Malamalama i le Taua i Itiopia: Mafuaaga, Faʻagasologa, Pati, Dynamics, Taunuʻuga ma Fofo Manaʻomia

Polofesa Jan Abbink Leiden Iunivesite
Polofesa Jan Abbink, Iunivesite o Leiden

Ua faamamaluina aʻu i le valaaulia e lauga i la outou faalapotopotoga. Ou te leʻi iloa e uiga i le International Center for Ethno-Religious Mediation (ICERM). Ae peitai, ina ua uma ona suesue i luga o le upega tafaʻilagi ma suʻesuʻeina lau misiona ma au gaioiga, ua ou fiafia lava. O le matafaioi a le 'faiga fa'ale-aganu'u-fa'alelotu' e mafai ona taua i le ausiaina o fofo ma le tu'uina atu o le fa'amoemoe mo le toe fa'aleleia ma le fa'amalologa, ma e mana'omia e fa'aopoopo i taumafaiga 'fa'aupufai' i le fo'ia o fete'ena'iga po'o le faia o le filemu i le tulaga aloa'ia. O lo'o i ai pea le lautele lautele ma fa'avae fa'aleaganu'u po'o le malosi i fete'ena'iga ma pe fa'afefea ona fa'asagatau, taofi, ma i'u ina fo'ia, ma fa'atalanoaga mai se fa'avae fa'alapotopotoga e mafai ona fesoasoani ile fete'ena'iga. suiga, o lona uiga, atia'e faiga o le talanoaina ma le puleaina nai lo le tau moni o feeseeseaiga.

I le suʻesuʻega a Etiopia o loʻo tatou talanoaina i aso nei, e leʻi vaʻaia le fofo, ae o le a aoga tele le vaʻaiga faʻale-aganuʻu, faʻalapotopotoga ma faʻalelotu e amanaia pe a galue agai i le tasi. E le'i tuuina atu i ai se avanoa moni le soalaupulega a pulega faalotu po o taitai o nuu.

O le a ou tuuina atu se folasaga puupuu i le uiga o lenei feteenaiga ma tuuina atu ni fautuaga i le auala e mafai ai ona faamutaina. Ou te mautinoa o loʻo e iloa uma le tele o mea e uiga i ai ma faʻamagalo mai aʻu pe a ou toe faia nisi mea.

O lea la, o le a tonu le mea na tupu i Etiopia, o le atunuu tutoʻatasi pito i leva i Aferika ma e leʻi nofoia? O se atunuu e tele le eseesega, tele tu ma aganuu, ma tamaoaiga faaleaganuu, e aofia ai lotu. E i ai le ituaiga lona lua-matua o le faa-Kerisiano i Aferika (ina ua mavae Aikupito), o se faa-Iutaia, ma se uluai mafutaga ma Isalama, e oo lava i luma o le hijrah (622).

I luga o le faʻavae o feteʻenaʻiga faʻaauupegaina (s) o loʻo i ai nei i Etiopia o loʻo faʻaseseina, faiga faʻapolokiki le faʻapolokiki, talitonuga faʻaleaganuʻu, mea e fiafia i ai le le faʻaaloalo i le faitau aofaʻi o tagata, ma faʻalavelave mai fafo.

O le au tauva autu e lua o le fouvalega, Tigray Peoples Liberation Front (TPLF), ma le malo feterale a Etiopia, ae o isi ua aafia ai foi: Eritrea, i le lotoifale o le puipuiga o le tagata lava ia ma ni nai TPLF-allied radical violent movements, e pei o le OLA, le 'Oromo Liberation Army'. Ona i ai lea o le cyber-warfare.

