ ရန်စခြင်း နှင့် အဓမ္မပြုကျင့်ခြင်းများ အများအပြား ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ဥပမာအားဖြင့်၊ အစိုးရရုံးများ၊ ကျောင်းများ၊ ဈေးနေရာများ၊ လမ်းများနှင့် ရပ်ကွက်များတွင် မွတ်ဆလင်အများအပြားကို “အယာတိုလာ”၊ “အိုအိုင်စီ”၊ “အိုစမာဘင်လာဒင်”၊ “မိုင်တဇင်”၊ “ရှရီယာ” နှင့် မွတ်ဆလင်အများအပြားကို ရွဲ့စောင်းစေသည့် ဖြစ်ရပ်များ ရှိခဲ့သည်။ မကြာသေးမီက “ဘိုကိုဟာရမ်” နိုင်ဂျီးရီးယားတောင်ပိုင်းရှိ မွတ်စ်လင်မ်များသည် စိတ်ရှည်မှု၊ အနေအထိုင်နှင့် သည်းခံနိုင်မှုတို့၏ ပျော့ပျောင်းမှုတို့သည် ၎င်းတို့ကြုံတွေ့ရသည့် အဆင်မပြေမှုများကြားမှ ပြသနေခြင်းဖြစ်ပြီး နိုင်ဂျီးရီးယားတောင်ပိုင်းတွင် ပျော်ရွှင်စွာ ငြိမ်းချမ်းစွာ အတူယှဉ်တွဲနေထိုင်ရေးအတွက် အဓိကအချက်ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြရန် အရေးကြီးပါသည်။
ဖြစ်နိုင်လျှင် ကျွန်ုပ်တို့၏ဖြစ်တည်မှုကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရန် စုပေါင်းလုပ်ဆောင်ရန်မှာ ကျွန်ုပ်တို့၏တာဝန်ဖြစ်သည်။ ထိုသို့လုပ်ဆောင်ရာတွင် ကျွန်ုပ်တို့သည် အစွန်းရောက်ဝါဒကို ရှောင်ရှားရမည်ဖြစ်သည်။ ကျွန်ုပ်တို့၏ ဘာသာရေးကွဲပြားမှုများကို အသိအမှတ်ပြုခြင်းဖြင့် သတိထားပါ။ နိုင်ဂျီးရီးယားလူမျိုးများသည် ၎င်းတို့၏လူမျိုးစုနှင့် ဘာသာရေးဆက်နွယ်မှုမပါဝင်ဘဲ အချင်းချင်း ငြိမ်းချမ်းစွာနေထိုင်နိုင်စေရန် အားလုံးကို တန်းတူညီတူအခွင့်အရေးပေးထားကြောင်း နားလည်မှုနှင့် လေးစားမှုကိုပြသသည်။
ငြိမ်းချမ်းသော အတူယှဉ်တွဲနေထိုင်ရေး
ပေးထားသော အကျပ်အတည်းများ ရင်ဆိုင်နေရသော မည်သည့်အသိုင်းအဝိုင်းတွင်မဆို အဓိပ္ပါယ်ရှိသော ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုနှင့် တိုးတက်မှု မရှိနိုင်ပါ။ နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံသည် ဘိုကိုဟာရမ်အဖွဲ့၏ အဖွဲ့ဝင်များလက်ထဲတွင် ကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်းသော အတွေ့အကြုံကို ခံစားနေကြရသည်။ ဤအုပ်စု၏ အန္တရာယ်သည် နိုင်ဂျီးရီးယားလူမျိုးများ၏ စိတ်ဓာတ်ကို ဆိုးရွားစွာ ထိခိုက်စေခဲ့သည်။ တိုင်းပြည်၏ လူမှုနိုင်ငံရေးနှင့် စီးပွားရေးကဏ္ဍများတွင် အုပ်စု၏ ယုတ်ညံ့သော လုပ်ရပ်များ၏ ဆိုးရွားသော အကျိုးသက်ရောက်မှုများကို ဆုံးရှုံးမှုပမာဏဖြင့် တိုင်းတာ၍မရနိုင်ပါ။
