Decentralization: O se Faiga Faʻavae e Faʻamutaina Feteʻenaʻiga Faʻale-aganuʻu i Nigeria

lē faʻatino

O lenei pepa o loʻo taulaʻi i le Iuni 13, 2017 BBC tusiga e faʻaulutalaina "Tusi mai Aferika: Pe tatau ona maua e le itulagi o Nigeria le pule?" I totonu o le tusiga, o le tusitala, Adaobi Tricia Nwaubani, na talanoaina ma le atamai faaiuga o faiga faavae na fausia ai tulaga mo feeseeseaiga faʻaleaganuʻu faʻaleaganuʻu i Nigeria. Faʻavae i luga o le faʻaauau pea o le valaau mo se fausaga feterale fou lea e faʻamalosia ai le tutoʻatasi o itulagi ma faʻatapulaʻaina le malosi o le nofoaga tutotonu, na suʻesuʻeina e le tusitala le auala e mafai ai e le faʻatinoina o se faiga faʻavae o le tuʻufaʻatasia poʻo le tuʻufaʻatasia ona fesoasoani i le faʻaitiitia o faʻalavelave faʻalelotu a Nigeria.

Feteʻenaʻiga Faʻale-aganuʻu i Nigeria: O se mea e maua mai i le Feterale Structure ma le le manuia o le taʻitaʻiga

O le feteenaiga faifai pea o tagata i Nigeria, na finau mai ai le tusitala, o se taunuuga o le fausaga feterale a le malo o Nigeria, ma le auala na pulea ai e taitai o Nigeria le atunuu talu mai le tuufaatasia o atunuu eseese i totonu o itulagi e lua - o le puipuiga i matu ma le puipuiga i saute. - faʻapea foʻi ma le tuʻufaʻatasia o le itu i matu ma le itu i saute i totonu o le tasi malo-setete e taʻua o Nigeria i le 1914. Faʻasaga i le manaʻoga o tagatanuu o Nigeria, na faʻamalosia faʻatasi e Peretania tagata faʻaleaganuʻu eseese ma tagatanuu e leʻi iai muamua ni mafutaga aloaʻia. Na suia o latou tuaoi; na tu'ufa'atasia i latou i se setete fa'aonaponei e tasi e ta'ita'i fa'akolone a Peretania; ma le igoa, Nigeria - o se igoa na maua mai i le 19th seneturi Kamupani a Peretania, le Royal Niger Kamupani – na tuuina atu ia i latou.

Aʻo leʻi oʻo i le tutoʻatasi o Nigeria i le 1960, na pulea ai e le pulega colonial Peretania Nigeria e ala i se faiga o pulega ua taʻua o le pule le tuusao. O le tulafono le tuusa'o i lona natura e fa'atulafonoina ai le fa'ailoga tagata ma le fa'aituau. Na pulea e Peretania e ala i o latou tupu faʻaleaganuʻu faʻamaoni, ma faʻafeiloaʻi faiga faʻavae faʻaleaganuʻu faʻapitoa lea na faʻafaigaluegaina ai le itu i matu mo le militeli ma le itu i saute mo le aufaigaluega lautele poʻo le pulega lautele.

O le natura faʻafefe o pulega ma avanoa tau tamaoaiga na faʻaalia e Peretania na faʻaalia i le feteʻenaʻi, faʻatusatusaga, masalosaloga, tauvaga malosi ma le faʻailoga tagata i le vaitaimi aʻo leʻi tutoʻatasi (1914-1959), ma na faʻaiʻu i sauaga ma taua i le ono tausaga talu ona maeʻa le 1960. ta'utinoga o le tuto'atasi.

