အရှေ့အလယ်ပိုင်းနှင့် ဆာဟာရအာဖရိကအောက်ပိုင်းရှိ အစွန်းရောက်ဝါဒနှင့် အကြမ်းဖက်ဝါဒ
ြဒပ်မဲ့သော
၂၁ တွင် အစ္စလာမ့်ဘာသာရေးအတွင်း အစွန်းရောက် အသွင်ကူးပြောင်းမှု ပြန်လည်ပေါ်ပေါက်လာသည်။st ရာစုနှစ်သည် အထူးသဖြင့် 2000 ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းမှအစပြု၍ အရှေ့အလယ်ပိုင်းနှင့် ဆာဟာရအာဖရိကတို့တွင် ထင်ရှားစွာ ပေါ်လွင်ခဲ့သည်။ ဆိုမာလီယာ၊ ကင်ညာ၊ နိုင်ဂျီးရီးယားနှင့် မာလီတို့သည် အယ်လ်ရှာဘတ်နှင့် ဘိုကိုဟာရမ်တို့မှတစ်ဆင့် ဤအစွန်းရောက်ဝါဒကို ကိုယ်စားပြုသည့် အကြမ်းဖက်လှုပ်ရှားမှုများကို ဖုံးကွယ်ထားသည်။ အယ်လ်ကိုင်ဒါနှင့် ISIS တို့သည် အီရတ်နှင့် ဆီးရီးယားရှိ ဤလှုပ်ရှားမှုကို ကိုယ်စားပြုသည်။ အစွန်းရောက်အစ္စလာမ္မစ်များသည် အားနည်းသော အုပ်ချုပ်ရေးယန္တရားများ၊ ပျော့ညံ့သော အင်စတီကျူးရှင်းများ၊ ကျယ်ပြန့်သော ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှင့် အခြားသော စိတ်ပျက်ဖွယ်ကောင်းသော လူမှုရေးအခြေအနေများကို အသုံးချပြီး ဆာဟာရအာဖရိကနှင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် အစ္စလာမ်ဘာသာကို ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်ရန် ကြိုးပမ်းခဲ့ကြသည်။ ခေါင်းဆောင်မှု၊ အုပ်ချုပ်မှု၊ နှင့် ဂလိုဘယ်လိုက်ဇေးရှင်း၏ တကျော့ပြန်ရှင်သန်လာသော အင်အားစုများ၏ အရည်အသွေးများ ကျဆင်းလာခြင်းသည် နိုင်ငံတော်လုံခြုံရေးနှင့် နိုင်ငံတော်တည်ဆောက်ရေး အထူးသဖြင့် လူမျိုးပေါင်းစုံနှင့် ဘာသာရေး လူ့အဖွဲ့အစည်းများတွင် ကျယ်လောင်သော သက်ရောက်မှုများနှင့်အတူ ဤဒေသများတွင် အစ္စလာမ့်အခြေခံဝါဒ ပြန်လည်ပေါ်ပေါက်လာစေရန် လှုံ့ဆော်ပေးခဲ့ပါသည်။
နိဒါန္း
ဘိုကိုဟာရမ်မှ အစ္စလာမ္မစ်စစ်သွေးကြွအဖွဲ့၊ ကင်ညာ၊ ကင်ညာ၊ နိုင်ဂျာနှင့် ချဒ်မှ ကင်ညာနှင့် ဆိုမာလီယာရှိ အယ်လ်ရှာဘတ်အထိ၊ အီရတ်နှင့် ဆီးရီးယားရှိ အယ်လ်ကိုင်ဒါနှင့် ISIS စစ်သွေးကြွအဖွဲ့၊ ဆာဟာရ အာဖရိကနှင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းတို့တွင် ပြင်းထန်သောပုံစံဖြင့် ကျရောက်နေသည်။ အစ္စလာမ့်အစွန်းရောက်ခြင်း အီရတ်နှင့် ဆီးရီးယားရှိ အိုင်အက်စ်အဖွဲ့ (ISIS) မှ စတင်ခဲ့သော အီရတ်နှင့် ဆီးရီးယားတွင် ပြင်းထန်သော စစ်ပွဲများနှင့် အရပ်သားများကို အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက်မှုများသည် အဆိုပါ ဒေသများတွင် နှစ်အတော်ကြာ မတည်ငြိမ်မှုနှင့် မလုံခြုံမှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ ရိုးရှင်းသော မထင်မရှားအစမှ၊ ဤစစ်သွေးကြွအုပ်စုများသည် အရှေ့အလယ်ပိုင်းနှင့် ဆာဟာရအာဖရိကခွဲ၏ လုံခြုံရေးဗိသုကာကို နှောင့်ယှက်မှု၏ အဓိကအစိတ်အပိုင်းအဖြစ် အမြစ်တွယ်လျက်ရှိသည်။
ဤအစွန်းရောက်လှုပ်ရှားမှုများ၏ အမြစ်များကို အစွန်းရောက်ဘာသာရေးယုံကြည်ချက်များတွင် မြှုပ်နှံထားပြီး၊ စိတ်ပျက်ဖွယ်ကောင်းသော လူမှုစီးပွားအခြေအနေများ၊ အားနည်းပြီး နုနယ်သော နိုင်ငံတော်အဖွဲ့အစည်းများနှင့် ထိရောက်မှုမရှိသော အုပ်ချုပ်မှုစနစ်တို့ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်သည်။ နိုင်ဂျီးရီးယားတွင် နိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင်မှုကင်းမဲ့မှုကြောင့် ဂိုဏ်းကို ပြင်ပချိတ်ဆက်မှုများနှင့် ပြည်တွင်းက သိမ်းပိုက်မှုအားကောင်းသည့် စစ်သွေးကြွအုပ်စုအဖြစ် 2009 ခုနှစ်ကတည်းက နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံကို အောင်မြင်စွာစိန်ခေါ်နိုင်လောက်အောင် အားကောင်းခဲ့သည် (ICG၊ 2010; Bauchi, 2009)။ ခံနိုင်ရည်ရှိသောပြဿနာများဖြစ်သော ဆင်းရဲမွဲတေမှု၊ စီးပွားရေးချို့တဲ့မှု၊ လူငယ်အလုပ်လက်မဲ့နှင့် စီးပွားရေးအရင်းအမြစ်များ လွဲမှားစွာခွဲဝေမှုတို့သည် အာဖရိကနှင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် အစွန်းရောက်ဝါဒကို ပေါက်ဖွားလာစေရန် မြေသြဇာကောင်းများဖြစ်သည် (Padon, 2010)။
ဤစာတမ်းတွင် အားနည်းသော နိုင်ငံ့အဖွဲ့အစည်းများနှင့် ဤဒေသများရှိ စီးပွားရေးအရ စိတ်ပျက်ဖွယ်ကောင်းသော အခြေအနေများနှင့် အုပ်ချုပ်မှုညွှန်းကိန်းများကို လွှမ်းမိုးရန် နိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင်မှု၏ ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှု မရှိပုံပေါ်ပြီး ဂလိုဘယ်လိုက်ဇေးရှင်း၏ တွန်းအားပေးမှုကြောင့် အစွန်းရောက်အစ္စလမ်ဘာသာဝင်များသည် ဤနေရာတွင် အချိန်ကြာကြာရှိနေနိုင်သည်ဟု ဤစာတမ်းတွင် ဖော်ပြထားသည်။ ဥရောပရှိ ရွှေ့ပြောင်းအခြေချအကျပ်အတည်းများ ဆက်လက်တည်ရှိနေသောကြောင့် အမျိုးသားလုံခြုံရေးနှင့် ကမ္ဘာ့ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် လုံခြုံရေးတို့ ပိုမိုဆိုးရွားလာနိုင်သည့် သက်ရောက်မှုများဖြစ်သည်။ စာတမ်းကို ဆက်စပ်အပိုင်းများ ပိုင်းခြားထားသည်။ အစ္စလာမ့်အစွန်းရောက်ခြင်းဆိုင်ရာ သဘောတရားရှာဖွေရေးဆိုင်ရာ အဖွင့်နိဒါန်းနှင့်အတူ၊ တတိယနှင့် စတုတ္ထအပိုင်းများသည် ဆာဟာရအာဖရိကနှင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းတို့တွင် အစွန်းရောက်လှုပ်ရှားမှုများကို ထုတ်ဖော်ပြသခဲ့သည်။ ပဉ္စမအပိုင်းသည် ဒေသတွင်းနှင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ လုံခြုံရေးအပေါ် အစွန်းရောက်လှုပ်ရှားမှုများ၏ သက်ရောက်မှုများကို ဆန်းစစ်သည်။ နိဂုံးချုပ်တွင် နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒ ရွေးချယ်မှုများနှင့် အမျိုးသားအဆင့် မဟာဗျူဟာများ ဆက်စပ်နေသည်။
အစ္စလာမ့်အစွန်းရောက်ခြင်းဆိုသည်မှာ အဘယ်နည်း။
အရှေ့အလယ်ပိုင်း သို့မဟုတ် မွတ်ဆလင်ကမ္ဘာနှင့် အာဖရိကတွင် ဖြစ်ပွားနေသည့် လူမှုရေး-နိုင်ငံရေး လောင်ကျွမ်းမှုများသည် Huntington ၏ (1968) ၏ ခန့်မှန်းချက် 21 ခုနှစ်အတွင်း ယဉ်ကျေးမှုများ ထိပ်တိုက်တွေ့မှုအကြောင်းကို သာ၍ပြောနိုင်သော အတည်ပြုချက်တစ်ခုဖြစ်သည်။st ရာစု။ အနောက်နှင့် အရှေ့အကြား သမိုင်းဝင် ရုန်းကန်မှုများသည် ကမ္ဘာနှစ်ရပ်စလုံး မပူးပေါင်းနိုင်ဟု ပြတ်ပြတ်သားသား ဆက်လက်အတည်ပြုခဲ့သည် (Kipling, 1975)။ ဤပြိုင်ပွဲသည် တန်ဖိုးများအကြောင်းဖြစ်သည်- ကွန်ဆာဗေးတစ် သို့မဟုတ် လစ်ဘရယ်။ ဤသဘောအရ ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ငြင်းခုံမှုများသည် မွတ်စ်လင်မ်များကို တစ်သားတည်းဖြစ်စေသော အုပ်စုအဖြစ် အမှန်တကယ် ကွဲပြားသောအခါတွင် ဆက်ဆံသည်။ ဥပမာအားဖြင့်၊ ဆွန်နီနှင့် ရှီအာ သို့မဟုတ် Salafis နှင့် Wahabbis ကဲ့သို့သော အမျိုးအစားများသည် မွတ်ဆလင်အုပ်စုများကြားတွင် အကွဲကွဲအပြားပြားဖြစ်နေခြင်း၏ ထင်ရှားသောလက္ခဏာများဖြစ်သည်။
၁၉ နှစ်ကတည်းက ဒီဒေသတွေမှာ စစ်သွေးကြွတွေ မကြာခဏ အသွင်ပြောင်းခဲ့တဲ့ အစွန်းရောက် လှုပ်ရှားမှုတွေ ရှိခဲ့ပါတယ်။th ရာစု။ အစွန်းရောက်ခြင်းကိုယ်နှိုက်သည် အကြမ်းဖက်ဝါဒ၏လုပ်ရပ်များကို ပံ့ပိုးပေးသည့် ယုံကြည်ချက်အစုအဝေးတွင် ပါဝင်သည့် လူတစ်ဦးချင်း သို့မဟုတ် လူတစ်စုပါဝင်သော လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခု (Rahimullah, Larmar & Abdalla, 2013, p. 20)။ သို့သော် အစွန်းရောက်ဝါဒသည် အကြမ်းဖက်ဝါဒနှင့် ထပ်တူမကျပါ။ ပုံမှန်အားဖြင့်၊ အစွန်းရောက်ဝါဒသည် အကြမ်းဖက်ဝါဒကို ရှေ့တန်းတင်သင့်သော်လည်း၊ အကြမ်းဖက်သမားများသည် အစွန်းရောက်ခြင်းဖြစ်စဉ်ကိုပင် ရှောင်တိမ်းနိုင်သည်။ Rais (2009၊ p. 2) အရ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာ နည်းလမ်းများ၊ လူ့လွတ်လပ်ခွင့်၊ စည်းစိမ်ဥစ္စာများကို မညီမျှစွာ ခွဲဝေပေးခြင်း၊ ဘက်လိုက်သော လူမှုဖွဲ့စည်းပုံနှင့် ခိုင်မာသော ဥပဒေနှင့် စည်းစနစ်ကျနမှု အခြေအနေများသည် ဖွံ့ဖြိုးဆဲ သို့မဟုတ် ဖွံ့ဖြိုးဆဲ မည်သည့်လူ့အဖွဲ့အစည်းတွင်မဆို အစွန်းရောက်လှုပ်ရှားမှုများ ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ဖွယ်ရှိသည်။ ဒါပေမယ့် အစွန်းရောက် လှုပ်ရှားမှုတွေက အကြမ်းဖက်အဖွဲ့တွေ ဖြစ်လာမှာ မဟုတ်ဘူး။ ထို့ကြောင့် အစွန်းရောက်ဝါဒသည် လက်ရှိနိုင်ငံရေးပါ၀င်မှုနည်းလမ်းအပြင် လူမှုရေး၊ စီးပွားရေးနှင့် နိုင်ငံရေးအဖွဲ့အစည်းများ၏ လူမှုရေးမကျေနပ်ချက်များကို ဖြေရှင်းရန် မလုံလောက်ကြောင်း ပြတ်ပြတ်သားသား ပယ်ချပါသည်။ ထို့ကြောင့်၊ အစွန်းရောက်ဝါဒသည် လူမှုဘဝနယ်ပယ်အားလုံးတွင် အခြေခံဖွဲ့စည်းပုံဆိုင်ရာ အပြောင်းအလဲများ၏ အယူခံဝင်မှုကြောင့် လှုံ့ဆော်ခံရခြင်းဖြစ်သည်။ ဒါတွေက နိုင်ငံရေးနဲ့ စီးပွားရေး ဆက်ဆံရေးတွေ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဤလမ်းညွှန်ချက်များတွင် အစွန်းရောက်ဝါဒသည် လူကြိုက်များသော အယူဝါဒသစ်များကို ဖန်တီးကာ လွှမ်းမိုးနေသော အယူဝါဒနှင့် ယုံကြည်ချက်များ၏တရားဝင်မှုကို စိန်ခေါ်သည်။ ထို့နောက် ၎င်းသည် လူ့အဖွဲ့အစည်းကို ပြန်လည်စီစဥ်ရာတွင် ချက်ချင်းအပြုသဘောဆောင်ပြီး တိုးတက်သောနည်းလမ်းအဖြစ် ပြင်းထန်သောအပြောင်းအလဲများအတွက် ထောက်ခံအားပေးသည်။
အစွန်းရောက်ဝါဒသည် မည်သည့်နည်းလမ်းဖြင့်မဆို သေချာပေါက် ဘာသာရေးဖြစ်သည်။ မည်သည့် အယူဝါဒ သို့မဟုတ် လောကရေးရာ အခြေအနေတွင်မဆို ဖြစ်ပေါ်နိုင်သည်။ အချို့သော သရုပ်ဆောင်များသည် အထက်တန်းစား အကျင့်ပျက်ခြစားမှုကဲ့သို့သော ဖြစ်စဉ်များ ပေါ်ပေါက်လာစေရန် အဓိကကျပါသည်။ အလွဲသုံးစားလုပ်မှု၊ ဖြုန်းတီးမှုနှင့် ပြည်သူ့အရင်းအမြစ်များကို ပုဂ္ဂလိကစွန်းများအတွက် ခွဲဝေသုံးစွဲမှုမှအစပြုသည်ဟု ယူဆရသော ကြီးပွားချမ်းသာမှုဆိုင်ရာ အထက်တန်းစားများ၏ လိုလားမှု ပြပွဲသည် အထက်တန်းလွှာများ၏ ပုဂ္ဂလိကစွန်းများအတွက် အစွန်းရောက်တုံ့ပြန်မှုကို လှုံ့ဆော်ပေးနိုင်သည်။ ထို့ကြောင့်၊ လူ့အဖွဲ့အစည်း၏ မူဘောင်အခြေအနေတွင် ချို့တဲ့သူများကြား မကျေနပ်မှုများသည် အခြေခံအားဖြင့် အစွန်းရောက်ဝါဒကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သည်။ Rahman (2009၊ p. 4) သည် အစွန်းရောက်ခြင်းအတွက် အထောက်အကူဖြစ်စေသော အချက်များကို အကျဉ်းချုပ်ဖော်ပြခဲ့သည်-
