Le Feteenaiga a le Kamupani Mining i le Democratic Republic of Congo

O le a le mea ua tupu? Tala'aga Fa'asolopito i le Fete'ena'iga

O le Congo o loʻo faʻamanuiaina i le lalolagi tele e teu ai minerale, e tusa ma le $ 24 miliona (Kors, 2012), e tutusa ma le GDP o Europa ma le Iunaite Setete tuʻufaʻatasia (Noury, 2010). Ina ua maeʻa le Taua Muamua a Congo lea na faʻaumatia Mobutu Sese Seko i le 1997, o kamupani maina o loʻo taumafai e faʻaaogaina minerale a Congo na sainia konekarate pisinisi ma Laurent Desire Kabila aʻo leʻi avea o ia ma tofi. O le Banro Mining Corporation na fa'atauina suafa maina a le Société Minière et Industrielle du Kivu (SOMINKI) i South Kivu (Kamituga, Luhwindja, Luguswa ma Namoya). I le 2005, na amata ai e Banro le suʻesuʻega i Luhwindja chefferie, Mwenga teritori, sosoo ai ma le faʻaaogaina i le 2011.

O le galuega eliina e le kamupani o lo'o i nofoaga sa iai muamua i le faitau aofa'i o le atunu'u, lea na latou maua ai se tupe e ala i le eliina ma fa'ato'aga. E ono nu'u (Bigaya, Luciga, Buhamba, Lwaramba, Nyora ma Cibanda) na fa'ate'aina ma o lo'o si'itia i se nofoaga maugā e ta'ua o Cinjira. O le nofoaga autu o le kamupani (ata 1, itulau 3) o loʻo i totonu o se nofoaga e tusa ma le 183 km2 lea sa nofoia muamua e le tusa ma le 93,147 tagata. O le nuu lava o Luciga e tusa ma le 17,907 tagata.[1] A'o le'i toe siitia i Cinjira, sa i ai i tagata e ona fanua ni pepa o suafa na tu'uina atu e matai o le nu'u ina ua uma ona tu'uina atu se povi, 'oti po'o se isi fa'ailoga o le fa'afetai i le atunu'u. Kalinzi [fa'afetai]. I le aganu'u a Congolese, ua manatu fanua o se mea totino masani e fa'asoa i totonu o le nu'u ae le o le umiaina ta'ito'atasiNa aveesea e Banro nuu i tua atu o le pule faa-kolone na maua mai i le malo o Kinshasa lea na aveesea ai i latou e ona fanua e tusa ai ma tulafono faaleaganuu.

I le taimi o suʻesuʻega, aʻo viliina ma ave faʻataʻitaʻiga a le kamupani, na faʻalavelave nuʻu i le viliina, pisa, paʻu maa, lua matala, ma ana. Na paʻuʻū tagata ma manu i ana ma lua, a o isi na manuʻa i maa paʻuʻū. O nisi o manu e le'i toe maua mai i ana ma lua, a o isi na fasiotia i ma'a pa'u'u. Ina ua tetee tagata i Luhwindja ma talosagaina se taui, sa teena e le kamupani ae na i lo lena sa faafesootai le malo o Kinshasa na auina atu fitafita e taofia le tetee. O fitafita na fanaina tagata, manunu'a nisi ma isi na maliliu pe na maliliu mulimuli ane ona o manu'a na latou maua i se siosiomaga e aunoa ma se tausiga faafomai. O lua ma ana o loʻo matala pea, e tumu i vai maʻi ma pe a timu, e avea ma nofoaga e faʻatupu ai namu, ma aumaia ai le malaria i se faitau aofaʻi e aunoa ma ni falemaʻi lelei.