ဤအဖွဲ့၏ ယုတ်ညံ့ပြီး ဘုရားတရားမဲ့သော လုပ်ရပ်များကြောင့် နှစ်ဖက်စလုံးမှ အပြစ်မဲ့ အသက်နှင့် ပိုင်ဆိုင်မှုများ ဆုံးရှုံးသွားသော ပမာဏ (Odere, 2014)။ စွန့်စားရုံသာမက လူမဆန်ဟုလည်း အနည်းအကျဉ်းပြောနိုင်သည်။ နိုင်ဂျီးရီးယားဖက်ဒရယ်အစိုးရ၏ ကြီးမားသောကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများကို နိုင်ငံ၏လုံခြုံရေးစိန်ခေါ်မှုများအတွက် ရေရှည်တည်တံ့သောအဖြေကိုရှာဖွေရန် ၎င်း၏တွန်းအားကို အသိအမှတ်ပြုခံရသော်လည်း၊ ၎င်းသည် ၎င်း၏ကြိုးပမ်းမှုကို နှစ်ဆတိုးပြီး အဓိပ္ပါယ်ရှိသောတွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုတွင် အဖွဲ့အား အကန့်အသတ်မရှိပါဝင်ခြင်းအပါအဝင် နည်းလမ်းအားလုံးကို အသုံးပြုသင့်သည်။ ကုရ်အာန် 8:61 တွင်ဖော်ပြထားသည်အတိုင်း "သူတို့သည် ငြိမ်သက်ခြင်းသို့ ညွတ်လျှင် အသင်တို့သည်လည်း ယင်းကို ညွတ်စေကာ အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်အား ကိုးစားကြကုန်လော့။ အကယ်စင်စစ် သူသည် အလုံးစုံသော အကြားအာရုံ၊ အကြွင်းမဲ့ သိသူ ဖြစ်တော်မူ၏” ဟု လက်ရှိ သောင်းကျန်းမှု၏ အရှိန်အဟုန်ကို ငုံ့ခံရန် ဖြစ်သည် (Ali, 2012)။
အကြံပြုချက်များ
ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့် ကာကွယ်ရေး
နိုင်ဂျီးရီးယားဖက်ဒရယ်သမ္မတနိုင်ငံဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေ ပုဒ်မ ၃၈ (၁) နှင့် (၂) တို့တွင် ပါ၀င်သော လွတ်လပ်စွာကိုးကွယ်ခွင့်၊ ဘာသာရေးထုတ်ဖော်ခွင့်နှင့် တာဝန်ဝတ္တရားများအတွက် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေပါ ပြဋ္ဌာန်းချက်များသည် အားနည်းကြောင်း သတိပြုမိသည်။ ထို့ကြောင့်၊ နိုင်ဂျီးရီးယားတွင် ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့်ကို အကာအကွယ်ပေးရန်အတွက် လူ့အခွင့်အရေးအခြေခံချဉ်းကပ်မှုကို မြှင့်တင်ရန် လိုအပ်သည် (US Department of States' Report, 38)။ နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ ခရစ်ယာန်များနှင့် မွတ်ဆလင်များကြား အနောက်တောင်ပိုင်း၊ တောင်-တောင်နှင့် အရှေ့တောင်တို့တွင် တင်းမာမှုများ၊ ပဋိပက္ခများနှင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည့် ပဋိပက္ခအများစုမှာ နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ မွတ်စလင်များ၏ အခြေခံတစ်ဦးချင်းနှင့် အုပ်စုအခွင့်အရေးများကို ထင်ရှားစွာ အလွဲသုံးစားလုပ်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။ အနောက်မြောက်၊ အရှေ့မြောက်နှင့် မြောက်အလယ်ပိုင်းရှိ အကျပ်အတည်းများသည် နိုင်ငံအတွင်းရှိ ခရစ်ယာန်များ၏ အခွင့်အရေးများကို ထင်ရှားစွာ အလွဲသုံးစားလုပ်ခြင်းကြောင့်ဟုလည်း ယူဆကြသည်။
ဘာသာရေးသည်းခံမှုနှင့် ဆန့်ကျင်ဘက်အမြင်များကို မြှင့်တင်ပေးခြင်း
နိုင်ဂျီးရီးယားတွင်၊ ကမ္ဘာ့ဘာသာတရားကြီးများ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်အမြင်များကို သည်းမခံခြင်းသည် မူဝါဒကို ပူပန်စေပြီး တင်းမာမှုဖြစ်စေသည် (Salawu, 2010)။ ဘာသာရေးနှင့် ရပ်ရွာခေါင်းဆောင်များသည် နိုင်ငံအတွင်း ငြိမ်းချမ်းစွာ အတူယှဉ်တွဲနေထိုင်ရေးနှင့် သဟဇာတဖြစ်မှုကို နက်ရှိုင်းစေသည့် ယန္တရားများ၏ အစိတ်အပိုင်းများအဖြစ် ဆန့်ကျင်ဘက်အမြင်များကို နေရာထိုင်ခင်း ဟောပြောပြီး မြှင့်တင်သင့်သည်။