စည်းမျဥ်းစည်းကမ်းနှင့် ဂလိုဘယ်လိုက်ဇေးရှင်း စသည်တို့သည် လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွင်း အစွန်းရောက်မှုကို ဖြစ်စေသော အကြောင်းရင်းများဖြစ်သည်။ အခြားသော အကြောင်းအရင်းများတွင် တရားမျှတမှုမရှိခြင်း၊ လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွင်း ရန်လိုသောသဘောထားများ၊ အစိုးရ/နိုင်ငံတော်၏ တရားမျှတမှုမရှိသော မူဝါဒများ၊ အာဏာကို မမျှတစွာအသုံးပြုခြင်း၊ လစ်လျှူရှုခြင်းနှင့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ သက်ရောက်မှုများ ပါဝင်သည်။ လူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုတွင် လူတန်းစားခွဲခြားဆက်ဆံမှုသည် အစွန်းရောက်ခြင်းဖြစ်စဉ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။
ဤအချက်များသည် အခြေခံကျသော သို့မဟုတ် အစွန်းရောက်ပြောင်းလဲမှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေမည့် အစ္စလာမ့်တန်ဖိုးများနှင့် ထုံးတမ်းစဉ်လာများနှင့် အလေ့အကျင့်များအပေါ် အစွန်းရောက်အမြင်ရှိသော အုပ်စုကို စုပေါင်းဖန်တီးနိုင်သည်။ အစ္စလာမ့်အစွန်းရောက်ဝါဒ၏ ဤဘာသာရေးပုံစံသည် အစွန်းရောက်ရည်မှန်းချက်များပြည့်မီစေရန်အတွက် ကုရ်အာန်ကျမ်းတော်မြတ်ကို အုပ်စုတစ်ခု သို့မဟုတ် တစ်ဦးချင်းစီက အကန့်အသတ်ဖြင့် အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုခြင်းမှ အရင်းတည်သည် (Pavan & Murshed, 2009)။ အစွန်းရောက်များ၏ အတွေးအမြင်များသည် လက်ရှိအမိန့်ကို မကျေနပ်ခြင်းကြောင့် လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွင်း သိသိသာသာ အပြောင်းအလဲ ဖြစ်စေသည်။ ထို့ကြောင့် အစ္စလာမ့်အစွန်းရောက်ဝါဒသည် ခေတ်သစ်နှင့်ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော စံနှုန်းများ၊ အလေ့အကျင့်များနှင့် ဓလေ့ထုံးတမ်းများကို ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော မူဆလင်များ၏ နိမ့်ကျသောလူမှုစီးပွားနှင့် ယဉ်ကျေးမှုအဆင့်အတန်းကို တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွင်း ရုတ်ချည်းပြောင်းလဲလာသော ဖြစ်စဉ်တစ်ခုဖြစ်သည်။
အစ္စလာမ့်အစွန်းရောက် အသွင်ကူးပြောင်းရေးတွင် အစွန်းရောက်ပြောင်းလဲမှုကို အကျိုးသက်ရောက်စေရန် အစွန်းရောက်အကြမ်းဖက်မှု မြှင့်တင်ရေးတွင် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဖော်ပြသည်ကို တွေ့ရှိရသည်။ ဤသည်မှာ အကြမ်းဖက်မှုကိုအသုံးမပြုဘဲ အဂတိလိုက်စားမှု၏မျက်နှာစာတွင် အစ္စလာမ့်အခြေခံများဆီသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိရန်ရှာဖွေနေသော အစ္စလာမ့်ဝါဒီများနှင့် ထူးထူးခြားခြားခြားနားမှုဖြစ်သည်။ အစွန်းရောက် အသွင်ကူးပြောင်းရေး လုပ်ငန်းစဉ်သည် ကြီးမားသော မွတ်ဆလင် လူဦးရေ၊ ဆင်းရဲမွဲတေမှု၊ အလုပ်လက်မဲ့၊ စာမတတ်ခြင်းနှင့် ဘေးဖယ်ထားခြင်းတို့ကို လွှမ်းမိုးထားသည်။
မွတ်စ်လင်မ်များအကြား အစွန်းရောက်ဝါဒ၏ အန္တရာယ်အချက်များသည် ရှုပ်ထွေးပြီး ကွဲပြားသည်။ ယင်းတို့အနက် တစ်ခုသည် Salafi/Wahabi လှုပ်ရှားမှုနှင့် ဆက်စပ်နေသည်။ Salafi လှုပ်ရှားမှု၏ ဂျီဟတ်ဝါဒီဗားရှင်းသည် အစ္စလာမ့်ကမ္ဘာတွင် အနောက်တိုင်း၏ ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှုနှင့် စစ်ရေးတည်ရှိမှုကို ဆန့်ကျင်သည့်အပြင် ဆာဟာရ အာဖရိကအောက်ပိုင်းရှိ အနောက်လိုလားသော အစိုးရများကို ဆန့်ကျင်သည်။ ဤအဖွဲ့သည် လက်နက်ကိုင် တော်လှန်ရေးအတွက် တွန်းအားပေးသည်။ Wahabi လှုပ်ရှားမှုအဖွဲ့ဝင်များသည် Salafi နှင့်ကွဲပြားရန်ကြိုးစားသော်လည်း၊ ၎င်းတို့သည် ဘာသာခြားများ၏ ဤလွန်ကဲသောသည်းမခံနိုင်မှုကို လက်ခံလေ့ရှိသည် (Rahimullah, Larmar and Abdalla, 2013; Schwartz, 2007)။ ဒုတိယအချက်မှာ ခေတ်မီအစွန်းရောက်အစ္စလမ်ဘာသာ၏ အုတ်မြစ်ချရာတွင် ရှေ့ဆောင်ဟု ယူဆရသည့် ထင်ရှားသော အီဂျစ်ပညာရှင် Syeb Gutb ကဲ့သို့သော အစွန်းရောက် မွတ်ဆလင် ပုဂ္ဂိုလ်များ၏ သြဇာလွှမ်းမိုးမှု ဖြစ်သည်။ Osama bin Laden နှင့် Anwar Al Awlahi တို့၏ သွန်သင်ချက်များသည် ဤအမျိုးအစားတွင် ပါဝင်သည်။ အကြမ်းဖက်ဝါဒအတွက် တရားမျှတမှု၏တတိယအချက်မှာ လွတ်လပ်ပြီးခါစ နိုင်ငံပေါင်း 20 တွင် အာဏာရှင်ဆန်သော၊ အကျင့်ပျက်ခြစားပြီး ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်သော အစိုးရများကို ဆန့်ကျင်သည့် အကြမ်းဖက်အုံကြွမှုတွင် အမြစ်တွယ်နေသည်။th အရှေ့အလယ်ပိုင်းနှင့် မြောက်အာဖရိကရှိ ရာစု (Hassan, 2008)။ အစွန်းရောက်ရုပ်ပုံများ၏ သြဇာလွှမ်းမိုးမှုနှင့် နီးကပ်စွာဆက်စပ်နေခြင်းသည် ကျမ်းတော်မြတ်ကုရ်အာန်၏ စစ်မှန်သောအဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်အဖြစ် လက်ခံခြင်းအတွက် မုစ်လင်မ်များစွာ လှည့်စားခံရနိုင်သည့် ပညာရပ်ဆိုင်ရာ အခွင့်အာဏာ (Ralumullah, et al, 2013)။ ဂလိုဘယ်လိုက်ဇေးရှင်းနှင့် ခေတ်မီခြင်းတို့သည် မွတ်စ်လင်မ်တို့၏ အစွန်းရောက်ခြင်းအပေါ် ကြီးမားသော သြဇာလွှမ်းမိုးမှုကို သက်ရောက်စေသည်။ အစွန်းရောက်အစ္စလာမ့်အယူဝါဒများသည် နည်းပညာနှင့်အင်တာနက်မှတဆင့် မွတ်စ်လင်မ်များထံ နှိုင်းရလွယ်ကူစွာဖြင့် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းသို့ ပျံ့နှံ့ရောက်ရှိခဲ့သည်။ အစွန်းရောက်စိတ်သဘောထားများသည် အစွန်းရောက်ခြင်းအပေါ် သိသိသာသာအကျိုးသက်ရောက်မှုဖြင့် ဤအချက်ကို လျင်မြန်စွာ တွယ်ကပ်နေပါသည် (Veldhius and Staun, 2009)။ ခေတ်မီတိုးတက်ရေးသည် မွတ်စလင်ကမ္ဘာအပေါ် အနောက်တိုင်းယဉ်ကျေးမှုနှင့် တန်ဖိုးထားမှုများအပေါ် လွှမ်းမိုးမှုတစ်ခုအဖြစ် ယူဆသော မွတ်စလင်အများအပြားကို အစွန်းရောက်သွားစေခဲ့သည် (Lewis, 2003; Huntington, 1996; Roy, 2014)။
အစွန်းရောက်ဝါဒအတွက် အခြေခံအဖြစ် ယဉ်ကျေးမှုအငြင်းအခုံသည် ယဉ်ကျေးမှုကို အငြိမ်အဖြစ်နှင့် ဘာသာရေးကို monolithic အဖြစ် တင်ပြသည် (Murshed and Pavan & 20009)။ Huntington (2006) သည် အနောက်တိုင်းနှင့် အစ္စလာမ်တို့ကြား သာလွန်ကောင်းမွန်သော ယုတ်ညံ့သော ပြိုင်ဆိုင်မှုတွင် ယဉ်ကျေးမှု၏ ထိပ်တိုက်တွေ့မှုကို ဖော်ပြသည်။ ဤသဘောအရ၊ အစ္စလာမ့်အစွန်းရောက်ဝါဒသည် သာလွန်ကောင်းမွန်သည်ဟု အမွှမ်းတင်ထားသော အနောက်တိုင်းယဉ်ကျေးမှုမှ လွှမ်းမိုးထားသည်ဟု ထင်မြင်ထားသော သာလွန်ကောင်းမွန်သော ယဉ်ကျေးမှုကို ဆုပ်ကိုင်ထားခြင်းဖြင့် ၎င်းတို့၏အာဏာ၏ ယုတ်ညံ့မှုကို စိန်ခေါ်ရန် ကြိုးပမ်းသည်။ Lewis (2003) မှ မူဆလင်များသည် ၎င်းတို့၏ ယဉ်ကျေးမှု လွှမ်းမိုးချုပ်ကိုင်မှုကို ပို၍ သာလွန်ကောင်းမွန်သော ယဉ်ကျေးမှုတစ်ခုအဖြစ်ပင် သမိုင်းတစ်လျှောက် မုန်းတီးခဲ့ကြပြီး ထို့ကြောင့် အနောက်နိုင်ငံများ၏ မုန်းတီးမှုနှင့် အစွန်းရောက် အပြောင်းအလဲများကို စတင်ရန် အကြမ်းဖက်မှုကို အသုံးပြုရန် စိတ်ပိုင်းဖြတ်ထားကြောင်း မှတ်ချက်ချခဲ့သည်။ အစ္စလာမ်သာသနာသည် သမိုင်းတစ်လျှောက် မျက်နှာစာများစွာရှိပြီး မွတ်စလင်တစ်ဦးချင်းစီအဆင့်နှင့် ၎င်းတို့၏စုပေါင်းမှုတွင် အထောက်အထားများစွာဖြင့် ခေတ်ပြိုင်ကာလတွင် ဖော်ပြလျက်ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် မွတ်ဆလင်တစ်ဦးချင်းစီ၏ လက္ခဏာရပ်များ တည်ရှိမနေဘဲ ယဉ်ကျေးမှုသည် ပြောင်းလဲလာကာ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အခြေအနေများနှင့်အတူ ပြောင်းလဲလာသည်။ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ဘာသာရေးကို အစွန်းရောက်ခြင်းသို့ သက်ရောက်စေရန် အန္တရာယ်အချက်များအဖြစ် အသုံးပြုခြင်းသည် ဆီလျော်မှုရှိစေရန် သိမ်မွေ့စွာ လုပ်ဆောင်ရမည်ဖြစ်သည်။
အစွန်းရောက်အုပ်စုများသည် အဖွဲ့ဝင်များ သို့မဟုတ် မူဂျာဟစ်ဒင်များကို အမျိုးမျိုးသော အရင်းအမြစ်များနှင့် နောက်ခံများမှ စုဆောင်းသည်။ လူငယ်လူရွယ်များကြားမှ အစွန်းရောက်ဒြပ်စင်အုပ်စုကြီးများကို စုဆောင်းထားသည်။ ဤအသက်အရွယ်အမျိုးအစားသည် ကမ္ဘာကြီးကိုပြောင်းလဲရန် စိတ်ကူးယဉ်ဝါဒနှင့် Utopian ယုံကြည်ချက်ဖြင့် နစ်မွန်းနေပါသည်။ ဤအာနိသင်ကို အဖွဲ့ဝင်အသစ်များ စုဆောင်းရာတွင် အစွန်းရောက်အုပ်စုများက အသုံးချခဲ့သည်။ ဒေသတွင်း ဗလီ သို့မဟုတ် ကျောင်းများ၊ ဗီဒီယို သို့မဟုတ် အသံတိပ်များ သို့မဟုတ် အင်တာနက်နှင့် အိမ်တွင်ပင် ဝါဒဖြန့် ၀ါဒပြောဆိုမှုများကြောင့် အချို့လူငယ်များသည် ၎င်းတို့၏ မိဘများ၊ ဆရာများနှင့် ရပ်ရွာအသိုင်းအဝိုင်း၏ စံတန်ဖိုးများကို စိန်ခေါ်လေ့ရှိကြပြီး အစွန်းရောက်သည့်အချိန်ကို ဆုပ်ကိုင်ထားကြသည်။
ဂျီဟတ်ဝါဒီအများစုသည် ပြင်းထန်သောလုံခြုံရေးစနစ်များဖြင့် ၎င်းတို့၏နိုင်ငံမှ နှင်ထုတ်ခံခဲ့ရသော ဘာသာရေးအမျိုးသားရေးဝါဒီများဖြစ်သည်။ နိုင်ငံခြားတိုင်းပြည်များတွင် ၎င်းတို့သည် အစွန်းရောက်အစ္စလာမ့်ကွန်ရက်များနှင့် ၎င်းတို့၏လှုပ်ရှားမှုများကို ဖော်ထုတ်ပြသပြီးနောက် ၎င်းတို့၏နိုင်ငံများတွင် မူဆလင်အစိုးရများကို ထိတွေ့ဆက်ဆံကြသည်။
စက်တင်ဘာ ၁၁ ရက် အမေရိကန်ကို တိုက်ခိုက်ပြီးနောက်တွင်၊ တရားမျှတမှု၊ ကြောက်ရွံ့မှုနှင့် ဒေါသစိတ်တို့ကြောင့် အစွန်းရောက်ဝါဒီအများအပြားသည် အမေရိကန်အပေါ် ဒေါသနှင့် ဘင်လာဒင်ဖန်တီးသော အစ္စလာမ်ဆန့်ကျင်ရေးစစ်ပွဲ စိတ်ဓာတ်ဖြင့် လူတစုလူတစုကို လူသစ်စုဆောင်းခြင်းအတွက် အဓိကအရင်းအမြစ်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ အိမ်တွင် ကြီးထွားလာသော အစွန်းရောက်များအဖြစ်။ ဥရောပနှင့် ကနေဒါရှိ မွတ်ဆလင်များကို ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဂျီဟတ်တရားစွဲဆိုရန် အစွန်းရောက်လှုပ်ရှားမှုများတွင် ပါဝင်ရန် စုဆောင်းခံရသည်။ လူတစု မွတ်စ်လင်မ်သည် ဥရောပတွင် ခွဲခြားဆက်ဆံခံရခြင်းမှ အရှက်တကွဲအရှက်ကွဲခြင်းကို ခံစားရသည် (Lewis, 11; Murshed and Pavan, 2003)။
ချစ်ကြည်ရင်းနှီးမှုနှင့် ဆွေမျိုးသားချင်းကွန်ရက်များကို စစ်မှန်သော လူသစ်စုဆောင်းခြင်း၏ အရင်းအမြစ်များအဖြစ် အသုံးပြုခဲ့သည်။ ၎င်းတို့ကို "အစွန်းရောက်အတွေးအခေါ်များ မိတ်ဆက်ခြင်း၊ ဂျီဟတ်ဝါဒတွင် မဟာမိတ်ဖွဲ့ခြင်းမှတစ်ဆင့် ကတိကဝတ်ကို ထိန်းသိမ်းခြင်း သို့မဟုတ် လုပ်ငန်းလည်ပတ်မှုဆိုင်ရာ ရည်ရွယ်ချက်များအတွက် ယုံကြည်ရသော အဆက်အသွယ်များကို ပေးအပ်ခြင်း" (Gendron, 2006, p. 12) အဖြစ် အသုံးပြုထားသည်။