O le tauiviga faaauupegaina po o le taua o se taunuuga o fa'aletonu faiga fa'apolokiki ma le faigata o suiga mai se pulega fa'atupu fa'atupu fa'apolokiki i se faiga fa'apolokiki. O lenei suiga na amataina ia Aperila 2018, ina ua iai se suiga o le Palemia. O le TPLF o le vaega autu lea i le lautele o le EPRDF 'coalition' lea na aliaʻe mai tauiviga faʻaauupegaina e faasaga i le militeri muamua. Derg pulega, ma na pulea mai le 1991 i le 2018. O lea la, e leʻi i ai moni lava i Etiopia se faiga faʻapolokiki matala ma le TPLF-EPRDF e leʻi suia lena mea. O le TPLF elite na aliaʻe mai le ethno-region o Tigray ma le faitau aofaʻi o Tigray o loʻo faʻasalalau i isi vaega o Etiopia (pe tusa ma le 7% o le aofaʻi atoa). A o i ai i le pule (i lena taimi, faatasi ai ma tagata maualuluga o isi vaega 'ituaiga' i totonu o lena tuufaatasiga), na faʻalauteleina ai le tamaoaiga ma atinaʻe ae na faʻaputuina ai le malosi faʻapolokiki ma le tamaoaiga. Na faatumauina se tulaga mataʻituina malosi, lea na toe faʻafouina i le malamalama o faiga faʻapolokiki faʻaleaganuʻu: o le faʻasinomaga o tagata na faʻaigoaina aloaia i faʻalapotopotoga faʻapitoa, ae le o se uiga lautele o tagatanuu Etiopia. O le tele o tagata suʻesuʻe i le amataga o le 1990s na lapatai mai e uiga i lenei mea ma o le mea moni e le aoga, aua o se faaupufai fa'ata'ita'iga na mana'o le TPLF e fa'apipi'i mo fa'amoemoega 'ese'ese, (e aofia ai le 'fa'amalosia o vaega fa'ale-aganu'u', tutusa 'ethno-linguistic', ma isi). O fua oona o le faʻataʻitaʻiga o loʻo tatou seleseleina i aso nei - feteʻenaʻiga faʻa-tagata, fefinauaʻiga, faʻatauvaʻa kulupu mataʻutia (ma o le taimi nei, ona o le taua, e oʻo lava i le ita). O faiga fa'apolokiki na maua ai le le mautu ma fa'atupuina fa'atauvaga fa'atusa, e tautala ai i fa'amatalaga a René Girard. O le tala a Aitiope e masani ona taʻua, 'Alo ese mai le eletise ma faiga faʻapolokiki' (ie, e mafai ona e fasiotia), na matua faʻatumauina lona aoga i le maeʻa ai o le 1991 Etiopia… Ma o le faʻafefea ona taulimaina ituaiga faʻapolokiki o se luitau tele i le toe fuataʻiina o Etiopia. polokiki.

O le eseesega o ituaiga-gagana o se mea moni i Etiopia, e pei o le tele o atunuu Aferika, ae o le 30 tausaga talu ai na faʻaalia ai e le faʻafefiloi lelei le faʻalapotopotoga ma faiga faʻapolokiki, o lona uiga, e le o galue lelei e avea o se fua faʻatatau mo faʻalapotopotoga faʻapolokiki. O le suia o faiga fa'a-fa'atunu'u ma le 'fa'atunu'u fa'ale-aganu'u' i fa'aupuga fa'atemokalasi fa'atupu fa'afitauli moni o le a fautuaina. O le amana'ia atoatoa o tu ma aga masani/fa'asinomaga e lelei, ae le o le latou fa'aliliuga ta'ito'atasi i faiga fa'apolokiki.

Na amata le taua e pei ona e iloa i le po o le 3-4 Novema 2020 ma se osofaʻiga faʻafuaseʻi a le TPLF i le feterale a Etiopia o loʻo tu i le itulagi o Tigray, tuaoi o Eritrea. O le tele o le faʻatonuga o le autau a le feterale, o le North Command, o le mea moni lava i lena itulagi, ona o le taua muamua ma Eritrea. Sa saunia lelei le osofaiga. Ua uma ona fausia e le TPLF ni pusa o auupega ma suauu i Tigray, o le tele o mea na tanumia i nofoaga faalilolilo. Ma mo le fouvalega i le aso 3-4 o Novema 2020 na latou o atu ai i leoleo ma fitafita Tigrayan. i totonu le feterale e galulue faatasi, lea na tele lava ina latou faia. Na faʻaalia ai le nofo sauni o le TPLF e faʻaaogaina faʻamalosi o se faiga fa'apolokiki e fatu ai mea moni fou. Na iloa foi lea tulaga i vaega mulimuli o le feteenaiga. E tatau ona maitauina o le le mautonu o le osofaʻiga i tolauapiga a le feterale na faia (faʻatasi ai ma le 4,000 fitafita feterale na fasiotia i lo latou moe ma isi i le taua) ma, e le gata i lea, o le fasioti tagata a Mai Kadra 'ituaiga' (i luga o 9-10 Novema 2020) e le faʻagaloina pe faʻamagaloina e le toʻatele o tagata Aitiope: na vaʻaia lautele o se faʻaʻoleʻole ma sauā.

Na tali atu le malo tele a Etiopia i le osofaiga i le aso na sosoo ai ma iu ai ina manumalo i le tolu vaiaso o taua. Na faʻapipiʻiina se malo le tumau i le laumua o Tigray, Meqele, o loʻo galulue ai tagata Tigrayan. Ae na fa'aauau pea le osofa'iga, ma tula'i mai ai le tete'e o nu'u i tua ma le sabotage ma le mata'u a le TPLF i lona lava itulagi; toe fa'aleagaina le toe fa'aleleia o feso'ota'iga, fa'alavelave le au faifa'ato'aga mai le fa'ato'aina o le fanua, fa'atatau i ta'ita'i o Tigray i le pulega fa'aitulagi le tumau (e latalata i le selau na fasiotia. Va'ai le tulaga matautia o le inisinia Enbza Tadesse ma le faatalanoaga ma lona fafine ua oti lana tane). Na faaauau pea taua mo le tele o masina, faatasi ai ma le tele o le faaleagaina ma sauaga na faia.