နိုင်ဂျီးရီးယားလူမျိုးများ၏ လူ့စွမ်းအားအရင်းအနှီး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး
မောဟသည် ပေါများလှသော သဘာဝအရင်းအမြစ်များအလယ်တွင် ဆင်းရဲမွဲတေမှုကို ဖြစ်စေသည့် အရင်းအမြစ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ လူငယ်များ အလုပ်လက်မဲ့နှုန်း မြင့်မားလာသည်နှင့်အမျှ မသိနားမလည်မှု အဆင့်သည် ပိုမိုနက်ရှိုင်းလာသည်။ နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ စာသင်ကျောင်းများ အဆက်မပြတ် ပိတ်ထားခြင်းကြောင့် ပညာရေးစနစ်သည် အဆင်မပြေဖြစ်နေပါသည်။ ထို့ကြောင့် နိုင်ဂျီးရီးယားကျောင်းသားများသည် ခိုင်လုံသောအသိပညာ၊ ကိုယ်ကျင့်တရားပြန်လည်မွေးဖွားခြင်းနှင့် အထူးသဖြင့် အငြင်းပွားမှုများ သို့မဟုတ် ပဋိပက္ခများကို ငြိမ်းချမ်းစွာဖြေရှင်းနည်းအမျိုးမျိုးတွင် အထူးသဖြင့် စည်းကမ်းမြင့်မားသောအခွင့်အရေးကို ငြင်းပယ်ခြင်းဖြစ်သည် (Osaretin, 2013)။ ထို့ကြောင့် နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံသားများ အထူးသဖြင့် လူငယ်များနှင့် အမျိုးသမီးများ၏ လူ့စွမ်းအားအရင်းအနှီး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး မြှင့်တင်ခြင်းဖြင့် အစိုးရနှင့် ဖွဲ့စည်းထားသော ပုဂ္ဂလိက ကဏ္ဍနှစ်ခုစလုံးသည် အပြန်အလှန် ဖြည့်စွက်ရန် လိုအပ်ပါသည်။ ဒါက a sine qua မဟုတ်တဲ့ တိုးတက်သော၊ တရားမျှတပြီး ငြိမ်းချမ်းသော လူ့အဖွဲ့အစည်းကို ရရှိနိုင်စေရန်။
စစ်မှန်သော ခင်မင်ရင်းနှီးမှုနှင့် ရိုးသားသော ချစ်ခြင်းမေတ္တာ သတင်းစကား ဖြန့်ဝေခြင်း။
ဘာသာရေးအလေ့အကျင့်ကို ဘာသာရေးအမည်ဖြင့် အမုန်းပွားအောင် သွေးထိုးလှုံ့ဆော်ခြင်းသည် အပျက်သဘောဆောင်သော သဘောထားဖြစ်သည်။ ခရစ်ယာန်ဘာသာနှင့် အစ္စလမ်ဘာသာ နှစ်ခုစလုံးသည် “အိမ်နီးနားချင်းကို ကိုယ်နှင့်အမျှ ချစ်ပါ” ဟူသော ဆောင်ပုဒ်ကို ကြွေးကြော်နေသည်မှာ မှန်သော်လည်း ယင်းကို ချိုးဖောက်မှုတွင် ပိုမိုသတိပြုမိသည် (Raji 2003; Bogoro, 2008)။ ဒီလေဟာ ဘယ်သူ့ကိုမှ ကောင်းကောင်းမတိုက်တဲ့ ဆိုးရွားတဲ့လေပါပဲ။ စစ်မှန်သော ခင်မင်ရင်းနှီးမှုနှင့် စိတ်ရင်းမှန်ဖြင့် ချစ်ခြင်းမေတ္တာ၏ ဧဝံဂေလိတရားကို ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်များ ဟောကြားသည့်အချိန်ဖြစ်သည်။ ဤကား လူသားတို့အား ငြိမ်းချမ်းမှုနှင့် လုံခြုံမှုကို ယူဆောင်ပေးမည့် ယာဉ်ဖြစ်သည်။ ထို့အပြင်၊ နိုင်ဂျီးရီးယားဖက်ဒရယ်အစိုးရသည် နိုင်ငံအတွင်း ဘာသာရေးအဖွဲ့အစည်းများ သို့မဟုတ် လူပုဂ္ဂိုလ်(များ) မှ အမုန်းပွားစေရန် လှုံ့ဆော်မှုအား ရာဇ၀တ်ကြောင်းအရဖြစ်စေမည့် ဥပဒေတစ်ရပ်ကို ချမှတ်ခြင်းဖြင့် နောက်ထပ်ခြေလှမ်းတစ်ခုလုပ်ဆောင်သင့်သည်။
