O se tulaga mamalu
O le a le mea ua tupu? Tala'aga Fa'asolopito i le Fete'ena'iga
O se mataupu o le mamalu o se feeseeseaiga i le va o ni paaga faigaluega se toalua. O Abdulrashid ma Nasir e faigaluega mo se faʻalapotopotoga faʻavaomalo o loʻo galue i se tasi o itulagi o Somalia. O i la'ua uma e tupuga mai i Somali e ui e eseese aiga.
O Abdulrashid o le Ofisa Ta'ita'i Au a'o Nassir o le Pule o Tupe i le ofisa lava e tasi. Na i ai Nasir i le faalapotopotoga mo le tusa ma le 15 tausaga ma o se tasi o le aufaigaluega na uluai faatuina le ofisa o loo i ai nei. Na auai Abdulrashid i le faalapotopotoga talu ai nei.
O le taunuu mai o Abdulrashid i le ofisa na fetaui lelei ma nisi o suiga o galuega e aofia ai le faʻaleleia o faiga tau tupe. Na le mafai e Nasir ona galue ma le faiga fou ona e le lelei o ia i komepiuta. O lea na faia ai e Abdulrashid ni suiga i le ofisa ma siitia atu Nasir i le tulaga o le Polokalama Ofisa, ma faʻasalalau le galuega a le Pule o Tupe. Na fai mai Nasir o le faiga fou na faʻalauiloaina o se auala e faʻaumatia ai o ia talu ai na iloa e Abdulrashid o ia mai se aiga tauva. O Abdulrashid i le isi itu na fai mai e leai sana mea e fai i le faʻaofiina o le faiga fou tau tupe e pei ona faʻalauiloa mai le ofisa autu o le faʻalapotopotoga.
A'o le'i fa'aofiina le faiga fou tau tupe, na tu'uina atu tupe i le ofisa e fa'aaoga ai le faiga o le Hawala (o se isi tupe 'fa'aliliuina atu' lea o lo'o i fafo atu o faiga fa'atupe masani) i le Pule o Tupe. O le tulaga lea ua matua malosi ai lea tulaga ona o le isi vaega o le aufaigaluega e tatau ona ui atu i le Pule o Tupe e maua ai se tupe mo a latou galuega.
E pei ona masani ai i Somalia, o le tulaga o se tagata i totonu o se faalapotopotoga aemaise lava i tulaga taʻitaʻi e tatau ona avea ma mamalu i lo latou aiga. O lo'o fa'amoemoe latou te 'tau' mo mea e fiafia i ai o latou aiga i le fa'asoaina atu o alagā'oa ma auaunaga mai lo latou nofoaga faigaluega. O lona uiga e tatau ona latou mautinoa o latou aiga o lo'o fa'akonekarate e avea ma 'au'aunaga; o le tele o punaoa a le latou faalapotopotoga e aofia ai meaai fesoasoani e alu i lo latou aiga ma latou mautinoa o loʻo tuʻuina atu foi i alii ma tamaitai o latou aiga avanoa faigaluega i o latou vaega o faʻalavelave.
O le suia mai le Pule o Tupe i se matafaioi o le polokalame o lona uiga e le gata na leiloa e Nasir lona tulaga o le pule ae na vaʻaia foi o se 'faʻaititia' e lona aiga ona o le tulaga fou na aveesea ai o ia mai le vaega o le pulega o le ofisa. I le faʻamalosiina e lona aiga, na teena ai e Nasir le avanoa fou ma sa musu foi e tuʻuina atu le ofisa o tupe, aʻo faʻamataʻu e faʻaumatia galuega a le faʻalapotopotoga i le eria.
Ua talosagaina nei i laua uma e le Pule o Tagata Faigaluega Fa'aitumalo e lipoti atu i le Ofisa Fa'aitumalo i Nairobi e talanoaina ai le mataupu.
Tala a le Tasi – Le Malamalamaga o Tagata Ta’itasi i le Tulaga ma le Aisea
Tala a Abdulrashid - Nasir ma lona aiga o le faafitauli.
Tulaga: Nasir e tatau ona tuʻuina atu ki ma pepa o le ofisa o tupe ma talia le tulaga o le ofisa o le polokalame pe faamavae.
Mea e fiafia iai:
saogalemu: O le faiga tusi lesona muamua lea e aofia ai le faiga tupe Hawala tuuina atu le ofisa i se tulaga lamatia. Na teu e le Pule o Tupe le tele o tupe i le ofisa ae na te mafaia. Na atili fa'amata'u ai ina ua pa'u le eria o lo'o matou nonofo ai i lalo o le ta'ita'iga a vaega fa'afitafita o lo'o finau mai e tatau i fa'alapotopotoga o lo'o galulue i le eria ona totogi 'lafoga' ia i latou. Ae o ai na te iloa le tinoitupe o lo o teuina i totonu o le ofisa. E lelei le faiga fou ona ua mafai nei ona totogi i luga ole laiga ma e le tau teuina ni tupe se tele i totonu o le ofisa, e fesoasoani e faaitiitia le lamatiaga o osofaiga a le militeri.
