အီသီယိုးပီးယားရှိ စစ်ပွဲကို နားလည်ခြင်း- အကြောင်းတရားများ၊ လုပ်ငန်းစဉ်များ၊ ပါတီများ၊ တက်ကြွမှု၊ အကျိုးဆက်များနှင့် လိုချင်သော ဖြေရှင်းနည်းများ

မင်းရဲ့အဖွဲ့အစည်းမှာ ဟောပြောဖို့ ဖိတ်ကြားချက်ကြောင့် ဂုဏ်ယူမိပါတယ်။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လူမျိုးရေးဘာသာရေးဖျန်ဖြေရေးဗဟိုဌာန (ICERM) အကြောင်း ကျွန်တော်မသိပါ။ သို့သော်၊ ဝဘ်ဆိုဒ်ကိုလေ့လာပြီး မင်းရဲ့တာဝန်နဲ့ မင်းရဲ့လုပ်ဆောင်ချက်တွေကို ရှာဖွေပြီးနောက် ငါသဘောကျတယ်။ 'လူမျိုးရေးဘာသာရေး ဖျန်ဖြေရေး' ၏ အခန်းကဏ္ဍသည် အဖြေများရရှိရန်နှင့် ပြန်လည်ထူထောင်ရေးနှင့် ကုစားရန်မျှော်လင့်ချက်ပေးရာတွင် မရှိမဖြစ်လိုအပ်ပြီး ပဋိပက္ခဖြေရှင်းရေး သို့မဟုတ် တရားဝင်သဘောအရ ငြိမ်းချမ်းရေးဖော်ဆောင်မှုတွင် 'နိုင်ငံရေး' သက်သက် ကြိုးပမ်းမှုများအပြင် ၎င်းသည် လိုအပ်ပါသည်။ ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းနှင့် ယဉ်ကျေးမှုအခြေခံ သို့မဟုတ် ပဋိပက္ခများဆီသို့ တက်ကြွစွာတည်ရှိနေပြီး ၎င်းတို့ကို တွန်းလှန်ရန်၊ ရပ်တန့်ကာ နောက်ဆုံးတွင် မည်သို့ဖြေရှင်းရမည်၊ လူမှုအခြေပြုအခြေခံမှ ဖျန်ဖြေပေးခြင်းဖြင့် ပဋိပက္ခများတွင် ကူညီပေးနိုင်သည်။ အသွင်ပြောင်းဆိုလိုသည်မှာ၊ အငြင်းပွားမှုများကို စာသားအတိုင်းတိုက်ဖျက်မည့်အစား ဆွေးနွေးခြင်းနှင့် စီမံခန့်ခွဲခြင်းပုံစံများကို ဖော်ဆောင်ခြင်း။

ယနေ့ကျွန်ုပ်တို့ဆွေးနွေးသော အီသီယိုးပီးယားဖြစ်ရပ်လေ့လာမှုတွင် အဖြေသည် မျက်မြင်မတွေ့ရသေးသော်လည်း လူမှု-ယဉ်ကျေးမှု၊ လူမျိုးရေးနှင့်ဘာသာရေးဆိုင်ရာ ကဏ္ဍများကို တစ်ခုသို့လုပ်ဆောင်ရာတွင် ထည့်သွင်းစဉ်းစားရန် အလွန်အသုံးဝင်မည်ဖြစ်သည်။ ဘာသာရေး အာဏာပိုင်များ သို့မဟုတ် ရပ်ရွာခေါင်းဆောင်များက ဖျန်ဖြေပေးခြင်းသည် အမှန်တကယ် အခွင့်အရေး မရှိသေးပါ။

ဒီပဋိပက္ခရဲ့ သဘောသဘာဝကို အကျဉ်းချုံးပြီး နိဒါန်းပျိုးပြီး ဘယ်လိုအဆုံးသတ်နိုင်မလဲဆိုတဲ့ အကြံပြုချက်အချို့ကို ပေးပါမယ်။ ဒီအကြောင်းကို အားလုံးသိပြီးသားဖြစ်မှာ သေချာပါတယ်၊ တချို့အရာတွေကို ထပ်လုပ်မိရင် ခွင့်လွှတ်ပါ။

ဒီတော့၊ အာဖရိကတိုက်ရဲ့ အသက်အကြီးဆုံး လွတ်လပ်တဲ့နိုင်ငံဖြစ်တဲ့ အီသီယိုးပီးယားမှာ ဘာဖြစ်ခဲ့လဲ။ များပြားလှသော လူမျိုးစု ဓလေ့ထုံးတမ်းများနှင့် ဘာသာတရားများ အပါအဝင် ယဉ်ကျေးမှု ကြွယ်ဝသော နိုင်ငံဖြစ်သည်။ ၎င်းတွင် အာဖရိကတွင် (အီဂျစ်ပြီးနောက်) ခရစ်ယာန်ဘာသာ၏ ဒုတိယသက်တမ်းအရင့်ဆုံးပုံစံ၊ ဌာနေတိုင်းရင်းသား ဂျူးဘာသာနှင့် အစ္စလာမ်ဘာသာနှင့် အလွန်စောစီးစွာ ပေါင်းသင်းခြင်းမျိုး၊ ဟီဂျရာ (622) ။

အီသီယိုးပီးယားတွင် လက်ရှိ လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခ (များ) ၏ အခြေခံအားဖြင့် လွဲမှားသော၊ ဒီမိုကရေစီ မဆန်သော နိုင်ငံရေး၊ လူမျိုးရေးဝါဒ၊ လူထုအပေါ် တာဝန်ခံမှုကို မလေးစားသော အထက်တန်းစား အကျိုးစီးပွားများနှင့် နိုင်ငံခြား ဝင်ရောက် စွက်ဖက်မှုများလည်း ရှိသည်။

အဓိကပြိုင်ဆိုင်သူ နှစ်ဦးမှာ သောင်းကျန်းသူ လှုပ်ရှားမှု၊ Tigray Peoples Liberation Front (TPLF) နှင့် အီသီယိုးပီးယား ဖက်ဒရယ် အစိုးရတို့ ဖြစ်ကြသော်လည်း အခြားသူများလည်း ပါဝင်လာခဲ့ကြသည်- အီရီထရီးယား၊ ဒေသတွင်း ကိုယ်ပိုင် ကာကွယ်ရေး ပြည်သူ့စစ်များနှင့် TPLF မဟာမိတ် အစွန်းရောက် အကြမ်းဖက် လှုပ်ရှားမှု အနည်းငယ်၊ OLA၊ 'Oromo လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်'။ ပြီးတော့ ဆိုက်ဘာစစ်ပွဲ ရှိတယ်။