Professional Journalism မြှင့်တင်ရေးနှင့် ဟန်ချက်ညီသော အစီရင်ခံတင်ပြခြင်း။
ယနေ့အထိ နှစ်များတစ်လျှောက်၊ မကြာသေးမီက လေ့လာမှုများအရ ပဋိပက္ခများကို အပျက်သဘောဆောင်သော အစီရင်ခံခြင်း (Ladan, 2012) နှင့် နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ မီဒီယာ၏ ကဏ္ဍတစ်ခုမှ အချို့သော ပုဂ္ဂိုလ်များသည် အကျင့်ပျက်ခြစားသော သို့မဟုတ် ရှုံ့ချဖွယ်လုပ်ရပ်ကို ကျူးလွန်ခြင်းသည် စာရွက်ပေါ်တွင်သာ ဖြစ်သောကြောင့် ဘာသာတစ်ခု၏ ပုံသေပုံစံဖြင့် ပုံသေပုံစံရိုက်ခြင်းတို့ကို ပြသခဲ့သည်။ နိုင်ဂျီးရီးယားကဲ့သို့ လူမျိုးပေါင်းစုံနှင့် ဗဟုဝါဒရှိသော နိုင်ငံတစ်ခုတွင် ငြိမ်းချမ်းစွာ အတူယှဉ်တွဲနေထိုင်မှုကို ဘေးအန္တရာယ်နှင့် ပုံပျက်စေသည်။ ထို့ကြောင့် သတင်းမီဒီယာအဖွဲ့အစည်းများသည် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း သတင်းစာပညာ၏ ကျင့်ဝတ်များကို တင်းတင်းကျပ်ကျပ် လိုက်နာရန် လိုအပ်ပါသည်။ သတင်းထောက် သို့မဟုတ် မီဒီယာအဖွဲ့အစည်း၏ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ သဘောထားများနှင့် ဘက်လိုက်မှုကင်းသော ဖြစ်ရပ်များကို သေချာစွာ ဆန်းစစ်၊ ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာပြီး မျှမျှတတ အစီရင်ခံရပါမည်။ ထိုသို့ဆောင်ရွက်သောအခါတွင် သဘောထားကွဲလွဲမှု ဘက်မှ မည်သူ့ကိုမျှ မျှတစွာ ဆက်ဆံခြင်းမပြုဟု ခံစားရလိမ့်မည်။
လောကီရေးရာနှင့် ယုံကြည်ခြင်းအခြေခံအဖွဲ့အစည်းများ၏ အခန်းကဏ္ဍ
အစိုးရမဟုတ်သောအဖွဲ့အစည်းများ (NGO) နှင့် ယုံကြည်ချက်အခြေခံသောအဖွဲ့အစည်းများ (FBOs) တို့သည် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုများ၏ စည်းရုံးရေးမှူးများနှင့် ပဋိပက္ခဖြစ်နေသော ပါတီများကြား ပဋိပက္ခများကို ဖျန်ဖြေပေးသူများအဖြစ် ၎င်းတို့၏ ကြိုးပမ်းမှုများကို နှစ်ဆတိုးသင့်သည်။ ထို့အပြင်၊ အထူးသဖြင့် ငြိမ်းချမ်းစွာ အတူယှဉ်တွဲနေထိုင်ရေး၊ နိုင်ငံသားနှင့် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ အခွင့်အရေးများကို အခြားသူများအကြားတွင် ၎င်းတို့၏အခွင့်အရေးများနှင့် အခြားသူများ၏အခွင့်အရေးများအကြောင်း အာရုံပြုပြီး အသိစိတ်ဝင်လာခြင်းဖြင့် ၎င်းတို့၏ စည်းရုံးလှုံ့ဆော်မှုကို မြှင့်တင်သင့်သည် (Enukora, 2005)။
ကောင်းမွန်သော အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် ဘက်မလိုက်သော အစိုးရများ အဆင့်တိုင်း
အဖွဲ့ချုပ်၏ အစိုးရအခန်းကဏ္ဍက အခြေအနေကို အထောက်အကူမပြုပါ။ နိုင်ဂျီးရီးယားလူမျိုးများကြားတွင် လူမျိုးရေးဘာသာရေး ပဋိပက္ခများကို ပိုမိုနက်ရှိုင်းစေခဲ့သည်။ ဥပမာအားဖြင့်၊ လေ့လာမှုတစ်ခုအရ ဖက်ဒရယ်အစိုးရသည် မွတ်ဆလင်နှင့် ခရစ်ယာန်အကြား နယ်နိမိတ်များကို အရေးကြီးသော လူမျိုးရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ပိုင်းခြားမှုအချို့နှင့် ထပ်နေလေ့ရှိသည့် ဘာသာရေးမျဉ်းများတစ်လျှောက် နိုင်ငံကို ပိုင်းခြားရန် တာဝန်ရှိကြောင်း လေ့လာမှုတစ်ခုက ဖော်ပြသည် (HRW, 2006)။