Aʻo leʻi tuʻufaʻatasia le 1914, o tagatanuu eseese o tagata tutoʻatasi ma pulea o latou tagata e ala i a latou faiga faʻavae o pulega. Ona o le tuto'atasi ma le fa'atosinaina o nei tagatanu'u fa'ale-aganu'u, sa la'ititi pe leai fo'i ni fete'ena'iga fa'ale-aganu'u. Ae ui i lea, i le oʻo mai o le tuufaatasiga o le 1914 ma le vaetamaina o le faiga faapalemene o le malo i le 1960, na muamua vavae ese ma tutoʻatasi tagatanuu - mo se faataitaiga, o le Igbos, Yorubas, Hausas, ma isi - na amata ona tauva malosi mo le pule i le totonugalemu. O le mea na taʻua o le Igbo-led coup d'état o Ianuari 1966 lea na iʻu ai i le maliliu o taʻitaʻi taʻutaʻua o le malo ma taʻitaʻi militeri e masani lava mai le itu i matu (le vaega o le Hausa-Fulani) ma le tetee tetee o Iulai 1966, faapea foi ma le fasiotiga o le Igbos i le itu i matu o Nigeria e le itu i matu na vaʻaia e tagata lautele o se tauimasui e le itu i matu o Hausa-Fulanis faasaga i le Igbos o le itu i sautesasae, o taunuuga uma ia o tauiviga faʻale-aganuʻu mo le puleaina o le pule i le ogatotonu. E oo lava i le feterale - o le faiga a le peresetene o le malo - na talia i le taimi o le Malo lona lua i le 1979, e leʻi taofia tauiviga faʻale-aganuʻu ma tauvaga sauā mo le pule ma punaoa i le ogatotonu; na i lo lea, na faateteleina.

O le tele o feteʻenaʻiga, vevesi ma taua na afaina ai Nigeria i le tele o tausaga, e mafua mai i le taua lea o le a faʻatautaia ai mataupu, faʻamalosia le pule i le ogatotonu, ma pulea mataupu a le malo tele, e aofia ai le suauu. o le punavai autu lea o tupe maua a Nigeria. O le suʻesuʻega a Nwaubani e lagolagoina se talitonuga e faʻapipiʻi ai se faʻataʻitaʻiga faifaipea o le gaioiga ma le tali atu i sootaga vavalalata i Nigeria i luga o le tauvaga mo le nofoaga tutotonu. Pe a faoa e se tasi ituaiga tagata le pule i le totonugalemu (federal power), o isi ituaiga o tagata e lagona le faʻatauvaʻa ma le faʻaesea e amata ona vevesi mo le faʻaofiina. O fa'alavelave fa'apenei e masani ona fa'atupu vevesi ma taua. O le osofaʻiga a le militeri o Ianuari 1966 lea na mafua ai le tulaʻi mai o se ulu o le setete o Igbo ma le tetee faʻasaga ia Iulai 1966 lea na mafua ai le faʻaumatia o le taʻitaʻiga a Igbo ma faʻafeiloaʻi ai le pule faʻa-militeli a le itu i matu, faʻapea foʻi ma le vavaeeseina o le malo. itu i sasae e fausia ai le setete tutoatasi o Biafra mai le malo tele o Nigeria lea na mafua ai se taua e tolu tausaga (1967-1970) na mafua ai le maliliu o le silia ma le tolu miliona tagata, o le toatele oi latou o Biafras, o faataitaiga uma ia o le faʻataʻitaʻiga faʻataʻitaʻiga o le va fealofani i Nigeria. E le gata i lea, o le tulaʻi mai o Boko Haram na vaʻaia o se taumafaiga a le au i matu e mafua ai le le mautonu i totonu o le atunuu ma faʻavaivaia ai le pulega a le malo o Peresitene Goodluck Jonathan o loʻo sau mai le suauʻu mauoa o Niger Delta o Nigeria i saute. O le mea na tupu, na leiloa e Goodluck Jonathan le (toe) palota o le 2015 i le Peresetene o loʻo iai nei Muhammadu Buhari o loʻo i le itu i matu o Hausa-Fulani.

O le alu aʻe o Buhari i le au peresitene o loʻo faʻatasi ma ni faʻasalalauga tetele e lua ma faʻalavelave mai le itu i saute (faʻapitoa, sautesasae ma saute-saute). O le tasi o le toe faʻafouina o le vevesi mo le tutoʻatasi o Biafra o loʻo taʻitaʻia e le Indigenous People of Biafra. O le isi o le toe tulaʻi mai o le siosiomaga faʻavae agafesootai i totonu o le suauʻu tele Niger Delta taʻitaʻia e le Niger Delta Avengers.

