Le Fono a Toeaina i le Lalolagi e avea o le 'Malo Tuufaatasi' Fou

faʻatomuaga

O feteenaiga o se vaega o le olaga latou te fai mai ai, ae i le lalolagi i aso nei, e foliga mai ua tele naua feeseeseaiga sauā. O le tele o ia mea ua fa'aleagaina i taua atoa. Ou te talitonu ua e masani i Afghanistan, Iraq, Democratic Republic of Congo, Georgia, Libya, Venezuela, Myanmar, Nigeria, Syria, ma Yemen. O fale mataaga nei o taua. E pei ona sa'o lau mate, o Rusia ma le Iunaite Setete o Amerika ma a latou paaga o loo auai foi i le tele o nei fale tifaga.

O le tele o fa'alapotopotoga fa'a-fa'atupu fa'atupu fa'atupu fa'atupu fa'atupu fa'atupu fa'alavelave ma faiga fa'atupu fa'alavelave ua lauiloa. Latou te aafia i le taimi nei i olaga tumaoti ma tagata lautele o tagata taitoatasi ma vaega i le tele o atunuu o le lalolagi.

E tele fo'i fasiotiga tagata fa'alelotu, fa'ailoga lanu po'o fa'ale-aganu'u o lo'o faia i le tele o vaega o le lalolagi. O nisi o nei mea e fa'atupu fa'ailoga tagata. I le fesagaʻia o nei mea uma, pe lē tatau ea ona tatou fesili po o ā mea e faia e atunuu o le lalolagi i Malo Aufaatasi i inei i le Aai o Niu Ioka i tausaga taʻitasi? O le a tonu mo?

E iai ea se Atunu'u ua tuusaunoa mai le vevesi o iai nei?

Faamata! A'o pisi le 'au a Amerika i le tele o fale mataaga faavaomalo, o le a le mea e tupu iinei i le eleele Amerika? Se'i faamanatu mai ia i tatou le tulaga lata mai. O fana! O fa’alavelave fa’afuase’i i totonu o pa, fale tifaga, Falesa ma a’oga e fasiotia ai ma fa’aleagaina ai tamaiti ma tagata matutua. Ou te manatu o ni fasiotiga tagata ita. O le fana i El Paso Texas Walmart i le 2019 na manunua ai le toatele ma maliliu ai le 24 soifua. O le fesili: Pe o tatou tau manatunatu ea po o fea o le a sosoo ai le fana? O lo'o ou mafaufau po'o ai se tamaititi, matua po'o se tei o le a toe fa'aleagaina! O ai le ava po o se alofa po o se tane po o se uo? E ui ina matou matemateina ma le le mafai, ae ou te talitonu e mafai ona i ai se auala e alu ese ai!

Pe na i ai se taimi na maualalo ai le lalolagi?

E pei o itu o se tupe, e faigofie lava ona finau se tasi pe tetee. Ae ose taaloga polo e ese mo se tagata sao mai soʻo se mea mataʻutia o loʻo fesiligia. Ua lagona e le tagata manua se tiga e le mafaamatalaina. O le tagata manua o loʻo tauaveina se avega mamafa o manuʻa mo se taimi umi lava. O le mea lea ou te le manatu ai e tatau i se tasi ona taumafai e manatu faatauvaa i aafiaga loloto o soʻo se tasi o nei solitulafono mataʻutia ua taatele.

Ae ou te iloa o le faasaoina o lenei avega, semanu e sili atu le manuia o tagata. Atonu na tatou o ifo i lalo ifo ua tatou lagona ai lenei mea.

Fai mai a tatou tusitala o talafaasolopito, i le tele o senituri ua mavae, sa saogalemu tagata i o latou nofoaga saogalemu. O le mafuaaga na latou fefefe ai e alu atu i isi atunuu ona o le fefefe i le oti. O le fa'atauva'a na o'o atu ai i le oti i le tele o taimi. Ae ui i lea, a o faagasolo le taimi, na faʻatupuina ai e tagata ni fausaga faʻale-aganuʻu eseese na faʻaleleia ai o latou olaga ma le ola aʻo fegalegaleai sosaiete. O pulega fa'aleaganu'u o le tasi ituaiga po'o le isi na fa'atupuina e tusa ai.