အစ္စလာမ်ဘာသာသို့ ကူးပြောင်းသူများသည် အယ်လ်ကိုင်ဒါနှင့် အခြားခွဲထွက်အဖွဲ့များအတွက် ခြေလျင်တပ်သားအဖြစ် စုဆောင်းခြင်း၏ အဓိကအရင်းအမြစ်လည်းဖြစ်သည်။ ဥရောပနှင့် ရင်းနှီးကျွမ်းဝင်မှုသည် သင်တန်းအတွက် ဆည်းကပ်မှုနှင့် ကတိကဝတ်များဖြင့် အလားအလာရှိသော အစွန်းရောက်များကို ပြောင်းလဲစေသည်။ အမျိုးသမီးများသည် အသေခံဗုံးခွဲတိုက်ခိုက်မှုများအတွက် စစ်မှန်သော လူသစ်စုဆောင်းမှု အရင်းအမြစ်တစ်ခုဖြစ်လာသည်။ ချေချင်းညာကနေ နိုင်ဂျီးရီးယားနဲ့ ပါလက်စတိုင်းအထိ အမျိုးသမီးတွေကို အသေခံဗုံးခွဲတိုက်ခိုက်မှုတွေမှာ အောင်မြင်စွာ စုဆောင်းပြီး တပ်ဖြန့်ခဲ့ပါတယ်။
အဆိုပါ ယေဘူယျအချက်များ၏ နောက်ခံနောက်ခံကိုဆန့်ကျင်သည့် ဆာဟာရအာဖရိကနှင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းတို့တွင် အစွန်းရောက်ပြီး ကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်းသော အစွန်းရောက်အုပ်စုများ ပေါ်ပေါက်လာခြင်းသည် အုပ်စုတစ်ခုစီ၏ ထူးခြားမှုနှင့် ကွဲပြားသောနောက်ခံကို ထင်ဟပ်သည့် သီးခြားအတွေ့အကြုံများကို အနီးကပ်စစ်ဆေးရန် လိုအပ်သည်။ ဤအခြေအနေများတွင် အစ္စလမ္မစ်အစွန်းရောက် အသွင်ကူးပြောင်းမှု လုပ်ဆောင်သည့် နည်းလမ်းနှင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ တည်ငြိမ်ရေးနှင့် လုံခြုံရေးအတွက် ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော သက်ရောက်မှုများကို ဖော်ထုတ်ရန် လိုအပ်ပါသည်။
အာဖရိကဆာဟာရအောက်ပိုင်းရှိ အစွန်းရောက်လှုပ်ရှားမှုများ
1979 ခုနှစ်တွင် ရှီအာမွတ်ဆလင်များသည် အီရန်၏ လောကနှင့် သက်ဦးဆံပိုင် Shah ကို ဖြုတ်ချခဲ့သည်။ ဤအီရန်တော်လှန်ရေးသည် ခေတ်ပြိုင်အစ္စလာမ့်အစွန်းရောက်ဝါဒ၏အစဖြစ်သည် (Rubin, 1998)။ အနောက်နိုင်ငံများ၏ ပံ့ပိုးကူညီမှုဖြင့် အကျင့်ပျက်အာရပ်အစိုးရများ ဝိုင်းရံထားသော စစ်မှန်သော အစ္စလာမ္မစ်နိုင်ငံတော် ပြန်လည်ထူထောင်ရေးအတွက် အခွင့်အလမ်းတစ်ခု ဖော်ဆောင်ခြင်းဖြင့် မွတ်စလင်များ စည်းလုံးညီညွတ်ခဲ့ကြသည်။ တော်လှန်ရေးသည် မွတ်စ်လင်မ်တို့၏ အသိဉာဏ်နှင့် ဝိသေသလက္ခဏာအပေါ် ကြီးမားသော အကျိုးသက်ရောက်ခဲ့သည် (Gendron, 2006)။ ရှီအာတော်လှန်ရေးအပြီး ၁၉၇၉ ခုနှစ်တွင် ဆိုဗီယက်စစ်တပ်က အာဖဂန်နစ္စတန်ကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်လာခဲ့သည်။ ထောင်ပေါင်းများစွာသော မူဆလင်များသည် ဘာသာခြားကွန်မြူနစ်များကို နှိမ်နင်းရန်အတွက် အာဖဂန်သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ကြသည်။ အာဖဂန်နစ္စတန်သည် ဂျီဟတ်ဝါဒီများကို လေ့ကျင့်သင်ကြားရန် ထက်မြက်သောအခွင့်အရေးဖြစ်လာသည်။ စိတ်အားထက်သန်သော ဂျီဟတ်သမားများသည် ၎င်းတို့၏ ဒေသန္တရတိုက်ပွဲများအတွက် လုံခြုံသောပတ်ဝန်းကျင်တွင် လေ့ကျင့်ရေးနှင့် ကျွမ်းကျင်မှုများ ရရှိခဲ့သည်။ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဂျီဟတ်ဝါဒသည် အိုစမာဘင်လာဒင်၏ Salafi – Wahabist လှုပ်ရှားမှုကို တွန်းလှန်ပြီး ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဂျီဟတ်ဝါဒကို အာဖဂန်နစ္စတန်တွင် ဖော်ဆောင်ခဲ့သည်။
အာဖဂန်နစ္စတန်သည် လက်တွေ့ကျသော စစ်ရေးကျွမ်းကျင်မှုဖြင့် အစွန်းရောက်အစ္စလာမ္မစ်အတွေးအခေါ်များ အမြစ်တွယ်နေသည့် အဓိကနယ်ပယ်တစ်ခုဖြစ်သော်လည်း၊ အယ်လ်ဂျီးရီးယား၊ အီဂျစ်၊ ကက်ရှ်မီးယားနှင့် ချေချင်းညာတို့ကဲ့သို့ အခြားသော အားကစားကွင်းများလည်း ပေါ်ထွက်လာခဲ့သည်။ ဆိုမာလီယာနှင့် မာလီတို့သည် ရုန်းရင်းဆန်ခတ်ဖြစ်မှုတွင် ပါဝင်ခဲ့ပြီး အစွန်းရောက်ဒြပ်စင်များကို လေ့ကျင့်သင်ကြားရန်အတွက် လုံခြုံသောနေရာများဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၂၀၀၁ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၁၁ ရက်နေ့တွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကို တိုက်ခိုက်မှုများကို ဦးဆောင်ခဲ့သည့် အယ်လ်ကိုင်ဒါများသည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဂျီဟတ်များ မွေးဖွားလာကာ အီရတ်နှင့် အာဖဂန်နစ္စတန်တွင် ကြားဝင်စွက်ဖက်ခြင်းဖြင့် အမေရိကန်၏ တုံ့ပြန်မှုသည် ၎င်းတို့၏ ဘုံရန်သူကို ရင်ဆိုင်ရန် စည်းလုံးသော ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ Ummah အတွက် အမှန်ပင်ဖြစ်လေသည်။ အနောက်အုပ်စုမှ ရန်သူနှင့် ၎င်းတို့၏ ထောက်ခံအားပေးသော အာရပ်အစိုးရများကို အနိုင်ယူရန် ကြိုးပမ်းရန်အတွက် ဒေသခံအဖွဲ့များသည် ဤနှင့် ပိုများသော ပြည်တွင်းရုပ်ရှင်ရုံများတွင် ပါဝင်ဆင်နွှဲခဲ့ကြသည်။ ၎င်းတို့သည် အရှေ့အလယ်ပိုင်းပြင်ပရှိ အခြားအုပ်စုများနှင့် ပူးပေါင်းကာ ဆာဟာရအာဖရိကခွဲရှိ သန့်စင်သော အစ္စလာမ်ဘာသာကို ထူထောင်ရန် ကြိုးပမ်းကြသည်။ ၁၉၉၀ ပြည့်လွန်နှစ်များအစောပိုင်းတွင် ဆိုမာလီယာပြိုကွဲမှုနှင့်အတူ အာဖရိကဦးချိုတွင် အစွန်းရောက်အစ္စလမ်ဘာသာကို အချဉ်ဖောက်ရန်အတွက် ရေခံမြေခံသောမြေကို ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။
ဆိုမာလီယာ၊ ကင်ညာနှင့် နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ အစွန်းရောက်အစ္စလာမ်ဘာသာ
အာဖရိကဦးချို (HOA) တွင်တည်ရှိသော ဆိုမာလီယာသည် အရှေ့အာဖရိကရှိ ကင်ညာနိုင်ငံနှင့် နယ်နိမိတ်ချင်းထိစပ်နေသည်။ HOA သည် မဟာဗျူဟာမြောက် ဒေသတစ်ခုဖြစ်ပြီး၊ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အဏ္ဏဝါသယ်ယူပို့ဆောင်ရေးလမ်းကြောင်း (Ali, 2008, p.1)။ အရှေ့အာဖရိကတွင် အကြီးဆုံးစီးပွားရေးဖြစ်သော ကင်ညာသည် ဒေသတွင်းစီးပွားရေး၏ ဗဟိုချက်မအဖြစ် ဗျူဟာမြောက်သည်။ ဤဒေသသည် အာဖရိကတွင် တက်ကြွသောအသိုက်အဝန်းတစ်ခုဖွဲ့စည်းထားသည့် မတူကွဲပြားသောယဉ်ကျေးမှုများ၊ လူမျိုးပေါင်းစုံနှင့် ဘာသာတရားများနေထိုင်ရာနေရာဖြစ်သည်။ HOA သည် ကုန်သွယ်မှုအားဖြင့် အာရှ၊ အာရပ်နှင့် အာဖရိကတို့ကြား အပြန်အလှန် ကူးလူးဆက်ဆံသည့် လမ်းဆုံလမ်းဖြစ်သည်။ ဒေသ၏ ရှုပ်ထွေးသော ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ဘာသာရေး တက်ကြွမှုများကြောင့် ပဋိပက္ခများ၊ နယ်မြေအငြင်းပွားမှုများနှင့် ပြည်တွင်းစစ်များ ပြည့်နှက်နေသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ဆိုမာလီယာနိုင်ငံသည် Siad Barrre သေဆုံးပြီးကတည်းက ငြိမ်းချမ်းရေးကို မသိခဲ့ပေ။ နိုင်ငံသည် နယ်မြေပိုင်ဆိုင်ခွင့်အတွက် ပြည်တွင်းလက်နက်ကိုင် တော်လှန်မှုဖြင့် မျိုးနွယ်စုများ ပြိုကွဲသွားခဲ့သည်။ ၁၉၉၀ ပြည့်လွန်နှစ်များ အစောပိုင်းကတည်းက ဗဟိုအာဏာ ပြိုကွဲမှုကို ထိရောက်စွာ ပြန်လည်ရရှိခြင်း မရှိသေးပေ။
ပရမ်းပတာနှင့် မတည်မငြိမ်မှုများအဖြစ်များနေခြင်းသည် အစ္စလမ်မစ်အစွန်းရောက်ခြင်းအတွက် မြေသြဇာကောင်းစေသည်။ ဤအဆင့်သည် ပြင်းထန်သော ကိုလိုနီခေတ် သမိုင်းနှင့် စစ်အေးခေတ်တွင် အမြစ်တွယ်ခဲ့ပြီး ဒေသတွင်း၌ ခေတ်ပြိုင်အကြမ်းဖက်မှုများကို ဖော်ထုတ်ပေးသည်။ Ali (2008) က ဒေသတွင်း အကြမ်းဖက်မှု၏ ယဉ်ကျေးမှုတစ်ရပ်အဖြစ် ထင်ရှားလာခြင်းသည် အထူးသဖြင့် ဒေသတွင်း နိုင်ငံရေးတွင် အမြဲတမ်း ပြောင်းလဲနေသော ဒိုင်းနမစ်များ၏ ရလဒ်ဖြစ်ကြောင်း စောဒကတက်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် အစ္စလာမ့်အစွန်းရောက်ဝါဒသည် အာဏာအတွက် ချက်ချင်းပင် အမြစ်အဖြစ် ရှုမြင်ပြီး အစွန်းရောက်အုပ်စုများ၏ ကွန်ရက်များမှတစ်ဆင့် အမြစ်တွယ်လာခဲ့သည်။
အာဖရိက ဦးချိုတွင် အစွန်းရောက် အသွင်ကူးပြောင်းရေး လုပ်ငန်းစဉ်သည် ညံ့ဖျင်းသော အုပ်ချုပ်မှုစနစ်ကြောင့် ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံသားများအား မတရားမှု၊ အကျင့်ပျက်ခြစားမှုနှင့် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှု ပုံစံအမျိုးမျိုးဖြင့် နိုင်ငံသားများကို ရင်ကျပ်စေသည့် နိုင်ငံတော်အား ဆန့်ကျင်ပုန်ကန်ခြင်းဖြင့် အစ္စလာမ်၏ ဖြူစင်သောပုံစံကို လက်ခံရန် စိတ်ပျက်အားလျော့သွားသော လူတစ်ဦးချင်းစီနှင့် အဖွဲ့များထံ လှည့်ပြန်သည် (Ali, 2008)။ လူတစ်ဦးချင်းစီကို အဓိကနည်းနှစ်နည်းဖြင့် အစွန်းရောက်သည်။ ပထမဦးစွာ၊ ဆယ်ကျော်သက်များအား အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် လေ့ကျင့်သင်ကြားထားသော တင်းကျပ်သော Wahabist ဆရာများက ကုရ်အာန်၏ အစွန်းရောက်အဓိပ္ပာယ်ပြန်ဆိုခြင်းကို သင်ကြားပေးပါသည်။ ထို့ကြောင့် ဤဆယ်ကျော်သက်များသည် ဤကြမ်းတမ်းသော အတွေးအခေါ်တွင် အမြစ်တွယ်နေပါသည်။ ဒုတိယအချက်မှာ စစ်ဘုရင်များ၏ ဖိနှိပ်မှု၊ ဒဏ်ရာရမှုများနှင့် အလဟသကြုံတွေ့နေရသည့် ပတ်ဝန်းကျင်ကို အသုံးချကာ ခေတ်ပြိုင် အယ်လ်ကိုင်ဒါ၏ မှုတ်သွင်းခံ ဂျီဟတ်ဝါဒီများ အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် လေ့ကျင့်သင်ကြားထားသည့် ဆိုမာလီယာသို့ ပြန်သွားခဲ့သည်။ အမှန်မှာ၊ အီသီယိုးပီးယား၊ ကင်ညာ၊ ဂျီဘူတီနှင့် ဆူဒန်တို့မှ ဟန်ဆောင်သော ဒီမိုကရေစီစနစ်ဖြင့် အုပ်ချုပ်မှု ညံ့ဖျင်းမှုကြောင့် နိုင်ငံသားများအား အစွန်းရောက်အစ္စလမ်ဘာသာတရားဟောသည့် အစွန်းရောက်ပြောင်းလဲမှုများနှင့် အခွင့်အရေးများကို ဖော်ဆောင်ရန်နှင့် တရားမျှတမှုကို ဖော်ဆောင်ရန် တွန်းအားပေးခဲ့သည်။