လက်နက်ကိုင် တော်လှန်ခြင်း သို့မဟုတ် စစ်ပွဲ၏ ရလဒ်ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံရေးစနစ်ကျရှုံးမှုနှင့် ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်သော သက်ဦးဆံပိုင်စနစ်မှ ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံရေးစနစ်သို့ ခက်ခဲသော အသွင်ကူးပြောင်းမှု. ဤအကူးအပြောင်းကို ၂၀၁၈ ခုနှစ် ဧပြီလတွင် စတင်ခဲ့ပြီး ဝန်ကြီးချုပ်အပြောင်းအလဲဖြစ်ခဲ့သည်။ TPLF သည် ယခင်စစ်တပ်ကို ဆန့်ကျင်သည့် လက်နက်ကိုင် တော်လှန်မှုမှ ပေါ်ထွက်လာသော ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော EPRDF 'ညွန့်ပေါင်း' တွင် အဓိကပါတီဖြစ်သည်။ ရေတွင်း အစိုးရ၊ ၁၉၉၁ ခုနှစ်မှ ၂၀၁၈ ခုနှစ်အထိ အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် အီသီယိုးပီးယားတွင် အမှန်တကယ် ပွင့်လင်းမြင်သာသော ဒီမိုကရေစီ နိုင်ငံရေးစနစ် မရှိခဲ့ဘဲ TPLF-EPRDF သည် ယင်းကို မပြောင်းလဲခဲ့ပေ။ TPLF အထက်တန်းလွှာများသည် Tigray ၏လူမျိုးစု-ဒေသမှ ပေါ်ထွက်လာပြီး Tigray လူဦးရေသည် ကျန်အီသီယိုးပီးယားနိုင်ငံ (စုစုပေါင်းလူဦးရေ၏ 1991% ခန့်) တွင် ကွဲပြားသွားပါသည်။ အာဏာရလာသောအခါ (ထိုညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့ရှိ အခြားသော 'တိုင်းရင်းသား' ပါတီများ၏ အထက်တန်းစားများနှင့်) သည် စီးပွားရေးတိုးတက်မှုနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကို ပိုမိုတိုးတက်စေရုံသာမက ကြီးမားသော နိုင်ငံရေးနှင့် စီးပွားရေးပါဝါကိုပါ စုဆောင်းရရှိခဲ့သည်။ ၎င်းသည် လူမျိုးရေးနိုင်ငံရေးအရ ပြန်လည်ပုံဖော်ထားသည့် ပြင်းထန်သော ဖိနှိပ်မှုစောင့်ကြည့်ရေးအခြေအနေတစ်ရပ်ကို ထိန်းသိမ်းထားနိုင်သည်- လူတို့၏ civic identity ကို တိုင်းရင်းသားအသုံးအနှုန်းဖြင့် တရားဝင်သတ်မှတ်ထားပြီး၊ အီသီယိုးပီးယားနိုင်ငံသားဖြစ်မှု၏ ကျယ်ပြန့်သောသဘောအရ များစွာမဟုတ်ပါ။ ၁၉၉၀ ပြည့်လွန်နှစ်များအစောပိုင်းက လေ့လာသုံးသပ်သူအများအပြားက ဤအချက်ကို သတိပေးခဲ့ပြီး အချည်းနှီးဖြစ်နေသောကြောင့်၊ နိုင်ငံရေးအရ TPLF သည် ရည်ရွယ်ချက်အမျိုးမျိုးအတွက် တပ်ဆင်လိုသော မော်ဒယ် ('တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများ စွမ်းဆောင်နိုင်မှု'၊ 'ethno-linguistic' တန်းတူညီမျှမှု စသည်) အပါအဝင်)။ ယနေ့ကျွန်ုပ်တို့ ရိတ်သိမ်းနေသော ပုံစံ၏ ခါးသီးသော အသီးအနှံများ- လူမျိုးရေး မုန်းတီးမှု၊ အငြင်းပွားမှုများ၊ ပြင်းထန်သော အုပ်စုပြိုင်ဆိုင်မှု (ယခု၊ စစ်ကြောင့်၊ မုန်းတီးမှုများပင်)။ နိုင်ငံရေးစနစ်သည် René Girard ၏အသုံးအနှုန်းများဖြင့် ပြောဆိုရန်အတွက် ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံဆိုင်ရာ မတည်ငြိမ်မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေပြီး အံဝင်ခွင်ကျဖြစ်သော ပြိုင်ဆိုင်မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ 'လျှပ်စီးကြောင်းနှင့် နိုင်ငံရေးကို ဝေးဝေးရှောင်ပါ' (ဆိုလိုသည်မှာ သင်အသတ်ခံရနိုင်သည်) ဟူသော အီသီယိုးပီးယားစကားသည် ၁၉၉၁ ခုနှစ်လွန်ကာလတွင် ၎င်း၏တရားဝင်မှုကို လွန်စွာထိန်းသိမ်းထားနိုင်သည်... နှင့် နိုင်ငံရေးလူမျိုးစုကို ကိုင်တွယ်ပုံကိုင်တွယ်ပုံသည် အီသီယိုးပီးယားနိုင်ငံကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲရာတွင် စိန်ခေါ်မှုကြီးတစ်ခု ဖြစ်နေဆဲဖြစ်သည်။ နိုင်ငံရေး။

လူမျိုးရေး-ဘာသာစကားကွဲပြားမှုသည် အာဖရိကနိုင်ငံအများစုကဲ့သို့ပင် အီသီယိုးပီးယားတွင် အမှန်ပင်ဖြစ်သည်၊ သို့သော် လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း 30 က လူမျိုးစုသည် နိုင်ငံရေးနှင့် ကောင်းစွာမရောနှောခဲ့ကြောင်း၊ ဆိုလိုသည်မှာ ၎င်းသည် နိုင်ငံရေးအဖွဲ့အစည်းအတွက် ပုံသေနည်းတစ်ခုအဖြစ် အကောင်းဆုံးအလုပ်မလုပ်ကြောင်း ပြသခဲ့သည်။ လူမျိုးစုနိုင်ငံရေးနှင့် 'တိုင်းရင်းသားအမျိုးသားရေးဝါဒ' ကို စစ်မှန်သောပြဿနာဖြင့် မောင်းနှင်သော ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံရေးအဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲခြင်းသည် အကြံပြုလိုပါသည်။ တိုင်းရင်းသားတို့၏ ဓလေ့ထုံးတမ်း/အထောက်အထားများကို အပြည့်အ၀အသိအမှတ်ပြုခြင်းသည် ကောင်းမွန်သော်လည်း နိုင်ငံရေးသို့ တဦးချင်းဘာသာပြန်ခြင်းမှ မဟုတ်ပါ။

အီရီထရီးယားနယ်စပ်ရှိ Tigray ဒေသတွင် တပ်စွဲထားသော ဖက်ဒရယ် Ethiopian စစ်တပ်ကို 3 ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ 4-2020 ရက်ညတွင် စစ်ပွဲစတင်ခဲ့သည်ကို သိကြသည့်အတိုင်း စစ်ပွဲစတင်ခဲ့ပါသည်။ အီရီထရီးယားနှင့် အစောပိုင်းစစ်ပွဲကြောင့် စုစည်းထားသည့် မြောက်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်၏ အကြီးမားဆုံး စုစည်းမှုမှာ ဖက်ဒရယ်စစ်တပ်၏ အကြီးမားဆုံးသော စုစည်းမှုဖြစ်သည်။ တိုက်ခိုက်မှုကို ကောင်းစွာပြင်ဆင်ထားသည်။ TPLF သည် Tigray တွင် လက်နက် နှင့် လောင်စာ သိုလှောင်ရုံများကို တည်ဆောက်ထားပြီး အများစုမှာ လျှို့ဝှက်နေရာများတွင် မြှုပ်နှံထားသည်။ 3 ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ 4-2020 ရက် သူပုန်ထမှုအတွက် တီဂရာယန် အရာရှိများနှင့် စစ်သားများထံ ချဉ်းကပ်ခဲ့ကြသည် ။ အတွင်း ဖက်ဒရယ်တပ်မတော်တို့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန်၊ ၎င်းသည် TPLF ၏ အကန့်အသတ်မရှိ အကြမ်းဖက်မှုကို အသုံးပြုရန် အဆင်သင့်ရှိကြောင်း ပြသခဲ့သည်။ နိုင်ငံရေးနည်းလမ်းအဖြစ် ဖြစ်ရပ်မှန်အသစ်များဖန်တီးရန်။ ယင်းသည် ပဋိပက္ခ၏ နောက်ဆက်တွဲအဆင့်များတွင်လည်း ထင်ရှားပါသည်။ ဖက်ဒရယ်စစ်တပ်စခန်းများကို တိုက်ခိုက်ခြင်းမှာ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သည့်ပုံစံ (ဖက်ဒရယ်စစ်သား 4,000 ခန့် အိပ်ပျော်နေစဉ်နှင့် အခြားတိုက်ပွဲများတွင် ကျဆုံးခဲ့သည်) နှင့် ထို့အပြင် မိုင်းကဒရာ 'တိုင်းရင်းသား' အစုလိုက်အပြုံလိုက် အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်ခြင်းကိုလည်း မှတ်သားထားရမည်ဖြစ်ပါသည်။ 9 ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ 10-2020 ရက်) အီသီယိုးပီးယားလူမျိုးအများစုသည် မေ့ပျောက်ခြင်း သို့မဟုတ် ခွင့်လွှတ်ခြင်းမပြုပါ- အလွန်သစ္စာဖောက်ပြန်ပြီး ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သူများအဖြစ် ကျယ်ပြန့်စွာရှုမြင်ကြသည်။