I le aso 28 Iuni 2021 na solomuli ai le vaegaau a le feterale i fafo atu o Tigray. Na ofoina atu e le malo se taofiga e tasi - e fausia ai le manava, faʻatagaina le TPLF e toe iloilo, ma tuʻuina atu foi i le au faifaatoaga Tigrayan le avanoa e amata ai a latou galuega faʻatoʻaga. O lenei tatalaina e leʻi faia e le taʻitaʻi o le TPLF; na latou liliu atu i taua faigata. O le faʻateʻaina o le autau a Etiopia na maua ai avanoa mo le toe faʻafouina o osofaʻiga a le TPLF ma e moni lava o latou 'au na agaʻi atu i le itu i saute, o loʻo tulimataʻia tagata lautele ma atinaʻe faʻalapotopotoga i fafo atu o Tigray, faʻaaogaina sauaga e le masani ai: faʻaleaganuʻu 'taulai', faiga faʻafefe-lalolagi, faʻafefe tagata lautele i le sauā. malosi ma faʻasalaga, ma faʻaumatia ma faoa faamalosi (leai ni sini a le militeri).

O le fesili, aisea ua faia ai lenei taua malosi, lenei osofaiga? Pe na lamatia le Tigrayans, pe na faamataʻuina lo latou itulagi ma tagata? Ia, o le tala faʻapolokiki lea na fausia e le TPLF ma tuʻuina atu i le lalolagi i fafo, ma na oʻo lava i le faʻamaoniaina o se faʻalavelave faʻapitoa mo tagata i luga o Tigray ma se mea e taʻua o le fasioti tagata i tagata Tigrayan. E leai se faamatalaga e moni.

i ai sa o se faʻatupuina o le vevesi i le tulaga maualuga talu mai le amataga o le 2018 i le va o le taʻitaʻi o le TPLF i le Tigray Regional State ma le malo tele, e moni. Ae o le tele lava o mataupu faʻapolokiki-pulega ma manatu e uiga i le faʻaogaina o le malosi ma punaoa tau tamaoaiga faʻapea foi ma le tetee o le taʻitaʻiga a le TPLF i le feterale i ana COVID-19 faʻalavelave faʻafuaseʻi ma lona tuai o le palota a le atunuʻu. Semanu e mafai ona foia. Ae e foliga mai e le mafai e le taʻitaʻi o le TPLF ona talia le faʻateʻaina mai le taʻitaʻiga a le feterale ia Mati 2018 ma popole i le ono faʻaalia o latou tulaga le talafeagai tau tamaoaiga, ma a latou faamaumauga o le taofiofia i tausaga ua mavae. Sa latou teena foi se talanoaga/feutanaiga ma sui mai le malo feterale, mai vaega o tama'ita'i po'o pulega fa'alelotu na o atu i Tigray i le tausaga a'o lumana'i le taua ma augani atu ia i latou e fa'amalie. Na manatu le TPLF e mafai ona latou toe maua le pule e ala i se osofaʻiga faʻaauupegaina ma savavali atu i Addis Ababa, a le o le faia o se faʻalavelave i le atunuʻu o le a pa'ū ai le malo o le Palemia o loʻo iai nei Abiy Ahmed.

Ua le manuia le fuafuaga ma i'u ai i taua mataga, e le'i mae'a lava i le aso (30 Ianuari 2022) a o tatou talanoa.

I le avea ai o se tagata suʻesuʻe i Etiopia na faia galuega i le fanua i vaega eseese o le atunuʻu, e aofia ai le itu i Matu, na ou teʻi i le tulaga e leʻi tupu muamua ma le malosi o sauaga, aemaise lava i le TPLF. E leʻi saʻoloto foʻi fitafita a le malo mai le tuuaʻia, aemaise lava i uluaʻi masina o le taua, e ui na saisaitia tagata solitulafono. Va'ai i lalo.

I le vaega muamua o le taua ia Novema 2020 i le ca. Iuni 2021, sa i ai le sauaina ma le pagatia na faia e itu uma, faapea foi ma fitafita Eritrea na aafia. O sauaga fa'aoso le ita a fitafita ma fitafita i Tigray e le'i taliaina ma o lo'o i ai i le faagasologa o le moliaina e le Loia Sili a Etiopia. Peitaʻi, e lē taumatea sa avea i latou ma vaega o se taua na muaʻi tofia faiga faavae o le autau a Aitiope. Sa i ai se lipoti (faʻasalalau i le aso 3 o Novema 2021) i luga o nei aia tatau a tagata i le vaega muamua o lenei taua, o lona uiga, e oʻo atu i le 28 Iuni 2021, na tusia e le UNHCR au ma le EHRC tutoatasi, ma na faʻaalia ai le natura ma le lautele. o sauaga. E pei ona taʻua, o le toʻatele o tagata solitulafono mai le 'au a Eritrea ma Etiopia na aumai i le faamasinoga ma tuli a latou faasalaga. O tagata fa'atautala i le itu a le TPLF e le'i molia lava e le ta'ita'i o le TPLF, i se isi itu.