'လူငယ်' ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသော အလ်-ရှာဘတ် သည် ဤအကြောနှစ်ချောင်းဖြင့် ဖန်တီးထားသည်။ လမ်းပိတ်ဆို့မှုများ ဖယ်ရှားရေး၊ လုံခြုံရေး ပေးဆောင်ခြင်းနှင့် ဒေသခံလူထုကို အမြတ်ထုတ်နေသူများကို အပြစ်ပေးခြင်းစသည့် လူကြိုက်များသည့် အစီအမံများကို မိတ်ဆက်ခြင်းဖြင့် ယင်းအဖွဲ့သည် ၎င်းတို့၏ ထောက်ခံမှုရရန် လုံလောက်သော စွမ်းဆောင်မှုတစ်ခုဖြစ်သည့် သာမန်ဆိုမာလီများ၏ လိုအပ်ချက်များကို ဖြည့်ဆည်းပေးသည်ဟု ရှုမြင်ပါသည်။ လူငယ်နှင့် စာနာထောက်ထားသူများ ၃၀၀၀ ကျော်ရှိသော လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ဝင် ၁၀၀၀ ကျော်ရှိမည်ဟု ခန့်မှန်းထားသည် (Ali, 1,000)။ ဆိုမာလီယာကဲ့သို့ ဆင်းရဲနွမ်းပါးသော လူ့အဖွဲ့အစည်းတွင် မွတ်ဆလင်များ လျင်မြန်စွာ တိုးပွားလာမှုနှင့်အတူ၊ စိတ်ပျက်ဖွယ်ကောင်းသော လူမှုစီးပွားအခြေအနေများသည် ဆိုမာလီလူ့အဖွဲ့အစည်း၏ အစွန်းရောက်မှုကို အရှိန်မြှင့်လာစေသည်။ ကောင်းမွန်သော အုပ်ချုပ်မှုစနစ်သည် HoA ကို ထိခိုက်စေမည့် အခွင့်အလမ်း မထင်သောအခါ၊ အစ္စလမ်မစ် အစွန်းရောက်မှုများသည် ခိုင်မာစွာ အမြစ်တွယ်နေပြီး ကြီးထွားလာကာ အနာဂတ်တွင် အချိန်အတန်ကြာ ဆက်လက်တည်ရှိနေနိုင်သည်။ အစွန်းရောက် အသွင်ကူးပြောင်းရေး လုပ်ငန်းစဉ်ကို ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဂျီဟတ်များက မြှင့်တင်ပေးခဲ့သည်။ ဂြိုလ်တုရုပ်မြင်သံကြားသည် အီရတ်နှင့် ဆီးရီးယားစစ်ပွဲပုံများမှတစ်ဆင့် ဒေသတွင်း အစွန်းရောက်များအတွက် သြဇာလွှမ်းမိုးနိုင်စေမည့် အခွင့်အရေးတစ်ခုဖြစ်သည်။ ယခုအခါ အင်တာနက်သည် အစွန်းရောက်အုပ်စုများ၏ ဆိုက်များကို ဖန်တီးခြင်းနှင့် ထိန်းသိမ်းခြင်းမှတစ်ဆင့် အစွန်းရောက်ခြင်း၏ အဓိကအရင်းအမြစ်ဖြစ်လာသည်။ အီလက်ထရွန်းနစ်ဘဏ္ဍာရေးငွေလွှဲမှုများသည် အစွန်းရောက်အသွင်ကူးပြောင်းမှုကို လှုံ့ဆော်ပေးခဲ့ပြီး HoA တွင် နိုင်ငံခြားအင်အားကြီးများ၏ စိတ်ဝင်စားမှုသည် ခရစ်ယာန်ဘာသာကိုကိုယ်စားပြုသော မှီခိုမှုနှင့် ဖိနှိပ်မှုပုံသဏ္ဍာန်ကို တည်တံ့စေသည်။ ဤပုံများသည် အာဖရိကဦးချိုများတွင် အထူးသဖြင့် Ogaden၊ Oromia နှင့် Zanzibar တို့တွင် ထင်ရှားသည်။
ကင်ညာတွင် အစွန်းရောက်ခြင်း၏ အင်အားစုများသည် ဖွဲ့စည်းပုံနှင့် အဖွဲ့အစည်းဆိုင်ရာ အချက်များ၊ မကျေနပ်ချက်များ၊ နိုင်ငံခြားရေးနှင့် စစ်ရေးမူဝါဒနှင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဂျီဟတ်တို့၏ ရှုပ်ထွေးသော ရောထွေးမှုဖြစ်သည် (Patterson, 2015)။ ဤအင်အားစုများသည် ကင်ညာနိုင်ငံ၏ လူမှုရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှု ကွဲပြားမှုနှင့် ဆိုမာလီယာနှင့် ၎င်း၏ ပထဝီဝင်အနေအထားအရ သင့်လျော်သော သမိုင်းဆိုင်ရာ ရှုထောင့်ကို ကိုးကားခြင်းမရှိဘဲ အစွန်းရောက်ခြင်းဇာတ်ကြောင်းအတွက် အဓိပ္ပာယ်မရှိနိုင်ပေ။
ကင်ညာ၏ မွတ်စလင်လူဦးရေသည် ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် 4.3 သန်းဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် 10 သန်းခေါင်စာရင်း (ICG, 38.6) အရ ကင်ညာလူဦးရေ 2009 သန်း၏ 2012 ရာခိုင်နှုန်းခန့်ဖြစ်သည်။ ကင်ညာမွတ်စလင်အများစုသည် ကမ်းရိုးတန်းနှင့် အရှေ့ဘက်ပြည်နယ်များအပြင် နိုင်ရိုဘီ အထူးသဖြင့် Eastleigh ရပ်ကွက်များတွင် နေထိုင်ကြသည်။ ကင်ညာမူဆလင်များသည် ဆွာဟီလီ သို့မဟုတ် ဆိုမာလီ၊ အာရပ်နှင့် အာရှလူမျိုးများ၏ ကြီးမားသော ရောနှောမှုဖြစ်သည်။ ကင်ညာရှိ ခေတ်ပြိုင်အစ္စလမ်မစ်အစွန်းရောက်ခြင်းများသည် 2009 ခုနှစ်တွင် Al-Shabaab ၏ တောင်ပိုင်းဆိုမာလီယာတွင် ထင်ပေါ်ကျော်ကြားလာမှုမှ ခိုင်မာသော လှုံ့ဆော်မှုကို ယူဆောင်လာခဲ့သည်။ ထိုအချိန်မှစ၍ ကင်ညာတွင် အစွန်းရောက်ခြင်း၏ လမ်းကြောင်းနှင့် အရှိန်အဟုန်နှင့် ပတ်သက်၍ စိုးရိမ်ပူပန်မှုများ မြင့်တက်လာပြီး ပိုအရေးကြီးသည်မှာ လုံခြုံရေးနှင့် တည်ငြိမ်ရေးကို ခြိမ်းခြောက်မှုတစ်ခုအဖြစ်၊ ဟိုအေ ကင်ညာတွင် အယ်လ်ရှာဘတ်နှင့် နီးနီးကပ်ကပ် လုပ်ဆောင်နေသည့် အလွန်အစွန်းရောက်ပြီး တက်ကြွသော Salafi Jihadi အဖွဲ့ ထွက်ပေါ်လာသည်။ ကင်ညာအခြေစိုက် မွတ်စလင်လူငယ်စင်တာ (MYC) သည် ဤကွန်ရက်၏ ကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်းသော အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဤအိမ်တွင် ကြီးထွားလာသော စစ်သွေးကြွအုပ်စုသည် အယ်လ်ရှာဘတ်၏ တက်ကြွသော ပံ့ပိုးမှုဖြင့် ကင်ညာပြည်တွင်းလုံခြုံရေးကို တိုက်ခိုက်သည်။
Al-Shabaab သည် အစ္စလာမ္မစ်တရားရုံးများ ပြည်ထောင်စုတွင် ပြည်သူ့စစ်အဖွဲ့အဖြစ် စတင်ခဲ့ပြီး ဆိုမာလီယာတောင်ပိုင်း အီသီယိုးပီးယား သိမ်းပိုက်မှုကို ၂၀၀၆ ခုနှစ်မှ ၂၀၀၉ ခုနှစ်အထိ (ICG၊ 2006) တွင် ပြင်းထန်စွာ စိန်ခေါ်ခဲ့သည်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် အီသီယိုးပီးယား တပ်ဖွဲ့များ ဆုတ်ခွာပြီးနောက်၊ ထိုအဖွဲ့သည် လစ်ဟာမှုအား လျင်မြန်စွာ ဖြည့်သွင်းပြီး ဆိုမာလီယာ တောင်ပိုင်းနှင့် အလယ်ပိုင်း အများစုကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ ဆိုမာလီယာတွင် ကိုယ်တိုင်တည်ထောင်ခဲ့ပြီး၊ အဖွဲ့သည် ဒေသတွင်းနိုင်ငံရေး၏ ဒိုင်းနမစ်များကို တုံ့ပြန်ခဲ့ပြီး ဆိုမာလီယာတွင် ကင်ညာကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့များ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ပြီးနောက် 2009 ခုနှစ်တွင် ပွင့်ထွက်ခဲ့သော ၎င်း၏အစွန်းရောက်ဝါဒကို ကင်ညာသို့ တင်ပို့ခဲ့သည်။
ကင်ညာတွင် ခေတ်ပြိုင်အစွန်းရောက်မှုများသည် 1990 အစောပိုင်းမှ 2000 ခုနှစ်များအထိ ၎င်း၏လက်ရှိအန္တရာယ်ရှိသော ဖြစ်စဉ်ကို လွှင့်တင်ခဲ့သည့် သမိုင်းဝင်ယူဆချက်များမှ အမြစ်တွယ်နေသည်။ ကင်ညာ မွတ်ဆလင် အများစုသည် သမိုင်းဝင် မကျေမနပ်မှုများဖြင့် ခံစားနေကြရသည်။ ဥပမာအားဖြင့်၊ ဗြိတိသျှကိုလိုနီအုပ်စိုးမှုသည် မွတ်စ်လင်မ်များကို ဘေးဖယ်ထားပြီး ၎င်းတို့အား ဆွာဟီလီ သို့မဟုတ် ဇာတိမဟုတ်သူများအဖြစ် မဆက်ဆံပါ။ ဤမူဝါဒသည် ၎င်းတို့အား ကင်ညာစီးပွားရေး၊ နိုင်ငံရေးနှင့် လူ့အဖွဲ့အစည်း၏ အစွန်းအဖျားတွင် ထားခဲ့သည်။ လွတ်လပ်ရေးရပြီးနောက်ပိုင်း ကင်ညာ အာဖရိက အမျိုးသား အစည်းအရုံး (KANU) မှတဆင့် ဒယ်နီရယ် အာရပ် မိုအီ၏ အစိုးရသည် ကိုလိုနီ အုပ်ချုပ်စဉ်အတွင်း မွတ်ဆလင်များကို နိုင်ငံရေးအရ ပစ်ပယ်ခြင်းများကို ထိန်းထားနိုင်သောကြောင့် တစ်ပါတီ နိုင်ငံတော်မှ ဦးဆောင်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် နိုင်ငံရေးတွင် ကိုယ်စားပြုခွင့်မရှိခြင်း၊ စီးပွားရေး၊ ပညာရေးနှင့် အခြားအခွင့်အရေးများ ကင်းမဲ့ခြင်းကြောင့် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများနှင့် အကြမ်းဖက်မှု ဆန့်ကျင်ရေးဥပဒေနှင့် နည်းပရိယာယ်များဖြင့် နိုင်ငံတော်မှ ဖိနှိပ်မှုများ တွဲလျက် ကင်ညာအပေါ် ပြင်းထန်သော တုံ့ပြန်မှုကို မူဆလင်အချို့က လှုံ့ဆော်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံတော်နှင့် လူ့အဖွဲ့အစည်း။ ကမ်းရိုးတန်းနှင့် အရှေ့မြောက်ပြည်နယ်များနှင့် နိုင်ရိုဘီရပ်ကွက်များရှိ Eastleigh ဒေသသည် အလုပ်လက်မဲ့ဦးရေ အများဆုံးဖြစ်ပြီး အများစုမှာ မွတ်စလင်များဖြစ်သည်။ Lamu ကောင်တီနှင့် ကမ်းရိုးတန်းဒေသများရှိ မွတ်ဆလင်များသည် ၎င်းတို့ကို အသက်ရှုကြပ်စေသည့် စနစ်ကြောင့် ကွဲကွာနေပြီး စိတ်ပျက်အားငယ်နေကြပြီး အစွန်းရောက်အမြင်များကို လက်ခံရန် အဆင်သင့်ဖြစ်နေသည်။
HoA ရှိ အခြားနိုင်ငံများကဲ့သို့ ကင်ညာသည် အားနည်းသော အုပ်ချုပ်မှုစနစ်ဖြင့် သွင်ပြင်လက္ခဏာရှိသည်။ ရာဇ၀တ်မှုဆိုင်ရာ တရားစီရင်ရေးစနစ်ကဲ့သို့ အရေးပါသော နိုင်ငံတော်အဖွဲ့အစည်းများသည် အားနည်းပါသည်။ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်သည် ဘုံနေရာဖြစ်သည်။ နယ်စပ်လုံခြုံရေး အားနည်းပြီး အများပြည်သူ ဝန်ဆောင်မှု ပေးဝေမှုမှာလည်း ယေဘုယျအားဖြင့် အလွန်ညံ့ဖျင်းသည်။ ပျံ့နှံ့နေသော အဂတိလိုက်စားမှုသည် နယ်စပ်လုံခြုံရေးနှင့် အခြားအသုံးအဆောင်ပစ္စည်းများကို နိုင်ငံသားများထံ ပေးဆောင်နိုင်ခြင်း မရှိသော အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများကို စနစ်တကျ ထိခိုက်စေပါသည်။ အဆိုးဆုံးထိခိုက်မှုမှာ ကင်ညာလူ့အဖွဲ့အစည်း၏ မူဆလင်လူဦးရေ အပိုင်းဖြစ်သည် (Patterson၊ 2015)။ အားနည်းသောလူမှုရေးစနစ်အား အခွင့်ကောင်းယူပြီး Madrassas မူဆလင်ပညာရေးစနစ်သည် အလွန်အစွန်းရောက်သောအမြင်များဖြစ်လာသည့် ဆယ်ကျော်သက်များအား အစွန်းရောက်အမြင်များဖြင့် မှိုတင်ထားသည်။ အစွန်းရောက်သောလူငယ်များသည် ထို့ကြောင့် ကင်ညာ၏လုပ်ငန်းဆောင်တာစီးပွားရေးနှင့် အခြေခံအဆောက်အအုံများကို ခရီးသွားလာရန်၊ ဆက်သွယ်ရန်နှင့် အစွန်းရောက်လှုပ်ရှားမှုများအတွက် အရင်းအမြစ်များနှင့် အစွန်းရောက်ကွန်ရက်များကို ရယူသုံးစွဲနိုင်ရန် အသုံးချသည်။ ကင်ညာစီးပွားရေးတွင် လှုပ်ရှားမှုများကို စုစည်းရန်နှင့် စုစည်းရန်အတွက် အစွန်းရောက်ကွန်ရက်များကို အင်တာနက်အသုံးပြုခွင့်ကို ခွင့်ပြုသည့် HoA တွင် အကောင်းဆုံးအခြေခံအဆောက်အအုံရှိသည်။
ကင်ညာ၏ စစ်ရေးနှင့် နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒများသည် ၎င်း၏ မွတ်ဆလင်လူထုကို အမျက်ထွက်စေသည်။ ဥပမာအားဖြင့်၊ အမေရိကန်နှင့် အစ္စရေးတို့ နိုင်ငံ၏ နီးကပ်သော ဆက်ဆံရေးသည် သူမ၏ မွတ်ဆလင် လူဦးရေကို လက်မခံနိုင်ပေ။ ဥပမာ ဆိုမာလီယာတွင် အမေရိကန်ပါဝင်ပတ်သက်မှုသည် မွတ်စလင်လူဦးရေကို ပစ်မှတ်ထားသည်ဟု ရှုမြင်သည် (Badurdeen, 2012)။ ကင်ညာစစ်တပ်သည် ပြင်သစ်၊ ဆိုမာလီယာနှင့် အီသီယိုးပီးယားတို့နှင့် ပေါင်းစပ်ကာ Al-Shabaab နှင့် ဆက်နွှယ်နေသည့် ဆိုမာလီယာတောင်ပိုင်းနှင့် အလယ်ပိုင်းတွင် 2011 ခုနှစ်တွင် 2014 ခုနှစ်တွင် အယ်လ်ရှာဘတ်အဖွဲ့ကို တိုက်ခိုက်ရန် စစ်သွေးကြွအုပ်စုက ကင်ညာတွင် ဆက်တိုက်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည် (ICG, 2013)။ နိုင်ရိုဘီရှိ Westgate စျေးဝယ်စင်တာတွင် XNUMX ခုနှစ် စက်တင်ဘာ အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုမှ Garrisa University နှင့် Lamu ကောင်တီအထိ Al-Shabaab သည် ကင်ညာလူ့အဖွဲ့အစည်းအား လွတ်ငြိမ်းခွင့်ပေးခဲ့သည်။ ကင်ညာနှင့် ဆိုမာလီယာ၏ ပထဝီဝင်အနေအထားအရ အနီးနားတွင် အစွန်းရောက်စိတ်ဝင်စားမှု ကြီးမားသည်။ ကင်ညာတွင် အစ္စလမ်မစ်အစွန်းရောက်မှုများ မြင့်တက်လာနေပြီး မကြာမီ လျော့သွားမည်မဟုတ်ကြောင်း ရှင်းပါသည်။ အကြမ်းဖက်မှု တိုက်ဖျက်ရေး နည်းပရိယာယ်များသည် လူ့အခွင့်အရေးကို ချိုးဖောက်ပြီး ကင်ညာ မွတ်ဆလင်များ ပစ်မှတ်ဖြစ်ကြောင်း အထင်ကြီးစေပါသည်။ သမိုင်းဆိုင်ရာ မကျေနပ်ချက်များနှင့်အတူ အဖွဲ့အစည်းဆိုင်ရာနှင့် ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံဆိုင်ရာ အားနည်းချက်များသည် မွတ်စ်လင်မ်တို့၏ အစွန်းရောက်မှုကို လိုလားသော အခြေအနေများကို ပြောင်းလဲရန်အတွက် ပြောင်းပြန်ဂီယာတွင် အရေးတကြီး အာရုံစိုက်ရန် လိုအပ်ပါသည်။ နိုင်ငံရေး ကိုယ်စားပြုမှုကို မြှင့်တင်ခြင်းနှင့် အခွင့်အလမ်းများ ဖန်တီးခြင်းဖြင့် စီးပွားရေးနေရာ ချဲ့ထွင်ခြင်းသည် လမ်းကြောင်းကို ပြောင်းပြန်လှန်ရန် ကတိကို ဆုပ်ကိုင်ထားသည်။