အဆင့်တိုင်းရှိ အစိုးရများသည် ဘုတ်အဖွဲ့အထက် တက်လာသင့်ပြီး၊ ကောင်းမွန်သော အုပ်ချုပ်မှု၏ အမြတ်ဝေစုများ ပေးဝေရာတွင် ဘက်မလိုက်ဘဲ ပြည်သူများနှင့် ၎င်းတို့၏ ဆက်ဆံရေးတွင်သာ ရှုမြင်သင့်သည်။ ၎င်းတို့ (အဆင့်တိုင်းရှိ အစိုးရများ) သည် နိုင်ငံတွင်း ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုဆိုင်ရာ ပရောဂျက်များနှင့် ဘာသာရေးကိစ္စများကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရာတွင် ပြည်သူများကို ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းနှင့် ဘေးဖယ်ထားခြင်းတို့ကို ရှောင်ကြဉ်သင့်သည် (Salawu, 2010)။
အကျဉ်းချုပ်နှင့်နိဂုံးချုပ်
နိုင်ဂျီးရီးယားဟုခေါ်သော ဤလူမျိုးပေါင်းစုံနှင့် ဘာသာရေးဆိုင်ရာနေရာများတွင် ကျွန်ုပ်တို့၏တည်းခိုနေထိုင်မှုသည် အမှားမဟုတ်သလို ကျိန်ဆဲခြင်းလည်းမဟုတ်ကြောင်း ကျွန်ုပ်ယုံကြည်ပါသည်။ ယင်းအစား၊ ၎င်းတို့ကို လူသားများအကျိုးအတွက် တိုင်းပြည်၏ လူသားနှင့် ရုပ်ပစ္စည်း အရင်းအမြစ်များကို အသုံးချရန် အနန္တတန်ခိုးရှင် ဘုရားသခင်က ဘုရားသခင်က ဒီဇိုင်းဆွဲထားသည်။ ထို့ကြောင့် ကုရ်အာန် 5:2 နှင့် 60:8-9 တွင် လူသားတို့ အပြန်အလှန် ဆက်ဆံမှုနှင့် ပေါင်းသင်းဆက်ဆံမှု၏ အခြေခံသည် ဖြောင့်မတ်ခြင်း နှင့် ဘာသာတရားကိုင်းရှိုင်းစေသော အခြေခံသည် “…အချင်းချင်း ဖြောင့်မတ်ခြင်း နှင့် ရိုသေမှု ၌ ကူညီပါ…” (Ali, 2012) ကဲ့သို့ပင် ဖြစ်ရမည်။ ကရုဏာနှင့် ကရုဏာ အသီးသီးရှိကြကုန်သော (မုစ်လင်မ်မဟုတ်သူ) တို့သည် (သင်တို့၏) ယုံကြည်ခြင်းကြောင့် အသင်တို့အား တိုက်ခိုက်ခြင်းမပြုကြဘဲ အသင်တို့အား အမိမြေမှ မနှင်ထုတ်ကြကုန်လင့်၊ တရားမျှတစွာ ပြုမူသောသူတို့ကို အမှန်စင်စစ် ဘုရားသခင်သည် ချစ်တော်မူ၏။ (သင်တို့၏) ယုံကြည်ခြင်းကြောင့် သင်တို့အား တိုက်ခိုက်၍ သင်တို့ကို ဇာတိမြေမှ နှင်ထုတ်ခြင်း သို့မဟုတ် (အခြားသူများ) မင်းကို နှင်ထုတ်ရာတွင် ကူညီခြင်းကဲ့သို့သော မိတ်သဟာယဘက်သို့ မလှည့်ရန် ဘုရားသခင်ကသာ တားမြစ်ထားတော်မူ၏။ သူတို့အပေါ် ခင်မင်ရင်းနှီးမှုဖြင့် သူတို့သည် အမှန်တကယ် အမှားလုပ်သူများ ဖြစ်သည်!” (အလီ၊ ၂၀၁၂)။
ကိုးကား
AGHEMELO၊ TA & OSUMAH၊ O. (2009) နိုင်ဂျီးရီးယားအစိုးရနှင့် နိုင်ငံရေး- နိဒါန်းအမြင်။ ဘီနင်မြို့- Mara Mon Bros & Ventures Limited
ALI၊ AY (2012) ကုရ်အာန် - လမ်းညွှန်နှင့် ကရုဏာ. (ဘာသာပြန်) Fourth US Edition, TahrikeTarsile Qur'an, Inc. Elmhurst, New York, USA.