Toe Mafaufau i le Fa'atulagaina o le taimi nei o Nigeria

E faavae i luga o nei galu faʻafouina o faʻalavelave faʻale-aganuʻu mo le pule a le tagata lava ia ma le tutoʻatasi, o le toʻatele o tagata atamamai ma tagata fai faiga faʻavae ua amata ona toe mafaufau i le fausaga o loʻo i ai nei a le malo feterale ma mataupu faavae o loʻo faʻavae ai le iuni feterale. O loʻo finau i le Nwaubani's BBC tusiga e faʻapea, o se faʻalapotopotoga faʻapitoa lea e tuʻuina atu ai i itulagi poʻo tagatanuʻu le tele o le pule ma le tutoʻatasi e pulea ai a latou lava mataupu, faʻapea foʻi ma le suʻesuʻeina ma pulea a latou punaoa faanatura aʻo totogiina lafoga i le malo tele, e le gata. fesoasoani i le faʻaleleia atili o sootaga vavalalata i totonu o Nigeria, ae o le mea e sili ona taua, o sea faiga faʻavae faʻapitoa o le a maua ai le filemu, saogalemu ma le tuputupu aʻe o le tamaoaiga mo sui uma o le iuni a Nigeria.

O le mataupu o le tu'ufa'atasia po'o le tu'uina atu e fa'alagolago i le fesili o le pule. O le taua o le malosiaga i le faiga o faiga faavae e le mafai ona soona faamamafaina i setete faatemokalasi. Ina ua mavae le suiga i le faatemokalasi i le 1999, o le malosiaga e faia ai faaiuga o faiga faavae ma faatino na tuuina atu i ofisa filifilia faatemokalasi, aemaise lava le au fai tulafono i le fono. O nei tagata fai tulafono, e ui i lea, e maua mai lo latou malosi mai tagatanuu na filifilia i latou. O le mea lea, afai o se pasene sili atu o tagatanuu e le fiafia i le faiga o loʻo i ai nei a le malo o Nigeria - o lona uiga, o le feterale faatulagaga - ona latou maua lea o le malosi e talanoa ai ma o latou sui e uiga i le manaʻomia o se suiga o faiga faʻavae e ala i se tulafono o le a tuʻuina atu. i le faʻatulagaina o se faiga faʻapitoa a le malo o le a tuʻuina atu ai le malosi tele i itulagi ae faʻaitiitia le malosi i le ogatotonu.

Afai e mumusu sui e faʻalogo i manaʻoga ma manaʻoga o latou tagata palota, ona i ai lea i tagatanuu le malosiaga e palota ai mo le au fai tulafono o le a faʻalauteleina lo latou fiafia, faʻalogoina o latou leo, ma faia ni tulafono mo i latou. A iloa e sui filifilia e le toe filifilia i latou pe afai latou te le lagolagoina se tulafono faʻavae o le a toe faʻafoʻi ai le tutoʻatasi i itulagi, o le a faamalosia i latou e palota i ai ina ia tumau ai o latou nofoa. O le mea lea, o loʻo i ai i tagatanuu le malosi e suia ai taʻitaʻi faʻapolokiki o le a faʻatulafonoina faiga faʻavae e tali atu ai i latou manaʻoga faʻapitoa ma faʻateleina lo latou fiafia. 

Fa'asoa, Fa'ai'uga o Fete'ena'iga ma le Fa'atupulaia o le Tamaoaiga

O se faiga e sili atu ona tu'ufa'atasia a le malo e tu'uina atu ai ni fa'atonuga fetu'utu'una'i – e le-malosi – mo le fo'ia o fete'ena'iga. O le su'ega o se faiga fa'avae lelei o lo'o taoto i le mafaia e lena faiga fa'avae e fo'ia fa'afitauli po'o fete'ena'iga o iai. Seia oo mai i le taimi nei, o le faatulagaga a le feterale o loʻo i ai nei o loʻo tuʻuina atu le tele o le malosi i le nofoaga tutotonu e leʻi mafai ona foia feteʻenaʻiga faʻaleaganuʻu na pipili ai Nigeria talu mai lona tutoʻatasi. O le mafuaaga ona o le tele naua o le malosiaga e tuuina atu i le ogatotonu ae o itulagi e aveesea le latou pule tutoʻatasi.