အီသီယိုးပီးယား ဖက်ဒရယ်အစိုးရသည် တိုက်ခိုက်မှုကို နောက်နေ့တွင် တုံ့ပြန်ခဲ့ပြီး သုံးပတ်ကြာ တိုက်ပွဲအပြီးတွင် နောက်ဆုံးတွင် အသာစီးရခဲ့သည်။ တီဂရာယန်လူမျိုးများ၏ ဝန်ထမ်းများဖြင့် တာဝန်ထမ်းဆောင်နေသော Tigray မြို့တော် Meqele တွင် ယာယီအစိုးရကို တပ်ဆင်ခဲ့သည်။ သို့သော် သူပုန်ထမှုများ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေကာ ကျေးလက်ဒေသ ခုခံရေးနှင့် ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင်ဒေသတွင် TPLF ဖျက်ဆီးမှုများနှင့် ထိတ်လန့်မှုများ ပေါ်ပေါက်လာသည်။ တယ်လီကွန်းပြုပြင်မှုများကို ပြန်လည်ဖျက်စီးကာ လယ်သမားများအား လယ်ထွန်ယက်စိုက်ပျိုးခြင်းမှ ဟန့်တားကာ ယာယီဒေသဆိုင်ရာ အုပ်ချုပ်ရေးမှ Tigray အရာရှိများအား ပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်ခြင်း (အသတ်ခံရသူ တစ်ရာနီးပါးခန့်ရှိသည်။ ကြည့်ပါ။ အင်ဂျင်နီယာ Enbza Tadesse ၏ဝမ်းနည်းဖွယ်ဖြစ်ရပ် နှင့် မုဆိုးမနှင့်အင်တာဗျူး) တိုက်ပွဲများသည် လအတော်ကြာ ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး ကြီးမားသော ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုများနှင့် ချိုးဖောက်မှုများ ကျူးလွန်ခဲ့သည်။

28 ဇွန်လ 2021 တွင်ဖက်ဒရယ်စစ်တပ်သည် Tigray အပြင်ဘက်ဆုတ်ခွာခဲ့သည်။ အစိုးရက တစ်ဖက်သတ်အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးကို ကမ်းလှမ်းခဲ့သည် - အသက်ရှူနေရာဖန်တီးရန်၊ TPLF ကို ပြန်လည်စဉ်းစားခွင့်ပြုရန်နှင့် တီဂရာယန်လယ်သမားများအား ၎င်းတို့၏ စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းကို စတင်ရန် အခွင့်အရေးပေးခဲ့သည်။ ဤဖွင့်လှစ်မှုကို TPLF ခေါင်းဆောင်ပိုင်းမှ မလုပ်ဆောင်ခဲ့ပါ။ ပြင်းထန်သောစစ်ပွဲသို့ ကူးပြောင်းခဲ့ကြသည်။ အီသီယိုးပီးယားစစ်တပ်မှ ဆုတ်ခွာခြင်းသည် TPLF အသစ်ပြန်လည်တိုက်ခိုက်ခြင်းအတွက် နေရာဖန်တီးပေးခဲ့ပြီး ၎င်းတို့၏တပ်ဖွဲ့များသည် တောင်ဘက်သို့ ချီတက်လာကာ Tigray ပြင်ပတွင် အရပ်သားများနှင့် လူမှုအခြေခံအဆောက်အအုံများကို ပြင်းထန်စွာပစ်မှတ်ထားပြီး၊ မကြုံစဖူးသောအကြမ်းဖက်မှုများ- လူမျိုးစု 'ပစ်မှတ်ထားခြင်း'၊ မြေလှန်နည်းပရိယာယ်များ၊ အရပ်သားများကို ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်စွာ ခြိမ်းခြောက်ခြင်း၊ အင်အားသုံး ကွပ်မျက်ခြင်း၊ ဖျက်ဆီးခြင်းနှင့် လုယက်ခြင်း (စစ်တပ်ပစ်မှတ်များ မပါ)။

မေးစရာက အဘယ်ကြောင့် ဤပြင်းထန်သော စစ်ပွဲ၊ ဤရန်လိုမှုမျိုး ဖြစ်သနည်း။ Tigrayans တွေ အန္တရာယ်ရှိသလား၊ သူတို့ရဲ့ ဒေသနဲ့ လူတွေရဲ့ ဖြစ်တည်မှု ခြိမ်းခြောက်ခံနေရပြီလား။ အင်း၊ ဒါက TPLF က ပြင်ပကမ္ဘာကို ဖန်တီးပြီး တင်ပြတဲ့ နိုင်ငံရေးဇာတ်ကြောင်းဖြစ်ပြီး၊ Tigray ကို စနစ်တကျ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုနဲ့ Tigrayan လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုလို့ ခေါ်တဲ့ တိုင်ဂရာယန်လူမျိုးတွေအပေါ် စနစ်တကျ ပိတ်ဆို့အရေးဆိုဖို့အထိ တိုင်သွားခဲ့ပါပြီ။ တောင်းဆိုချက် နှစ်ခုစလုံး မမှန်ပါ။

အဲဒီမှာ ခဲ့ Tigray ဒေသဆိုင်ရာ ပြည်နယ်နှင့် ဖက်ဒရယ်အစိုးရတို့ကြား အာဏာရ TPLF ခေါင်းဆောင်ပိုင်း ၂၀၁၈ အစောပိုင်းကတည်းက အထက်တန်းလွှာအဆင့်တွင် တင်းမာမှုများ တိုးလာနေသည်မှာ အမှန်ပင်ဖြစ်သည်။ သို့သော် ၎င်းသည် အများစုမှာ နိုင်ငံရေး- အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ ပြဿနာများနှင့် အရင်းအနှီးများကို အလွဲသုံးစားလုပ်ခြင်း နှင့် ၎င်း၏ COVID-2018 အရေးပေါ် အစီအမံများတွင် ဖက်ဒရယ်အစိုးရအပေါ် TPLF ၏ ဦးဆောင်မှုကို ခုခံခြင်းနှင့် အမျိုးသားရွေးကောက်ပွဲများ နှောင့်နှေးခြင်းတို့နှင့် ပတ်သက်သည့်အချက်များဖြစ်သည်။ ဖြေရှင်းနိုင်ခဲ့ကြပြီ။ သို့သော် ထင်ရှားသည်မှာ TPLF ခေါင်းဆောင်မှုသည် 19 ခုနှစ် မတ်လတွင် ဖက်ဒရယ်ခေါင်းဆောင်မှုမှ ရာထူးမှ ဖယ်ရှားခြင်းကို လက်မခံနိုင်ဘဲ ၎င်းတို့၏ တရားမျှတမှုမရှိသော စီးပွားရေးဆိုင်ရာ အားသာချက်များနှင့် ယခင်နှစ်များက ၎င်းတို့၏ ဖိနှိပ်မှုမှတ်တမ်းများကို ထိတွေ့လာနိုင်မည်ကို ကြောက်ရွံ့နေပုံရသည်။ သူတို့လည်း ငြင်းတယ်။ မည်သည့် ဖက်ဒရယ်အစိုးရမှ ကိုယ်စားလှယ်များ၊ အမျိုးသမီးအဖွဲ့များ သို့မဟုတ် စစ်မဖြစ်မီ တစ်နှစ်က Tigray သို့သွားသော ဘာသာရေး အာဏာပိုင်များထံမှ ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးပြီး အပေးအယူလုပ်ရန် တောင်းဆိုသည်။ TPLF သည် လက်နက်ကိုင်သောင်းကျန်းမှုများမှတစ်ဆင့် အာဏာပြန်လည်ရယူပြီး Addis Ababa သို့ ချီတက်နိုင်သည်၊ သို့မဟုတ်ပါက လက်ရှိဝန်ကြီးချုပ် Abiy Ahmed ၏အစိုးရကျဆုံးသွားမည့်နိုင်ငံကို ထိခိုက်စေသည်ဟု TPLF က ယူဆခဲ့သည်။