အီရတ်နှင့် ဆီးရီးယားရှိ အယ်လ်ကိုင်ဒါနှင့် ISIS တို့ဖြစ်သည်။
Nuri Al Maliki ဦးဆောင်သော အီရတ်အစိုးရ၏ ပျက်ယွင်းနေသော သဘာ၀နှင့် ဆွန်နီလူဦးရေကို အပစ်အခတ် ရပ်စဲခြင်းနှင့် ဆီးရီးယားတွင် စစ်ပွဲဖြစ်ပွားမှုသည် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သော အစွန်းရောက် အီရတ်နိုင်ငံ (ISI) ကို ပြန်လည်ပေါ်ပေါက်လာစေမည့် အဓိကအချက်နှစ်ချက်ဖြစ်သည်။ နှင့် ဆီးရီးယား (ISIS) (Hashim၊ 2014)။ မူလက အယ်လ်ကိုင်ဒါနှင့် ဆက်နွယ်နေခဲ့သည်။ ISIS သည် Salafist- jihadist တပ်ဖွဲ့ဖြစ်ပြီး ဂျော်ဒန်နိုင်ငံရှိ Abu Musab al-Zarqawi (AMZ) မှ တည်ထောင်ထားသော အဖွဲ့တစ်ခုမှ ဆင့်ကဲ ပေါက်ဖွားလာခြင်းဖြစ်သည်။ AMZ ၏ မူလရည်ရွယ်ချက်မှာ ဂျော်ဒန်အစိုးရကို တိုက်ထုတ်ရန်ဖြစ်သော်လည်း မအောင်မြင်ဘဲ ဆိုဗီယက်ဆန့်ကျင်ရေး မူဂျာဟစ်များကို တိုက်ခိုက်ရန် အာဖဂန်နစ္စတန်သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ ဆိုဗီယက်တို့ ဆုတ်ခွာပြီးနောက် ဂျော်ဒန်သို့ ပြန်သွားသောအခါ ဂျော်ဒန်ဘုရင်စနစ်ကို ဆန့်ကျင်သည့်စစ်ပွဲကို ပြန်လည်အသက်သွင်းရန် ပျက်ကွက်ခဲ့သည်။ တဖန် သူသည် အာဖဂန်နစ္စတန်သို့ အစ္စလာမ္မစ် စစ်သွေးကြွများ လေ့ကျင့်ရေးစခန်း ထူထောင်ရန် ပြန်လှည့်လာခဲ့သည်။ 2003 ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်က အီရတ်ကို ကျူးကျော်လာမှုကြောင့် AMZ သည် နိုင်ငံသို့ ပြောင်းရွှေ့ရန် ဆွဲဆောင်ခဲ့သည်။ ဆက်ဒမ်ဟူစိန်၏နောက်ဆုံးကျဆုံးမှုသည် AMZ ၏ Jamaat-al-Tauhid Wal-Jihad (JTJ) အပါအ ၀ င်အုပ်စုငါးခုပါ ၀ င်သောသောင်းကျန်းမှုဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ၎င်း၏ ရည်ရွယ်ချက်မှာ ညွန့်ပေါင်းတပ်ဖွဲ့များနှင့် အီရတ်စစ်တပ်နှင့် ရှီယာပြည်သူ့စစ်များကို တွန်းလှန်ပြီးနောက် IS အဖွဲ့ကို ထူထောင်ရန်ဖြစ်သည်။ AMZ ၏ ကြောက်စရာကောင်းသော နည်းဗျူဟာများသည် အသေခံဗုံးခွဲသမားများကို အသုံးပြု၍ မတူညီသော အုပ်စုများကို ပစ်မှတ်ထားခဲ့သည်။ ၎င်း၏ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သော နည်းဗျူဟာသည် ရှီအာပြည်သူ့စစ်များ၊ အစိုးရဌာနများကို ပစ်မှတ်ထားပြီး လူသားချင်းစာနာမှုဆိုင်ရာ ကပ်ဆိုးတစ်ခု ဖန်တီးခဲ့သည်။
2005 ခုနှစ်တွင် AMZ ၏အဖွဲ့အစည်းသည် အီရတ်ရှိ အယ်လ်ကိုင်ဒါ (AQI) နှင့်ပူးပေါင်းကာ-polytheism ကို ချေမှုန်းရန် အတွေးအခေါ်ကို မျှဝေခဲ့သည်။ ၎င်း၏ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သော နည်းပရိယာယ်သည် ၎င်းတို့၏ ရွံရှာဖွယ် သတ်ဖြတ်မှုနှင့် ဖျက်ဆီးမှု အဆင့်ကို ရွံရှာပြီး ကွဲကွာနေသော ဆွန်နီများကို စိတ်ပျက်စေခဲ့သည်။ နောက်ဆုံးတွင် AMZ ကို ၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်စစ်တပ်မှ သတ်ဖြတ်ခဲ့ပြီး Abu Hamza al-Muhajir (aka Abu Ayub al-Masri) ကို သူ့နေရာတွင် အစားထိုးခန့်အပ်ခဲ့သည်။ Abu Omar al-Baghdadi ၏ ဦးဆောင်မှုအောက်တွင် AQI မှ အစ္စလမ္မစ်နိုင်ငံတော်ထူထောင်ကြောင်း AQI မှကြေငြာခဲ့သည် (Hassan, 2006)။ ဤဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုသည် လှုပ်ရှားမှု၏ မူလရည်မှန်းချက်၏ အစိတ်အပိုင်းမဟုတ်ပေ။ ရည်မှန်းချက် အကောင်အထည်ဖော်ရေး ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုတွင် ကြီးမားသော ပါဝင်ပတ်သက်မှု ကြောင့် လုံလောက်သော အရင်းအမြစ်များ မရှိခဲ့ပါ။ ညံ့ဖျင်းသောအဖွဲ့အစည်းဖွဲ့စည်းပုံသည် 2014 ခုနှစ်တွင်၎င်း၏ရှုံးနိမ့်မှုကိုဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ ကံမကောင်းစွာဖြင့်၊ ISI ၏ရှုံးနိမ့်ခြင်းအခမ်းအနား၏ ကြည်နူးမှုမှာ ခဏတာမျှသာဖြစ်သည်။ အီရတ်နိုင်ငံမှ အမေရိကန်တပ်များ ဆုတ်ခွာခြင်းသည် အီရတ်ပြုပြင်ပြောင်းလဲထားသော စစ်တပ်အတွက် ကြီးမားသော တာဝန်ဝတ္တရားကို ချန်ထားခဲ့ပြီး အမေရိကန်၏ ဆုတ်ခွာမှု၏ အားနည်းချက်များကို အသုံးချကာ ISI ပြန်လည်တုံ့ပြန်ခဲ့သည်။ 2008 ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် ISI သည် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများကို ကျင့်သုံးခြင်းဖြင့် အများပြည်သူဆိုင်ရာ အခြေခံအဆောက်အအုံများကို ထိထိရောက်ရောက် ထိခိုက်စေခဲ့သည်။
ISI ပြန်လည်ပေါ်ပေါက်လာခြင်းသည် ၎င်း၏ခေါင်းဆောင်များကို လိုက်ရှာပြီး သတ်ဖြတ်လိုက်သောအခါတွင် အမေရိကန်က အောင်မြင်စွာစိန်ခေါ်ခဲ့သည်။ ဧပြီလ ၂၈ ရက်နေ့တွင်၊ Abu Ayub-Masri နှင့် Abu Umar Abdullal al Rashid al Baghdadi သည် တီကရစ်တွင် အမေရိကန်-အီရတ် ပူးပေါင်းစီးနင်းတိုက်ခိုက်မှုတွင် သေဆုံးသွားခဲ့သည် (Hashim, 28)။ ISI ခေါင်းဆောင်ပိုင်း၏ အခြားအဖွဲ့ဝင်များကိုလည်း ဆက်တိုက် စီးနင်းမှုများမှတစ်ဆင့် လိုက်ရှာပြီး ဖယ်ရှားခဲ့သည်။ Ibrahim Awwad Ibrahim Ali al-Badri al Samarrai (aka Dr. Ibrahim Abu Dua) လက်ထက်တွင် ခေါင်းဆောင်မှုအသစ် ထွက်ပေါ်လာခဲ့သည်။ Abu Dua သည် ISI ပြန်လည်ပေါ်ပေါက်လာမှုကို လွယ်ကူချောမွေ့စေရန် Abu Bakr al-Baghdadi နှင့် ပူးပေါင်းခဲ့သည်။
2010-2013 ကာလသည် ISI ၏ ပြန်လည်နိုးထလာစေရန် မြင်နိုင်သော ကြယ်စုများကို ပေးဆောင်ခဲ့ပါသည်။ အဖွဲ့အစည်းကို ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းပြီး ၎င်း၏စစ်တပ်နှင့် အုပ်ချုပ်ရေးစွမ်းရည်များကို ပြန်လည်တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ အီရတ်ခေါင်းဆောင်များနှင့် ဆွန်နီလူဦးရေအကြား ကြီးထွားလာသော ပဋိပက္ခများ၊ အယ်ကေးဒါးများ၏ အကျိုးသက်ရောက်မှုနှင့် ဆီးရီးယားတွင် စစ်ပွဲဖြစ်ပွားမှု ကျဆင်းလာခြင်းကြောင့် ISI ပြန်လည်ပေါ်ပေါက်လာရေးအတွက် ကောင်းသောအခြေအနေများကို ဖန်တီးပေးခဲ့သည်။ ဘဂ္ဂဒါဒီလက်ထက်တွင်၊ ISI အတွက် ရည်မှန်းချက်အသစ်မှာ တရားမ၀င်အစိုးရများ အထူးသဖြင့် အီရတ်အစိုးရကို ဖြုတ်ချခြင်းနှင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် အစ္စလာမ်ဘာသာရေးကိုးကွယ်သူ ထူထောင်ခြင်းတို့ကို ပီပြင်စွာ လုပ်ဆောင်ခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုအဖွဲ့အစည်းကို အီရတ်ရှိ အစ္စလာမ်မစ် ကလီဖိတ်အဖြစ်သို့ စနစ်တကျ အသွင်ပြောင်းခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် ဆီးရီးယားအပါအဝင် အစ္စလာမ္မစ်နိုင်ငံတော်အဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ ထိုအချိန်တွင် အဖွဲ့အစည်းအား စည်းကမ်းကောင်းမွန်သော၊ လိုက်လျောညီထွေရှိပြီး စည်းလုံးသောအင်အားအဖြစ် ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပါသည်။
အီရတ်မှ အမေရိကန်တပ်များ ထွက်ခွာသွားခြင်းသည် လုံခြုံရေး လစ်ဟာမှု ကြီးမားခဲ့သည်။ အကျင့်ပျက်ခြစားမှု၊ အဖွဲ့အစည်း ညံ့ဖျင်းမှုနှင့် လုပ်ငန်းလည်ပတ်မှု ချို့ ထို့နောက် ရှီအာနှင့် ဆွန်နီလူမျိုးများကြား ပြင်းထန်သော ကွဲပြားမှုထဲသို့ ဝင်ရောက်လာခဲ့သည်။ ၎င်းသည် နိုင်ငံရေးကိုယ်စားပြုမှုနှင့် စစ်ရေးနှင့် အခြားလုံခြုံရေးဝန်ဆောင်မှုများတွင် ဆွန်နစ်များကို အီရတ်ခေါင်းဆောင်များ၏ ပစ်ပယ်ခြင်းမှ ပေါက်ဖွားလာခြင်းဖြစ်သည်။ ပစ်ပယ်ခံရခြင်း၏ခံစားချက်သည် အီရတ်အစိုးရကို တိုက်ခိုက်ရန်အတွက် အရပ်သားပစ်မှတ်များကို ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်စွာအသုံးချခြင်းအတွက် အစောပိုင်းက ၎င်းတို့မုန်းတီးခဲ့သော အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဖြစ်သည့် Sunnis များကို ISIS ထံ တွန်းပို့ခဲ့သည်။ အယ်လ်ကိုင်ဒါ၏ သြဇာလွှမ်းမိုးမှု ဆုတ်ယုတ်ခြင်းနှင့် ဆီးရီးယားစစ်ပွဲသည် IS အဖွဲ့ကို စုစည်းရန် အစွန်းရောက် လှုပ်ရှားမှုများ၏ နယ်နိမိတ်အသစ်ကို ဖွင့်လှစ်ပေးခဲ့သည်။ 2011 ခုနှစ် မတ်လတွင် ဆီးရီးယားစစ်ပွဲစတင်သောအခါတွင် လူသစ်စုဆောင်းခြင်းနှင့် အစွန်းရောက်ကွန်ရက်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအတွက် အခွင့်အလမ်းတစ်ခု ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ ISIS သည် Bashar Assad အစိုးရကို ဆန့်ကျင်သော စစ်ပွဲတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ISIS ၏ခေါင်းဆောင် Baghdadi သည် Jabhat al-Nusra ၏အဖွဲ့ဝင်များအဖြစ် ဆီးရီးယားစစ်ပြန်အများစုကို ဆီးရီးယားသို့စေလွှတ်ကာ အာဆတ်စစ်တပ်ကို ထိထိရောက်ရောက်သိမ်းပိုက်ပြီး ထိရောက်ပြီး စည်းကမ်းကောင်းမွန်သောဖွဲ့စည်းပုံတစ်ခုကို ထူထောင်ခဲ့သည် (Hashim, 2014) ၊ p.7)။ လွတ်လပ်သော ဆီးရီးယားစစ်တပ် (FSA) ၏ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုများကြောင့် မုန်းတီးနေသော ဆီးရီးယားပြည်သူများအား ဤအရာက အယူခံဝင်ခဲ့သည်။ ဘဂ္ဂဒါဒီသည် အယ်နူစရာနှင့် တဖက်သတ် ပေါင်းစည်းရန် ကြိုးပမ်းမှုများကို ငြင်းဆန်ခဲ့ပြီး ကျိုးကြေနေသော ဆက်ဆံရေးမှာ ဆက်ရှိနေခဲ့သည်။ 2014 ခုနှစ် ဇွန်လတွင် ISIS သည် အီရတ်နိုင်ငံသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိလာပြီး အီရတ်တပ်ဖွဲ့များကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် တိုက်ခိုက်ကာ နယ်မြေများကို ရပ်တန့်ခဲ့သည်။ အီရတ်နှင့် ဆီးရီးယားတွင် ၎င်း၏ အလုံးစုံအောင်မြင်မှုသည် ၂၀၁၄ ခုနှစ် ဇွန်လ ၂၉ ရက်မှစပြီး အစ္စလာမ္မစ်နိုင်ငံအဖြစ် ရည်ညွှန်းသော ISIS ခေါင်းဆောင်မှုကို မြှင့်တင်ပေးခဲ့သည်။
ဘိုကိုဟာရမ်နှင့် နိုင်ဂျီးရီးယားတွင် အစွန်းရောက်မှုများ