O se faiga faʻapitoa e iai le gafatia e toe faʻafoʻisia ai le malosi ma le tutoʻatasi i taʻitaʻi faʻapitonuʻu ma faʻaitulagi o loʻo latalata tele i faʻafitauli moni o loʻo feagai ma tagatanuu i aso uma, ma o loʻo i ai le tomai e galulue ai ma tagata e suʻe fofo tumau io latou faafitauli. . Ona o lona fetuutuunai i le faʻateleina o le auai i le lotoifale i talanoaga faʻapolokiki ma le tamaoaiga, o faiga faʻavae faʻavae e mafai ona tali atu i manaʻoga o tagata i le lotoifale, aʻo faʻateleina le mautu i totonu o le iuni.

I le auala lava e tasi o loʻo vaʻaia ai setete i le Iunaite Setete o fale suʻesuʻe faʻapolokiki mo le atunuʻu atoa, o se faiga faʻavae faʻapitoa i Nigeria o le a faʻamalosia ai itulagi, faʻaosofia manatu fou, ma fesoasoani i le faʻaogaina o nei manatu ma fou fou i totonu o itulagi taʻitasi poʻo. setete. O fa'afouga fou po'o faiga fa'avae mai itulagi po'o setete e mafai ona toe faia i isi setete a'o le'i avea ma tulafono feterale.

iʻuga

I le fa’ai’uga, o lea ituaiga faiga fa’apolokiki e tele ni fa’amanuiaga, e lua o ia mea e matilatila mai. Muamua, o se faiga faʻapitoa a le malo o le a le gata ina faʻalatalata atu ai tagatanuu i faiga faʻapolokiki ma faiga faʻapolokiki latalata atu i tagatanuu, ae o le a suia ai foi le taulaiga o tauiviga faʻale-tagata ma tauvaga i luga o le pule mai le ogatotonu i itulagi. Lona lua, o le tu'ufa'atasiga o le a fa'atupuina ai le tuputupu a'e o le tamaoaiga ma le mautu i totonu o le atunu'u atoa, aemaise lava pe a toe fa'afoliga fou fou ma faiga fa'avae mai le tasi setete po'o le itulagi i isi vaega o le atunu'u.

Le tusitala, Dr. Basil Ugorji, o le Peresetene ma le Pule Sili o le International Center for Ethno-Religious Mediation. Na ia maua le Ph.D. i le Su'esu'ega o Fete'ena'iga ma Fa'ai'uga mai le Matagaluega o Su'esu'ega Fa'afitauli o Fete'ena'iga, Kolisi o Fa'ata'ita'i, Humanities ma Agafesootai, Nova Southeastern University, Fort Lauderdale, Florida.

Faasoa atu

Faatatau Mataupu Faavae o

Religion in Igboland: Diversification, Relevance and Belonging

O lotu o se tasi o tulaga faʻale-aganuʻu faʻapitoa e le mafai ona faʻafitia aʻafiaga i tagata soifua i soʻo se mea i le lalolagi. E pei ona foliga mai e paia, e le gata ina taua le tapuaiga i le malamalama i le i ai o soo se tagatanuu moni ae e iai foi faiga faavae talafeagai i le va o tagata ma tulaga tau atinae. O fa'amatalaga fa'asolopito ma fa'ale-aganu'u i fa'aaliga eseese ma fa'aigoa o le fa'alavelave fa'alelotu e tele. O le atunuu Igbo i Nigeria i Saute, i itu uma e lua o le Vaitafe o Niger, o se tasi o vaega sili ona tele o pisinisi fai pisinisi i Aferika, faatasi ai ma le le mafaaseseina o tapuaiga e aʻafia ai le atinaʻe gafataulimaina ma fegalegaleaiga faʻalapotopotoga i totonu o ona tuaoi masani. Ae o le laufanua faʻalelotu o Igboland o loʻo suia pea. Seʻia oʻo i le 1840, o le lotu sili (s) a le Igbo o le nuʻu poʻo le aganuu. I lalo ifo o le luasefulu tausaga mulimuli ane, ina ua amata le galuega faafaifeautalai Kerisiano i le eria, na tatalaina ai se malosiaga fou lea o le a iu ai ina toe fetuutuunai le laufanua faalelotu o le atunuu o le eria. Na tupu a'e le faa-Kerisiano e faaitiitia ai le pule a le lotu mulimuli. Aʻo leʻi oʻo i le selau tausaga o le faʻaKerisiano i Igboland, na tulaʻi mai Isalama ma isi faʻatuatuaga faʻaletonu e tauva i lotu Igbo ma le faʻaKerisiano. O lenei pepa o loʻo faʻataʻitaʻia ai le faʻavasegaina o lotu ma lona faʻaogaina o galuega i le atinaʻe sologa lelei i Igboland. E maua mai ana fa'amaumauga mai galuega fa'asalalau, fa'atalanoaga, ma mea taulima. O lo'o finau mai a'o tula'i mai ni lotu fou, o le a fa'aauau pea ona fa'a'ese'ese ma/pe fetuutuuna'i le laufanua fa'alelotu a Igbo, pe mo le fa'atasi po'o le fa'apitoa i totonu o lotu o lo'o iai ma fa'atupula'ia, mo le ola o le Igbo.