အစီအစဥ်ပျက်ကွက်ပြီး အရုပ်ဆိုးအကျည်းတန်တဲ့ စစ်ပွဲရလဒ်ကြောင့် ဒီနေ့ (ဇန်နဝါရီ ၃၀၊ ၂၀၂၂) မှာ မပြီးသေးပါဘူး။

မြောက်ပိုင်း အပါအဝင် နိုင်ငံအသီးသီးတွင် ကွင်းဆင်းလေ့လာမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သည့် အီသီယိုးပီးယားနိုင်ငံမှ သုတေသီတစ်ဦးအနေဖြင့် TPLF မှ မကြုံစဖူးသော အတိုင်းအတာနှင့် ပြင်းထန်မှုအား တုန်လှုပ်စေခဲ့ပါသည်။ ၎င်းတို့နှစ်ဦးစလုံးသည် ဖက်ဒရယ်အစိုးရတပ်များကို အပြစ်မတင်ဘဲ အထူးသဖြင့် စစ်ပွဲ၏ပထမလများတွင် လွန်ကျူးသူများကို ဖမ်းဆီးထားသော်လည်း၊ အောက်တွင်ကြည့်ပါ။

2020 ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် စစ်ပွဲ၏ ပထမအဆင့်တွင် 2021 ခုနှစ် ဇွန်လတွင် အီရီထရီးယားတပ်များ ပါဝင်သည့် ပါတီအားလုံး၏ အနိုင်ကျင့်မှုနှင့် ဒုက္ခများ ကျရောက်ခဲ့သည်။ Tigray ရှိ စစ်သားများနှင့် ပြည်သူ့စစ်များ၏ ဒေါသဖြစ်စေသော စော်ကားမှုများကို လက်မခံနိုင်ဘဲ အီသီယိုးပီးယား ရှေ့နေချုပ်က တရားစွဲဆိုခြင်း လုပ်ငန်းစဉ်တွင် ရှိနေပါသည်။ သို့ရာတွင်၊ ၎င်းတို့သည် ကြိုတင်သတ်မှတ်ထားသော တိုက်ပွဲ၏ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်ရန် မဖြစ်နိုင်ပေ။ မူဝါဒက အီသီယိုးပီးယားစစ်တပ်၏ ဤစစ်ပွဲ၏ပထမအဆင့်တွင် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများနှင့်ပတ်သက်၍ UNHCR အဖွဲ့နှင့် သီးခြားလွတ်လပ်သော EHRC မှ ရေးဆွဲထားသော 3 ခုနှစ် ဇွန်လ 2021 ရက်နေ့အထိ အစီရင်ခံစာ (နို၀င်ဘာ 28 ရက်နေ့တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်) ရှိပြီး ယင်းသည် သဘောသဘာဝနှင့် အတိုင်းအတာကို ပြသထားသည်။ အလွဲသုံးစားမှုများ။ ဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း၊ အီရီထရီးယားနှင့် အီသီယိုးပီးယားစစ်တပ်မှ ကျူးလွန်သူအများအပြားကို တရားရုံးသို့ခေါ်ဆောင်ကာ ပြစ်ဒဏ်ကျခံစေခဲ့သည်။ TPLF ဘက်မှ အလွဲသုံးစားလုပ်သူများကို TPLF ခေါင်းဆောင်ပိုင်းမှ မည်သည့်အခါမှ စွဲချက်မတင်ခဲ့ပါ။

တနှစ်ကျော်ကြာ ပဋိပက္ခဖြစ်ပြီးနောက် ယခုအခါ မြေပြင်တွင် တိုက်ပွဲများ နည်းပါးသွားသော်လည်း ယခုအချိန်အထိ မပြီးသေးပေ။ 22 ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ 2021 ရက်နေ့ကတည်းက TPLF ကို တွန်းလှန်သော ဖက်ဒရယ်တပ်များအား တီဂရေးပြည်နယ်နယ်စပ်တွင် ရပ်တန့်ရန် အမိန့်ပေးခဲ့သည့်အတွက် တီဂရေးဒေသတွင် စစ်ရေးတိုက်ပွဲများမရှိပေ။ သို့ပေမယ့်လည်း Tigray ရှိ ထောက်ပံ့ရေးလိုင်းများနှင့် ကွပ်ကဲမှုစင်တာများတွင် ရံဖန်ရံခါ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများ ပြုလုပ်ကြသည်။ သို့သော် Amhara ဒေသ၏ အစိတ်အပိုင်းများ (ဥပမာ၊ Avergele၊ Addi Arkay၊ Waja၊ T'imuga နှင့် Kobo) နှင့် Afar ဒေသ (ဥပမာ Ab'ala၊ Zobil နှင့် Barhale) တို့တွင် တိုက်ပွဲများ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေဆဲဖြစ်ပြီး Tigray ဒေသ၊ Tigray ကိုယ်တိုင်အတွက် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ ထောက်ပံ့ရေးလိုင်းများကိုလည်း ပိတ်ထားသည်။ အရပ်ဘက်ဒေသများကို ပစ်ခတ်သတ်ဖြတ်မှုများ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေကာ သတ်ဖြတ်မှုများနှင့် ပိုင်ဆိုင်မှုများ ပျက်သုဉ်းခြင်းများ၊ အထူးသဖြင့် ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ၊ ပညာရေးနှင့် စီးပွားရေးဆိုင်ရာ အခြေခံအဆောက်အအုံများ ထပ်မံဖြစ်ပေါ်နေပါသည်။ ဒေသခံ Afar နှင့် Amhara ပြည်သူ့စစ်များက ပြန်လည်တိုက်ခိုက်နေသော်လည်း ဖက်ဒရယ်တပ်မတော်သည် အလေးအနက်မထားသေးပါ။

ဆွေးနွေးပွဲ/စေ့စပ်ရေးဆိုင်ရာ သတိထားထုတ်ပြန်ချက်အချို့ (မကြာသေးမီက ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ် အန်တိုနီယိုဂူတာရက်စ်နှင့် အာဖရိကဦးချိုအတွက် AU အထူးကိုယ်စားလှယ်၊ သမ္မတဟောင်း Olusegun Obasanjo တို့မှ တဆင့်) ကြားသိရသည်။ ဒါပေမဲ့ သစ်တုံးတွေ အများကြီးရှိတယ်။ ကုလသမဂ္ဂ၊ အီးယူ၊ အမေရိကန်တို့လို နိုင်ငံတကာ ပါတီတွေက လုပ်တယ်။ မဟုတ် ရပ်တန့်ပြီး တာဝန်ခံဖို့ TPLF ကို မေတ္တာရပ်ခံပါတယ်။ နိုင် TPLF နှင့် 'သဘောတူညီချက်' ရှိပါသလား။ သံသယ ကြီးကြီးမားမားရှိတယ်။ အီသီယိုးပီးယားနိုင်ငံမှ အများအပြားသည် TPLF ကို အားကိုးစရာမရှိဟု မြင်ကြပြီး အစိုးရကို ဖြိုခွဲရန် အခြားအခွင့်အရေးများကို အမြဲရှာလိုခြင်းဖြစ်နိုင်သည်။