O taua mata'utia o le fa'ato'ilalo na faia mo le tele o mafua'aga e aofia ai tupe ma mo le mauaina o le manuia i pisinisi ma punaoa faanatura. I luga o le laina, o le itu i sisifo o faiga malo o le setete faʻaonaponei na tupu aʻe i Europa. Na oo mai lenei mea ma se manaoga le faamalieina mo ituaiga uma o punaoa, lea na taitai atu ai tagata e faia ituaiga uma o faiga sauā i le lalolagi atoa. Ae ui i lea, o nisi o tagatanuu ma aganuu ua sao mai i nei seneturi uma o osofaiga faifaipea ia latou tu masani o pulega ma le olaga.

O le tulaga ua taʻua o ona po nei, e ui ina malosi, e foliga mai e lē o mautinoa ai le saogalemu ma le filemu o se tasi i aso nei. Mo se faʻataʻitaʻiga, o loʻo ia i matou le CIA, KGB ma le MI6 poʻo le Mossad poʻo isi lala sooupu i le toetoe o setete uma i aso nei i le lalolagi. O le mea e malie ai, o le sini autu o nei tino o le faʻaleagaina lea o le alualu i luma o isi atunuu ma o latou tagatanuu. E tatau ona latou sabotage, fa'alavelave, mimilo lima ma fa'aumatia isi malo ina ia maua ai se tasi po'o se isi. Ou te manatu o lea ua atili manino o le tulaga o loʻo ola ai e leai se avanoa mo le faʻaalofa. A aunoa ma le lagona alofa, oʻu uso e ma tuafafine, o le a tumau pea le filemu i le lalolagi o se faaseseega puupuu e tulituliloaina ma ausia.

E te talitonu o le tofa mamao ma le manulauti a se lala sooupu a le malo e mafai ona na o le faaaofia lava i mataupu a isi atunuu e oo ai i le fia aai o latou tagata sili ona lamatia i le oti pe fasiotia o latou taitai? E leai se avanoa mo le manumalo-manumalo mai le amataga. Leai se avanoa mo le isi finauga!

O le manumalo-manumalo masani lea e totonugalemu i le tele o faiga faʻavae poʻo tu ma aga o pulega e faʻatatau i feteʻenaʻiga ma fegalegaleaiga o loʻo misi atoa i le itu i sisifo o le fausaga o le malo. O le isi lea auala e taʻua ai o le UN General Assembly o se faʻapotopotoga o taʻitaʻi o le lalolagi ua tauto e faʻaleagaina e le tasi le isi. E le mafai la ona latou foia faafitauli, ae tuufaatasi.

E mafai ona fa'amālōlōina e tagata nu'u le lalolagi?

A o finau i le ioe, ou te iloa o aganuu ma tu ma aga e malolosi. Latou te suia.

Ae peitai, afai o le faamaoni o le faamoemoega e totonugalemu, ma ola ma fa'aolaina o le isi mafuaaga o le suiga, o le a fa'ata'ita'i lelei le faiga fa'aleaganu'u a le Malo o Ekpetiama o le Bayelsa State ma e mautinoa lava e maua ai se taunu'uga manumalo-manumalo. E pei ona ta'ua muamua, o le fo'ia o fete'ena'iga i le tele o nofoaga fa'a-nu'u e masani lava ona maua ai se fa'ai'uga manumalo-manumalo.

Mo se faʻataʻitaʻiga, i Izon fanua lautele, ma i Ekpetiama Malo aemaise lava i le mea o aʻu o le Ibenanaowei, le ulu masani, matou te talitonu malosi i le paia o le olaga. I le talafaasolopito, e mafai e se tasi ona fasioti tagata i taimi o taua i le puipuia o le tagata lava ia poʻo le puipuia o tagata. I le fa'ai'uga o se taua fa'apea, o le au tau o lo'o ola e fa'aolaina i se faiga fa'amama fa'aleaganu'u lea e toe fa'afo'isia ai i latou e le mafaufau ma le fa'aleagaga. Peitai, i le taimi o le filemu, e leai se tasi e faamalosi e pule i le ola o se tasi. Ose tapu!