နိုင်ဂျီးရီးယားမြောက်ပိုင်းသည် ရှုပ်ထွေးသော ဘာသာရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှု ရောထွေးနေသည်။ မြောက်ဘက်စွန်းတွင်ရှိသော နယ်မြေများတွင် ဆိုကိုတို၊ ကာနို၊ ဘော်နို၊ ယိုဘီနှင့် ကာဒူနာပြည်နယ်များ အပါအဝင် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ရှုပ်ထွေးမှုများဖြစ်ပြီး ပြင်းထန်သော ခရစ်ယာန်-မူဆလင် ကွဲပြားမှု ပါဝင်သည်။ Sokoto၊ Kano နှင့် Maiduguri တွင် မွတ်ဆလင်များ လွှမ်းမိုးထားသော်လည်း Kaduna တွင် အညီအမျှ ကျဉ်းမြောင်းစွာ ကွဲသွားသည် (ICG, 2010)။ ဤဒေသများသည် ၁၉၈၀ ပြည့်လွန်နှစ်များကတည်းက ပုံမှန်ဖြစ်နေသော်လည်း ဘာသာရေးထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုပုံစံဖြင့် အကြမ်းဖက်မှုများကို ကြုံတွေ့နေရသည်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ်မှစ၍ Bauchi၊ Borno၊ Kano၊ Yobe၊ Adamawa၊ Niger နှင့် Plateau ပြည်နယ်များနှင့် Federal Capital Territory တွင် Abuja သည် အစွန်းရောက်ဘိုကိုဟာရမ်ဂိုဏ်းမှ ကြိုးကိုင်ထားသည့် အကြမ်းဖက်မှုများကို ကြုံတွေ့ခဲ့ရသည်။
ဘိုကိုဟာရမ် (Boko Haram) သည် အစွန်းရောက် အစ္စလမ်မစ် ဂိုဏ်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး အာရဗီအမည်ဖြင့် လူသိများသည်။ Jama'tu Ahlis Sunna Lidda'awati Wal-Jihad အဓိပ္ပါယ် – တမန်တော်မြတ်၏ သွန်သင်ချက်နှင့် ဂျီဟဒ်ကို ပြန့်ပွားစေရန် ကတိပြုထားသူများ (ICG၊ 2014)။ ဘိုကိုဟာရမ် ဆိုသည်မှာ “အနောက်တိုင်းပညာရေးကို တားမြစ်ထားသည်” (Campbell, 2014) ဟု စာသားအတိုင်း ဘာသာပြန်ဆိုထားပါသည်။ ဤအစ္စလာမ္မစ်အစွန်းရောက် လှုပ်ရှားမှုကို နိုင်ဂျီးရီးယား၏ ညံ့ဖျင်းသော အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် နိုင်ဂျီးရီးယား မြောက်ပိုင်းတွင် အလွန်အမင်း ဆင်းရဲမွဲတေမှု သမိုင်းကြောင်းဖြင့် ပုံဖော်ထားသည်။
ပုံစံနှင့် ခေတ်ရေစီးကြောင်းအရ၊ ခေတ်ပြိုင်ဘိုကိုဟာရမ်သည် ၁၉၇၀ နှောင်းပိုင်းတွင် Kano တွင် ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော အစွန်းရောက်အုပ်စု Maitatsine (ကျိန်ဆဲသူ) နှင့် ချိတ်ဆက်ထားသည်။ အစွန်းရောက် ကင်မရွန်းလူငယ် Mohammed Marwa သည် Kano တွင် ပေါ်ထွက်လာပြီး အနောက်တိုင်းတန်ဖိုးများနှင့် သြဇာလွှမ်းမိုးမှုကို ဆန့်ကျင်သည့် ပြင်းထန်သော ရပ်တည်မှုဖြင့် လွတ်မြောက်သူအဖြစ် မိမိကိုယ်ကို မြှင့်တင်ပေးသည့် အစွန်းရောက် အစ္စလာမ့်အယူဝါဒမှတစ်ဆင့် နောက်လိုက်တစ်ခုကို ဖန်တီးခဲ့သည်။ Marwa ၏နောက်လိုက်များသည် အလုပ်လက်မဲ့လူငယ်အုပ်စုကြီးဖြစ်သည်။ ရဲများနှင့် ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုများသည် ရဲတပ်ဖွဲ့နှင့် အုပ်စုဆက်ဆံရေး၏ ပုံမှန်ထူးခြားချက်တစ်ခုဖြစ်သည်။ အဆိုပါအဖွဲ့သည် ၁၉၈၀ ပြည့်နှစ်တွင် ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင်များနှင့် ပြင်းထန်စွာ ရုန်းရင်းဆန်ခတ်ဖြစ်ပွားခဲ့သော အဓိကရုဏ်းများ ဖြစ်ပွားခဲ့ရာ ယင်းအဖွဲ့မှ စီစဉ်သည့် ပွင့်လင်းလူထုစုဝေးပွဲတစ်ခု၌ ပြင်းထန်စွာ ရုန်းရင်းဆန်ခတ်ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ Marwa သည် အဓိကရုဏ်းများတွင် သေဆုံးခဲ့သည်။ ဤအဓိကရုဏ်းများသည် ပြင်းထန်စွာသေဆုံးမှုနှင့် ပိုင်ဆိုင်မှုများကို ဖျက်ဆီးခြင်းများဖြင့် ရက်အတော်ကြာကြာ ကြာမြင့်ခဲ့သည် (ICG၊ 1970)။ အဓိကရုဏ်းများအပြီးတွင် Maitatsine အဖွဲ့ကို သုတ်သင်ရှင်းလင်းခဲ့ပြီး နိုင်ဂျီးရီးယားအာဏာပိုင်များက တစ်ကြိမ်တည်းဖြစ်ရပ်အဖြစ် ရှုမြင်ခံရဖွယ်ရှိသည်။ ၂၀၀၂ ခုနှစ်တွင် 'နိုင်ဂျီးရီးယား တာလီဘန်' အဖြစ် မိုင်ဒူဂူရီတွင် အလားတူ အစွန်းရောက် လှုပ်ရှားမှုတစ်ခု ပေါ်ပေါက်လာရန် ဆယ်စုနှစ်များစွာ အချိန်ယူခဲ့ရသည်။
ဘိုကိုဟာရမ်၏ ခေတ်ပြိုင်ဇစ်မြစ်ကို ၎င်း၏ခေါင်းဆောင် မိုဟာမက် ယူစွတ်လက်အောက်ရှိ မိုင်ဒူဂူရီရှိ Alhaji Muhammadu Ndimi ဗလီတွင် ဝတ်ပြုကိုးကွယ်သည့် အစွန်းရောက်လူငယ်အုပ်စုမှ ခြေရာခံနိုင်သည်။ Yusuf ကို ထင်ရှားသော အစွန်းရောက်ပညာရှင်နှင့် တရားဟောဆရာ Sheikh Jaffar Mahmud Adam မှ အစွန်းရောက်ခဲ့သည်။ Yusuf ကိုယ်တိုင်က လောကီအာဏာပိုင်များ အပါအဝင် အနောက်တိုင်းတန်ဖိုးများကို ရွံရှာသော အစွန်းရောက်တရားဟောဆရာအဖြစ် ကျော်ကြားခဲ့သည် (ICG, 2014)။
ဘိုကိုဟာရမ်၏ အဓိက ရည်ရွယ်ချက်မှာ အဂတိလိုက်စားမှုနှင့် ဆိုးရွားသော အုပ်ချုပ်ရေးကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းပေးမည့် အစ္စလာမ့်မူများနှင့် စံတန်ဖိုးများကို တင်းကျပ်စွာ လိုက်နာသည့် အစ္စလာမ့်နိုင်ငံတော် ထူထောင်ရန်ဖြစ်သည်။ Mohammed Yusuf သည် Maiduguri တွင် အစ္စလာမ့်တည်ထောင်မှုကို "အကျင့်ပျက်ခြစား၍ ရွေးနုတ်မရနိုင်သော" အဖြစ် စတင်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည် (Walker, 2012)။ နိုင်ဂျီးရီးယား တာလီဘန်အဖွဲ့သည် ၎င်း၏ အစွန်းရောက်အမြင်များကို အာဏာပိုင်များ၏ သတိပြုမိလာချိန်တွင် အာဏာပိုင်များ၏ အသိပေးမှုကို ဆွဲဆောင်ခဲ့ပြီး နိုင်ဂျီးရီးယားနယ်စပ်အနီးရှိ Yobe ပြည်နယ်ရှိ Kanama ရွာသို့ ၎င်း၏အဖွဲ့မှ ဗျူဟာကျကျ နှုတ်ထွက်ခဲ့ပြီး အစ္စလမ်ဘာသာကို တင်းကျပ်စွာ လိုက်နာသည့် အုပ်ချုပ်မှုအသိုက်အဝန်းကို ထူထောင်ခဲ့သည့် နိုင်ဂျီးရီးယား တာလီဘန်များ အခြေခံမူများ။ အဆိုပါအဖွဲ့သည် ဒေသခံလူထုနှင့် ငါးဖမ်းခွင့်ဆိုင်ရာ အငြင်းပွားမှုတွင် ပါဝင်ခဲ့ပြီး ရဲတပ်ဖွဲ့၏ အာရုံစိုက်မှုကို ခံခဲ့ရသည်။ သေချာသော ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုတွင် အဆိုပါအဖွဲ့ကို စစ်တပ်အာဏာပိုင်များက ရက်ရက်စက်စက် ဖြိုခွင်းခဲ့ပြီး ၎င်း၏ခေါင်းဆောင် မိုဟာမက်အလီ သေဆုံးခဲ့သည်။
အဖွဲ့၏အကြွင်းအကျန်များသည် မိုင်ဒူဂူရီသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိလာပြီး Bauchi၊ Yobe နှင့် Niger ပြည်နယ်များကဲ့သို့သော အခြားပြည်နယ်များသို့ အစွန်းရောက်ကွန်ရက်များရှိသည့် မိုဟာမက်ယူစွတ်လက်အောက်တွင် ပြန်လည်စုဖွဲ့ခဲ့သည်။ ၎င်းတို့၏ လှုပ်ရှားမှုများကို သတိမပြုမိဘဲ သို့မဟုတ် လျစ်လျူရှုခဲ့သည်။ စားနပ်ရိက္ခာဝေငှမှု၊ ဂေဟာနှင့် အခြားလူမှုဖူလုံရေးစနစ်သည် အလုပ်လက်မဲ့အများအပြားအပါအဝင် လူများကို ပိုမိုဆွဲဆောင်ခဲ့သည်။ 1980 ခုနှစ်များတွင် Kano ရှိ Maitatsine ဖြစ်ရပ်များကဲ့သို့ပင် ဘိုကိုဟာရမ်နှင့် ရဲတပ်ဖွဲ့တို့ကြား ဆက်ဆံရေးသည် 2003 နှင့် 2008 ခုနှစ်ကြားတွင် ပုံမှန်အကြမ်းဖက်မှုများအဖြစ်သို့ ဆိုးရွားလာခဲ့သည်။ မော်တော်ဆိုင်ကယ်ဦးထုပ်ဆောင်းရန် စည်းကမ်းချက်ကို ပယ်ချခဲ့သည့်အတွက် အဆိုပါ အကြမ်းဖက်ထိပ်တိုက်တွေ့မှုများသည် ဇူလိုင်လ 2009 ခုနှစ်တွင် အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ စစ်ဆေးရေးဂိတ်တွင် စိန်ခေါ်သောအခါတွင် ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင်များနှင့် ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင်များ ပစ်ခတ်မှုဖြစ်ပွားပြီးနောက် လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ အချင်းချင်း ခိုက်ရန်ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ဤအဓိကရုဏ်းများသည် ရက်ပေါင်းများစွာ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး Bauchi နှင့် Yobe သို့ ပျံ့နှံ့သွားခဲ့သည်။ နိုင်ငံပိုင်အဖွဲ့အစည်းများ အထူးသဖြင့် ရဲဌာနများကို ကျပန်းတိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ Mohammed Yusuf နဲ့ သူ့ယောက္ခမတို့ကို စစ်တပ်က ဖမ်းဆီးပြီး ရဲကို လွှဲပြောင်းပေးခဲ့ပါတယ်။ နှစ်ဦးစလုံးကို တရားရေးအရ သတ်ဖြတ်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ သူကိုယ်တိုင် ရဲကိုတိုင်ကြားခဲ့တဲ့ ဘာသာရေးဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးဟောင်း Buji Foi လည်း အလားတူ အသတ်ခံခဲ့ရပါတယ် (Walker, 2013)။
နိုင်ဂျီးရီးယားတွင် အစ္စလမ်မစ်အစွန်းရောက်ခြင်းကို ဖြစ်စေသည့် အကြောင်းအရင်းများမှာ ဆိုးရွားသော လူမှုစီးပွားအခြေအနေများ၊ အားနည်းသော နိုင်ငံတော်အဖွဲ့အစည်းများ၊ အုပ်ချုပ်ရေးမဏ္ဍိုင်၊ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများ၊ ပြင်ပလွှမ်းမိုးမှုများနှင့် တိုးတက်လာသော နည်းပညာဆိုင်ရာ အခြေခံအဆောက်အအုံများ ရှုပ်ထွေးမှုတို့ဖြစ်သည်။ ၁၉၉၉ ခုနှစ်မှစ၍ နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ ပြည်နယ်များသည် ဖက်ဒရယ်အစိုးရထံမှ ကြီးမားသောဘဏ္ဍာရေးအရင်းအမြစ်များကို ရရှိခဲ့သည်။ ဤအရင်းအမြစ်များနှင့်အတူ၊ ပြည်သူ့အရာရှိများ၏ဘဏ္ဍာရေးမဆင်မခြင်နှင့်အလွန်အကျွံသုံးစွဲမှုအရှိန်မြှင့်လာသည်။ လုံခြုံရေးမဲများကို အသုံးပြုကာ ပြည်နယ်နှင့် ဒေသဆိုင်ရာ အစိုးရများ၏ ငွေကြေးနှင့် ထောက်ပံ့မှုများကို အလွဲသုံးစားလုပ်ကာ ချဲ့ထွင်ကာ ပြည်သူ့အရင်းအမြစ်များကို နက်ရှိုင်းစွာ ဖြုန်းတီးစေသည်။ အကျိုးဆက်မှာ နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံသား 1999 ရာခိုင်နှုန်းသည် အလွန်အမင်း ဆင်းရဲတွင်းသို့ ကျဆင်းသွားသဖြင့် ဆင်းရဲမွဲတေမှု တိုးလာခြင်းဖြစ်သည်။ ဘိုကိုဟာရမ်တို့၏ လှုပ်ရှားမှုဗဟိုချက်ဖြစ်သော အရှေ့မြောက်ဘက်သည် ဆင်းရဲမွဲတေမှု ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းနီးပါး (NBS, 70) ကြောင့် အဆိုးဆုံးဖြစ်သည်။
ပြည်သူ့လစာနှင့် ထောက်ပံ့ကြေးများ တိုးမြင့်လာသော်လည်း အလုပ်လက်မဲ့များလည်း တိုးလာသည်။ အများစုမှာ အခြေခံအဆောက်အအုံများ ယိုယွင်းပျက်စီးခြင်း၊ လျှပ်စစ်မီးပြတ်တောက်မှုနှင့် စျေးပေါသော တင်သွင်းမှုများကြောင့် စက်မှုဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကို စိတ်ပျက်စေပါသည်။ ဘွဲ့ရများ အပါအဝင် ထောင်နှင့်ချီသော လူငယ်များသည် အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်ပြီး ပျင်းရိခြင်း၊ စိတ်ပျက်ခြင်း၊ စိတ်ပျက်ခြင်း နှင့် ရလဒ်အနေဖြင့် အစွန်းရောက်ခြင်းအတွက် လွယ်ကူသော လူသစ်စုဆောင်းခြင်းခံရသည်။
နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများသည် အကျင့်ပျက်ခြစားမှုနှင့် အပြစ်ပေးခံရမှုများကြောင့် စနစ်တကျ အားနည်းသွားခဲ့သည်။ ရာဇ၀တ်မှုဆိုင်ရာ တရားစီရင်ရေးစနစ်သည် ကာလကြာရှည် အပေးအယူ ခံရသည်။ ညံ့ဖျင်းသော ငွေကြေးနှင့် လာဘ်ပေးလာဘ်ယူစနစ်သည် ရဲနှင့် တရားစီရင်ရေးတို့ကို ဖျက်ဆီးပစ်လိုက်သည်။ ဥပမာအားဖြင့် Muhammed Yusuf ကို အကြိမ်ပေါင်းများစွာ ဖမ်းဆီးခဲ့သော်လည်း တရားစွဲဆိုခြင်း မပြုခဲ့ပေ။ 2003 နှင့် 2009 ခုနှစ်အတွင်း၊ Yusuf လက်အောက်ရှိ ဘိုကိုဟာရမ်သည် အခြားပြည်နယ်များတွင် အုပ်စုဖွဲ့၊ ချိတ်ဆက်ကာ ရောင်းချမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး ဆော်ဒီအာရေးဗီးယား၊ မောရီတေးနီးယား၊ မာလီ၊ နှင့် အယ်လ်ဂျီးရီးယားတို့မှ ရန်ပုံငွေနှင့် လေ့ကျင့်မှုများ ရရှိခဲ့သည်။ သူတို့ကို။ (Walker၊ 2013; ICG၊ 2014)။ 2003 ခုနှစ်တွင် Yusuf သည် လေ့လာမှုများအောက်တွင် ဆော်ဒီအာရေဗျသို့ သွားရောက်ခဲ့ပြီး အကြွေးအစီအစဉ်အပါအဝင် လူမှုဖူလုံရေးအစီအစဉ်အတွက် ငွေကြေးထောက်ပံ့ရန်အတွက် Salafi အဖွဲ့များမှ ရန်ပုံငွေဖြင့် ပြန်လာခဲ့သည်။ ဒေသတွင်း စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်များ၏ လှူဒါန်းမှုများသည်လည်း အဖွဲ့ကို ထောက်ပံ့ပေးခဲ့ပြီး နိုင်ဂျီးရီးယားပြည်နယ်သည် အခြားနည်းလမ်းဖြင့် ရှုမြင်ခဲ့သည်။ သူ၏ အစွန်းရောက်တရားဒေသနာများကို အရှေ့မြောက်ဘက်တစ်ခွင်တွင် လူသိရှင်ကြား လွတ်လွတ်လပ်လပ် ရောင်းချခဲ့ပြီး ထောက်လှမ်းရေးအသိုင်းအဝိုင်း သို့မဟုတ် နိုင်ဂျီးရီးယားပြည်နယ်က မပြုလုပ်နိုင်ပေ။
အဖွဲ့၏ ပေါက်ဖွားသည့်ကာလသည် အမျိုးသားလုံခြုံရေးတပ်များကို ဆန့်ထုတ်နိုင်လောက်အောင် အားကောင်းသော အစွန်းရောက်အဖွဲ့ ပေါ်ပေါက်လာခြင်းနှင့် နိုင်ငံရေးဆက်စပ်မှုကို ရှင်းပြသည်။ နိုင်ငံရေး ထူထောင်မှုသည် ရွေးကောက်ပွဲတွင် အသာစီးရရန် အဖွဲ့ကို လက်ခံခဲ့သည်။ အထက်လွှတ်တော်အမတ်ဟောင်းတစ်ဦးဖြစ်သည့် ယူစွတ်ဖ်အား ကိုင်စွဲထားသည့် ကျယ်ပြန့်သောလူငယ်များကို မြင်တွေ့ရခြင်းမှာ အထက်လွှတ်တော်အမတ်ဟောင်း Modu Sheriff နှင့် အဖွဲ့၏ ရွေးကောက်ပွဲတန်ဖိုးကို အခွင့်ကောင်းယူရန် Yusuf နှင့် သဘောတူညီချက်တစ်ခု ရယူခဲ့သည်။ အပြန်အလှန်အားဖြင့် Sheriff သည် ရှာရီယာကို အကောင်အထည်ဖော်ရန်နှင့် အဖွဲ့၏အဖွဲ့ဝင်များကို နိုင်ငံရေးအရ ခန့်အပ်ရန် ကမ်းလှမ်းခဲ့သည်။ ရွေးကောက်ပွဲ အောင်ပွဲရပြီးနောက်၊ Sheriff သည် သဘောတူညီချက်ကို ငြင်းဆန်ခဲ့ပြီး Yusuf သည် Sheriff နှင့် သူ၏အစိုးရအား ၎င်း၏အစွန်းရောက်တရားဒေသနာများတွင် စတင်တိုက်ခိုက်ခိုင်းခဲ့သည် (Montelos, 2014)။ အစွန်းရောက်ခြင်းအတွက် လေထုကို စွဲချက်တင်ခဲ့ပြီး ထိုအဖွဲ့သည် ပြည်နယ်အစိုးရ၏ ထိန်းချုပ်မှုထက် ကျော်လွန်သွားခဲ့သည်။ Yusuf တပည့်တစ်ဦးဖြစ်သည့် Buji Foi ကို သာသနာရေးကော်မရှင်နာအဖြစ် ခန့်အပ်ခြင်းခံရပြီး အဖွဲ့ထံသို့ ရန်ပုံငွေများပေးပို့ရန် အသုံးပြုခဲ့သော်လည်း ၎င်းမှာ ခဏတာဖြစ်သည်။ ဤရန်ပုံငွေကို နိုင်ဂျီးရီးယားနယ်စပ်ကိုဖြတ်၍ အထူးသဖြင့် ချဒ်မှလက်နက်များရရှိရန် Yusuf ၏ယောက္ခမ Baba Fugu မှတဆင့်အသုံးပြုခဲ့သည် (ICG, 2014)။
ဘိုကိုဟာရမ်တို့က နိုင်ဂျီးရီးယား အရှေ့မြောက်ဘက်တွင် အစ္စလမ္မစ်အစွန်းရောက်ဝါဒကို ပြင်ပချိတ်ဆက်မှုများမှတစ်ဆင့် ကြီးမားသော တွန်းအားပေးမှုကို ရရှိခဲ့သည်။ အဆိုပါအဖွဲ့အစည်းသည် အယ်လ်ကိုင်ဒါနှင့် အာဖဂန် တာလီဘန်တို့နှင့် ချိတ်ဆက်ထားသည်။ 2009 ခုနှစ် ဇူလိုင်လ သူပုန်ထမှုအပြီးတွင် ၎င်းတို့၏ အဖွဲ့ဝင် အများအပြားသည် သင်တန်းတက်ရန် အာဖဂန်နစ္စတန်သို့ ထွက်ပြေးခဲ့ကြသည် (ICG, 2014)။ အိုစမာဘင်လာဒင်သည် ဆူဒန်တွင် သူတွေ့ဆုံခဲ့သော မိုဟာမက်အလီမှတစ်ဆင့် ဘိုကိုဟာရမ်ပေါ်ပေါက်လာရေးအတွက် စပိန်လုပ်ငန်းကို ငွေကြေးထောက်ပံ့ခဲ့သည်။ Ali သည် 2002 ခုနှစ်တွင် လေ့လာမှုမှ အိမ်သို့ပြန်လာပြီး Bin Laden မှ ရန်ပုံငွေ US$ 3 million ဖြင့် ဆဲလ်ဖွဲ့စည်းခြင်း ပရောဂျက်ကို အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့သည် (ICG, 2014)။ အစွန်းရောက်ဂိုဏ်းဝင်များကို ဆိုမာလီယာ၊ အာဖဂန်နစ္စတန်နှင့် အယ်လ်ဂျီးရီးယားတို့တွင်လည်း လေ့ကျင့်သင်ကြားပေးခဲ့သည်။ ချဒ်နှင့် နိုင်ဂျီးရီးယားတို့နှင့် နယ်နိမိတ်ချင်း ထိစပ်နေသောကြောင့် ဤလှုပ်ရှားမှုကို ချောမွေ့စေသည်။ Ansar Dine (ယုံကြည်မှု၏ထောက်ခံသူများ)၊ Maghreb (AQIM) တွင် အယ်လ်ကိုင်ဒါးနှင့် စည်းလုံးညီညွတ်မှုနှင့် ဂျီဟတ်လှုပ်ရှားမှု (MUJAD) တို့နှင့် ချိတ်ဆက်မှုများကို ကောင်းမွန်စွာဖွဲ့စည်းထားပါသည်။ ဤအဖွဲ့များ၏ ခေါင်းဆောင်များသည် မော်ရီတေးနီးယား၊ မာလီနှင့် အယ်လ်ဂျီးရီးယားရှိ ၎င်းတို့၏ အခြေစိုက်စခန်းများမှ ဘိုကိုဟာရမ် ဂိုဏ်းဝင်များကို သင်တန်းနှင့် ရန်ပုံငွေများ ပေးအပ်ခဲ့သည်။ ဤအဖွဲ့များသည် နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ အစွန်းရောက်ဂိုဏ်းအတွက် ရရှိနိုင်သော ငွေကြေးအရင်းအမြစ်များ၊ စစ်ရေးစွမ်းရည်များနှင့် လေ့ကျင့်ရေး အဆောက်အဦများကို မြှင့်တင်ပေးသည် (Sergie and Johnson, 2015)။
သောင်းကျန်းမှုဆန့်ကျင်ရေးစစ်ပွဲတွင် အကြမ်းဖက်ဆန့်ကျင်ရေးဥပဒေပြဋ္ဌာန်းခြင်းနှင့် ဂိုဏ်းနှင့် နိုင်ဂျီးရီးယားဥပဒေစိုးမိုးရေးတို့ကြား လက်နက်ကိုင် ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုများ ပါဝင်သည်။ အမျိုးသားလုံခြုံရေးအကြံပေး (NSA) ရုံးမှတစ်ဆင့် ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှုဆိုင်ရာ ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ပေးရန် ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် အကြမ်းဖက်မှု တိုက်ဖျက်ရေးဥပဒေအား ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ပြီး ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ပြင်ဆင်ခဲ့သည်။ ယင်းသည် တိုက်ပွဲများတွင် လုံခြုံရေး အေဂျင်စီများ အချင်းချင်း ချေမှုန်းရန် ဖြစ်သည်။ ဤဥပဒေသည် လိုအပ်သလို ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်ခြင်းဆိုင်ရာ အာဏာများကို ကျယ်ပြန့်စွာ ပေးဆောင်သည်။ အဆိုပါ ပြဋ္ဌာန်းချက်များနှင့် လက်နက်ကိုင် ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုများသည် ဖမ်းဆီးခံထားရသော ဂိုဏ်းဝင်များအား တရားမဲ့ သတ်ဖြတ်ခြင်း အပါအဝင် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ Mohammed Yusuf၊ Buji Foi၊ Baba Fugu၊ Mohammed Ali နှင့် အခြားဂိုဏ်းဝင်အများအပြားကို ဤနည်းဖြင့် အသတ်ခံခဲ့ရသည် (HRW, 2011)။ စစ်ဘက်၊ ရဲတပ်ဖွဲ့နှင့် ထောက်လှမ်းရေးအဖွဲ့များ ပါဝင်သော ပူးတွဲစစ်ရေးတပ်ဖွဲ့ (JTF) သည် ဂိုဏ်းအဖွဲ့ဝင်များဟု သံသယရှိသူများကို လျှို့ဝှက်ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းကာ အင်အားအလွန်အကျွံသုံးကာ သံသယရှိသူအများအပြားကို တရားမဲ့သတ်ဖြတ်ခြင်းများကို လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ဤလူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုများသည် နိုင်ငံတော်ကို ဆန့်ကျင်သည့် သက်ရောက်မှုအများဆုံးအုပ်စုကို နှိမ့်ချနေချိန်တွင် မွတ်ဆလင်အသိုက်အဝန်းကို ပစ်မှတ်ထားကာ ကွဲကွာသွားခဲ့သည်။ စစ်အချုပ်အနှောင်တွင် စစ်သွေးကြွ ၁၀၀၀ ကျော် သေဆုံးမှုသည် ၎င်းတို့၏ အဖွဲ့ဝင်များကို ပြင်းထန်သော အပြုအမူအဖြစ်သို့ ဒေါသထွက်စေခဲ့သည်။
ဘိုကိုဟာရမ်တို့သည် နိုင်ဂျီးရီးယားမြောက်ပိုင်းတွင် ညံ့ဖျင်းသော အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် မညီမျှမှုများကြောင့် နစ်နာမှုများကြောင့် အချိန်ယူခဲ့ရသည်။ ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်တွင် အစွန်းရောက်ဝါဒီများ ပေါ်ထွက်လာခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ အရိပ်အယောင်များ ပေါ်လွင်လာခဲ့သည်။ နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုများကြောင့် နိုင်ငံတော်မှ ဗျူဟာမြောက်တုံ့ပြန်မှု နှောင့်နှေးခဲ့ရသည်။ 2000 ခုနှစ် သူပုန်ထပြီးနောက်၊ ကယောင်ကတမ်း နိုင်ငံတော် တုံ့ပြန်မှုသည် များစွာ မအောင်မြင်နိုင်ဘဲ ဗျူဟာများနှင့် နည်းပရိယာယ်များကို အသုံးပြုခြင်းသည် အစွန်းရောက် အပြုအမူ၏ အလားအလာကို ပိုမိုချဲ့ထွင်သည့် ပတ်ဝန်းကျင်ကို ပိုမိုဆိုးရွားစေသည်။ နိုင်ဂျီးရီးယားနှင့် ဒေသတွင်း ရှင်သန်ရပ်တည်ရေးအတွက် ဂိုဏ်းက ဖြစ်ပေါ်လာသော အန္တရာယ်ကို လက်ခံရန် သမ္မတ Goodluck Jonathan က 2009 ခုနှစ်အထိ အချိန်ယူခဲ့ရသည်။ အကျင့်ပျက်ခြစားမှုနှင့် အထက်တန်းစား ကြွယ်ဝမှု၊ အပြိုင် ဆင်းရဲမွဲတေမှု တိုးလာခြင်းနှင့် အတူ အစွန်းရောက် လှုပ်ရှားမှုများအတွက် ပတ်ဝန်းကျင်ကို ကောင်းမွန်စွာ ဖန်တီးခဲ့ပြီး ဘိုကိုဟာရမ်သည် အခြေအနေကို ကောင်းကောင်းအသုံးချကာ နိုင်ငံပိုင်အဖွဲ့အစည်းများ၊ ဘုရားကျောင်းများ၊ မော်တော်ပန်းခြံများကို အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများကို ကြိုးကိုင်နေသည့် စစ်သွေးကြွ သို့မဟုတ် အစွန်းရောက် အစ္စလမ်မစ်အဖွဲ့အဖြစ် ပြောင်းလဲတိုးတက်ခဲ့သည်။ နှင့် အခြားသော အထောက်အကူပစ္စည်းများ။
ကောက်ချက်
အရှေ့အလယ်ပိုင်းနှင့် ဆာဟာရ အာဖရိကဒေသရှိ အစ္စလမ္မစ်အစွန်းရောက်ဝါဒသည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ လုံခြုံရေးအပေါ် ကြီးမားသော သက်ရောက်မှုရှိသည်။ ISIS၊ Boko Haram နှင့် Al-Shabaab တို့၏ အစွန်းရောက် လှုပ်ရှားမှုများကြောင့် မတည်မငြိမ်ဖြစ်ရသည့်အချက်ကို အခြေခံ၍ ဤပြောဆိုချက်သည် တစ်ကမ္ဘာလုံးတွင် တုန်လှုပ်နေပါသည်။ ဒီအဖွဲ့ အစည်းတွေက အလူးအလဲကနေ ပေါ်ထွက်လာတာမဟုတ်ဘူး။ ၎င်းတို့ကို ဖန်တီးပေးခဲ့သော ဆိုးရွားလှသော လူမှုစီးပွားအခြေအနေများသည် ဤနေရာတွင် ရှိနေဆဲဖြစ်ပြီး ၎င်းတို့ကို သက်သာအောင် ဆောင်ရွက်ရန် အများအပြား လုပ်ဆောင်နေပုံပေါ်သည်။ ဥပမာအားဖြင့်၊ ဆိုးရွားသော အုပ်ချုပ်မှုစနစ်သည် ဤဒေသများတွင် အဖြစ်များနေသေးသည်။ ဒီမိုကရေစီ၏ အသွင်သဏ္ဍာန်သည် အုပ်ချုပ်မှု အရည်အသွေးအပေါ်တွင် သိသိသာသာ ခံနိုင်ရည်မရှိသေးပါ။ ဤဒေသများရှိ လူမှုရေးအခြေအနေများ သိသာထင်ရှားစွာ တိုးတက်လာသည်အထိ အစွန်းရောက်ခြင်းများသည် ဤနေရာတွင် အချိန်ကြာမြင့်စွာ ရှိနေနိုင်သည်။