နိုင်ငံရေးအရ စိန်ခေါ်မှုတွေ ရှိနေတယ်။ ရှေ့မှာ စစ်ပွဲသည် ဆက်လက်တည်ရှိနေပြီး တိုက်ပွဲများမှ အဖြေတစ်ခုဆီသို့ ခြေလှမ်းတလှမ်းမျှ မရောက်သေးပါ။

စစ်ပွဲတစ်ခုလုံးတွင်၊ TPLF သည် ၎င်းတို့နှင့် ၎င်းတို့၏ဒေသအကြောင်း 'အောက်တန်းကျသောဇာတ်ကြောင်း' ကို အမြဲတင်ပြခဲ့သည်။ ဒါပေမယ့် ဒါက သံသယဖြစ်စရာပါပဲ၊ သူတို့ဟာ တကယ်ဆင်းရဲပြီး ဒုက္ခရောက်နေတဲ့ ပါတီမဟုတ်ခဲ့ပါဘူး။ သူတို့မှာ ငွေကြေးအမြောက်အများရှိပြီး စီးပွားရေး ပိုင်ဆိုင်မှု ကြီးမားပြီး 2020 မှာ အံသွားလက်နက်တွေ ကိုင်ဆောင်ထားဆဲဖြစ်ပြီး စစ်ပွဲအတွက် ပြင်ဆင်ထားပါတယ်။ ၎င်းတို့သည် ဘေးဖယ်ပစ်ခြင်း၏ ဇာတ်ကြောင်းနှင့် ကမ္ဘာ့အမြင်အတွက် လူမျိုးရေး သားကောင်ဖြစ်ခြင်းဟု ခေါ်ဝေါ်သည့် ဇာတ်ကြောင်းကို ရေးဆွဲခဲ့ပြီး ၎င်းတို့သည် ၎င်းတို့အား တင်းတင်းကျပ်ကျပ် ချုပ်ကိုင်ထားခဲ့သော ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ပိုင်လူဦးရေအတွက် (လွန်ခဲ့သည့် နှစ် 30 ကျော်က အီသီယိုးပီးယားတွင် ဒီမိုကရေစီ အနိမ့်ဆုံးဒေသများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်)။ ဒါပေမယ့် အဲဒီဇာတ်ကြောင်းက တိုင်းရင်းသားကတ်ပြားကို ကစားတာက မယုံနိုင်စရာပါပဲ၊ လည်း အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် Tigrayans မြောက်မြားစွာသည် ပြည်ထောင်စုအစိုးရနှင့် နိုင်ငံတော်အဆင့်ရှိ အခြားအဖွဲ့အစည်းများတွင် အလုပ်လုပ်ကိုင်နေကြသည်- ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး၊ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီး၊ GERD စည်းရုံးရေးရုံးအကြီးအကဲ၊ ဒီမိုကရက်တစ်မူဝါဒရေးရာဝန်ကြီးနှင့် ထိပ်တန်းသတင်းထောက်များ။ ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော Tigrayan လူဦးရေသည် ဤ TPLF လှုပ်ရှားမှုကို စိတ်နှလုံးအကြွင်းမဲ့ ထောက်ခံခဲ့လျှင်လည်း မေးခွန်းထုတ်စရာဖြစ်ပေသည်။ စစ်မှန်တဲ့ လွတ်လပ်တဲ့ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းတွေ၊ လွတ်လပ်တဲ့ စာနယ်ဇင်းတွေ၊ လူထုဆွေးနွေးငြင်းခုံမှုတွေ၊ အတိုက်အခံတွေ မရှိလို့ ကျွန်တော်တို့ တကယ်မသိနိုင်ဘူး။ မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ လူဦးရေသည် ရွေးချယ်စရာနည်းပါးပြီး အများအပြားသည် TPLF အစိုးရထံမှ စီးပွားရေးအရ အကျိုးအမြတ်များ (အီသီယိုးပီးယားပြင်ပရှိ တီဂရာယန်လူများစု အများစုမှာ အမှန်ပင်ဖြစ်သည်)။

TPLF နှင့် ဆက်စပ်နေသည့် ဆိုက်ဘာမာဖီးယားအချို့က ခေါ်ဝေါ်သည့် တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတစ်ဦးလည်း ရှိခဲ့သည်။ ၎င်းတို့သည် ဖန်တီးမှုတွင် 'Tigray လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု' ဟုခေါ်သည့် ဇာတ်ကြောင်းကို ပြန်လည်အသုံးပြုနေသည်- ၎င်းတွင် ပထမဆုံး hashtag ကို 4 ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ 2020 ရက်နေ့တွင် TPLF မှ ဖက်ဒရယ်တပ်ဖွဲ့များ တိုက်ခိုက်ခံရပြီးနောက် နာရီအနည်းငယ်အကြာတွင် ပေါ်လာခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ၎င်းသည် မမှန်ကြောင်း၊ အလွဲသုံးစားလုပ်မှုများ၊ ဤအသုံးအနှုန်းကို ဝါဒဖြန့်အားထုတ်မှုတစ်ခုအနေဖြင့် ကြိုတင်ပြင်ဆင်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ နောက်တစ်ခုကတော့ Tigray ရဲ့ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ ပိတ်ဆို့တားဆီးမှုတစ်ခုပါ။ ဟိုမှာ is Tigray တွင် ပြင်းထန်သော စားနပ်ရိက္ခာမလုံလောက်မှု၊ ယခုနှင့် ကပ်လျက်စစ်ပွဲဒေသများတွင်လည်း 'ပိတ်ဆို့ခြင်း' ရလဒ်ကြောင့် Tigray တွင် အငတ်ဘေးမဖြစ်ပါ။ ဖက်ဒရယ်အစိုးရသည် အစကတည်းက စားနပ်ရိက္ခာအကူအညီများ ပေးခဲ့ပြီး - မလုံလောက်သော်လည်း၊ လမ်းများပိတ်ဆို့ခြင်း၊ လေယာဉ်ပြေးလမ်းများ ပျက်စီးခြင်း (ဥပမာ၊ Aksum တွင်)၊ TPLF စစ်တပ်မှ မကြာခဏ ခိုးယူလာသော ရိက္ခာများနှင့် Tigray အတွက် စားနပ်ရိက္ခာ ထောက်ပံ့ရေး ထရပ်ကားများကို သိမ်းဆည်းခဲ့သည်။

ပြီးခဲ့သောလအနည်းငယ်ကတည်းက Tigray သို့သွားသော စားနပ်ရိက္ခာအကူအညီပေးရေးထရပ်ကား ၁၀၀၀ ကျော် (အသွားအပြန်ခရီးအတွက် လုံလောက်သောလောင်စာဆီဖြင့်) သည် 1000 ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင် စာရင်းမ၀င်သေးပါ။ ၎င်းတို့ကို TPLF မှ တပ်ဖွဲ့ဝင်များပို့ဆောင်ရန်အတွက် အသုံးပြုဖွယ်ရှိသည်။ 2022 ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ဒုတိယနှင့် တတိယပတ်တွင် TPLF သည် Ab'ala အနီးရှိ Afar ဧရိယာကို တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီး ဝင်ရောက်လမ်းကို ပိတ်သွားသောကြောင့် အခြားသော ကယ်ဆယ်ရေးထရပ်ကားများ ပြန်လာခဲ့ရသည်။