I le 2015, na faʻasalalau ai e le kamupani le 59 pasene o le faʻaagaga o Twangiza naʻo ia, e aunoa ma le faitauina o tupe teu a Namoya, Lugushwa ma Kamituga. I le 2016, na gaosia ai e le kamupani le 107,691 aunese auro. O tupe mama na maua e le o atagia i le faʻaleleia atili o le soifuaga o nuʻu faʻapitonuʻu, o loʻo tumau pea le matitiva, leai ni galuega, ma faʻafeagai ma soliga o aia tatau a tagata ma le siosiomaga e mafai ona paʻu ai Congo i taua maualuga. O lo'o soso'o ai le fa'atuputeleina o mafatiaga o tagata fa'atasi ma le mana'oga o le lalolagi mo minerale.

Tala a le Tasi – pe fa'afefea ona malamalama vaega ta'itasi ile tulaga ma pe aisea

Tala a Congolese Community Representative – Ua faamata’u e Banro a tatou mea e ola ai

Tulaga: E tatau ona totogi e Banro ia i matou ma faʻaauau pea le mina pe a uma ona talanoa ma nuʻu. O tatou e ana ia minerale ae le o tagata mai fafo. 

Mea e fiafia iai:

Saogalemu/Saogalemu: O le si'i fa'amalosi o nu'u mai fanua o tatou tua'a lea na tatou maua ai le ola ma taui le lelei o se soliga atoa o lo tatou mamalu ma aia tatau. Matou te manaomia fanua e ola lelei ma fiafia ai. E le mafai ona tatou maua le filemu pe a ave o tatou fanua. E mafai faapefea ona tatou o ese mai lenei mativa pe a le mafai ona tatou galueaiina pe maina? Afai tatou te tumau pea i le leai o ni fanua, e leai lava se filifiliga sei vagana ai le auai ma/poo le faia o vaega faaauupegaina.

Manaoga Tamaoaiga: E toʻatele tagata e leai ni galuega ma ua sili atu ona matou matitiva nai lo le oʻo mai o Banro. A leai se fanua, e leai se tatou tupe maua. Mo se faʻataʻitaʻiga, sa masani ona matou umiaina ma faʻaola laau aina e mafai ona matou maua ai se tupe i vaitau eseese o le tausaga. Sa masani foi ona aai tamaiti i fualaau aina, pi, ma avoka. E le mafai ona tatou toe gafatia lena mea. E toatele tamaiti o loo mafatia i le le lava o meaai. E le mafai e le au failiina tufuga ona toe fai maina. Po o fea lava latou te maua ai auro, fai mai Banro o loʻo i lalo o lana faʻasalaga. O se faaaʻoaʻoga, na maua e nisi o tagata ʻeliina se nofoaga na latou taʻua o 'Makimbilio' (Swahili, nofoaga o sulufaʻiga) i Cinjira. O lo'o fa'apea mai Banro o lo'o i lalo o lona fanua fa'asoa. Sa matou manatu o Cinjira e ana ia i matou e ui o le tulaga o le olaga e tutusa ma se tolauapiga sulufai. Ua fa'amalosia foi e Banro faiga pi'opi'o. Latou te taufaaleaga tagata ofisa o le malo e taufaamataʻu ia i tatou, e aloese mai lafoga ma maua ni tau taugofie. Afai e le mo faiga piʻopiʻo, o le 2002 Mining Code o loʻo faʻaalia ai e tatau ia Banro ona faʻaagaaga se nofoaga mo le au faʻatau oloa ma mataʻituina faiga faʻavae tau siosiomaga. A maeʻa ona faʻatulafonoina tagata ofisa o le lotoifale, e faʻagaioi le kamupani e aunoa ma se faʻasalaga. Latou te faia e pei ona latou manaʻo ai ma fai mai e umia uma nofoaga o minerale o loʻo nofoia e le au faʻatau oloa, lea e faʻateleina ai feeseeseaiga ma vevesi i totonu o nuʻu. Afai e fai mai Banro e ana uma ia teuga o minerale o fea o le a maua ai e le sili atu i le miliona tagata maina tufuga ma o latou aiga se ola? Pau lava le isi filifiliga e totoe mo i tatou o le tago lea i fana e puipui ai a tatou aia tatau. Ua oo mai le taimi o le a osofaʻia ai e vaega faaauupegaina kamupani maina. 