Faasoa atu

Fa'aliliuina i le fa'a-Islama ma le Fa'a-Tanu'u i Meleisia

O lenei pepa o se vaega o se poloketi suʻesuʻe tele e taulaʻi i le tulaʻi mai o le faʻaleaganuʻu Malay ma le maualuga i Malaysia. E ui o le tulaʻi mai o le faʻaleaganuʻu faʻale-aganuʻu Malay e mafai ona mafua mai i mea eseese, o lenei pepa o loʻo taulaʻi faapitoa i le tulafono o le liliuina o le Isalama i Malaysia ma pe na faʻamalosia pe leai foi le lagona o le faʻatupuina o tagata Malay. O Meleisia o se atunu'u fa'ale-aganu'u ma fa'alelotu na maua lona tuto'atasi i le 1957 mai Peretania. O le au Malays o le tele o faʻalapotopotoga faʻalapotopotoga latou te manatu i taimi uma le tapuaiga a Islama o se vaega ma vaega o lo latou faasinomaga lea e vavaeeseina ai i latou mai isi ituaiga tagata na aumai i totonu o le atunuu i le taimi o pulega colonial a Peretania. E ui o Islama o le lotu aloa'ia, ae ua faatagaina e le Faavae isi tapuaiga e faia ma le filemu e tagata e le o ni Malay, o tagata Saina ma Initia. Peita'i, o le tulafono fa'a-Islam o lo'o fa'atonutonu ai fa'aipoipoga Mosalemi i Meleisia ua fa'atonuina e tatau i tagata le-Muslimi ona liliu mai i Islama pe a mana'o e fa'aipoipo i Mosalemi. I totonu o lenei pepa, ou te finau e faapea o le tulafono o le liua o Isalama ua faʻaaogaina e avea o se meafaigaluega e faʻamalosia ai le lagona o le atunuʻu Malay i Malaysia. O faʻamatalaga muamua na aoina e faʻatatau i faʻatalanoaga ma Malay Muslims o loʻo faaipoipo i tagata e le o ni Malay. O fa'ai'uga ua fa'aalia ai o le to'atele o tagata Malay na fa'atalanoaina latou te manatu o le liliu mai i Isalama e mana'omia e le lotu Islama ma le tulafono a le setete. E le gata i lea, latou te le iloa foi se mafuaaga e tetee ai tagata e le o ni Malay i le liliu mai i Isalama, aua o le faaipoipoga, o le a otometi lava ona avea tamaiti ma Malay e tusa ai ma le Faavae, lea e sau foi ma tulaga ma avanoa. O manatu o tagata e le o ni Malaia ua liliu mai i Isalama sa faavae i luga o faatalanoaga lona lua sa faia e isi tagata popoto. Talu ai o le avea ma Mosalemi e feso'ota'i ma le avea ma Malai, o le to'atele o tagata e le o ni Malaia na liliu mai ua faoa o latou lagona fa'alelotu ma fa'asinomaga, ma lagona le una'ia e talia le tu ma aga fa'ale-tagata. E ui ina faigata le suia o le tulafono o le liuaina, ae o le tatalaina o talanoaga soofaatasi i totonu o aoga ma vaega lautele atonu o le laasaga muamua lea e foia ai lenei faafitauli.

Faasoa atu