မကြာသေးမီက Afar ဧရိယာမှ ဗီဒီယိုဖိုင်များကို Afar မှ TPLF မှ ရက်စက်စွာ ထိုးစစ်ဆင်ခဲ့သော်လည်း ဒေသခံ Afar သည် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ ယာဉ်တန်းများကို ၎င်းတို့၏ဒေသမှ Tigray သို့ဖြတ်သန်းခွင့်ပြုထားကြောင်း ပြသခဲ့သည်။ သူတို့ပြန်ရတဲ့ အရာက ရွာတွေကို ပစ်ခတ်မှုတွေ၊ အရပ်သားတွေ သတ်ဖြတ်တာတွေ၊

ကြီးမားရှုပ်ထွေးသောအချက်မှာ အနောက်အလှူရှင်နိုင်ငံများ (အထူးသဖြင့် USA နှင့် EU တို့မှ ကမ္ဘာ့သံတမန်ရေးရာတုံ့ပြန်မှု) သည် အသိပညာအခြေခံမဟုတ်ဘဲ အပေါ်ယံမလုံလောက်ဟုထင်ရသည်- ဖက်ဒရယ်အစိုးရအပေါ် လွန်လွန်ကဲကဲ၊ ဘက်လိုက်သောဖိအားပေးမှု၊ အကျိုးစီးပွားကိုမကြည့်ဘဲ၊ အီသီယိုးပီးယား လူထု (အထူးသဖြင့် သားကောင်ဖြစ်ခဲ့သူများ)၊ ဒေသတည်ငြိမ်ရေး သို့မဟုတ် အီသီယိုးပီးယားစီးပွားရေးတစ်ခုလုံးတွင်။

ဥပမာအားဖြင့်၊ အမေရိကန်သည် ထူးဆန်းသော မူဝါဒတုံ့ပြန်မှုများကို ပြသခဲ့သည်။ စစ်ပွဲကိုရပ်တန့်ရန် PM Abiy အား အစဉ်တစိုက်ဖိအားပေးသည့်နောက်တွင် - TPLF တွင်မပါဝင်ဘဲ အီသီယိုးပီးယားရှိ 'အစိုးရအပြောင်းအလဲ' အတွက် လုပ်ဆောင်ရန် စဉ်းစားခဲ့သည်။ ဝါရှင်တန်သို့ အရိပ်ရ အတိုက်အခံအဖွဲ့များကို ဖိတ်ခေါ်ပြီး Addis Ababa ရှိ အမေရိကန်သံရုံးကို ပြီးခဲ့သည့်လအထိ ဖိတ်ခေါ်ခဲ့သည်။ ထားရှိမည် မိမိတို့နိုင်ငံသားများနှင့် နိုင်ငံခြားသားများကို ယေဘုယျအားဖြင့် ဖိတ်ခေါ်ပါသည်။ ထွက်သွား အီသီယိုးပီးယား၊ အထူးသဖြင့် Addis Ababa၊ 'အချိန်ရှိတုန်း'။

အမေရိကန်မူဝါဒကို အစိတ်အပိုင်းများ ပေါင်းစပ်ခြင်းဖြင့် လွှမ်းမိုးနိုင်သည်- အမေရိကန် အာဖဂန်နစ္စတန် အပျက်အစီး၊ နိုင်ငံခြားရေးဌာနနှင့် USAID တွင် သြဇာကြီးမားသော TPLF လိုလားသောအဖွဲ့တစ်ခုရှိနေခြင်း၊ အမေရိကန်ထောက်ခံသော အီဂျစ်မူဝါဒနှင့် ၎င်း၏အီရစ်ထရီးယားဆန့်ကျင်ရေး ရပ်တည်ချက်၊ ပဋိပက္ခနှင့်ပတ်သက်သော ထောက်လှမ်းရေး/သတင်းအချက်အလက် စီမံဆောင်ရွက်မှု ချို့တဲ့မှုနှင့် အီသီယိုးပီးယား၏ အကူအညီအပေါ် မှီခိုမှု။

EU ၏ နိုင်ငံခြားရေး ညှိနှိုင်းရေးမှူး Josep Borrell နှင့် EU ပါလီမန်အမတ် အများအပြားသည် ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုများ ပြုလုပ်ရန် တောင်းဆိုမှုများဖြင့် ၎င်းတို့၏ အကောင်းဆုံးဘက်မှ မပြသခဲ့ကြပေ။

အဆိုပါ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာမီဒီယာ မကြာခဏ မလေ့လာထားသော ဆောင်းပါးများနှင့် ထုတ်လွှင့်မှုများနှင့်အတူ မှတ်သားဖွယ် အခန်းကဏ္ဍမှလည်း ပါဝင်ခဲ့သည် (အထူးသဖြင့် CNN သည် မကြာခဏ လက်ခံနိုင်စရာမရှိ)။ ၎င်းတို့သည် TPLF ဘက်သို့ မကြာခဏ ရောက်ရှိလာပြီး အထူးသဖြင့် အီသီယိုးပီးယား ဖက်ဒရယ်အစိုးရနှင့် ၎င်း၏ ဝန်ကြီးချုပ်တို့အပေါ် အာရုံစိုက်ကာ 'ငြိမ်းချမ်းရေးနိုဘယ်ဆုရှင် အဘယ်ကြောင့် စစ်တိုက်ရသနည်း' ဟု ခန့်မှန်းနိုင်သော စီရင်ချက်ဖြင့် အာရုံစိုက်ခဲ့ကြသည်။ (ထင်ရှားသော်လည်း၊ နိုင်ငံတစ်ခု၏ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးသည် သောင်းကျန်းသူစစ်ပွဲတွင် တိုက်ခိုက်ခံရပါက ထိုဆုအား ဓားစာခံအဖြစ် ဆုပ်ကိုင်ထားနိုင်မည်မဟုတ်ပေ။

ကမ္ဘာ့မီဒီယာများသည် အနောက်တိုင်းမီဒီယာများ၏ အစီရင်ခံမှုနှင့် USA-EU-UN စက်ဝိုင်းများ၏ စဉ်ဆက်မပြတ်ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှုနှင့် သဘောထားတင်းမာမှုကို ခုခံတွန်းလှန်ခဲ့သော အီသီယိုးပီးယားနိုင်ငံသားများနှင့် ဒေသခံအီသီယိုးပီးယားများကြားတွင် လျင်မြန်စွာပေါ်ထွက်နေသော '#NoMore' ဟူသော hashtag လှုပ်ရှားမှုကို နှိမ့်ချခြင်း သို့မဟုတ် လျစ်လျူရှုခဲ့သည်။ အီသီယိုးပီးယား လူစုလူဝေးသည် အီသီယိုးပီးယားအစိုးရ၏ ချဉ်းကပ်မှုနောက်ကွယ်တွင် အများစုဖြစ်ပုံရသော်လည်း ၎င်းတို့က ၎င်းကို ဝေဖန်သည့်မျက်လုံးဖြင့် လိုက်နာကြသည်။

နိုင်ငံတကာတုံ့ပြန်မှုအပေါ် ထပ်လောင်းတစ်ခု- အီသီယိုးပီးယားအပေါ် အမေရိကန်၏ ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုမူဝါဒနှင့် AGOA မှ အီသီယိုးပီးယားကို ဖယ်ရှားခြင်း (ဇန်နဝါရီ 1 ရက် 2022 အရ အမေရိကန်သို့ ကုန်ပစ္စည်းများ တင်သွင်းခွန် လျှော့နည်း)- ဖြစ်ထွန်းမှုမရှိသော နှင့် သိမ်မွေ့သော တိုင်းတာမှု။ ယင်းက အီသီယိုးပီးယား ကုန်ထုတ်လုပ်မှုစီးပွားရေးကို ဖျက်စီးပစ်ရုံမျှမက သောင်းနှင့်ချီသော အမျိုးသမီးအများစု၊ အလုပ်သမားများ အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်လိမ့်မည်၊ ၎င်း၏မူဝါဒများတွင် PM Abiy ကို ထောက်ခံအားပေးသော အလုပ်သမားများဖြစ်သည်။