Afai e fasioti e se tasi se isi tagata i le taimi o le filemu, e faamalosia lena fasioti tagata ma lona aiga e togiola mo le gaioiga faasaina o le pule i le ola o se isi ina ia taofia ai le faateteleina o osofaiga. E lua tama'i tama'i tama'ita'i e tu'uina atu i le aiga po'o le nu'u o lē ua maliu mo le fa'amoemoe e toe fa'atupuina ai tagata e sui a'i ē ua maliliu. O tama'ita'i nei e tatau ona sau mai le aiga po'o le aiga lautele o le tagata. O lenei faiga fa’amalie e tu’u ai le avega i tagata uma o le aiga ma le nu’u atoa po’o le malo ina ia mautinoa e amio lelei tagata uma i totonu o le sosaiete.

Sei ou faasilasila atu foi o falepuipui ma le falepuipui e ese mai ia Ekpetiama ma le vaega atoa o Izon. O le manatu o le falepuipui na sau ma papalagi. Na latou fausia le faleteuoloa pologa i Akassa i le taimi o le Trans-Atlantic Slave Trade ma le Port Harcourt Prison i le 1918. E leai lava se falepuipui na muamua atu i nei i Izon fanua. Leai se mana'omia mo se tasi. E na o le lima tausaga talu ai na faia ai se isi gaioiga o le faʻaleagaina i Izonland aʻo fausia ma faʻatonuina e le Malo Tele o Nigeria le falepuipui o Okaka. O le mea e ofo ai, na ou iloa ai e ui o malo sa i ai muamua, lea e aofia ai le Iunaite Setete o Amerika, o loʻo faʻatonuina le tele o falepuipui, o tagata sa avea muamua ma kolone ua faasolosolo malie lava ona faʻaumatia a latou falepuipui. Ou te manatu o se ituaiga lea o se tala faatino o le fesuia'i o matafaioi. Aʻo leʻi oʻo i le itu i sisifo, na mafai e tagata tagatanuu ona foia a latou feeseeseaiga uma e aunoa ma le manaʻomia o falepuipui.

Po o fea o tatou i ai

Ua iloa nei e 7.7 piliona tagata i lenei paneta maʻi. Ua matou faia ma le filiga ituaiga uma o mea faatekinolosi e faaleleia ai le olaga i konetineta uma, ae o le 770 miliona tagata e ola i lalo ifo o le lua tala i le aso, ma 71 miliona tagata ua faimalaga e tusa ai ma le UN. Faatasi ai ma feteʻenaʻiga sauā i soʻo se mea, e mafai e se tasi ona finau ma le saogalemu e faapea o le faʻaleleia atili o le malo ma tekinolosi ua atili ai ona tatou gau. O nei faʻaleleia e foliga mai e faoa mai ia i tatou se mea - lagona alofa. Latou te gaoia o tatou tagata. Ua vave ona avea i matou ma tagata masini, ma mafaufau masini. O se faamanatu manino ia o gaoioiga a ni nai tagata, ona o le toʻatele o tagata, ua taʻitaʻia ai le lalolagi atoa ia latalata atili atu i le Tusi Paia o Amaketo. O lena va apocalyptic vavalo e mafai ona tatou pa'u uma i ai pe a tatou le toaga vave. Ia tatou manatua le pomu faaniukilia o le Taua Lona Lua a le Lalolagi – Hiroshima ma Nagasaki.

E Mafai e Tu ma Aganu'u Atunuu ma Tagata Tu'ufa'atasi so'o se mea?