Mana'oga Fa'aletino: O fale na fausia e Banro mo aiga i Cinjira e laiti tele. O matua e nonofo i le fale e tasi ma o latou talavou, ae o le masani, o tama ma teine ​​e tatau ona eseese fale i le lotoa o latou matua ma afai e le mafai, o tama ma teine ​​e eseese potu. E le mafai ona faia i totonu o fale laiti ma fale laiti e le mafai ona e fausia ai isi fale. E o’o fo’i i umukuka e laiti tele e leai se avanoa e fa’ata’amilo ai le magalafu lea e masani ona matou nonofo ai o se aiga, tunu sana po’o manioka ma fa’amatala tala. Mo aiga uma, o le faleuila ma le umukuka e vavalalata le tasi i le isi e le lelei. E leai se mea e taaalo ai a tatou fanau i fafo, ona o fale o loo i luga o se mauga papa. O Cinjira e tu i luga o le mauga tifato, i le maualuga maualuga, ma le maualalo o le vevela e masani ona malulu ma puao faifai pea e ufitia ai fale i nisi taimi, ma faigata ai ona iloa e oo lava i le ogatotonu o le aso. E matua tifato foi ma leai ni laau. A agi le matagi e mafai ona lafo i lalo le tagata vaivai. Peitaʻi, e lē mafai ona tatou totō laau ona o le nofoaga papa.

Soliga ole Siosiomaga/Solitulafono: I le taimi o suʻesuʻega, na faʻaumatia e Banro lo tatou siosiomaga i lua ma ana o loʻo tatala pea e oʻo mai i le aso. Ole vaega ole la'uina e iai fo'i a'afiaga leaga ile fa'ateleina o lua lautele ma loloto. O si'usi'u mai eli auro o lo'o sasaa i tafatafa o auala ma matou masalomia o lo'o i ai le cyanide acids. E pei ona faaalia i le ata 1 o loo i lalo, o le fanua o loo i ai le ofisa autu o Banro ua tuufua, e aafia i matagi malosi ma eleele tafia.

Ata 1: Nofoaga e la'u ai e le Kamupani a Banro[2]

Banro Corporation nofoaga eli ai
©EN. Mayanja Tesema 2015

E fa'aaoga e Banro le cyanide acid ma o asu mai le falegaosimea ua tu'ufa'atasi uma e fa'aleagaina ai le eleele, ea, ma le vai. O le vai o lo'o i ai toxins mai le falegaosimea e tafe i vaitafe ma vaituloto o loʻo maua ai le tausiga. O mea leaga e tasi e afaina ai le laulau vai. O loʻo matou feagai ma faʻamaʻi faʻamaʻi faʻalavelave faʻalavelave, kanesa o le mama, ma faʻamaʻi tigaina o le manava, faʻamaʻi fatu ma le tele o isi faʻalavelave. O povi, puaa, ma ʻoti ua oona i vai inu mai le falegaosimea, ma iʻu ai i le oti. O le tu'uina atu o u'amea i le ea e mafua ai fo'i le timu acid e afaina ai lo tatou soifua maloloina, laau, fale, ola vai ma isi totoga e aoga mai le vai timu. O le fa'aauauina o le fa'aleagaina, fa'aleagaina o lau'ele'ele, ea ma vai e mafai ona fa'atupu ai le le saogalemu o mea'ai, eleele ma le utiuti o le vai ma ono ta'ita'iina ai Congo i taua tau si'osi'omaga.