Ina ua mavae le silia ma le tausaga i le feteenaiga, o lea ua faaitiitia taua i luga o le eleele, ae e leʻi maeʻa. Talu mai Tesema 22, 2021, e leai se taua a le militeri i le itulagi o Tigray lava ia - ona o le au feterale na toe tuleia le TPLF na faatonuina e taofi i le tuaoi o le setete o Tigray. E ui lava, o nisi taimi o osofaʻiga a le ea o loʻo faia i luga o laina sapalai ma nofoaga faʻatonu i Tigray. Ae o taua na faaauau pea i vaega o le Itulagi o Amhara (faataitaiga, i Avergele, Addi Arkay, Waja, T'imuga, ma Kobo) ma i le eria o Afar (faataitaiga, i Ab'ala, Zobil, ma Barhale) tuaoi Tigray Region, ironically tapunia foi laina sapalai fesoasoani mo Tigray lava ia. O loʻo faʻaauau pea le osofaʻia o nofoaga faitele, fasiotiga tagata ma faʻaleagaina meatotino, aemaise lava le falemaʻi, aʻoaʻoga, ma atinaʻe tau tamaoaiga. O le au fitafita a Afar ma Amhara o loʻo tau i tua, ae e leʻi oʻo i le taimi nei le malosi o le vaega a le feterale.

O nisi o faʻamatalaga faʻaeteete i luga o talanoaga / feutagaiga o loʻo faʻalogoina nei (talu ai nei e le UN Secretary-General António Guterres, ma e ala i le sui faapitoa a le AU mo le Horn of Africa, o le Peresetene muamua o Olusegun Obasanjo). Ae e tele mea e tautevateva ai. Ma o pati faʻavaomalo e pei o UN, EU poʻo US e faia lē talosaga i le TPLF e taofi ma tali atu. mafai e iai se 'fefa'ataua'iga' ma le TPLF? O loo i ai le masalosalo tele. O le toʻatele o Etiopia e vaʻai i le TPLF e le faʻatuatuaina ma atonu e manaʻo i taimi uma e suʻe isi avanoa e faʻaleagaina ai le malo.

O luitau faapolokiki sa i ai aʻo leʻi o lo'o i ai pea le taua ma e le'i fa'alatalata atu i se fofo e le taua.

I le taua atoa, o le TPLF e masani lava ona tuʻuina atu se 'faʻamatalaga lalo ifo' e uiga ia i latou lava ma lo latou itulagi. Ae o le mea lea e masalosalo - e le o se pati matitiva ma mafatia. Sa tele a latou tupe, sa tele a latou aseta tau tamaoaiga, i le 2020 o loʻo faʻaauupegaina pea i nifo, ma sa sauni mo le taua. Na latou atiina ae se tala o le faʻaleagaina ma le mea e taʻua o le faʻaleagaina o tagata mo manatu o le lalolagi ma o latou lava faitau aofaʻi, o loʻo latou maua i se malosi malosi (Tigray o se tasi o itumalo sili ona faatemokalasi i Etiopia i le 30 tausaga talu ai). Ae o lena tala, taʻalo le kata faʻatagata, sa le talitonuina, foʻi ona o le tele o Tigrayans o loʻo galulue i le malo tele ma isi faʻalapotopotoga i luga o le atunuʻu: le Minisita o le Puipuiga, le Minisita o le Soifua Maloloina, le ulu o le GERD, le Minisita o le Democratization Policy, ma le tele o tusitala maualuga. E matua fesiligia fo'i pe afai o lo'o lagolagoina ma le loto atoa e le to'atele o tagata Tigrayan lenei fa'agaioiga TPLF; e le mafai ona tatou iloa moni, ona e leai se sosaiete tutoatasi moni, leai ni faasalalauga saoloto, leai ni felafolafoaiga lautele, po o se tetee iina; po'o le a lava le tulaga, e itiiti lava le filifiliga a le faitau aofa'i, ma e to'atele fo'i na fa'amanuiaina i le tamaoaiga mai le pulega a le TPLF (O le to'atele o tagata Tigrayan i fafo atu o Etiopia e mautinoa lava).

Sa i ai foi se malosi, le mea ua taʻua e nisi, cyber-mafia e fesoʻotaʻi ma le TPLF, auai i faʻasalalauga faʻasalalau faʻasalalauga ma faʻamataʻu na i ai se aʻafiaga i luga o le aufaasālalau i le lalolagi atoa ma e oʻo lava i luga o faiga faʻavae faavaomalo. Sa latou toe fa'aaogaina tala e uiga i le mea ua ta'ua o le 'Tigray genocide' i le faiga: o le hashtag muamua i lenei mea na aliali mai i ni nai itula talu ona maeʻa le osofaʻiga a le TPLF i le feterale i le aso 4 o Novema 2020. O lea, e le saʻo, ma le faʻaleagaina o o lenei faaupuga sa muai mafaufauina, o se taumafaiga faasalalau. O le isi sa i luga o se 'puipuiga alofa' o Tigray. O iina is ogaoga le saogalemu o meaai i Tigray, ma i le taimi nei foi i nofoaga lata ane o taua, ae le o se oge i Tigray ona o se 'poloka'. Na tuuina atu e le malo feterale fesoasoani tau meaai mai le amataga – e ui ina le lava, ae e lei mafai: sa poloka auala, sa faaleagaina auala o malae vaalele (faataitaiga, i Aksum), sapalai e masani ona gaoia e le vaegaau a le TPLF, ma taavale fesoasoani meaai i Tigray na ave faamalosi.