Ioe! O lo'o maua tala fa'asolopito, tala fa'asolopito, ma fa'amatalaga tu'u gutu e fa'asino i le ioe. O loʻo i ai ni faʻamatalaga mataʻina i le maofa o tagata suʻesuʻe Potukale i le lautele ma le atamai o le malo o Benin i le 1485, ina ua latou taunuu muamua iina. O le mea moni, na mātauina e le kapeteni o le vaa Potukale e igoa iā Lourenco Pinto i le 1691 e faapea, o le Aai o Benin (i le taimi nei o Nigeria) sa mauʻoa ma sogasoga, ma sa matuā pulea lelei e lē iloa ai le gaoi ma sa nonofo saogalemu tagata ma e leai ni faitotoʻa. i o latou fale. Ae ui i lea, i le vaitaimi lava e tasi, na faamatalaina ai e le Polofesa Bruce Holsinger le Medieval London o se aai o le 'gaoi, talitane, fasioti tagata, taufaaleaga ma se maketi uliuli olaola na avea ai le aai anamua mo le faʻaaogaina e i latou o loʻo i ai se tomai mo le vave vave poʻo le pikiina o taga' . E tautala tele lenei mea.

O tagata ma aganu'u sa masani ona fa'aalofa. O le faiga o le tasi mo tagata uma, ma mea uma mo le tasi, lea e taʻua e nisi Ubuntu sa masani ai. O le tele o le manatu faapito i tua o nisi o mea fou o aso nei ma lo latou faaaogaina e foliga mai o le mafuaaga tonu lea i tua atu o le le mautonu i soo se mea.

Sa ola tagata o le atunuu i le paleni ma le natura. Sa matou ola i le paleni ma laau ma manu ma moa o le ea. Sa matou iloa lelei le tau ma vaitau. Sa matou fa'aaloalo i vaitafe, alia ma le vasa. Sa matou malamalama o lo matou siosiomaga o lo matou ola lea.

O le a le mafai lava ona tatou fa'aleagaina le natura i soo se auala. Sa matou tapuai i ai. O le a masani ona tatou le aumaia le suauu mama mo le onosefulu tausaga, ma e le susunuina le kesi faalenatura mo le umi lava e tasi e aunoa ma le mafaufau i le tele o punaoa tatou te faamaimauina ma le tele o mea tatou te faaleagaina ai lo tatou lalolagi.

I le itu i saute o Nigeria, o le mea tonu lea o loʻo faia e le Trans-National Oil Companies e pei o Shell - faʻaleagaina le siosiomaga faʻapitonuʻu ma faʻaumatia le lalolagi atoa e aunoa ma se faʻalavelave. O nei kamupani suauʻu ma kesi e leai ni aʻafiaga mo le onosefulu tausaga. O le mea moni, e tauia i latou i le mauaina o tupe sili ona maualuga faʻaalia faaletausaga mai a latou galuega a Nigeria. Ou te talitonu afai e ala mai le lalolagi i se aso, o nei kamupani o le a amio lelei e oo lava i fafo atu o Europa ma Amerika.

Ua ou faalogo i taimane toto ma le toto Ivory ma le toto auro mai isi vaega o Aferika. Ae i le Malo o Ekpetiama, ou te vaai ma ola i le aafiaga le mafaamatalaina o le faaleagaina o le siosiomaga ma agafesootai le toto Suauu ma Gas e pei ona faaaogaina e Shell i le Niger Delta o Nigeria mafuaaga. E pei lava o se tasi o i tatou e tutu se afi i se tasi tulimanu o lenei fale ma le talitonu o loo saogalemu o ia. Ae mulimuli ane o le a mu le fale ma taoina ai foi le tagata susunuina. O le uiga o la'u tala e moni le Suiga o le Tau. Ma ua tatou i ai uma i totonu. E tatau ona tatou faia se mea vave a'o le'i maua e lona aafiaga apocalyptic le malosi atoatoa.

iʻuga

I le fa'ai'uga, ou te toe fa'ailoa atu e mafai e tagatanu'u ma tagata fa'aleaganu'u o le lalolagi ona fesoasoani i le fa'amaloloina o lo tatou paneta ma'i.