အကောင်းဆုံး၊ SG & KEMEDI၊ DV (2005) နိုင်ဂျီးရီးယား၊ မြစ်များနှင့် ကုန်းပြင်မြင့်ပြည်နယ်များတွင် လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များနှင့် ပဋိပက္ခများ။ လက်နက်ငယ် စစ်တမ်းစာစောင်၊ ဂျီနီဗာ၊ ဆွစ်ဇာလန်၊ စစ. ၁၃-၄၅။
အကောင်းဆုံး၊ SG (2001) 'နိုင်ဂျီးရီးယားမြောက်ပိုင်းရှိ ဘာသာရေးနှင့် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ ပဋိပက္ခများ'University of Jos နိုင်ငံရေးသိပ္ပံဂျာနယ်၊ 2(3); pp.63-81။
အကောင်းဆုံး၊ SG (2004) ရှည်လျားသော ကွန်မြူနတီပဋိပက္ခနှင့် ပဋိပက္ခစီမံခန့်ခွဲမှု- Toto ဒေသန္တရအစိုးရဧရိယာရှိ Bassa-Egbura ပဋိပက္ခ၊ Nasarawa ပြည်နယ်၊ နိုင်ဂျီးရီးယား. Ibadan- John Archers ထုတ်ဝေသူများ။
သမ္မာကျမ်းစာလေ့လာရေးကိရိယာများ (2014) ဂျူးလူမျိုးကျမ်းစာအပြည့်အစုံ (CJB) [ကျမ်းစာလေ့လာမှုကိရိယာများ ပင်မစာမျက်နှာ (BST)]။ အွန်လိုင်းတွင်ရရှိနိုင်သည်- http://www.biblestudytools.com/cjb/ ကြာသပတေးနေ့၊ ဇူလိုင်လ 31 ရက်၊ 2014 တွင်ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုခဲ့သည်။
BOGORO၊ SE (2008) ကျင့်ကြံသူ၏ရှုထောင့်မှ ဘာသာရေးပဋိပက္ခများကို စီမံခန့်ခွဲခြင်း။ ငြိမ်းချမ်းရေးလေ့လာရေးနှင့် ကျင့်ထုံးအဖွဲ့၏ ပထမအကြိမ် အမျိုးသားညီလာခံ (SPSP)၊ ဇွန် ၁၅-၁၈၊ အဘူဂျာ၊ နိုင်ဂျီးရီးယား။
နေ့စဉ်ယုံကြည်မှု (၂၀၀၂) အင်္ဂါနေ့၊ သြဂုတ် ၂၀၊ p.၁၆။
ENUKORA၊ LO (2005) AM Yakubu et al (eds) ရှိ Kaduna Metropolis ရှိ လူမျိုးစု-ဘာသာရေး အကြမ်းဖက်မှုနှင့် ဧရိယာ ကွဲပြားမှုကို စီမံခန့်ခွဲခြင်း နိုင်ဂျီးရီးယားတွင် အကျပ်အတည်းနှင့် ပဋိပက္ခစီမံခန့်ခွဲမှု 1980 ခုနှစ်ကတည်းက။ထယ်၊ ၂၊ p.၆၃၃။ Baraka Press and Publishers Ltd.