ဒါဆိုငါတို့အခုဘယ်မှာလဲ။

TPLF ကို ဖက်ဒရယ်စစ်တပ်က မြောက်ဘက်သို့ ပြန်လည် ရိုက်နှက်ခဲ့သည်။ ဒါပေမယ့် စစ်ပွဲက မပြီးသေးဘူး။ အစိုးရသည် TPLF အား တိုက်ပွဲများရပ်တန့်ရန် တောင်းဆိုခဲ့သော်လည်း တီဂရေးပြည်နယ် နယ်နိမိတ်တွင် ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင်လှုပ်ရှားမှုကို ရပ်ဆိုင်းထားသော်လည်း၊ TPLF သည် Afar နှင့် Amhara မြောက်ပိုင်းရှိ ကျေးရွာများနှင့် မြို့များကို ဆက်လက်တိုက်ခိုက် သတ်ဖြတ်ခြင်း၊ သတ်ဖြတ်ခြင်း၊ မုဒိမ်းကျင့်ခြင်းများ ဆက်လက်လုပ်ဆောင်နေပါသည်။.

၎င်းတို့သည် အီသီယိုးပီးယား သို့မဟုတ် တီဂရေး၏ နိုင်ငံရေးအနာဂတ်အတွက် အပြုသဘောဆောင်သော အစီအစဉ်မရှိဟု ထင်ရသည်။ မည်သည့်အနာဂတ်သဘောတူညီချက် သို့မဟုတ် ပုံမှန်ဖြစ်စေရေးတွင်၊ စားနပ်ရိက္ခာမလုံခြုံမှုကိုဖြေရှင်းခြင်းအပါအဝင် Tigrayan လူဦးရေ၏အကျိုးစီးပွားကို သေချာပေါက် ထည့်သွင်းစဉ်းစားရမည်ဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့ကို နှိပ်စက်ခြင်းသည် မသင့်လျော်သလို နိုင်ငံရေးအရ တန်ပြန်အကျိုးဖြစ်ထွန်းစေပါသည်။ Tigray သည် အီသီယိုးပီးယားနိုင်ငံ၏ သမိုင်းဝင်၊ ဘာသာရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ အချက်အချာကျသော နေရာဖြစ်ပြီး လေးစားလိုက်နာရန်နှင့် ပြန်လည်ထူထောင်ရန်အတွက် ဖြစ်သည်။ TPLF ၏ အစိုးရလက်ထက်တွင် ၎င်းကို လုပ်ဆောင်နိုင်သည်ဆိုခြင်းမှာ သံသယဖြစ်ဖွယ်သာဖြစ်ပြီး၊ လေ့လာသူအများအပြား၏အဆိုအရ ယခုအခါ ၎င်း၏သက်တမ်းကုန်ဆုံးရက်ကို ကျော်လွန်သွားခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ သို့သော် TPLF သည် အာဏာရှင် အထက်တန်းစား လှုပ်ရှားမှုတစ်ခု ဖြစ်ပုံရသည်။ လိုအပ်ချက်များ Tigray ရှိ ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင်လူဦးရေအတွက် ပဋိပက္ခသည် ရုန်းရင်းဆန်ခတ်ဖြစ်နိုင်သည် - အချို့သော လေ့လာသူများက ၎င်းတို့၏ အရင်းအမြစ်များ ဖြုန်းတီးမှုအားလုံးအတွက် တာဝန်ခံရမည့်အချိန်ကို ရွှေ့ဆိုင်းလိုကြောင်း၊ နှင့် စစ်သားအများအပြားကို အတင်းအကြပ်ခိုင်းစေခြင်းအတွက် - နှင့် အရေအတွက်များစွာ ကလေး ၎င်းတို့အထဲမှ စစ်သားများသည် ဖြစ်ထွန်းသော လှုပ်ရှားမှုများနှင့် ပညာရေးနှင့် ဝေးကွာသော တိုက်ပွဲတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။

ရာနှင့်ချီသော ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူများ၏ နောက်ဆက်တွဲအနေဖြင့် Tigray အပါအဝင် Afar နှင့် Amhara ၏ စစ်ပွဲဒေသများတွင်လည်း ကလေးများနှင့် လူငယ်ထောင်ပေါင်းများစွာသည် နှစ်နှစ်နီးပါး ပညာသင်ကြားခွင့် ဆုံးရှုံးခဲ့ကြရသည်။

နိုင်ငံတကာ (ဖတ်ရန်- အနောက်နိုင်ငံ) အသိုင်းအဝိုင်းမှ ဖိအားများသည် TPLF တွင်မဟုတ်ဘဲ စေ့စပ်ညှိနှိုင်းရန်၊ လက်လျှော့ရန် အီသီယိုးပီးယား အစိုးရအပေါ် အများစု ဖိအားပေးခဲ့သည်။ ဖက်ဒရယ်အစိုးရနှင့် ၀န်ကြီးချုပ် Abiy တို့သည် တင်းကျပ်သောကြိုးဖြင့် လျှောက်နေကြသည်။ သူ့ပြည်တွင်း မဲဆန္ဒနယ်ကို စဉ်းစားရမယ်။ နှင့် နိုင်ငံတကာအသိုက်အဝန်းကို 'အပေးအယူ' လုပ်ရန် ဆန္ဒရှိကြောင်း ပြသသည်။ သူဒီလိုလုပ်ခဲ့တယ်- အစိုးရက TPLF ရဲ့ အကြီးတန်း ထိပ်တန်းခေါင်းဆောင် ခြောက်ဦးကို ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ အစောပိုင်းမှာ အကျဉ်းကျနေတဲ့ တခြားအငြင်းပွားစရာ အကျဉ်းသားတချို့နဲ့အတူ လွတ်မြောက်လာခဲ့တယ်။ ကောင်းမွန်သော အမူအရာတစ်ခု၊ သို့သော် ၎င်းသည် အကျိုးသက်ရောက်မှုမရှိပါ - TPLF ထံမှ အပြန်အလှန်တုံ့ပြန်မှုမရှိပါ။

နိဂုံးချုပ်- အဖြေတစ်ခုဆီသို့ မည်သို့လုပ်ဆောင်နိုင်မည်နည်း။

1. အီသီယိုးပီးယား မြောက်ပိုင်းတွင် ပဋိပက္ခသည် ပြင်းထန်စွာ စတင်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံရေးအရ အကျိုးဆက်များ မည်သို့ပင်ရှိစေကာမူ တစ်ပါတီတည်းဖြစ်သော TPLF သည် ဆိုးရွားသော အကြမ်းဖက်မှုကို အသုံးပြုရန် ပြင်ဆင်ထားသည့် အငြင်းပွားမှုဖြစ်သည်။ နိုင်ငံရေးအဖြေတစ်ခု ဖြစ်နိုင်ပြီး နှစ်လိုဖွယ်ကောင်းနေသေးသော်လည်း၊ ဤစစ်ပွဲ၏ဖြစ်ရပ်မှန်များသည် ဂန္ထဝင်နိုင်ငံရေးသဘောတူညီချက်တစ်ခု သို့မဟုတ် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရေးပင် ယခုအလွန်ခက်ခဲသွားသည့်အတွက် အလွန်အကျိုးသက်ရောက်ခဲ့သည်...။ အီသီယိုးပီးယားလူများစုမှ ဝန်ကြီးချုပ်သည် စေ့စပ်ရေးစားပွဲတွင် ထိုင်နေခြင်းကို လက်မခံနိုင်ပေ။ TPLF ခေါင်းဆောင်များ (၎င်းတို့၏ မဟာမိတ် OLA) နှင့် ၎င်းတို့၏ ဆွေမျိုးများ၊ သားကောင်များ ဖြစ်ကြသည့် ယင်းကဲ့သို့ သတ်ဖြတ်မှုနှင့် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုများကို ကြိုးကိုင်နေသည့် TPLF ခေါင်းဆောင်များနှင့်အတူ၊ နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝန်းက လက်တွေ့ကျကျ နိုင်ငံရေးသမားတွေရဲ့ ဖိအားပေးမှုတွေ ရှိလာမှာ သေချာပါတယ်။ သို့သော် ဤပဋိပက္ခတွင် ရွေးချယ်ထားသော ပါတီ/သရုပ်ဆောင်များနှင့်အတူ ရှုပ်ထွေးသော ဖျန်ဖြေရေးနှင့် ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးရေး လုပ်ငန်းစဉ်ကို ထူထောင်ရမည်ဖြစ်ပါသည်။ အနိမ့် အဆင့်- အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများ၊ ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်များနှင့် စီးပွားရေးသမားများ။
2. ယေဘူယျအားဖြင့် အီသီယိုးပီးယားရှိ နိုင်ငံရေး-တရားရေးဆိုင်ရာ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး လုပ်ငန်းစဉ်များသည် ဒီမိုကရေစီ အဖွဲ့ချုပ်နှင့် တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးကို အားကောင်းလာစေရန်နှင့် ယင်းကို ငြင်းဆိုခဲ့သော TPLF အား ဘက်မလိုက်/ပစ်ပယ်ခြင်းလည်း ဖြစ်သင့်သည်။

