O Lu'itau o se Fa'aipoipoga Fefiloi ua Fa'ateleina ona o Sauaga Fa'avae ma Fa'alapotopotoga Pi'opi'o
O le a le mea ua tupu? Tala'aga Fa'asolopito i le Fete'ena'iga
I le aso 6 o Iuni, 2012 pe tusa o le 8:15 PM, Virginia, o se fafine mai se atunuu Aferika e tautala Falani ma se tina o se fanau e toafa, na ia faatulagaina se vaaiga o sauaga i totonu o aiga ina ua uma ona maua muamua le taitaiga mai tagata faigaluega o faalapotopotoga eseese, o le Office for Youth ma Aiga ('Jugendamt'), Malua mo Fafine Sauaina ('Frauenhaus') ma le Ofisa mo Faalavelave Fa'asaga i Sauaga i Aiga ('Interventionsstelle gegen Gewalt in der Familie'). Na togi e Virginia le ipu ma Marvin's (= lana tane ma le tagatanuu o le Democratic Republic of 'Disgustyria', o se setete lea 'aloaia' pule o le tulafono ma fa'aaloalogia aia tatau ma sa'olotoga) 'aiga o le afiafi fa'atasi ma se kafi vai i luga o le fola o le potu 'ai ma vala'au leoleo e fa'aaoga le numera fa'afuase'i. Talu ai o Virginia e fou lava ia Disgustyria (na siitia atu o ia iina ina ua uma ona faaipoipo ia Marvin i lona atunuu i Aferika i le na o le sefulutasi masina talu ai), sa na o le utiuti o lona malamalama i le gagana i le lotoifale - o lea, na fesoasoani ai Marvin ia te ia i le fesootai atu o le tuatusi sao i le leoleo, ona sa ia talitonu e leai se mea sese na ia faia ma o le i ai o leoleo o le a fesoasoani e toe faʻaleleia le tulaga masani i totonu o le fale.
Ina ua taunuu leoleo i le fale mautotogi, Virginia ma le loto i ai - i le mulimuli ai i le 'fautuaga lelei' na maua mai i luga o faʻalapotopotoga o Disgustyria - na mimilo lana tala ma tuʻuina atu faʻamatalaga sese ma le loto i ai e uiga i mea na tutupu i leoleo, o lona uiga na ia tuuaia Marvin o le saua ia te ia, e aofia ai sauaga fa'aletino/saua. O le i’uga, na fa’atonu ai e Leoleo ia Marvin e tapena lana atopa’u i totonu o le 10 minute, ma tu’uina atu ai loa le poloaiga e fa’asa ai mo le ulua’i vaitaimi o le lua vaiaso, lea na toe fa’aopopoina i le fa vaiaso. Sa tatau ona tuuina atu e Marvin ki o le fale mautotogi i leoleo ma o Virginia ma Marvin sa ave i le ofisa leoleo lata ane mo se suesuega auiliili e uiga i mea na tutupu. I le ofisa o leoleo na faateteleina ai e Virginia ana pepelo e ala i le tuuaia sese o Marvin i le seiina o lona lauulu ma mafua ai ona manua lona ulu.
Ona o le utiuti o lona malamalama i le gagana a le atunuu, na faatulaga ai le suesuega a Virginia faatasi ai ma le fesoasoani a se tagata faaliliu gagana Falani. Na tupu na ofuina e Virginia se vaʻa i le taimi lea ma o le mea lea e le mafai ai ona oʻo i se manua o le ulu pe a toso e Marvin, (le taʻutaʻua 'faʻalavelave') lona lauulu. Ua suia nei e Virginia lana faamatalaga e ala i le faamatalaina o lona le malamalama i le fesili a leoleo ('galo' le mea moni na fesiligia o ia faatasi ai ma le fesoasoani a se faaliliu upu tauto), ona e le malamalama o ia i le gagana a le atunuu ma faailoa atu ia i latou e faapea, nai lo le tosoina o lona lauulu, na tulei solo o ia e Marvin i totonu o le fale mautotogi ma mulimuli ane tu ai lona ulu i le puipui ma ua tigaina nei i le tiga tele o lona ulu ma talosagaina e ave e le falemaʻi. i le isi falemai mo se suesuega auiliili faafomai. O le taunuuga o lenei su'esu'ega faafoma'i e le lelei, e le mafai e le foma'i su'esu'e ona iloa so'o se manu'a sese o le ulu - leai se mea e va'aia ma leai se lagolago e lua x-Ray. O i'uga o nei su'esu'ega tele sa le lelei.