GLOBAL IDP Project (2004) 'နိုင်ဂျီးရီးယား၊ အကြောင်းရင်းများနှင့် နောက်ခံသမိုင်း- ခြုံငုံသုံးသပ်ချက်၊ ကုန်းပြင်မြင့်ပြည်နယ်၊ မငြိမ်သက်မှုဗဟိုချက်။'
GOMOS၊ အီး (၂၀၁၁) Jos အကျပ်အတည်းများမတိုင်မီ ကျွန်ုပ်တို့အားလုံးကို စားသုံးပါ။ Vanguard တွင် ၃rd ဖေဖော်ဝါရီလ။
Human Rights Watch [HRW] နှင့် တရားဥပဒေစိုးမိုးရေး ပညာပေးစင်တာ [CLEEN] (၂၀၀၂)၊ Bakassi Boys- လူသတ်မှုနှင့် ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်မှုကို တရားဝင်စေခြင်း။ လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်လေ့လာရေးအဖွဲ့ 14(5)၊ ဇူလိုင်လ 30 ရက်၊ 2014 ခုနှစ် http://www.hrw.org/reports/2002/nigeria2/ တွင်ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုခဲ့သည်။
လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ (HRW) (၂၀၀၅)၊ နိုင်ဂျီးရီးယားတွင် အကြမ်းဖက်မှု၊ ရေနံကြွယ်ဝသောမြစ်များပြည်နယ် ၂၀၀၄။ ရှင်းလင်းချက်စာတမ်း။ နယူးယောက်- HRW။ ဖေဖော်ဝါရီ
လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ (HRW) (၂၀၀၅)၊ “ဒီနေရာကို သူတို့ မပိုင်ဘူး။” နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ “တိုင်းရင်းသားမဟုတ်သော” အစိုးရအပေါ် ခွဲခြားဆက်ဆံမှု ၊ 18(3A), pp.1-64။
ISMAIL၊ S. (2004) မွတ်ဆလင်ဖြစ်ခြင်း- အစ္စလမ်ဘာသာ၊ အစ္စလမ်ဘာသာနှင့် အထောက်အထားနိုင်ငံရေး အစိုးရနှင့် အတိုက်အခံ၊ 39(4); pp.614-631။
KUKAH၊ MH (၁၉၉၃)၊ နိုင်ဂျီးရီးယားမြောက်ပိုင်းရှိ ဘာသာရေး၊ နိုင်ငံရေးနှင့် အာဏာ။ Ibadan: Spectrum စာအုပ်များ။
LADAN၊ MT (2012) လူမျိုးရေး-ဘာသာရေး ကွဲပြားမှု၊ ထပ်တလဲလဲ အကြမ်းဖက်မှုနှင့် နိုင်ဂျီးရီးယားတွင် ငြိမ်းချမ်းရေးတည်ဆောက်မှု- Bauchi၊ ကုန်းပြင်မြင့်နှင့် Kaduna ပြည်နယ်များကို အာရုံစိုက်ပါ။ Edinburgh Centre for Constitutional Law (ECCL)၊ University of Edinburgh School of Law နှင့် ဆက်စပ်၍ ကွဲပြားမှု၊ ပဋိပက္ခနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေး တည်ဆောက်မှု ဆိုင်ရာ ဥပဒေ မှတဆင့် ဥပဒေဆိုင်ရာ ဆွေးနွေးပွဲများတွင် တင်ပြသည့် အဓိက စာတမ်း။ ၊ Kaduna၊ Arewa House၊ Kaduna၊ ကြာသပတေးနေ့၊ နိုဝင်ဘာလ 22 ရက်နေ့တွင် ကျင်းပသည်။
အမျိုးသားကြေးမုံသတင်းစာ (၂၀၁၄) ဗုဒ္ဓဟူးနေ့၊ ဇူလိုင် ၃၀၊ p.၄၃။
ODERE၊ F. (2014) ဘိုကိုဟာရမ်- Alexander Nekrassov ကို ကုဒ်ဆွဲခြင်း။ The Nation၊ ကြာသပတေး၊ ဇူလိုင် ၃၁၊ p.31။
OSARETIN၊ I. (2013) နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ လူမျိုးရေး-ဘာသာရေး ပဋိပက္ခနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးတည်ဆောက်မှု- Jos၊ ကုန်းပြင်မြင့်ပြည်နယ်၊ ဖြစ်ရပ်မှန်။ Interdisciplinary Studies ပညာရပ်ဂျာနယ် 2 (1), စစ။ 349-358 ။