Tulaga/Taua ma Auaunaga Lautele: O Cinjira e vavae ese mai isi nuu. O i matou na o matou ae o le taimi muamua, o matou nuu sa vavalalata le tasi i le isi. E fa'afefea ona ta'ua lenei nofoaga o le fale pe a leai ni a tatou suafa? Ua le maua uma i matou nofoaga fa'ale-agafesootai e aofia ai falema'i ma a'oga. Matou te popole ina ne’i matou feoti a’o matou mama’i, aemaise lava a matou fanau ma tina ma’itaga, ae matou te le’i oo atu i se falema’i. E leai ni aoga maualuluga a Cinjira, e fa'atapula'a ai a'oa'oga a le tatou fanau i tulaga tulagalua. E oo lava i aso malulu ia e masani ai i luga o le mauga, matou te savavali mamao e maua ai auaunaga masani e aofia ai togafitiga faafomaʻi, aʻoga, ma le maketi. Na o le pau lava le auala i Cinjira na fausia i luga o se malifa tifato, e tele lava ina ui atu i taʻavale 4x4 (e le mafai e se tagata masani ona gafatia). O ta’avale a Banro, o ta’avale ia e fa’aaoga le alatele ma e ta’avale fa’avalevalea, lea e lamatia ai le soifua o le fanau o lo’o ta’alo i nisi o taimi i autafa o le alatele ae maise fo’i o tagata e kolosi mai i itu eseese. Sa i ai a matou mataupu e paʻu ai tagata ma e tusa lava pe feoti, e leai se tasi e molia.

Fa'aletagata/Mamalu/Aiā Tatau a Tagata: Ua solia lo tatou mamalu ma aia tatau i lo tatou lava atunuu. Pe ona o tatou o ni Aferika? Matou te lagona le faʻalumaina ma e leai se mea matou te lipotia ai a matou mataupu. Ina ua taumafai alii e tautala atu i na papalagi, e lei faalogo. O lo'o i ai se eseesega tele i le va o tatou ma le kamupani lea, ona o loʻo i ai tupe, o loʻo faʻatonuina ai le malo e tatau ona latou tali atu. O i tatou o tagata ua afaina. E le fa'aaloalo le malo po'o le kamupani ia i matou. Latou te amio uma ma faia i tatou e pei o le Tupu Leopold II poʻo le au nofoia o Belgian e manatu e sili atu i latou ia i tatou. Afai e maualuluga i latou, tamalii ma amio lelei, aisea ua latou o mai ai iinei e gaoi a tatou punaoa? O se tagata mamalu e le gaoi. E iai foʻi se mea e faigatā ona tatou malamalama i ai. O tagata e tetee i galuega faatino a Banro e iu ina maliliu. Mo se faʻataʻitaʻiga, o le sa avea muamua ma Mwami (taʻitaʻi o le lotoifale) o Luhindja Filemon…sa tetee i le siitia o nuu. Ina ua malaga o ia i Falani, sa susunu lana taavale ma maliu ai. O isi ua mou atu pe maua ni tusi mai Kinshasa e aua le faalavelave ia Banro. Afai e le faʻaaloalogia o tatou mamalu ma aia tatau iinei i Congo, o fea se isi mea e mafai ona faʻaaloalogia? O le fea atunuu e mafai ona ta'ua o lo tatou aiga? E mafai ona tatou o i Kanata ma amio e pei ona amio a Banro iinei?

Faamasinoga: Matou te mananao i le faamasinoga tonu. Mo le silia ma le sefulufa tausaga, o loʻo matou mafatia ma faʻaauau pea ona faʻamatalaina a matou tala, ae leai se mea na faia. E aunoa ma le faitauina o le vete a lenei atunuu na amata i le 1885 scramble ma vaeluaina o Aferika. O faiga sauā na faia i totonu o lenei atunuu, o soifua na maumau ma alagaoa na faoa mo se taimi umi e tatau ona toe totogi. 

Tala a le Sui o Banro – O tagata o le faafitauli.

Tulaga:  O le a matou LE TUMAU le mina.