E ui lava i nei feteʻenaʻiga manino ma pepelo i lana faʻamatalaga, na tumau pea le faʻatonuga o le faʻasaina - na tuli ese Marvin i luga o le auala. Na tauanau Virginia e alu ese foi ma le fale mautotogi ma ia ulufale i totonu o le Shelter mo tamaitai sauaina oe ua uma ona ofoina atu le 'puipuiga' ia te ia ma lana fanau e toafa i ni nai aso na muamua atu, i le tulaga 'e tatau ona tupu se mea leaga i le fale'.
I le taimi nei - ina ua maeʻa le toeitiiti atoa le lima tausaga o taumafaiga faʻaletulafono le aoga ma faʻalavelave faʻafuaseʻi o le mafaufau, Marvin
- ua matua le toe maua se fesootaiga ma lana fanau e toafa (o le toalua o i latou, o Antonia ma Alexandro, e na o le ono vaiaso le matutua i le taimi na faatulagaina ai e Virginia le vaaiga o sauaga i totonu o aiga) e le iloa lo latou tama ma ua faamalosia e tuputupu ae o se afa- tamaiti matuaoti e aunoa ma se mafuaaga;
- na maua e le faamasinoga a le aiga le nofosala i le faaleaga o le faaipoipoga;
- ua leiloa lana galuega totogi lelei;
- e ui lava i ana taumafaiga faifaipea e faia se talanoaga ma lona toʻalua muamua, e oʻo lava i le faʻalavelave a le 'tolu vaega e le tutusa', e suʻe se tali faʻafeiloaʻi mo le lelei o le la fanau e toafa o loʻo vavae ese mai lona tagata muamua ona o ia 'puipuia' e o fa'alapotopotoga o lo'o ta'ua i luga, latou te le fa'atagaina so'o se feso'ota'iga fa'apenei ma o lea o lo'o tu'usa'o ma fa'atupuina ai le fete'ena'iga;
- e mafatia i le faʻaalia o sauaga faʻavae ma le salalau lautele o le valea ma le le atoatoa i totonu o le faiga faʻaletulafono, lea e vave faʻaalia ai tamaloloa o le 'faʻalavelave ma faʻaititia tama i se 'ATM Card' faʻamalosia i latou e faʻafeiloaʻi le le talafeagai o le tausiga o aiga e aunoa ma se avanoa mamao mo fesootaiga masani ma lana fanau.
Tala a le Tasi – Le Malamalamaga o Tagata Ta’itasi i le Tulaga ma le Aisea
Tala a Virginia – O ia o le faafitauli.
Tulaga: O aʻu o se avā ma se tinā lelei, ma o aʻu o se tagata ua aafia i sauāga i totonu o aiga.
Mea e fiafia iai:
Saogalemu / Puipuiga: Na ou tuua loʻu atunuu i Aferika ona o loʻu alofa i laʻu tane faatoʻā faaipoipo ma le faamoemoe ina ia faaaloalogia ma tausia i se auala mamalu e pei o se fafine e iai ana aiā tatau uma. Sa ou faamoemoe foi e ofoina atu se lumanai lelei mo la’u fanau. E leai se tamaitai e tatau ona aafia i sauaga i totonu o aiga ma e tatau ona fefe mo lona ola a o faaipoipo i se alii ua iu ina saua. O aia tatau a tamaitai e tatau ona faʻaaloalogia ma ou te fiafia ua ou mauaina faʻalapotopotoga i Disgustyria o loʻo mauaa malosi i totonu o le sosaiete ma o loʻo galulue malosi e puipuia tina ma tamaiti mai a latou tane saua ma faʻamalosi.