OSUMAH, O. & OKOR, P. (2009) ထောင်စုနှစ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး ရည်မှန်းချက်များ (MDGs) နှင့် အမျိုးသားလုံခြုံရေးကို အကောင်အထည်ဖော်ခြင်း- မဟာဗျူဟာမြောက် တွေးခေါ်မှု။ စာတမ်းမိတ်ဆက်ပွဲဖြစ်ခြင်း ၂nd ထောင်စုနှစ်ရည်မှန်းချက်များနှင့် အာဖရိကရှိ စိန်ခေါ်မှုများဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာညီလာခံကို Delta State University, Abraka တွင် ဇွန်လ ၇ ရက်မှ ၁၀ ရက်အထိ ကျင်းပခဲ့သည်။
OTITE၊ O. & ALBERT, IA, eds။ (၁၉၉၉)၊ နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ အသိုင်းအဝိုင်းပဋိပက္ခများ- စီမံခန့်ခွဲမှု၊ ဖြေရှင်းချက်နှင့် အသွင်ကူးပြောင်းရေး။ Ibadan- Spectrum၊ Academic Associates ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်း။
RAJI, BR (2003) နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ လူမျိုးရေးဘာသာရေး အကြမ်းဖက်ပဋိပက္ခများကို စီမံခန့်ခွဲခြင်း- Bauchi ပြည်နယ်၏ ဒေသန္တရအစိုးရနယ်မြေ TafawaBalewa နှင့် Bogoro ဒေသဆိုင်ရာ ဖြစ်ရပ်လေ့လာမှု။ မထုတ်ဝေရသေးသောစာတမ်းကို Ibadan တက္ကသိုလ်၊ အာဖရိကလေ့လာရေးသိပ္ပံသို့ တင်ပြခဲ့သည်။
ROBSON, J. (1981) Mishkat Al-Masabih။ ရှင်းလင်းချက်မှတ်စုများဖြင့် အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်။ အတွဲ ၂၊ အခန်း ၁၃ စာအုပ် ၂၄၊ p.၁၀၂၂။
SALAWU, B. (2010) နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ လူမျိုးရေး-ဘာသာရေး ပဋိပက္ခများ- စီမံခန့်ခွဲမှု ဗျူဟာအသစ်အတွက် အကြောင်းရင်း ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်းနှင့် အဆိုပြုချက်များ၊ European Journal of Social Sciences၊ 13 (3), စစ။ 345-353 ။
တာမုနို၊ TN (၁၉၉၃)၊ နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် အကြမ်းဖက်မှု- လူ့အဖွဲ့အစည်းနှင့် ပြည်နယ်အတွင်း ပဋိပက္ခဖြေရှင်းချက်။ Ibadan- လွတ်လပ်ရေးပရောဂျက်ကတည်းက နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ အစုအဖွဲ့။
TIBI, B. (2002) အခြေခံဝါဒ၏စိန်ခေါ်မှု- နိုင်ငံရေးအစ္စလမ်နှင့်ကမ္ဘာသစ်ပြဿနာ။ University of California Press။
United States Department of State အစီရင်ခံစာ (2014) "နိုင်ဂျီးရီးယား- အကြမ်းဖက်မှုကို ချေမှုန်းရာတွင် ထိရောက်မှု မရှိပေ။" The Nation၊ ကြာသပတေးနေ့၊ ဇူလိုင်လ 31 ရက်၊ pp.2-3။
WATT၊ WM (2013) အစ္စလာမ့်အခြေခံဝါဒနှင့် ခေတ်မီခြင်း (RLE Politics of Islam)။ ဒါရီ။
ဤစာတမ်းကို အမေရိကန်နိုင်ငံ၊ နယူးယောက်မြို့၌ အောက်တိုဘာ ၁ ရက်၊ ၂၀၁၄ ရက်က ကျင်းပသည့် လူမျိုးရေးနှင့် ဘာသာရေး ပဋိပက္ခဖြေရှင်းရေးနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးတည်ဆောက်ရေးဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာ ညီလာခံ ပထမအကြိမ် လူမျိုးစု-ဘာသာရေး ဖျန်ဖြေရေး နိုင်ငံတကာဗဟိုဌာန၌ တင်ပြခဲ့ပါသည်။
ခေါင်းစဥ်: “နိုင်ဂျီးရီးယားတွင် လူမျိုးဘာသာ-ဘာသာရေး ငြိမ်းချမ်းသော အတူယှဉ်တွဲနေထိုင်မှု ရရှိရေးဆီသို့”
အစီအစဥ်တင်ဆက်သူ: Imam Abdullahi Shuaib၊ အမှုဆောင်ဒါရိုက်တာ/CEO၊ Zakat နှင့် Sadaqat ဖောင်ဒေးရှင်း (ZSF)၊ Lagos၊ နိုင်ဂျီးရီးယား။