E silia ma le 1000 loli fesoasoani taumafa na alu i Tigray talu mai nai masina talu ai (o le tele lava o loʻo lava le suauu mo le toe foʻi mai) e leʻi maua e Ianuari 2022: e foliga mai na faʻaaogaina mo felauaiga a le TPLF. I le vaiaso lona lua ma le tolu o Ianuari 2022, na toe foʻi ai isi loli fesoasoani ona na osofaʻia e le TPLF le eria o Afar i Abʻala ma tapunia ai le auala.

Ma talu ai nei na matou vaʻaia ai ata vitio mai le eria o Afar, e faʻaalia ai e ui lava i le osofaʻiga sauā a le TPLF i tagata Afar, ae na faʻatagaina pea e le Afar i le lotoifale ni faʻaupuga agaalofa e pasia lo latou eria i Tigray. O le mea na latou maua mai o le osofaʻia o nuʻu ma le fasiotia o tagata lautele.

O se mea faigata tele o le tali atu a le malo i le lalolagi atoa, aemaise lava o atunuu foaʻi i Sisifo (aemaise lava mai Amerika ma EU): e foliga mai e le lava ma papaʻu, e le o le malamalama: e le tatau, faʻaituau faʻamalosi i le malo tele, e le o vaʻavaʻai i mea e fiafia i ai. le Aitiope tagata (aemaise lava, i latou ua afaina), i le tulaga mautu faʻaitulagi, poʻo le tamaoaiga o Etiopia atoa.

Mo se faʻataʻitaʻiga, na faʻaalia e le US ni faiga faʻavae uiga ese. I tafatafa o le uunaiga faifaipea ia PM Abiy e taofi le taua - ae le o le TPLF - na latou mafaufau e galulue agai i le 'suiga o pulega' i Etiopia. Na latou valaʻaulia faʻalapotopotoga faʻafeagai paolo i Uosigitone, ma le US Embassy i Addis Ababa seia oʻo i le masina talu ai tausia valaau atu i o latou lava tagatanuu ma tagata ese lautele e tuua Etiopia, aemaise Addis Ababa, 'a'o iai pea le taimi'.

E ono a'afia le faiga fa'avae a Amerika i se tu'ufa'atasiga o elemene: le fa'alavelave a le US Afghanistan; o le i ai o se vaega malosi e lagolagoina-TPLF i le Matagaluega a le Setete ma le USAID; le faiga faavae a Amerika e lagolagoina Aikupito ma lona tetee i Eritrea; le le lava o le atamai / faʻamatalaga faʻamatalaga e uiga i le feteenaiga, ma le fesoasoani fesoasoani a Etiopia.

E leʻi faʻaalia foi e le faamaopoopo o mataupu i fafo a le EU, Josep Borrell, ma le tele o faipule o le EU, o latou itu sili, ma a latou valaau mo faasalaga.

le Faasalalauga i le lalolagi atoa sa faia foi se sao mata'ina, ma le tele o su'esu'ega o tala ma fa'asalalauga (aemaise lava CNN's e masani ona le taliaina). E masani ona latou ave le itu a le TPLF ma taulai faapitoa i le malo tele o Etiopia ma lona Palemia, faatasi ai ma le faasalaga taumatemate: 'Aisea o le a alu ai le Nobel Peace Prize i le taua?' (E ui lava, e mautinoa lava, e le mafai ona taofia se taʻitaʻi o se atunuʻu i lena faʻailoga pe a osofaʻia le atunuu i se taua fouvale).

O faʻasalalauga faʻasalalau i le lalolagi e masani ona faʻatauvaʻa pe le amanaiaina le faʻavavevave o le '#NoMore' faʻagaioiga i le va o Etiopia ma tagata Aitiope i le lotoifale, oe na tetee i le faʻalavelave faifaipea ma le faʻafefe o lipoti a le aufaasālalau i Sisifo ma le USA-EU-UN. O tagata Aitiope i fafo e foliga mai i le tele o le toʻatele i tua atu o le faigamalo a Etiopia, e ui lava latou te mulimuli i ai ma le mataʻutia.