Mana'oga Fa'aletino: I le taimi o le faaipoipoga ma Marvin, sa ou lagona le pei o le i ai i se falepuipui. Sa ou fou i Disgustyria ma ou te le masani i le gagana ma aganuu a le atunuu. Sa ou manatu e mafai ona ou faalagolago i loʻu toalua, e le o le tulaga lena. O loʻu faatuatuaina o ia na faavae i ana folafolaga sesē a o ma nonofo faatasi i Aferika a o leʻi faaipoipo. Mo se faʻataʻitaʻiga na te leʻi faʻatagaina aʻu e faʻafesoʻotaʻi ma isi tagata Aferika o loʻo nonofo iinei mo sina taimi. Na finau Marvin e na o aʻu e nofo i le fale, ia taulaʻi i le matafaioi o le 'taumāfale' ma le 'tina', lea na ou lagona ai o se tamaʻitaʻi faamama. Na ia musu foi e saunia se paketi masani a le aiga e mafai ona ou faaaogaina e aunoa ma le fesili atu ia te ia mo mea faavae…. Sa le faatagaina foi a'u e faatau se lanu fao faigofie a'u. Sa ia natia foi lona totogi. E leʻi lelei lava o ia ia te aʻu ma e le mafai ona talanoa ma ia i se leo masani - sa ia ee mai pea ia te aʻu ma tamaiti. Ou te manatu o ia o se tagata e fiafia e fai fusuaga nai lo le faʻamautuina o le nofo lelei i totonu o lona aiga ma lona aiga. E lē o ia o se tamā lelei mo lana fanau ona e lē o iai sona tomai e faaalia ai faalogona ma le malamalama i o latou manaʻoga.
Tulaga Faatauaina / Aiga: O la'u miti i taimi uma le avea ma se tina ma ia maua se tane a o nonofo faatasi o se aiga i lalo o le fale e tasi. Sa ou manao foi e avea ma se vaega o se aiga lautele, ae i le avea ai ma se tagata ese ma se tamaitai mai Aferika sa ou lagonaina lava le le faaaloalo o le aiga o Marvin ia te au o se paaga tutusa. Ou te manatu o lona aiga e matua le mautonu ma vaapiapi ma o lea ua faaalia ai se uiga faailogalanu ia te au. O le mea lea, o la'u miti o se 'aiga lautele' na malepelepe mai lava i le amataga.
Fa'aletagata/Fa'aaloalo: Na ou faaipoipo ia Marvin ona sa ou alofa ia te ia, ma sa ou fiafia e faaipoipo ma siitia atu ma loʻu toalua i lona atunuu na tupuga mai ai ia Iuni 2011. E tatau ona ou faaaloalogia o se tamaitai ma se tina na tuua lona atunuu e nofo ai. ma le tane ma o loʻo feagai ma luitau uma o se tagata mai fafo i se atunuʻu fou ma faʻamaeʻaina aganuu eseese. Ou te manaʻo e maua se lumanaʻi saogalemu ma mautu mo laʻu fanau e ala i aʻoaʻoga lelei e tatau ona fesoasoani ia i latou e suʻe se galuega lelei mulimuli ane. E tatau foi ona faʻaaloalogia laʻu fanau - Marvin e le o se tama lelei ma na ia faʻaleagaina i latou.
Tala a Marvin – O ia (lona 'uiga') ma fa'alapotopotoga pi'opi'o/fa'atupu vevesi o le fa'afitauli.
Tulaga: Ou te manaʻo ia faia i se faiga saʻo e faʻavae i luga o faʻamatalaga autu - e manaʻomia le tausisia o aia tatau.
Mea e fiafia iai:
Saogalemu/Saogalemu: E tatau ona ou lagona le saogalemu i totonu o loʻu fale ma o loʻu amio saʻo faʻapea foʻi ma le faʻamaoni o loʻu aiga e manaʻomia ona faʻaaloalogia e faʻalapotopotoga a le malo, e aofia ai ma leoleo. I totonu o se atunuu faatemokalasi e le tatau ona afaina tagata ma matua faasalaina ona o ni tuuaiga ma pepelo e le faavaea, fausia ma mautinoa. O alii ma tamaitai o ni tagata soifua e tutusa aia tatau ma matafaioi....Amataina se 'taua' faasaga i alii ma tama i lalo o le faamalu masalosalo o le 'faasaolotoina' faatasi ai ma le manatu masani e faapea o alii e masani lava o le 'tagata faatupu vevesi', ma o tamaitai e afaina i taimi uma. o tagata sauā e lē uu vai ma e mamao mai le mea moni. E mautinoa lava e le lagolagoina le manatu o 'aia tutusa mo alii ma tamaitai'….