Mea e fiafia iai:

Tamaoaiga: O le auro o loo tatou eliina e le saoloto. Matou te teu faafaigaluega ma matou manaʻomia tupe mama. E pei ona taʻu mai e la matou vaaiga mamao ma le misiona: Matou te mananao e avea ma "kamupani Auro a Aferika Tutotonu Tutotonu," i "nofoaga saʻo, faia mea saʻo, i taimi uma." O a tatou fa'atauga e aofia ai le fausiaina o se lumana'i gafataulimaina mo nu'u talimalo, teu fa'afaigaluega i tagata ma ta'ita'ia ma le fa'amaoni. Na matou mananaʻo e faʻafaigaluega nisi o tagata o le lotoifale ae latou te le maua ni tomai matou te manaʻomia. Matou te malamalama o loʻo faʻamoemoeina e le nuʻu matou te faʻaleleia o latou tulaga ola. E le mafai. Na matou fausia se maketi, toe faaleleia nisi o aʻoga, matou tausia le auala ma saunia se taavale a le falemaʻi i le falemaʻi lata ane. E le o matou o le malo. O la matou pisinisi. O nu'u na fa'ate'aina na toe totogi. O fa'i uma po'o la'au fua, na maua ai le $20.00. E latou te faitio e faapea, matou te leʻi totogia isi laau e pei o le ofe, laau e le o fua, polyculture, tapaa, ma isi. E fia se tupe e maua e se tasi mai ia laau? I Cinjira, e iai so latou nofoaga e mafai ona latou totō ai fualaau faisua. E mafai fo'i ona latou totōina i apa po'o luga o fa'alavalava. 

Saogalemu/Saogalemu: Ua faamata’uina i tatou i sauaga. O le mafuaaga lena matou te faalagolago ai i le malo e puipuia i matou mai le militeri. E tele taimi na osofaia ai a tatou tagata faigaluega.[3]

Aia Tatau a le Siosiomaga: Matou te mulimulitai i taʻiala i totonu o le mining code ma galue faʻatatau i nuʻu talimalo. Matou te mulimuli i tulafono a le itumalo ma amio o ni sao malosi ma faʻalagolago i le tamaoaiga i le atunuʻu ma nuʻu, faʻatautaia tulaga lamatia e ono faʻafefe ai lo matou igoa. Ae e le mafai ona tatou faia ni mea e sili atu nai lo le mea e manaomia e tulafono a le atunuu. Matou te taumafai i taimi uma e fa'aitiitia o matou tulagavae fa'alesiosiomaga e ala i feutaga'iga ma nu'u. Sa matou manana'o e a'oa'oina ma fa'akonekarate nisi o tagata o le atunu'u e mafai ona latou totō laau i so'o se mea na matou fa'amae'a ai le galuega eli. Matou te faamoemoe e fai lena mea.

Fa'aletagata/Mamalu/Aiā Tatau a Tagata: Matou te mulimulitaia o matou tulaga taua, o le faʻaaloalo i tagata, manino, faʻamaoni, tausisia, ma matou faʻatinoina ma le lelei. E le mafai ona matou talanoa i tagata uma i totonu o nuu talimalo. Tatou te faia e ala i o latou matai.

Pisinisi Fa'ateleina/Paia: Matou te fiafia ua sili atu lo matou manuia nai lo le mea na matou faʻamoemoeina. E mafua foi ona o matou faʻamaoni ma faʻapolofesa matou te faia a matou galuega. O la matou sini o le saofagā i le tuputupu aʻe o le kamupani, le soifua manuia o matou tagata faigaluega, ma faʻapea foʻi ona fausia se lumanaʻi gafataulimaina mo nuʻu.

mau faasino

Kors, J. (2012). Minerale toto. Saienisi i le taimi nei, 9(95), 10-12. Na maua mai https://joshuakors.com/bloodmineral.htm

Noury, V. (2010). Le fetuu o coltan. Aferika Fou, (494), 34-35. Maua mai https://www.questia.com/magazine/1G1-224534703/the-curse-of-coltan-drcongo-s-mineral-wealth-particularly


[1] Chefferie de Luhwindja (2013). Rapport du recensement de la chefferie de Luhwindja. O le aofa'i o i latou na fa'ate'aina e fa'atatau talu mai le tusiga igoa mulimuli i Congo i le 1984.