Tasi faʻaopoopoga i luga o le tali faʻavaomalo: o le US sanctions policy on Etiopia ma le aveesea o Etiopia mai le AGOA (faʻaitiitia le tau o oloa gaosi oloa i Amerika) e pei o le 1 Ianuari 2022: o se fua le aoga ma le le mautonu. O lenei mea o le a naʻo le faʻaleagaina o le tamaoaiga o le gaosiga o Etiopia ma faia ai le fiasefulu afe, o le tele o fafine, tagata faigaluega e leai ni galuega - tagata faigaluega o loʻo lagolagoina tele le PM Abiy i ana faiga faʻavae.

O fea la o tatou iai nei?

Ua toe sasaina le TPLF i le itu i matu e le vaegaau a le malo. Ae le'i uma le taua. E ui lava na valaau le malo i le TPLF e taofi le taua, ma na oo lava i le taofia o lana lava tauiviga i tuaoi o le setete faaitulagi o Tigray, o le O loʻo faʻaauau pea ona osofaʻia e le TPLF, fasioti tagata, toso teine, ma faʻaumatia nuʻu ma taulaga i Afar ma Amhara i matu..

E foliga mai e leai ni a latou polokalame aoga mo le lumanaʻi faʻapolokiki a Etiopia poʻo Tigray. I soʻo se maliega i le lumanaʻi poʻo le faʻatulagaina, o mea e fiafia i ai le faitau aofaʻi o Tigrayan e tatau ona mafaufau i ai, e aofia ai le faʻatalanoaina o meaʻai le saogalemu. O le fa'asalaina oi latou e le talafeagai ma fa'apolokiki e fa'afeagai ma le fua. O Tigray o se nofoaga fa'asolopito, fa'alelotu, ma aganu'u o Etiopia, ma e fa'aaloalogia ma toe fa'aleleia. E na o le masalosalo pe a mafai ona faia lenei mea i lalo o le pulega a le TPLF, lea e tusa ai ma le tele o tagata suʻesuʻe ua na ona pasia lona aso e muta ai. Ae e foliga mai o le TPLF, i le avea ai ma se pulega faʻapitoa, manaoga fete'ena'iga ina ia tumau pea, fa'apea fo'i ma lona lava faitau aofa'i i Tigray - ua matauina e nisi o tagata matau atonu latou te manana'o e tolopo le taimi e tali atu ai mo a latou tupe fa'aalu uma, ma mo lo latou fa'amalosia o le tele o fitafita-ma le tele o tamaitiiti fitafita i totonu ia i latou - i le taua, o ese mai gaioiga aoga ma aʻoaʻoga.

I tafatafa o le siitia o le fiaselau afe, e moni lava o le faitau afe o tamaiti ma tamaiti laiti ua le maua aʻoaʻoga mo le toeitiiti atoa le lua tausaga - faʻapea foʻi i vaega o taua o Afar ma Amhara, e aofia ai i Tigray.

O uunaiga mai le lalolagi lautele (faitau: Sisifo) sa sili atu ona faʻamalosi i le malo o Etiopia, e feutagai ma tuʻuina atu - ae le o le TPLF. O le malo feterale ma le Palemia o Abiy o loo savavali i se maea; e tatau ona mafaufau i lona itumalo faalotoifale ma fa'aalia le naunau e 'taupulea' i le lalolagi lautele. Na ia faia: na tatalaina foi e le malo ni taitai sinia e toaono o le TPLF i le amataga o Ianuari 2022, faatasi ai ma isi pagota finau. O se taga manaia, ae leai se aoga - leai se toe tali mai TPLF.

Fa'ai'uga: fa'apefea ona galue se tasi i se fofo?

  1. O le feteenaiga i le itu i matu o Etiopia na amata i se tulaga ogaoga faaupufai feeseeseaiga, lea na saunia ai le tasi itu, le TPLF, e faaaoga sauaga faataumaoi, tusa lava po o le a le taunuuga. E ui o se fofo faʻapolokiki o loʻo mafai pea ma manaʻomia, o mea moni o lenei taua na matua aʻafia lava ma o se faiga faʻapolokiki masani poʻo se faʻatalanoaga ua matua faigata nei ... o tagata Aitiope i le toʻatele atonu e le taliaina le nofo i lalo o le Palemia i se laulau faʻatalanoa. faatasi ai ma se vaega o taʻitaʻi o le TPLF (ma a latou paaga, le OLA) na faʻatautaia le fasiotiga ma le sauā lea na afaina ai o latou aiga, atalii ma afafine. O le mea moni, o le a iai le uunaiga mai i latou ua taʻua o le aufaipolotiki moni i le lalolagi lautele e faia. Ae e tatau ona fa'atutuina se faiga fa'atalanoaga lavelave ma fa'atalanoaga, fa'atasi ai ma vaega filifilia/tagata fa'atino i lenei fete'ena'iga, atonu e amata i se maualalo teisi tulaga: faʻalapotopotoga faʻalapotopotoga lautele, taʻitaʻi lotu, ma tagata fai pisinisi.
  2. I se tulaga lautele, e tatau ona faʻaauau pea le faiga faʻapolokiki-tulafono i Etiopia, faʻamalosia le faʻalapotopotoga faʻatemokalasi ma le tulafono, faʻapea foʻi ma le faʻaleagaina / faʻaleagaina le TPLF, o le na teena lena mea.