ဒီမိုကရက်တစ် လုပ်ငန်းစဉ်သည် လူမျိုးစု-အမျိုးသားရေး အစွန်းရောက်များနှင့် အပ်နှင်းထားသော အကျိုးစီးပွားများ၏ ဖိအားအောက်တွင် ရှိနေပြီး PM Abiy ၏ အစိုးရသည် တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများနှင့် ဂျာနယ်လစ်များအတွက် တခါတရံ မေးခွန်းထုတ်စရာ ဆုံးဖြတ်ချက်များ ချမှတ်လေ့ရှိသည်။ ထို့အပြင် မီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့်နှင့် မူဝါဒများကို လေးစားလိုက်နာခြင်းသည် အီသီယိုးပီးယားရှိ ဒေသဆိုင်ရာ ပြည်နယ်အသီးသီးတွင် ကွဲပြားသည်။

3. 2021 ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် ကြေညာခဲ့သော အီသီယိုးပီးယားရှိ 'အမျိုးသားဆွေးနွေးပွဲ' လုပ်ငန်းစဉ်သည် ရှေ့သို့လမ်းကြောင်းတစ်ခုဖြစ်သည် (၎င်းကို အမှန်တရားနှင့် ပြန်လည်သင့်မြတ်ရေးလုပ်ငန်းစဉ်အဖြစ် ချဲ့ထွင်နိုင်သည်)။ ယခုတွေ့ဆုံဆွေးနွေးပွဲသည် လက်ရှိနိုင်ငံရေးစိန်ခေါ်မှုများကို ဆွေးနွေးရန်အတွက် သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံရေးအင်အားစုများ အားလုံးစုပေါင်း၍ အဖွဲ့အစည်းဆိုင်ရာဖိုရမ်တစ်ခု ဖြစ်လာမည်ဖြစ်သည်။

'အမျိုးသားဆွေးနွေးပွဲ' သည် ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်၏ ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းမှုများ၏ အခြားရွေးချယ်စရာမဟုတ်သော်လည်း ၎င်းတို့အား အသိပေးရန်နှင့် နိုင်ငံရေးအမြင်များ၊ မကျေနပ်ချက်များ၊ သရုပ်ဆောင်များနှင့် အကျိုးစီးပွားများ၏ အပိုင်းအခြားနှင့် ထည့်သွင်းမှုများကို မြင်သာစေရန် ကူညီပေးမည်ဖြစ်ပါသည်။

ထို့ကြောင့် အောက်ပါတို့ကို ဆိုလိုနိုင်သည်- လူများနှင့် ချိတ်ဆက်ခြင်း။ ကျော်လွန် တည်ဆဲနိုင်ငံရေး-စစ်ဘက်ဆိုင်ရာမူဘောင်၊ အရပ်ဘက်လူမှုအဖွဲ့အစည်းများ၊ ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်များနှင့် အဖွဲ့အစည်းများအပါအဝင်၊ အမှန်မှာ၊ ရပ်ရွာကုထုံးအတွက် ဘာသာရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ဟောပြောချက်သည် ရှေ့သို့ ပထမဆုံး ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ခြေလှမ်းဖြစ်နိုင်သည်။ နေ့စဉ်ဘဝတွင် အီသီယိုးပီးယားလူမျိုးအများစုပါဝင်သည့် အရင်းခံတန်ဖိုးများကို မျှဝေခံစားရန် နှစ်သက်သည်။

4. EHRC-UNCHR ပူးတွဲမစ်ရှင်အစီရင်ခံစာ၏ ဖော်မြူလာနှင့် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများအတိုင်း 3 ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ 2020 ရက်နေ့မှစပြီး စစ်ရာဇ၀တ်မှုများကို အပြည့်အဝ စုံစမ်းစစ်ဆေးရန် လိုအပ်ပါသည်။ (သက်တမ်းတိုးနိုင်သည်)။
5. လျော်ကြေးပေးရေး၊ လက်နက်ဖျက်သိမ်းရေး၊ ကုစားရေးနှင့် ပြန်လည်တည်ဆောက်ရေးတို့အတွက် ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ရမည်ဖြစ်သည်။ သောင်းကျန်းသူခေါင်းဆောင်များကို လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်ပေးရန် မဖြစ်နိုင်ပေ။
6. နိုင်ငံတကာ အသိုက်အဝန်း (အထူးသဖြင့် အနောက်နိုင်ငံများ) သည်လည်း ယင်းတွင် အခန်းကဏ္ဍတစ်ခု ပါ၀င်သည်- အီသီယိုးပီးယား ဖက်ဒရယ်အစိုးရအပေါ် ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုများနှင့် သပိတ်မှောက်မှုများကို ရပ်တန့်ခြင်းသည် ပိုမိုကောင်းမွန်ပါသည်။ အပြောင်းအလဲတစ်ခုအတွက်၊ TPLF ကို အကောင့်တစ်ခုအဖြစ် ဖိအားပေးပြီး ခေါ်ဆိုပါ။ ၎င်းတို့သည် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အကူအညီများကို ဆက်လက်ပံ့ပိုးပေးသင့်ပြီး ဤပဋိပက္ခကို အဆုံးစီရင်ရန်အတွက် အရေးကြီးသောအချက်အဖြစ် လူ့အခွင့်အရေးမူဝါဒကို မသုံးဘဲ၊ အီသီယိုးပီးယားအစိုးရနှင့် ရေရှည်စီးပွားရေးနှင့် အခြားမိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးများကို ပံ့ပိုးပေးခြင်း၊ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်အောင် ပံ့ပိုးပေးခြင်းတို့ကို တစ်ဖန်ပြန်လည်စတင်သင့်သည်။
7. အခုအချိန်မှာ ကြီးမားတဲ့ စိန်ခေါ်မှုက ငြိမ်းချမ်းရေးကို ဘယ်လိုရနိုင်မလဲ။ တရားမျှတမှုနှင့်အတူ … ဂရုတစိုက် ဖွဲ့စည်းထားသော ဖျန်ဖြေရေး လုပ်ငန်းစဉ်ကသာ ၎င်းကို စတင်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။ တရားမျှတမှု မပြီးပါက မတည်မငြိမ်ဖြစ်ပြီး လက်နက်ကိုင် ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုများ ထပ်မံပေါ်ပေါက်လာမည်ဖြစ်သည်။