Seʻi o tatou mafaufau i se faapotopotoina o tagata e matuā alolofa i le siʻosiʻomaga, o manu, o manulele, ma o latou uso a tagata. E le o se potopotoga o ni tagata ua a’oa’oina fa’alavelave fa’alavelave, ae o se fa’atasiga o tagata e fa’aaloalo i tama’ita’i, ali’i, tu ma aga fa’ale-aganu’u ma talitonuga o isi, ma le pa’ia o le olaga e talatalanoa matala ma le loto i le auala e toe fa’afo’isia ai le filemu i le lalolagi. Ou te le fautuaina se potopotoga o le au fai mea maa, ma le le faamaoni, ae o se potopotoga o taʻitaʻi totoa o tu ma aga masani ma tagata o le lalolagi, e suʻesuʻe auala manumalo e maua ai le filemu i tulimanu uma o le kelope. O lenei ou te talitonu e tatau ona avea ma auala e alu ai.

E mafai ona fesoasoani tagata o le atunuu e faamalolo lo tatou paneta ma aumaia le filemu i luga. Ou te talitonu malosi ina ia taofia tumau le fefe, mativa ma maʻi o lo tatou lalolagi ia i tatou, e tatau ona avea le World Elders Forum ma Malo Aufaatasi fou.

O le'a sou manatu?

Faafetai!

Lauga Tulaga Fa'apitoa na saunia e le Ta'ita'ifono Le tumau o le World Elders Forum, Lana Tupu Tupu Bubaraye Dakolo, Agada IV, Ibenanaowei o Ekpetiama Kingdom, Bayelsa State, Nigeria, i le 6th Konafesi Faavaomalo Faʻaletausaga i Faʻafitauli Faʻafitauli Faʻaleaganuʻu ma Lotu ma Fausia le Filemu na faia ia Oketopa 31, 2019 i le Mercy College - Bronx Campus, Niu Ioka, ISA.

Faasoa atu

Faatatau Mataupu Faavae o

Religion in Igboland: Diversification, Relevance and Belonging

O lotu o se tasi o tulaga faʻale-aganuʻu faʻapitoa e le mafai ona faʻafitia aʻafiaga i tagata soifua i soʻo se mea i le lalolagi. E pei ona foliga mai e paia, e le gata ina taua le tapuaiga i le malamalama i le i ai o soo se tagatanuu moni ae e iai foi faiga faavae talafeagai i le va o tagata ma tulaga tau atinae. O fa'amatalaga fa'asolopito ma fa'ale-aganu'u i fa'aaliga eseese ma fa'aigoa o le fa'alavelave fa'alelotu e tele. O le atunuu Igbo i Nigeria i Saute, i itu uma e lua o le Vaitafe o Niger, o se tasi o vaega sili ona tele o pisinisi fai pisinisi i Aferika, faatasi ai ma le le mafaaseseina o tapuaiga e aʻafia ai le atinaʻe gafataulimaina ma fegalegaleaiga faʻalapotopotoga i totonu o ona tuaoi masani. Ae o le laufanua faʻalelotu o Igboland o loʻo suia pea. Seʻia oʻo i le 1840, o le lotu sili (s) a le Igbo o le nuʻu poʻo le aganuu. I lalo ifo o le luasefulu tausaga mulimuli ane, ina ua amata le galuega faafaifeautalai Kerisiano i le eria, na tatalaina ai se malosiaga fou lea o le a iu ai ina toe fetuutuunai le laufanua faalelotu o le atunuu o le eria. Na tupu a'e le faa-Kerisiano e faaitiitia ai le pule a le lotu mulimuli. Aʻo leʻi oʻo i le selau tausaga o le faʻaKerisiano i Igboland, na tulaʻi mai Isalama ma isi faʻatuatuaga faʻaletonu e tauva i lotu Igbo ma le faʻaKerisiano. O lenei pepa o loʻo faʻataʻitaʻia ai le faʻavasegaina o lotu ma lona faʻaogaina o galuega i le atinaʻe sologa lelei i Igboland. E maua mai ana fa'amaumauga mai galuega fa'asalalau, fa'atalanoaga, ma mea taulima. O lo'o finau mai a'o tula'i mai ni lotu fou, o le a fa'aauau pea ona fa'a'ese'ese ma/pe fetuutuuna'i le laufanua fa'alelotu a Igbo, pe mo le fa'atasi po'o le fa'apitoa i totonu o lotu o lo'o iai ma fa'atupula'ia, mo le ola o le Igbo.