O le faiga faatemokalasi o loʻo i lalo o le faʻamalosi mai tagata faʻaleaganuʻu faʻale-aganuʻu ma aia faʻapitoa, ma o nisi taimi e faia ai e le malo o PM Abiy ni faʻaiʻuga masalosalo i tagata faʻamalosi ma tusitala. E le gata i lea, o le faʻaaloalo i saolotoga ma faiga faʻasalalau e eseese i setete eseese faʻaitulagi i Etiopia.

  1. O le faagasologa o le 'National Dialogue' i Etiopia, na faalauiloaina ia Tesema 2021, o se tasi o auala agai i luma (atonu, e mafai ona faalautele atu i se faiga o le mea moni ma le faaleleiga). O lenei Fa'atalanoaga o le a avea ma fa'alapotopotoga fa'apitoa mo le tu'ufa'atasia o pa'aga fa'apolokiki talafeagai uma e fa'atalanoaina lu'itau fa'apolokiki o lo'o iai nei.

O le 'National Dialogue' e le o se suiga i iloiloga a le Palemene feterale ae o le a fesoasoani e logoina ai i latou ma faʻaalia le lautele ma faʻamatalaga o manatu faʻapolokiki, faʻasea, tagata fai gaioiga, ma mea e fiafia i ai.

Atonu o le uiga foi lena o mea nei: fesootai atu i tagata tua atu le fa'avae fa'apolokiki-militeri o lo'o i ai, i fa'alapotopotoga fa'alapotopotoga lautele, ma aofia ai ta'ita'i lotu ma fa'alapotopotoga. O le mea moni, o se lauga fa'alelotu ma fa'aleaganu'u mo fa'amalologa fa'alaua'itele atonu o le la'asaga manino muamua lea i luma; e fiafia i le fa'asoaina o fa'atauga fa'avae e fa'asoa e le to'atele o tagata Aitiope i le olaga i aso faisoo.

  1. O suʻesuʻega atoa o solitulafono tau taua talu mai le aso 3 o Novema 2020 o le a manaʻomia, e mulimuli i le faʻasologa ma le faʻagasologa o le lipoti a le misiona a le EHRC-UNCHR o le aso 3 o Novema 2021 (lea e mafai ona faʻalauteleina).
  2. O feutagaiga mo taui, faʻamama, faʻamalologa, ma toe fausia e tatau ona faia. O se fa'amnesty mo ta'ita'i fa'atupu fa'alavelave e le taumate.
  3. O le faʻalapotopotoga faʻavaomalo (aemaise lava, Sisifo) e iai foi se sao i lenei mea: e sili atu le taofia o faʻasalaga ma le faʻatamaʻia o le malo tele o Etiopia; ma, mo se suiga, ia faʻamalosia foi ma valaau le TPLF e faʻasoa. E tatau foi ona latou faʻaauau pea ona tuʻuina atu fesoasoani agaalofa, aua le faʻaogaina faiga faʻavae o aia tatau a tagata soifua e avea ma mea taua uma e faʻamasinoina ai lenei feteenaiga, ma amata ona toe faʻamalosia le malo o Etiopia, lagolago ma atinaʻe le tamaoaiga ma isi faiga faapaaga.
  4. O le luitau tele i le taimi nei o le auala e maua ai le filemu ma le amiotonu … E na o se faiga faatalanoa ma le faaeteete e mafai ona amataina ai lenei mea. Afai e le faia le faamasinoga tonu, o le a toe aliaʻe mai le le mautonu ma fefinauaiga faaauupegaina.

O se lauga na saunia e Polofesa Jan Abbink o le Iunivesite o Leiden i le Fonotaga o Sui Usufono ia Ianuari 2022 a le Nofoaga Autu Faava-o-malo mo Fautuaga Faalelotu, Niu Ioka, i luga Ianuari 30, 2022. 