[2] O le faavae o Banro o loʻo i totonu o le pitonuʻu o Mbwega, le vaega o Luciga, i le malo o Luhwundja e aofia ai le toaiva vaega.

[3] Mo faʻataʻitaʻiga i osofaʻiga vaʻai: Mining.com (2018) Militia fasiotia le lima i le osofaʻiga i le Banro corp's East Congo auro mine. http://www.mining.com/web/militia-kills-five-attack-banro-corps-east-congo-gold-mine/; Reuters (2018) Na osofaʻia taavale eli auro a Banro i Congo i sasaʻe, lua ua maliliu: Armyhttps://www.reuters.com/article/us-banro-congo-violence/banro-gold-mine-trucks-attacked-in-eastern- Congo-lua-oti-au-idUSKBN1KW0IY

Poloketi Mediation: Mediation Case Study atiae e Evelyn Namakula Mayanja, 2019

Faasoa atu

Faatatau Mataupu Faavae o

Religion in Igboland: Diversification, Relevance and Belonging

O lotu o se tasi o tulaga faʻale-aganuʻu faʻapitoa e le mafai ona faʻafitia aʻafiaga i tagata soifua i soʻo se mea i le lalolagi. E pei ona foliga mai e paia, e le gata ina taua le tapuaiga i le malamalama i le i ai o soo se tagatanuu moni ae e iai foi faiga faavae talafeagai i le va o tagata ma tulaga tau atinae. O fa'amatalaga fa'asolopito ma fa'ale-aganu'u i fa'aaliga eseese ma fa'aigoa o le fa'alavelave fa'alelotu e tele. O le atunuu Igbo i Nigeria i Saute, i itu uma e lua o le Vaitafe o Niger, o se tasi o vaega sili ona tele o pisinisi fai pisinisi i Aferika, faatasi ai ma le le mafaaseseina o tapuaiga e aʻafia ai le atinaʻe gafataulimaina ma fegalegaleaiga faʻalapotopotoga i totonu o ona tuaoi masani. Ae o le laufanua faʻalelotu o Igboland o loʻo suia pea. Seʻia oʻo i le 1840, o le lotu sili (s) a le Igbo o le nuʻu poʻo le aganuu. I lalo ifo o le luasefulu tausaga mulimuli ane, ina ua amata le galuega faafaifeautalai Kerisiano i le eria, na tatalaina ai se malosiaga fou lea o le a iu ai ina toe fetuutuunai le laufanua faalelotu o le atunuu o le eria. Na tupu a'e le faa-Kerisiano e faaitiitia ai le pule a le lotu mulimuli. Aʻo leʻi oʻo i le selau tausaga o le faʻaKerisiano i Igboland, na tulaʻi mai Isalama ma isi faʻatuatuaga faʻaletonu e tauva i lotu Igbo ma le faʻaKerisiano. O lenei pepa o loʻo faʻataʻitaʻia ai le faʻavasegaina o lotu ma lona faʻaogaina o galuega i le atinaʻe sologa lelei i Igboland. E maua mai ana fa'amaumauga mai galuega fa'asalalau, fa'atalanoaga, ma mea taulima. O lo'o finau mai a'o tula'i mai ni lotu fou, o le a fa'aauau pea ona fa'a'ese'ese ma/pe fetuutuuna'i le laufanua fa'alelotu a Igbo, pe mo le fa'atasi po'o le fa'apitoa i totonu o lotu o lo'o iai ma fa'atupula'ia, mo le ola o le Igbo.

Faasoa atu