Talu ona ou auai i le faalapotopotoga, sa ou talosagaina Nasir e aoao le faiga fou tau tupe, ae ua le manao o ia ma ua le mafai ai ona galue i le faiga fou.
Manaʻoga faʻalapotopotoga: O la matou faʻalapotopotoga na faʻasalalau le faiga fou tau tupe i le lalolagi atoa ma faʻamoemoeina ofisa uma o le fanua e faʻaogaina le faiga e aunoa ma se faʻalavelave. I le avea ai ma pule o le ofisa, ua ou i ai iinei e faʻamautinoa o loʻo mulimulitaʻia lenei mea i totonu o le matou ofisa. Ua ou faasalalau mo se Pule o Tupe fou e mafai ona ia faaaogaina le faiga fou ae ua ou ofoina atu foi ia Nasir se avanoa fou e avea ma ofisa o le polokalame ina ia aua nei aveesea lana galuega. Ae ua ia musu.
Puipuiga o galuega: Na ou tuua loʻu aiga i Kenya. O loʻo aʻoga laʻu fanau ae nonofo loʻu aiga i se fale mautotogi. E na o a'u e faalagolago i ai. O le le mafai ona fa'amautinoa o lo'o mulimulita'i le matou ofisa i fa'atonuga mai le ofisa autu o lona uiga ua leai sa'u galuega. Ou te le naunau e lamatia le soifua manuia o loʻu aiga ona o le tasi tagata e musu e aʻoaʻo ma o loʻo faʻamataʻu e faʻaumatia a matou gaioiga.
Mana'oga Faale-mafaufau: Ua taufaamataʻu mai le aiga o Nasir ia te aʻu afai e leiloa lona tulaga o le a latou mautinoa o le a leai foi laʻu galuega. Ua oo mai lo'u aiga i lo'u lagolago ma e i ai se tulaga mata'utia afai e le fofoina lenei mataupu o le a tulai mai feeseeseaiga a le aiga ma o le a tuuaia ai a'u na mafua ai. Na ou faia foi lea tulaga ma le folafolaga o le a ou mautinoa o le a suia le ofisa i le faiga fou tau tupe. E le mafai ona ou toe foi i la‟u upu ona o le mataupu lea o le mamalu.
Tala a Nasir – E manaʻo Abdulrashid e tuʻuina atu laʻu galuega i le tagata o lona aiga
Tulaga: Ou te le taliaina le avanoa fou ua ofo mai ia te au. O se fa'alalo. Ua leva ona ou i ai i lenei faalapotopotoga nai lo Abdulrashid. Na ou fesoasoani e faʻavae le ofisa ma e tatau ona faʻamagaloina aʻu mai le faʻaogaina o le faiga fou aua e le mafai ona ou aʻoaʻoina le faʻaogaina o komepiuta i loʻu matua!
Mea e fiafia iai:
Mana'oga Faale-mafaufau: O le avea ma Pule o Tupe i se faalapotopotoga faava o malo ma taulimaina le tele o tinoitupe ua le gata ua avea ai a’u ma lo’u aiga e faaaloalogia i lea vaega. O le a vaai maualalo tagata iā te aʻu pe a latou faalogo ua lē mafai ona ou aʻoaʻoina le faiga fou, ma o le a aumaia ai le faalumaina i lo matou aiga. E ono faapea mai foʻi tagata na ou aveesea ona o loʻu faaaogā sesē o tupe a le faalapotopotoga, ma e māsiasi ai aʻu, loʻu aiga, ma loʻu aiga.
Puipuiga o galuega: O si o'u atalii laititi ua faatoa alu mo nisi a'oga i fafo. E fa'alagolago o ia ia te a'u e totogi ana mana'oga ile aoga. E le mafai ona ou leai se galuega i le taimi nei. E na o ni nai tausaga ou te leʻi litaea, ma e le mafai ona maua se isi galuega i loʻu matua.
Manaoga Fa'alapotopotoga: O a'u lea na feutagai ma lo'u aiga o lo'o pule i inei ina ia fa'ataga ai le fa'alapotopotoga lea e fa'atu se ofisa iinei. E tatau ona iloa e Abdulrashid afai e faʻaauau pea ona faʻagaoioia le faʻalapotopotoga iinei e tatau ona latou faʻatagaina aʻu e faʻaauau pea ona galue o le Pule o Tupe ... faʻaaogaina le faiga tuai.
Poloketi Mediation: Mediation Case Study atiae e Wasye' Musoni, 2017