Mana'oga Fa'aletino: I le avea ai o se alii o le aiga ou te manao e faatasi ma la'u fanau i aso taitasi e fausia ai sootaga malolosi ma tumau faalelagona. O le faia o se sao malosi i o latou olaga ma avea ma se faataitaiga mo i latou o se mea ou te faamoemoe i ai. Na ou fausia se fale mo i latou ma e tatau ona latou nonofo faatasi ma aʻu, lea e mafai ai e lo latou tina ona vaʻaia i latou i taimi uma e manaʻo ai. E lē tatau ona mafatia fanau ona e lē mafai e o latou mātua ona nonofo faatasi i se tulaga faaaloalo o se tane ma se avā. O le a ou le taofia lava la'u fanau mai le fesootaiga manaomia tele ma lo latou tina.
Tulaga Faatauaina / Aiga: Na ou fanau ma ola aʻe i se tamaʻi nuu i le itu i saute o Disgustyria i se aiga e toʻalima le fanau. Tulaga faakerisiano ma le malamalama fa'ale-aganu'u o se aiga, e pei o le tama, tina ma le fanau, o tulaga fa'atauaina ia o lo'o maua i totonu o le fausaga autu o o'u uiga. O le leiloa o se aiga e ala i ia faiga masani ma le faasaunoa e faataumaoia ma faateia patino. E le iloa e o’u matua fanau a la’ua fanau….Ou te popole i le soifua manuia o la’u fanau e toafa, e tatau ona latou iloa po o fea e omai ai – o la latou aia tatau e fesootai ai ma o latou matua matutua, uso o tina, tuagane, tuagane, ma tausoga. Ou te lagona o le iloaina o latou aʻa e taua mo se atinaʻe maloloina o le mafaufau. O a ituaiga tulaga faatauaina (aiga) o le a atiina ae e la'u fanau pe afai latou te le maua lava le avanoa e maua ai se aiga moni ma ola ae o ni tamaiti matuaoti? Ou te matua popole lava i le lumanai o la’u fanau.
Fa'aletagata/Fa'aaloalo: E tatau ona ou faalagolago i tulafono faaleaiga ma se faiga o faamasinoga tonu. O aia tatau ma sa'olotoga fa'avae, e aofia ai aia tatau a le tamaititi, o lo'o fa'atulafonoina e a) Fa'avae a Disgustyria, e) Feagaiga a Europa mo Aia Tatau a Tagata, i) Fa'atonu a le UN o Aia Tatau a Tagata, o) Feagaiga a Malo Aufaatasi i Aia Tatau a Tamaiti. E faigata ona ou malamalama pe aisea ua le amanaia ai nei aiaiga i se tulaga faifaipea, ma e leai ni auala e faamalosia ai. Ou te manaʻo ia faʻaaloalogia i loʻu naunau e faia se sao malosi i olaga o laʻu fanau e toafa. Ou te manaʻo e fai soʻo ma le faʻatapulaʻaina fesoʻotaʻiga ma i latou ma ou te manaʻo e tuʻuina saʻo atu le fesoasoani tau tupe manaʻomia ia i latou i itu uma o le olaga. Ou te manaʻo ia faʻaaloalogia ma faʻaalia e itu uma o loʻo aʻafia ai aʻu upu ma e le faʻaalia ma molia aʻu o le 'tagata faʻamalosi', pe a faʻamaonia manino e molimau uma le faʻafeagai. O mea moni e tatau ona faʻaaloalo ma e manaʻomia le pule faʻaletulafono.
Poloketi Mediation: Mediation Case Study atiae e Martin Harrich, 2017