Faasoa atu

Fausiaina o Nuu maufetuuna'i: Faiga e Taulai Tamaiti mo le Tali Atu mo le Yazidi Community Post-Genocide (2014)

O lenei su'esu'ega o lo'o taula'i atu i ni auala se lua e mafai ai ona tulituliloa auala e tali atu ai i le vaitaimi o le fa'ama'i fa'ama'i o tagata Yazidi: fa'amasinoga ma le le fa'amasinoga. O le fa'amasinoga tau suiga ose avanoa tulaga ese pe a mae'a fa'alavelave e lagolago ai le suiga o se nu'u ma fa'atupuina se lagona o le maufetuuna'i ma le fa'amoemoe e ala i se fa'ata'ita'iga, lagolago tele. E leai se 'tasi le tele e fetaui ma mea uma' auala i nei ituaiga o faiga, ma o lenei pepa e amanaʻia ai le tele o mea taua i le faʻavaeina o le faavae mo se auala aoga e le gata ina taofia ai sui o le Islamic State of Iraq and the Levant (ISIL). e tali atu mo a latou solitulafono faasaga i tagata soifua, ae ia faʻamalosia sui o le Yazidi, aemaise lava tamaiti, e toe maua se lagona o le tutoʻatasi ma le saogalemu. I le faia o lea mea, o lo'o fa'ata'atia ai e le au su'esu'e tulaga fa'ava-o-malo o aia tatau a tamaiti, fa'ama'oti po'o fea e talafeagai i le tulaga o Iraqi ma Kurdish. Ma, e ala i le iloiloina o lesona na aʻoaʻoina mai suʻesuʻega faʻataʻitaʻiga o faʻataʻitaʻiga tutusa i Sierra Leone ma Liberia, o le suʻesuʻega e fautuaina ai auala e tali atu ai interdisciplinary e faʻaogatotonu i le faʻamalosia o le auai o tamaiti ma le puipuiga i totonu o le Yazidi context. Ua saunia auala faapitoa e mafai ai ma e tatau ona auai tamaiti. Faʻatalanoaga i Iraqi Kurdistan ma tamaiti e toʻafitu na sao mai le faʻatagataotauaina a le ISIL na faʻatagaina mo tala faʻapitoa e logoina ai le va o loʻo i ai nei i le tausiga o latou manaʻoga pe a maeʻa le tafeaga, ma taʻitaʻia ai le fausiaina o talaʻaga a le ISIL, e fesoʻotaʻi ai tagata solitulafono i le solia o tulafono faʻavaomalo. O nei fa'amatalaga e tu'uina atu ai se fa'amatalaga tulaga ese i le poto masani a le Yazidi na sao mai, ma pe a su'esu'eina i le lautele fa'alelotu, nu'u ma fa'alapotopotoga fa'aitulagi, e maua ai le fa'amalamalamaga i laasaga uma e soso'o ai. O loʻo faʻamoemoe le au suʻesuʻe e faʻaalia se lagona o le faanatinati i le faʻavaeina o faiga faʻatulafonoina lelei mo le nuu o Yazidi, ma valaʻau atu i tagata faʻapitoa, faʻapea foʻi ma le lalolagi lautele e faʻaogaina le pulega faʻavaomalo ma faʻalauiloaina le faʻavaeina o se Truth and Reconciliation Commission (TRC) o se auala e le fa'asalaina e fa'aaloalogia ai aafiaga o Yazidis, a'o fa'amamaluina le poto masani a le tamaititi.

Faasoa atu