အနောက်နိုင်ငံတွေက ဒီဒေသတွေရဲ့ အခြေအနေတွေကို သက်သေပြထားတာထက် အများကြီး ပိုစိုးရိမ်ဖို့ အရေးကြီးတယ်။ အီရတ်နှင့် ဆီးရီးယားစစ်ပွဲများကြောင့် ဥရောပရှိ ဒုက္ခသည်များ သို့မဟုတ် ရွှေ့ပြောင်းအခြေချအကျပ်အတည်းသည် အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် အစ္စလမ်မစ်အစွန်းရောက်မှုများ ဖန်တီးခဲ့သော လုံခြုံရေးနှင့် မတည်ငြိမ်မှုဆိုင်ရာ စိုးရိမ်ပူပန်မှုများကို ဖြေရှင်းရန်အတွက် အနောက်နိုင်ငံများ၏ အရေးတကြီးလုပ်ဆောင်မှုများကို အရှိန်အဟုန်မြှင့်ရန် လိုအပ်ကြောင်း ညွှန်ပြနေသည်။ ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူများသည် ဖြစ်နိုင်ချေရှိသော အစွန်းရောက်ဒြပ်စင်များ ဖြစ်နိုင်သည်။ ဤအစွန်းရောက်ဂိုဏ်းများ၏ အဖွဲ့ဝင်များသည် ဥရောပသို့ ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူများ၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖြစ်နိုင်သည်။ ဥရောပတွင် အခြေချပြီးသည်နှင့် ဥရောပနှင့် အခြားကမ္ဘာတစ်ခွင်ကို အကြမ်းဖက်မည့် ဆဲလ်များနှင့် အစွန်းရောက်ကွန်ရက်များ တည်ဆောက်ရန် အချိန်ယူရပေမည်။
ဤဒေသများရှိ အစိုးရများသည် အုပ်ချုပ်မှုတွင် ပိုမိုပါဝင်နိုင်သည့် အစီအမံများကို စတင်ချမှတ်ရမည်ဖြစ်သည်။ ကင်ညာ၊ နိုင်ဂျီးရီးယားနှင့် အီရတ်ရှိ ဆွန်နီများသည် ၎င်းတို့၏ အစိုးရများအပေါ် မကျေနပ်ချက် သမိုင်းကြောင်းများ ရှိကြသည်။ ဤမကျေနပ်ချက်များသည် နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေးနှင့် စစ်ရေးနှင့် လုံခြုံရေးဝန်ဆောင်မှုများအပါအဝင် နယ်ပယ်အားလုံးတွင် အပယ်ခံကိုယ်စားပြုမှုမှ အမြစ်တွယ်နေပါသည်။ အားလုံးပါဝင်နိုင်သော နည်းဗျူဟာများသည် ပိုင်နိုင်မှုနှင့် စုပေါင်းတာဝန်ယူမှုတို့ကို မြှင့်တင်ရန် ကတိပြုပါသည်။ ထို့နောက် ၎င်းတို့အုပ်စုများကြားတွင် အစွန်းရောက်အပြုအမူများကို စစ်ဆေးရန် အလယ်အလတ်ဒြပ်စင်များကို ပိုမိုကောင်းမွန်စွာထားရှိပါ။
ဒေသအလိုက်၊ အီရတ်နှင့် ဆီးရီးယားရှိ နယ်မြေများသည် ISIS လက်အောက်တွင် ကျယ်ပြန့်လာနိုင်သည်။ စစ်ရေးလှုပ်ရှားမှုများသည် အာကာသကို ကျုံ့သွားစေနိုင်သော်လည်း နယ်မြေအပိုင်းအစများသည် ၎င်းတို့၏ ထိန်းချုပ်မှုအောက်တွင် ဆက်လက်တည်ရှိနေဦးမည် ဖြစ်သည်။ ထိုနယ်မြေတွင် လူသစ်စုဆောင်းခြင်း၊ လေ့ကျင့်သင်ကြားခြင်းနှင့် ခံယူချက်များ တိုးပွားလာမည်။ ထိုသို့သော နယ်မြေကို ထိန်းသိမ်းခြင်းမှ၊ အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံများသို့ ဝင်ရောက်ခွင့်သည် အစွန်းရောက် ဒြပ်စင်များ စဉ်ဆက်မပြတ် တင်ပို့မှုအတွက် အာမခံချက် ပေးနိုင်သည်။
ကိုးကား
Adibe, J. (2014)။ နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ ဘိုကိုဟာရမ်- ရှေ့သို့လမ်း။ အာရုံစိုက်အာဖရိက.
Ali, AM (2008)။ အာဖရိကဦးချိုတွင် အစွန်းရောက်ဝါဒ လုပ်ငန်းစဉ်အဆင့်ဆင့်နှင့် သက်ဆိုင်ရာအချက်များ။ ISPSW၊ ဘာလင်။ http://www.ispsw.de 23rdOctober, 2015 မှ ကူးယူဖော်ပြသည်
Amirahmadi, H. (2015)။ ISIS သည် မွတ်စ်လင်မ်အရှက်ရမှုနှင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်း၏ ပထဝီဝင်နိုင်ငံရေးအသစ်၏ ထုတ်ကုန်ဖြစ်သည်။ ၌ ကိုင်ရိုပြန်လည်သုံးသပ်ခြင်း။ http://www.cairoreview.org မှ ပြန်လည်ရယူသည်။ ၁၄ ရက်နေ့th စက်တင်ဘာလ, 2015
Badurdeen၊ FA (2012)။ ကင်ညာကမ်းရိုးတန်းပြည်နယ်ရှိ လူငယ် အစွန်းရောက်မှုများ။ အာဖရိက ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် ပဋိပက္ခဂျာနယ်5, No.1.
Bauchi၊ OP နှင့် U. Kalu (2009)။ နိုင်ဂျီးရီးယား- ကျွန်ုပ်တို့ ဘာကြောင့် Bauchi၊ Borno ကို တိုက်ခိုက်တာလဲ ဘိုကိုဟာရမ်က ပြောပါတယ်။ Vanguard သတင်းစာ. 200907311070 January, 22 တွင် http://www.allafrica.com/stories/2014.html မှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်။
Campbell, J. (2014)။ ဘိုကိုဟာရမ်- မူလအစ၊ စိန်ခေါ်မှုများနှင့် တုံ့ပြန်မှုများ။ မူဝါဒယုံကြည်ချက်နော်ဝေ ငြိမ်းချမ်းရေး အဆောက်အဦ Resoruce Centre။ နိုင်ငံခြားဆက်ဆံရေးကောင်စီ။ http://www.cfr.org မှ ကူးယူဖော်ပြသည် ၁st ဧပြီလ 2015
De Montelos, MP (2014)။ ဘိုကိုဟာရမ်- အစ္စလာမ်ဘာသာ၊ နိုင်ငံရေး၊ လုံခြုံရေးနှင့် နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ ပြည်နယ်, Leiden ။
Gendron, A. (2006)။ စစ်သွေးကြွဂျီဟတ်ဝါဒ- အစွန်းရောက်မှု၊ အသွင်ပြောင်းမှု၊ စုဆောင်းမှု၊ ITAC၊ ကနေဒါ ထောက်လှမ်းရေးနှင့် လုံခြုံရေးလေ့လာရေးစင်တာ။ နိုင်ငံတကာရေးရာ Norman Paterson ကျောင်း၊ Carleton တက္ကသိုလ်။
Hashim, AS (2014)။ အစ္စလာမ္မစ်နိုင်ငံ- Al-Qaeda အဖွဲ့ခွဲမှ Caliphate အထိ၊ အရှေ့အလယ်ပိုင်းမူဝါဒကောင်စီအတွဲ XXI၊ နံပါတ် ၄။
Hassan, H. (2014)။ ISIS- ကျွန်ုပ်၏ဇာတိမြေကို လွှမ်းမိုးနေသော ခြိမ်းခြောက်မှု၏ ပုံတူ၊ ကြေးနန်း။ http://www.telegraph.org မှ စက်တင်ဘာ ၂၁ ရက်၊ ၂၀၁၅ တွင် ကူးယူဖော်ပြသည်။
Hawes, C. (2014)။ အရှေ့အလယ်ပိုင်းနှင့် မြောက်အာဖရိက- ISIS ခြိမ်းခြောက်မှု၊ Teneo ထောက်လှမ်းရေး။ http://: wwwteneoholdings.com မှ ပြန်လည်ရယူသည်။
HRW (2012)။ ပျံ့နှံ့နေသော အကြမ်းဖက်မှု- ဘိုကိုဟာရမ် တိုက်ခိုက်မှုများနှင့် နိုင်ဂျီးရီးယားတွင် လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့များ၏ အလွဲသုံးစားမှုများ။ လူ့အခွင့်အရေး စောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့။
Huntington, S. (1996)။ လူ့ယဉ်ကျေးမှု ထိပ်တိုက်တွေ့မှုနှင့် ကမ္ဘာကြီးကို ပြန်လည်တည်ဆောက်ရေး။ နယူးယောက်- Simon & Schuster။
ICG (2010)။ နိုင်ဂျီးရီးယားမြောက်ပိုင်း- ပဋိပက္ခနောက်ခံ၊ အာဖရိကအစီရင်ခံစာ. အမှတ် 168. International Crisis Group.
ICG (2014)။ နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ အကြမ်းဖက်မှု (II) ဘိုကိုဟာရမ် သောင်းကျန်းမှု နှိမ်နင်းရေး။ International Crisis အဖွဲ့၊ အာဖရိကအစီရင်ခံစာ နံပါတ် ၁၂ ။
ICG၊ (၂၀၁၂)။ ကင်ညာ ဆိုမာလီ အစ္စလာမ္မစ် အစွန်းရောက်မှု အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းအုပ်စု အစီရင်ခံစာ။ အာဖရိက သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲ နံပါတ် ၁၂ ။
ICG၊ (၂၀၁၄)။ ကင်ညာ- Al-Shabaab- အိမ်နဲ့ ပိုနီးတယ်။ International Crisis Group အစီရင်ခံစာ၊ အာဖရိက သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲ နံပါတ် ၁၂ ။
ICG၊ (၂၀၁၀)။ နိုင်ဂျီးရီးယားမြောက်ပိုင်း- ပဋိပက္ခနောက်ခံ၊ International Crisis Group၊ အာဖရိကအစီရင်ခံစာ, အမှတ် 168 ။
Lewis, B. (2003)။ အစ္စလမ်ဘာသာ၏အကျပ်အတည်း- သန့်ရှင်းသောစစ်ပွဲနှင့် သန့်ရှင်းသောအကြမ်းဖက်မှု. လန်ဒန်၊ ဖီးနစ်။
Murshed၊ SM And S. Pavan၊ (2009)။ Iအနောက်ဥရောပတွင် သွားနှင့်အစ္စလာမ့်အစွန်းရောက်မှု။ အကြမ်းဖက်မှုဆိုင်ရာ ပဋိပက္ခအသေးစားအဆင့်ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်း (MICROCON)၊ သုတေသနလုပ်ငန်းစာတမ်း 16၊ 11 တွင် http://www.microconflict.eu မှ ပြန်လည်ရယူသည်။th ဇန်နဝါရီ 2015၊ ဘရိုက်တန်- MICROCON။
Paden, J. (2010)။ နိုင်ဂျီးရီးယားသည် အစ္စလာမ္မစ်အစွန်းရောက်ဝါဒ၏ အဓိကနေရာဖြစ်ပါသလား။ United States Institute of Peace Brief No 27. Washington, DC. http://www.osip.org တွင် ဇူလိုင်လ ၂၇ ရက်၊ ၂၀၁၅ မှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်။
ပက်တာဆင်၊ WR 2015။ ကင်ညာရှိ အစ္စလမ်မစ်အစွန်းရောက်ခြင်း၊ JFQ 78၊ အမျိုးသားကာကွယ်ရေးတက္ကသိုလ်။ ၃ရက်နေ့တွင် http://www.ndupress.edu/portal/68 မှ ပြန်လည်ရယူသည်။rd ဇူလိုင်လ, 2015 ။
Radman, T. (2009)။ ပါကစ္စတန်တွင် အစွန်းရောက်ခြင်းဖြစ်စဉ်ကို အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုခြင်း။ Pak Institute for Peace Studies
Rahimullah, RH, Larmar, S. And Abdalla, M. (2013)။ မွတ်စ်လင်မ်များကြားတွင် ပြင်းထန်သော အစွန်းရောက်ခြင်းကို နားလည်ခြင်း- စာပေသုံးသပ်ချက်။ စိတ်ပညာနှင့် အပြုအမူသိပ္ပံဂျာနယ်။ ထယ်၊ ဒီဇင်ဘာ ၁ အမှတ် ၁။
Roy, O. (2004)။ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အစ္စလာမ်။ Ummah အသစ်ကို ရှာဖွေသည်။ နယူးယောက်: ကိုလံဘီယာတက္ကသိုလ်နှိပ်ပါ။
Rubin, B. (1998)။ အရှေ့အလယ်ပိုင်းရှိ အစ္စလာမ့်အစွန်းရောက်ဝါဒ- စစ်တမ်းနှင့် လက်ကျန်ရှင်းတမ်း။ အရှေ့အလယ်ပိုင်း နိုင်ငံတကာရေးရာ သုံးသပ်ချက် (MERIA), Vol. 2, အမှတ် 2, မေလ။ 17 ရက်နေ့တွင် www.nubincenter.org မှပြန်လည်ရယူသည်။th စက်တင်ဘာလ, 2014 ။
Schwartz, BE (2007)။ အမေရိကန်၏ Wahabi/New-Salatist လှုပ်ရှားမှုကို ဆန့်ကျင်သည်။ Orbis, 51 (1) retrieved doi:10.1016/j.orbis.2006.10.012။
Sergie, MA and Johnson, T. (2015)။ ဘိုကိုဟာရမ်။ နိုင်ငံခြားဆက်ဆံရေးကောင်စီ။ http://www.cfr.org/Nigeria/boko-haram/p25739?cid=nlc-dailybrief မှ 7 မှ ပြန်လည်ရယူသည်။th စက်တင်ဘာလ, 2015 ။
Veldhius, T., and Staun, J. (2006)။ အစ္စလာမ့်အစွန်းရောက်ဝါဒ- မူလအကြောင်းအရင်း မော်ဒယ်- နယ်သာလန်နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးအင်စတီကျု၊ Clingendael
Waller, A. (2013)။ ဘိုကိုဟာရမ်ဆိုတာ ဘာလဲ။ အထူးအစီရင်ခံစာ၊ United States Institute of Peace မှ http://www.usip.org မှ ထုတ်ယူသည် ၄th စက်တင်ဘာလ, 2015
George A. Genyi မှ 2 ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ 10 ရက်နေ့တွင် နယူးယောက်မြို့ Yonkers ၌ ကျင်းပသော လူမျိုးရေးနှင့် ဘာသာရေး ပဋိပက္ခဖြေရှင်းရေးနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးတည်ဆောက်ရေးဆိုင်ရာ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ညီလာခံသို့ တင်သွင်းသည့်စာတမ်း။