Faasoa atu

Faatatau Mataupu Faavae o

Fa'aliliuina i le fa'a-Islama ma le Fa'a-Tanu'u i Meleisia

O lenei pepa o se vaega o se poloketi suʻesuʻe tele e taulaʻi i le tulaʻi mai o le faʻaleaganuʻu Malay ma le maualuga i Malaysia. E ui o le tulaʻi mai o le faʻaleaganuʻu faʻale-aganuʻu Malay e mafai ona mafua mai i mea eseese, o lenei pepa o loʻo taulaʻi faapitoa i le tulafono o le liliuina o le Isalama i Malaysia ma pe na faʻamalosia pe leai foi le lagona o le faʻatupuina o tagata Malay. O Meleisia o se atunu'u fa'ale-aganu'u ma fa'alelotu na maua lona tuto'atasi i le 1957 mai Peretania. O le au Malays o le tele o faʻalapotopotoga faʻalapotopotoga latou te manatu i taimi uma le tapuaiga a Islama o se vaega ma vaega o lo latou faasinomaga lea e vavaeeseina ai i latou mai isi ituaiga tagata na aumai i totonu o le atunuu i le taimi o pulega colonial a Peretania. E ui o Islama o le lotu aloa'ia, ae ua faatagaina e le Faavae isi tapuaiga e faia ma le filemu e tagata e le o ni Malay, o tagata Saina ma Initia. Peita'i, o le tulafono fa'a-Islam o lo'o fa'atonutonu ai fa'aipoipoga Mosalemi i Meleisia ua fa'atonuina e tatau i tagata le-Muslimi ona liliu mai i Islama pe a mana'o e fa'aipoipo i Mosalemi. I totonu o lenei pepa, ou te finau e faapea o le tulafono o le liua o Isalama ua faʻaaogaina e avea o se meafaigaluega e faʻamalosia ai le lagona o le atunuʻu Malay i Malaysia. O faʻamatalaga muamua na aoina e faʻatatau i faʻatalanoaga ma Malay Muslims o loʻo faaipoipo i tagata e le o ni Malay. O fa'ai'uga ua fa'aalia ai o le to'atele o tagata Malay na fa'atalanoaina latou te manatu o le liliu mai i Isalama e mana'omia e le lotu Islama ma le tulafono a le setete. E le gata i lea, latou te le iloa foi se mafuaaga e tetee ai tagata e le o ni Malay i le liliu mai i Isalama, aua o le faaipoipoga, o le a otometi lava ona avea tamaiti ma Malay e tusa ai ma le Faavae, lea e sau foi ma tulaga ma avanoa. O manatu o tagata e le o ni Malaia ua liliu mai i Isalama sa faavae i luga o faatalanoaga lona lua sa faia e isi tagata popoto. Talu ai o le avea ma Mosalemi e feso'ota'i ma le avea ma Malai, o le to'atele o tagata e le o ni Malaia na liliu mai ua faoa o latou lagona fa'alelotu ma fa'asinomaga, ma lagona le una'ia e talia le tu ma aga fa'ale-tagata. E ui ina faigata le suia o le tulafono o le liuaina, ae o le tatalaina o talanoaga soofaatasi i totonu o aoga ma vaega lautele atonu o le laasaga muamua lea e foia ai lenei faafitauli.

Faasoa atu

Religion in Igboland: Diversification, Relevance and Belonging

O lotu o se tasi o tulaga faʻale-aganuʻu faʻapitoa e le mafai ona faʻafitia aʻafiaga i tagata soifua i soʻo se mea i le lalolagi. E pei ona foliga mai e paia, e le gata ina taua le tapuaiga i le malamalama i le i ai o soo se tagatanuu moni ae e iai foi faiga faavae talafeagai i le va o tagata ma tulaga tau atinae. O fa'amatalaga fa'asolopito ma fa'ale-aganu'u i fa'aaliga eseese ma fa'aigoa o le fa'alavelave fa'alelotu e tele. O le atunuu Igbo i Nigeria i Saute, i itu uma e lua o le Vaitafe o Niger, o se tasi o vaega sili ona tele o pisinisi fai pisinisi i Aferika, faatasi ai ma le le mafaaseseina o tapuaiga e aʻafia ai le atinaʻe gafataulimaina ma fegalegaleaiga faʻalapotopotoga i totonu o ona tuaoi masani. Ae o le laufanua faʻalelotu o Igboland o loʻo suia pea. Seʻia oʻo i le 1840, o le lotu sili (s) a le Igbo o le nuʻu poʻo le aganuu. I lalo ifo o le luasefulu tausaga mulimuli ane, ina ua amata le galuega faafaifeautalai Kerisiano i le eria, na tatalaina ai se malosiaga fou lea o le a iu ai ina toe fetuutuunai le laufanua faalelotu o le atunuu o le eria. Na tupu a'e le faa-Kerisiano e faaitiitia ai le pule a le lotu mulimuli. Aʻo leʻi oʻo i le selau tausaga o le faʻaKerisiano i Igboland, na tulaʻi mai Isalama ma isi faʻatuatuaga faʻaletonu e tauva i lotu Igbo ma le faʻaKerisiano. O lenei pepa o loʻo faʻataʻitaʻia ai le faʻavasegaina o lotu ma lona faʻaogaina o galuega i le atinaʻe sologa lelei i Igboland. E maua mai ana fa'amaumauga mai galuega fa'asalalau, fa'atalanoaga, ma mea taulima. O lo'o finau mai a'o tula'i mai ni lotu fou, o le a fa'aauau pea ona fa'a'ese'ese ma/pe fetuutuuna'i le laufanua fa'alelotu a Igbo, pe mo le fa'atasi po'o le fa'apitoa i totonu o lotu o lo'o iai ma fa'atupula'ia, mo le ola o le Igbo.

Faasoa atu